Dissertatio academica, de synagoga vulgo dicta magna, quam ... præside ... Carolo Aurivillio, ... publico examini subjicit Sveno Caspari Wijkman, Fjerdhundrensis, d. XXI. Decemb. MDCCLXXIV. horis ante meridiem solitis. In audit. Carol. maj

i. 30

D. D.

Diflertatio Academica,

De

SYNAGOGA

VULGO DICTA

MAGNA,

Quam

Confentiente Ampliffima Facaltate Philofophica

In Reg. Academ. Vpfalienfi,

PRdiSIDE

Mag CAROLO aurivillio»

Linguar. Orient. Prof. Reg. & Ord.

S. R. S. M.

Publica examini Jubjicit

Sveno Caspari Wijkman,

Fjerdhundrenfisy

D. XXf. Decemb. MDCCLXXIV.

Hor is Ante Meridiem Solitis.

In Audi?. Carol. Maj.

UPSALI^E,

Apud Joh. Edman, Regiae Acad. Typogr.

Tn

Sacram Regiam Majestatem

SUMM VIRO SEFIDEl _,

REGIS REGN1QUE SVIOGOTHICI

senatori,

REGII ORDINIS DE STELLA POLARI

commendatori,

ILLUSTRISSIMO EXCELLENTISSIMOque

Domino BARONI

CAROLO JOH.

RIDDERSTOLPE.

MJECENATI SUMMO.

Q nod fulgentiffimo me, leves ftudiorum Tuo Nomini, primicias dicare Maecenas Sunv fufti*

neam,non temerariae imputes audaciae, fupplex pre-

cor,

cor, Ted venerabunde, qua totus ducor, pietatis qualecumque monimenturn digneris mitiffimus in-

terpretari. Hserenc addi£ta> menti Tua, in paternam

domum meam, atque adeo in me pariter benefatta

innumerabiiia, quorum memoriam qnia privarim

colo _atque repeto, numquam ceffatura obfervantia,

publice nunc quoque detur mihi, pro ingenti, ^qua

emines, gratia percelebrare. Te vero, Heros Fx-

cellentiflime, in Pacrise decus, in cultiorum artium

praefidium, bonorumque tutelam omnium; fofpitem

fervet Deus optimas, ut felicitati publicae rei, qus-

que huic innexa eft,Tuae gloriae interefte coram poflSs quam diutiffime. Sic, ad urnam usque, cun-

&is veveo precibus

EXCELLENTISSIMO TUO NOMINI

/

devotiflimus cultor ac clienf

SVENO CASPARI WIJKMAN*

VIRO

MAXIME REVERENDO

D ^no Mag. CASPARÖ

WIJKMAN.

PASTORI Ecclefise Catharina: Stockholmienfis, & PR./E.

POSITO longe roeritiffimo ac vigilantiflimo, nec non Ecclefiaftici in Metropoli Confiftorii

ASSESSOR! graviflimo,

PARENTI OPTIMO.

niNirnV uV bn ^mo> u wi nai ujn

nrx arua ti npDi vo un -pja1?

tnd mira-i bris ^Nin -um nu nun

Vsn ib pN bstn bpj TMUXN nroa pai onpoa no -ma bn wh nnw -lunon un

H17J1 nozin rrn t<bn uuibx nw nar;

laoao riND DJDNi -fnibunn un mmma

mni ni dt ni oonoi tfpbina d>*it nuron

\rnra vrvntm nsstr po vem bk»

niu npy rom •»nas/no "pro bsui bwu

"irnti

*nmp 'DnnxD 13J1UW3 ITQ DiNmf.iniT

D'Dmni onom *?3 ijnh ^nom _{yipim mi}

nVuni n\wo najr ^nw iw mrimi

Dnp3 nunnn in *ntn ovn ir p dj nbbiy

nin ihn unoN * nf£üV nVnirn ^{nn&3 nirni}

•ijunn Vip itdwi uw na prw tiin iDitrn nWoiw •»£> "?r _{*\w ttud} "?n rw byn

W3 irr "7N nnm * 3ipnl? ^niNi nVi ion

*?3D1 ^il31E3n b2D 1JN p£3p 1117 D DN \JVTN-

•pi "?D3 —13 b mor ton noNrr

n^Nn -pir maa nN t°v) ~p3 to nj npi

•^a noN DiNinni nuDNjn ^nisr ^{Din^sn}

d Wsnno TiVin ^{n? dnt} *?3 om

m ~pv "potr1? «ywi "py mrv ron*

P-1J1J3 Ni'1 TON "117 Vni^ni YTI13"13 1127117

•11731 Tshs "|nnu7i -pix

PAREN TIS 1NDULG

Obedientiflirmis Filius

SVKNO CASPARI WIJICMAN.

&

ti &

❖

X Ä K O X

&

Surf

X X

§• I.

'ercrebuit apud Judaeos, qui pofl excifam penitus rempublicam ^, «iifperfamque, e veceri patria, per orbem terrarum, gentem univerfam, inftituta atque fata illius mandarunt litteris, Ecclejiaftici cu-

jusdam fama Concilii^ aut Synodiy rf?l"!Jn fiDD vocant, id eft Synagogam magnam , cui caput atque Praefes Esrci collegas habuerit _principe* gentis, qui partim ante eum

e caprivitate Babylonica, indulgente Cyro Perfarum

Monarcha Hierofolymas redierant, partim comitati eum- dem _{, aut} Nehemia dein duce accellerant. In univer- lum centum & viginti feruntur, horumque prseci- pui Daniel propheta ^, Chananias > Mijael, Afarias, Hag-

gai proDheta, Zacharias propheta ^, Malachias propheta ,

Zcrubabely Jejclma nontifex, Mardochai, Efra, Nehemias ,

Seraia _{Simeon ,} Realia , Mifpar, Bigvai ^, Rachum, Baana, Duja cognomine pHVn juftus; in _quo ultimo de- lliile concilium; pofteaquam ultra quadraginta annos, quot, ab exitruäo templo lecundo, ad Simeonem _eum, putantur interceflide, duraverat. Cetera membra quae

fuerint, cujusque nominis, non relatum conflat. Vene- randi autem illius confefTus pietate & zelo inftauratam

Herofolymitanam ecclefiam & Judaicam _{omnem, mul-} tisque a corruptelis, erroribns & vitiis in Babylonia at- tracfcs piirgatam reformatamque; ^tum in pofteros us-

A que

c/ig= j *• L

que non derivafam modo oralem traditionem min

r?£> Ted & no vas latas de rebus lacris & moralibus

conditutiones, Critica*que omnis artis, circa textum fa-

cri Ebraei Codicis colleåas opes, quae Ma for# folent,

ftricliori fenfu accepto, nomine appellari. Quin etiam, quod incer Chridianos creditum multis, communia illuc

collata dudia, ut Divini codicis exemplaria accurate re-

cenferentur, ^a mendis, qux in nonnulla forte irrepfe-

rant, liberarentur atque cadigarenfur, a fcriptis fpuriis

& (uppolititiis fecernerentur, & in unum corpus ac fy-

dcma, quod vetus Tedamentum vocacur, redigerentur,

condituto tum pariter obfignatoque Canone. Nodrq

quidem a?vo haud defuere duduro, qui follicitiori fibi

hxcce fumferint examine ponderanda, ac docuerint,

admitti ex a'quo nequaquam pofle omnia ; quorfum prae

ccteris IpevUfle Johannem Kberhardum Rau ^, in Diatri-

be de Synagoga magna, edita an. mdccxxvi. teltarur

Illudris Michaelis a). 'Sed quia illam evolvere nondum

licuit, & vila tarnen res non indigna , quam nodros

potillimum in ufus conaremur explanare, venit in men-

tem _j brevem difquifitionem, quoad noftras ferunt vi¬

res, accilas, quod dolemus, nimiumque tenues, peri-

clitari, ac benevoli Leftoris faventiori judicio , qua par

ed, modedia fubmittere. ^%

§. II/

Diverlam a Synedrio (nbm pTWJD Hve, bv n tV2) quod Hierofolymis fumrai tribunalis potedate & reve-

rentia valuifle certum ed, fynagogam ut putemus, fi qua fuerit, magnam, bas Ivadent rationes. I:a quod Ecclelias

prxftrtim ordinanda* lervandteque atque adeo facris mo¬

do rebus datuendis invigilalle haec memoretur, quum

uni.

a) Bibliothec, oriental, part, II. pag, 20. .

c$c&) N ^/v /

univerfam publicam rem usque eo curaverit Synedrium.,

ut de bello etiam & pace judicaverit, civiumque in o-

mnes fine difcrimine decretoriam tulerit fententiam. II:da

quod Synedrio membra fuerint feptuagima & unurn,

h.Tcque inter, tria honoratiora ceteris, wvinprinceps pr<z- lesque, {»f n'3 38 Senatorum primus, & D3n Japiens; Sy¬

nagoga; autem unicus modo reåor Efra, & in univerfum

membra tribuantur centum & viginti; nifi forte hic nu¬

merus, quod & voluifle Judasorum, qui tradidere, Hi-

ftorici credi queant, non aliter incelligendus fit ^, quam

quod fuccedentium fibi vario intervallo membrorum fum-

mam efficiat, non conftans fuerit & _{perpetuus; quo ta¬}

rnen in cafu (upererit fic etiaro differentia, quam certus membrorum numerus in Synedrio, incertus fibique dis-

par in Synagoga attulerit. IH;a quod temporariam fa-

ciant Synagogam, qui de illa loquuntur, ^utpete quae

cum Simeone ceffaverit, Synedrium autem fciamus, quo- ad ftetit Judaea res, permanfille. Ac tametfi ignoratur,

quo potififimum tempore coeperit, quäle delcribunt Tal- mudici, Synedrium, quaieque fuifle etiam, proximis (x-

culis ante redemtum orbem, nemo dubitat, ifba quidem

controverfia huc non pertinet. Pone, inftitutum ante

captivitatem Babylonicam ^, fequetur nihilominus, ob ra- tiones allatas, ut cum Synagoga noftra confundi nequeaf.

Efto, poft hanc demum emicuille, erit tali in hypothe- fi, multo etiam magis ^a noftra iejunftum. Sin eodem incepilTe tempore cum noftra Synedrium volueris, ^aut

fecutus Ligtfootum b) ipfam noftram appellaveris Syne-

drii nomine, fumas oportet latiori _vagoque fignificatu, nihilque certum fatis finitumve cogitabis, vel etiam fa- cies, veremur, ut futura illa Synagoga denique nulla fue¬

rit. Quandoquidem ^vero präster Synedrium magnum,

A £ duo

i) Pag, 61 o. oper. vol. I, ed, Ultraj. 1699. fol.

c1 A T

J 4 L w

duo pnrifer alia frequentata oliro Fbrae^s judicialia cc^lle-

gia, quorum alten, in fingulis urbibus & locis, ubictn-

tum & viginti cives,idem ha* fit nomen Svnedrii , (cd

par vi n;C3") p'HH'D & viginri ti es erant Aflefiores, qui

iui loci negotia varia litigantibus di imebant, alreri in-

erant triumviri tantummodo (HttfVw bv JH fly2) qui le-

vioribus finiendis cauHis praefefti; ultro pater, ncutri ho-

rum commune quidpiam cum Synagoga jam noftra fui-

fe. Neque minus darum , ab hac eadem multis modis

difcrepalTe Synagogas (niTOD ) qua? per totam Ju-

do?am, & regiones etiam alias, Judcrorum refertas, haud

dubie poft reditum e Babylonia, magna copia fiuccrevc-

re, eo inftitutoe conillio, ut quolibet (åbbatbo, quin &

ftatis de quohbet die horis, five pra-legerentur & expii-

carentur e Sacro codice delecia? pericopa?, five publicae

celebrarentur preces. Scilicet extraordinari3 noftra, fuo

par tempori illisque attemperata ufibus, quos Patriae

red itorum ratio exfulum fecerat neccfiarios, ubi diurina

e ruina fukitandus (acrorum honos, & futuro aevo tra-

dendus purior. Ha?c talis igitur, quibus nitatur hiftori-

cis monimentis difpiciamus, ut ftatuere dein lireat, an

revera fuerit, quid egerit, cujusque fit in Chnftianam

etiam rem cenfenda au&oritatis.

§. III.

Tn Talmude Hierololvmitatio, vérfus finem codi-

eis Megilfo fol. 74. 2. c\ leßirnr: ppnn HtTD Dn^fi V«

n*DT fcoum •jrun 7w nynes

•

R7U vb) TOMn VrUH 7«n & nonnullis interjt-ais,

qux rem noftram non attingunt, bl"UH 7SD 7N01

nn\l Vb nD^l fcOUHl Iterumque interpofitis, quae no¬ _ftra

O Edit. Cracov. 1609. fol-

© t 5 [ «

flra nnnc nihil referr exfcribere, PD23 103M wy#

Snn Sun im1?# _nnjn -rw^S nSmn rt* n'rnn nSnjn

\n *pö~ co;:r S« ^{-icnm nnun} icw tnum 112jn hoc

eil: Dixit R Vinchas\ Mo!es conßituit jormulam _pt ecationis

nt diceretur: 0 Dens _magne, for tis £f trcniende (Deur. x.

17.) Jeremias dixit: 0 Dens ^magne jortis (Cap. xxxu.

18), non dixit trauende. Daniel dixit: 0 Deus _magne &

tremende (Cap. ix 4.). cur non dixit fortis: Enimvero poßea

quam exßiterunt Vivi Synagoga magna, reßituerunt _magni- ficentiam in prißinum datum, it a ut dicerent: 0 Deus noder

Dem magne. fortis B"5 tremende, qui [ervas focdusSj miferi-

c or dtam, ne parum videatur coram te. &cu (Neh. ix. 32)Ni-

mirum Synagoase ingens erit meritum, quod in precibus,

Mofis ad exemplum, tria repofuerit Divini Numinis epi- theta, _quorum criutn unurri Jeremias atque Daniel omi-

ferant.

Talmudis Babylonici libro Joma fol. 69 2. d) exo-

re R, Jehofure ben I.evi traditur: _JDVt HD1?

fWfS n-ÉDy l^'Tnniy rvru PD33, quare vocatur nomenipforum>

Vir i Synagoga magna? qui a reßituerunt coronam in prißi¬

num flatum; rum hujus laudis eadem Denirus rafio ad- fertur, quam vidimus cit2to nuper e Megilla H erofoly.

mirana loco , neque reperit aliam Abarbanel in prxfa-

tione ad H3« r~£>ri3 ubi iptum euiu Joma locum explicuit. e)

Lihro Megilla Tilmudis Babylonici fol. 10. 2. Ofcurrit;

ctpb sr» pSdjh raz 'PJno i:h«3 mioo n? "m iyy y\mVc? VJ'N TM tradttuni hoc efl in manus noftras,

a vir i? Synagoge? magna quod omni in loco, ubi dicitur

& accidic, ßgnificatus fubßt ujßiclionis cvjusdam, polt quae

enumerantur loca ßibiica varia, qua? ineipiunt a VTV &

A 3 piK

d) M't. AmfteJ. Ben Benifti.

t) Fol. 5. 2. edit- Venet, If4f, 4.

J U J

putantür continere aliquid trifte aut illastabile, ita tamen,

ut non nifi quinque poftremo, ex (enfentia R. Asche,

ftatuantur, qua; incipicntia a M'O \"Vi afflicVionis cujus-

dam memoriam renovent, videlicet Efter. I, ^i. Ruth. f.

i. Gen. XIV. i. Ef. VI. i. Jerem. I. 3 Recte enim-

vero R. Asche "OH NZTR1 ^>n 7TM /D omne MM

nit72c ita & nunc ita ^, hoc eft, nunc lteiam narrationeni poteft incipere , nunc triftem. Atqui & iftud nihil ad

Viros Synagoga magnas reitius dignoicendos.

Libro Bava Batra föl.fi5 1. inveniuntur: HDJD

-irm n^JOi pR'.n "wy qwi Pnpiit p*o 'ji:p nro r6n jh

Vivi Synagoga magna fcripferunt k mig. quibus litteris fi-

gnificantur libri Ejecbielis ⁹ Duodecim Prophet arum minor um,

Danielis Efthera. Hasc ita interpretatus ed Rafchi, ^quas,

urpore longiora, Latine tantum adteremus: Viri Synagom

ca magna Ha gge/ i, Zach arias & Malachias, Zerubabel ef

Mardocbai jociique coritm, fcripjerunt Efecbielis it b ^ram, quin

vaticinatus fucrat in exfilio. Ego tamen baud fatis fcio,

qui fattum fit ^, ut ipfe Efecbiel tion Jcripferit, nifi propter-

ca qiiod Prophetin non data fit ut perjcriberetur extra ter-

ram ( fanitam.) Jtaque illi Cviri Synagogas magna;) poft-

quam eo r edier ant, fcripferunt librum Bjechielis , cT fitniliter

librum Danielis, qui exful quoque vixcrat, fcf librum duo-

decim Prophetarum minorum, quoniam brevia erant borum

vaticinia, a fin gul is, quorum nomina prxferunt, 11011 per- fcripta fuerant. Videlicet qiinm intelligebant, qui poft vene-

runt, Haggai, Zacharias Malachias, donum Sp/r/tus San-

tti cejfaturum, fiquidem erant illi Prophet ^arum ultimi, 7«

Utterns retulerunt vaticinia illa brevvän, £r conjunxerunt

cum fuis , ut volumen aliquod tnajus ficret, adeo ex

Ulis quidpiani ob exiguitatem clijperderetur. .Adüucenda

haecce putavimus, ut in cauflaetiam pei fpiceretur noflra,

quam poffint multa exfculpi in cltöis aliorum, fi lua Ti¬

bi fpatia extendere intcrpreti licuent. Isam & voluerunt _non-

J 7 V

nonnulli, in citato loco, de primis non agi fcriptoribus

fed de librorum jam ante fcriptorum in Canonem col- ledoribus.

Denique in HDtf'p*>& traåatu Mifchnico, ordinis

quarti ultimo, mox inuio primi Capitis fefe offerunt:

DwaaS DOpn nnDOT'j'DDüiTn P»3p nm

tnm rtäw vion cn nbnjn w:d wni nnoo

rnrt so lwyt nannoi^n vroyrn na ooino un accepit legem de Sinei, Ef tradidit ^eam JeboJcbußyJebofcbua ^ve-

ro Jemoribus, feniores - t'ropbetis. Propbetß tradiderunt eam vir i? 'Syr/agoga ^magna. lßi dixerunt ^tres fententias; cßote

moram trrihentes injadicio, o" conftitinte dijeipulos multos, ^ facite fepempro lege. Ultimum modo e tribus quia nunc attinet curatius excutere, opportune accidit, ut ambo in- terpretes Maimonides & Bartenora in eumdem hunc fen- fum concinant: Facite (epem pro lege, id efl facite (vev-

tente Surenhufio) decreta Ef jurisconJultay quibus homo a

peccatis nbflrabatnryve\ praeter ea, quae lex praecipit ^, fta-

tuite infuper ^praecepta alia y quibus etiam occafio omnis violandae legis prarfcindatur, fecundum quod feriptum eß

Lev, XF1I1. _{30. HK DmDW} quodque exponitur ,

cußcdiß mea facite eußodiam. Neque difentit Abarbanel, f) nifi quod referendam velit trium praeceptörum ori- ginem non ad viros Synagogae magnae, fed ad Prophe-

tas, taraquam qui haec aeque ac legem oralem rcliquam

docuerint viros Synagogae magnae, duetus, praeter cete- ras, ea etiam ratione, quod in quibusdam fcriptum co- dicibus invenerit non DJV Ted DD1. Knimvero Maforam,

vel Criticas nofationes circa Ebraeum S. Codicis _textum, tametfi has _qnoque niirV? JTD nonnunqnam appellari con-

ftat, in Mischna illa nec Judttorum ulli nec Chriftiano-

rum crediderunt fignificari. Hoc unum ibi fubjicirur ^: nV-un

/) L, - c, fol- 23.^2, & 24. I, -

sh i q r ^9

cgjtp J O L

n"?njn HWD TOK nTWD HT? pnyn ItyDtf Simeon juflus

fuit de rehquiis Synagoga magna ?

Sunt autem quinque jam recenfita teftimonia, ^il¬

la unice, quibus fulta Synagoga, cui dici ^magnam

contigit ^, aut fteterit, auc ceciderit. Plura nec Buxfor-

fius g) habet, nec Wolfius, b) quamvis perlibenter vi¬

deatur uterque addufturus, (i ^qua fuiflent etiam alia.

Atque Wolfius quidem, ubi provocari frequenter ^a

Talmudicis ad Synagogam eam affirm3t, nec tarnen a-

lia loca afFert, quam qua? dudum dederat Buxtorfius,

licebit credere ⁱ futura, fi qua forte prxterea exftitcrint,

haud majoris certe ponderis, quam quae jam diu ^tene¬

mus. Quod in Pirke <dvotb R. Nathanis legitur fol. I.

coi.i. no« om moi vinD fop nVrun tok

'l21 Vtri Synagoga magna accepernnt (legem oralem) ab

Haggao Xacbaria £? Malachias bi dixerunt cft. hane mo¬

do vim habet, ut videatur R. Nathan tres illos Prophe-

tas a Synagoga magna voluifie fejungere. Neque cerco

fatis dixerimus, an quod habet Megtlla ^cap. II. fol. ^17. 2.

de Q\X'33 HOD ODO) DOp| D"Wyi HKD centum viginti fenioribus, quos inter aliquot Propbeta, quique rWDtf

mwy conßituerunt fedecim benediSliones, capiendum

fit in fenfum eura, quem innuit libro citato Abarbanel,

ubi de Viris Synagoga magnae ex Megillae ifto capite

infert, quod HX tipTI OH Uli prafcripfcrint precum noflrarum formulas. Non ad Efram modo led & viros Synagoga magna? refert And. Georg. Waehnerus i) de-

cem confiitutiones, _qua? recitavjtur in Bava Karna fol-

82. t. Sed hoc loco in exemplari Amftelodamenfi, quo

uno nobis uti licuit, folus nominatur Efra.

§. IV.

g) Tiberitid. p. 9?. fqq. edir. in 4.

h) Bibliothec. Hebr. vol. II. pag. g.

i) Antiquit Ebrxor, Vol. II. pag, 689* Gotting 1743 8«

w J y v w

§. IV.

In univerfum vix opus, ut moneatur, fabulis vel du- bias & obfcurae originis narratiunculis ultra modurri _gau- dere Judieos, poftquam crecitatis damnatos fua?, veri o- mnis & falutis fontem Meffiam odiflTe, non puduit. Ne-

que inculcetur nccefle eft, quinque, & quod excurrit, prse- teriidé faecula , inter fynagogam Efra: tributam & Jehu- dam, _quem dixere fanctum, Mifchnae perfcriptorem, quo

inluperlonge juniores Gemaricij ita ut in rehiftorica,quum

auditum modo luis a do&oribus quidpiam retulerinc,

credi omnino nequeant, nid, faliusne fit an verus au-

ttor, libuerit juxta seftimare. Ipfa potius expendantur

Talmudica feftimonia, ut ex his an

fequatur, quod ple- rique intulere, liquido appareaf. Primura, fi vel maxi-

me poneretur verum, uti & alterum, omni ex parte cum

primo confentiens, hoc tantum ponir: fa&am in formula precum, decernente Synagoga, acceffionem unius vocis,

at ob caullam adeo levidenfem, ut Firae, viro gravi, Pro- phecisque verae religionis unice ftudiods, vix poffit tri¬

but tanquam au&oribus, fine multa injuria. Coronam le-

gis, cerdotii _{bus cf} cujus magnificentia t egm, id efl nulla rempublicam ali/t major; Eccleftafticam ^covonam it ^a em for Sa- di-

inquinamentis Babylotiicis _reformatam priflinaque in- tegritati redditam, facram Scripturam a Pfeudopropheta-

rum _Gemaricis jalfis libris, _iftis, ommbusque _nemini corruptelis _repurgatam attingi perfuafiffet Buxtorhus k), fl lo-

ca exhibuiflet integra. Contra, quandoquidem manife-

fto tralucet Gemaricorum levitas, in quasrenda ratiun-

cnla3 _quå conciliarent tria S. Codicis di<da,nullo merito vifa difcreipantia, congruebatque dictum Nehemiae tem-

pori illi, _quo extitifle nobile Conciiium faodo accepe- rant, hujus haud dubie putemus arteptam Ipeciem, ^ut

B _no«

k) Tiberiad _{pag, 95»}

cm* y in / ^3>

'ägs» y 1 u (; w

rrodiis fcilicet exfölveretur. 7'ertii'm e Mcgilla Bihy'o-

nica id unum dicit: credidiflc Dolores quo.^dam, a Sy¬

nagoga olim ftatutum de vi St smphafi vocis NTl,quod

camen circumfcribere & corrigcre haud ncfas putarnnt

aiii. Quis, opinamur, Elras aut Propbetis, 2Ut Sapienti

cui demum cumque adeo minutulani & ex parte falfa ni

Crifin tribuerit, quoad ferio quidem ^rem agi velit ?

Quartum cx Bäva Batbra urgent iili potiHlmum, qui col-

le&ionem librorum Sacrorum Veteris Teftamenti, Canon

appellatur, publica factam aucloritate Ecclefiaftici cujus«

dam concilii ftuduerunt ire ftabilitum, hincque adeo,

quia nusquam occurrit antiquitatis monumentum aliud,

quale demum cumque lententia? flue robur elicere. Prae-

cipiunt vertendum 1303 non [cripferunt, fed dejcripferunt,

collegerunt, in nimm idemque Syntagma r etuier mit. At eo-

dem verbo 303 ufi jam ante Gemarici leguntur, ubi de

Mole, de Jofua, de Samuele, de ceferis facris amanuen-

fibus, quod luos quisque libros Icripfere, affirmant. Nuni

& dici de his recfe poterit, quod fcriptos ante libros de-

Icriplerint modo, collegerint, inque corpus unum rede-

gerint ? Latine verfus totus hic locus Talmudicus, alia

ex parte omnino memorabilis, exhibetur apud Bartoloc-

cium /), Wolfium //;), Waehnerum eritque adeo ju—

dicare etiam his pronum , quibus Talmudis ipfius ori-

ginarium textum non liceat perrepere. Nifi valde falli-

mur, Rafchianus in caulla fuit cqmmentarius, ut quas-

rerentur in citafo loco, qua? tarnen nobis certe non vi-

dentur illo contineri. Atqui auctores fuide quatvor li-

hrorum Viros Synagogas magnre, fcriptosque igitur ab his

p*imitus illos fl revera ftatuerunt Talmudici, quamne hoc

falfum effe, nihilque proinde facere ad commendacionem _Sy-*

/) Bibliotb. Rabbinic. Tom. III. pag. 557. feq..,

m) Bibl'otb. Hebraa ^, Vol. II. pag. 3»

w) Aiuiquif. Ebraeoiv Vol. I. pag, 13. 14.

«sfo "1 TT r cStjj

J 11 L «as3

Synagogas demonftrabit ftili ipfius, & rerum in quatvor

libris iilis, temporiimque ipforum, apertiffima diverfitas?

Quintus locus e Birke Ajotb, fi Viris Synagoga; magna;

tribuendum ftatutum de ponenda fepe'Moläica; legi, na- tales mox denudat rZv (po^rioov t£y ßccqeav ^y&f ßvvßqisctKToov,

quo; toties in Novo Teftamento damnat Divinus Salva- tor, verse probitatis vindex unicus; fin ^ex mente Abar- banelis, quam tarnen non fequimur, acceptum referen¬

dum fit Prophetis, qui a:tate prascefTerunt Synagoge ma¬

gna; viros, ad hos ^certe nihil pertinebit quidquid allata

narratur Milchna. Itaque vel ^unum in fafcem jun&isTah mudicis, _qua; huc usque allata fiunt, teftimoniis, ne men- tio em quidem in illis exprefiam Efras fieri certuro eil, nedum , präster ultimum Stmeonem, & numerum for¬

te membrorum cent-um & viginti, memorari cetera, quas

§. ^i. compendifecimus.

§• V.

Unde hasc igitur? Comrnentarii ad Bava Batbra]\o-

co citato Ralchius, qui obiit A. R. O. 1105. Synagogas

membra dedit Haggasuro, Zachariam, Malachiam, Zeru- babelem, Mardocha*um & focios eorum. Abraham Ben

David, vel Dior, uti vocant alii, ad annum usque 1 180.

florens, libro Kabbaije 0) exelufis tribus illis Prophetis,

enumerat Zerubabelem, Jefchuam, Nchemiam, Seraiam,

Realiam , Mardochasum , Mifparum, Biguacum, Rachu-

mum & Baanam. Majmonides fundus vita 1205. pros- fatione ad jlad Cbafaka, in domo judicii vel Synedrio Elraf, Hv i"*l H'3, cujus membra mox pronunciat fuifle eadem cum his, qui dicuntur Vin Synagoga; ma¬

ns;, triga; ante diftorum Prophetarum jungit l)anielem,

Chananiam , Mifaelem ^, Afanam , Nehemiam ^, Mardo-

B 2 checuru

0 ) }Fol»'f4« ^i* «dir. Ebr« Dafil. 158°» 8»

/

• ] >2 t &

chasum, Zerubabelem n«0 OlVwn Oioy OHin 13111

^do hm «im pnyn pydv «in oio tnn«n o^p? o^wyi D'l^yi Ptfon & multos fapientes cum Ulis, usque ad futn-

viam centum & viginti feniorum , quorum ultimus Simeon Juftus, qui eamdem claujerit. Quibus confona penitus in

prasfatione p) ad Perufcb Hammifchna leguntur, hac in- fuper tributa viris illis opera, quod in Jententiam Legis inquirentes fllTfJ 11TJJ decreta tulcrint HOpn UpPHl B5 con- flitutiones ordinaverint. Ac tametfi refte oblervavit Abar-

banel ^),fieri ^{per temporum} locorumque rationes omnino

non pofle, ut una adfuerinc, poft reditum exfulum, Hie- rofolymis,ubi Synagoga fedes, Daniel, Chanania, Mdåél

& Afaria, quippe jam antea in Babylonia mortui, eos- dem hos tamen audacter inferit Gedalia r), qui fuam Scbalfcbelet Hakkabala fcripfit, anno quadragesimo nono Sasc.XVI. & fimpliciter Elram dixit n^flJin nW31M«Vttf«1

Caput, Princip em Pirorum Synagoga magna, tum Synago¬

gas tribuit relata in litteras decreta de diftin&ione ^ver-

fuum Codicis Ebrasi, Kerijan & Ketivan, vocibus plene &

defe&ive fcribendis, Parafcbis, litteris majoribus & mi-

noribus, accentibus, pun&is, initio novi anni &c. utpo-

te quae omnia jam olim Mofes ipfe ftabiliverit. Atque

Abarbanel s), aura feriem Tradmonariorum fuo ex in¬

genio conneåit, duodeeim modo admittit Synagogas

membra praecipua, videlicet, Haggasum, Zachariam, Ma-

lachiam, Zerubabelem, Mardochasum, Efram ^, Jefchuam,

Seraiam, Realiam, Mifparum, Rachumum & Nehemiam, quibus dein fefe junxerint Sapientes & excellcntes _al viri

ii,

p) Latine verfa prrEmifla eft Surenhufiano Operi. Arabica, hoc eft,

•riginaria lingua edidit Ed. Pocock in Porta Mofis, ubi qua: heic citaca

funt, ex (tant pag. 34.

Lib. cit. fol, _5, 2.

»•) Fol. 2i. 2. edit, Vener. If87 4-

O Lib. cit..

"1 c« f cSBJ

J 13 L _«än?

alii, nominatira Dula filius Harchinas, doneC completa

fumma centum & viginti ^, _{quorum ultimus Simeon,}

Tum adfcribic: nnan nupn ipnb waprw ^ p

minn pnn na pnnnVi Dyn wn4? & appeiiati funt ficy

nempe Viri Synagoga; magna; quod congregatz fuerint, ut ordinarent conflitutiones idoneas ad reSle dirigendum populum

(f reftaurandum _rupturas legis, quod quidem poftremum

adeo fpatiolum eft & laxum, ^{ut denotare} poftk longe plurima ^, maneatque proinde obfcurum , quid denique praicife &: vere cenfeatur denotare. In jfucbafin Zacuthi,

ineunris laeculi XVI. pofl enumerata membra etiam illa»

qua; non admitti pofte docuit Abarbanel, & inculcatas conftitutior.es leguntur: ^{^} Jnrfc HTpDltf n*?nJn PDJD Dm

"idi4? nvn rn« py iVnni kdu m \%yy i*?roi on^na _ynn

nianph ^rm vbv ynn nr1? tcr?nrb hd \%?b idw Uli

ränt membra Synagoga magna, conatique funt per i mere ma.' lam cupiditatem precibns (uis, inf ucarunt'ondos ejus, quod explicatur: inf ucarunt ocu/um ^unum , ni mir um excacarunt oculos ejus, ut infinnarent malam cupiditatem ne incitet in cognatas feminas. ß) Namque & in his non reperiuntur alia, _{quam quse} comminilci facilümum Rabbinico inge¬

nio, cui vifum eodem in loco hocce pulcrum, Hippo-

crati Medico filium dare Evcliden Autor ai>

tern libri Zemacb David exeuntis faeculi XVI. _quem in prtelenti rc quoque non nulli putarunt audiendum» vix

aliud ceteris _non tatum memorat, quam quod plurium

ex (ententia, Viri Synagoga magna eodem cmnes tempore vix er int, non quod unus fit fubfecutus alium t). Ab fin- gulis longe digreftus jehuda Levita fcriptor fjeculi XII.

in libro magnae in ter fuos autoritativ, poft ann os

iemum, ab refiituto templo, quadraginta exftitijje, alt, muh

B 3 titu-

JJ) Fol. »3 a. edit. Crncov. IfgO. 4,.

t) Verl, Voiitii _pag. f7.

£& 1 ^{t a} r &Q&

°&i? J 14 L

rtitudinem i 11 am fapientum, qui vocantur Firi Synagoga ma¬

gna , qmque pra multitudine numerär i non pofjunt. Seque-

retur inde, ut nec Elra, nec e ceteris, qui vuigo dicun-

tur, intertuifle cundi potuerint, nili veri ultra Ppecicm

fingantur jctatem longiflime protraxille. Interpretern, qui

ex Arabico vertit Ebraice, nempe JehudamTybbonidem,

ac fl raentem Levita: non recte aflecutus eilet, accufat

Alarias u), fallus ^tamen infimul, auetorem libri Capbtor

Faf er ach, eodem intervallo quadraginta ^annorum, ab in-

flautaio templo dimovifle initia magna: Synagoga. Ju-

vare lJuxcortius x) explicatione conatur, led lta^utfcri-

pfille alicer, quam diximus, vix credi queat Eevita, li¬

quidem in proxime antecedentibus

mus fecund a, quos etiam PK tfn H-3 on?yjn DJpTH ß-

mores vocat inflru&os virtute Divina prafentia, & qui-

bus Haggaeum ^, Zachariam, Elrarn & ^ceceros adnumc-

rat, totidem verbis diftinguat ab D'^pj.n C'DDnn pon

nSnJH rD-D multitudine fapientum ^, qui di&i junt

vir/, Synagoga magna. Utcunque le aucem iltud ^, haud

lane improbabile , habuerit ^, fixum remanet, in narra-

toribus , quos hac paragrapho lociavimus ^, antiquio-

rena Isculo R. O. deeimo eile omnino neminem ^{, ne-}

que fidos auäores fuarum narrationum ullum nomina-

re, neque adeo idonei jura teftis eorum polle ullum

tucri. Accedit, tum quod liquido .fignificatum a nemi-

ne eorum inveniatur aut expedkum ^, qualia fingulatim

fuerint decreta & llatuta Synagoga; iltius magote, quo-

ve fe Charaktere, ab innumerabih farragine reliquorum

fecernant; turn quod plurima ex illis, qua; tulille Syna¬

goga venditatur, prorfus indigna zelo lint & gravitate

Eiix ac Ptophetarum, quorum Iplendidis nominibus ^pra?-

texuntur. Dillenfio pollremum, oppido le prodens,

tan-

«) Meor. Enaim fol. n6. 2. edir, Mänt. 1^74.4,

x) Cosri. Vers, Lat. pag. 239.,

"T _*<* r

^6° J 1 > L

tnntnm non omnium, fi in ccnfum ^, ufi fas e(F, vene*»

rit, quaquc nihil tarren cundi referunt, ni fl quod fola conjedura, vero d i fTirri i i 1 i ^{m a} perfirpe, e libris Efrae &' NehemicT in rem (uam pertraxerunt; hand miremor,

eosdem illos, qui poruere nunc F.fram, Märdochtfum

& Malachiamnunc Nehemiam & Zerubabelem in unam

perfonam transfundere, ne cumulemus ^cetera, aufos (i m i I i -

ter, ur feriem _nusquam interruptam machinarentur tra- ditionum oralium, ruentis perfidiae mifeliam dedinam fingere collegium, cujus nec facer codex Ebraeus, nec Ju-

daicarum anriquitatum vere curiofus, Jofephus, irno ne fidus quidem Gorionides, vefligium vel tantilium ex»

hibent..

§. vir;

Qui Maforethicje Crifeos amplifudinem omnem, 8é

fibi contrariam haud raro diligentkm, Synagogte magnae' tamquam ultima* unicsque matri exprefTis verbis tribue- rit, in Judceis, nos quidem nondum aliquem deprehen-

dimus.. Collegium autem ab illa Canonem Sacra? Scri-- ptura? Veferis Teftamenti, finitumque & claufum, Chri-

iliani fere ftatuerunt ita, ut jam olim contradixerint ta¬

rnen plurimi. ^A Buxtorfio y) & Huetio z) qui citantur

Patres crefcentis Ecclefia? Novi Foederis, ut colleftio &

conflitutio ea canonis teneatur, aut nihil promovent,-

aut eo dilabuntnr, ^ut perditos omnino fub Babylonica captivicate libros, reftitutos autem ab Efra ejusdem ope

Spiritus, _quo fuerant fcripti primitus, videantur voluifle

dicere, quod tamen efle falfiffimum, Sacrorum librorum, qui nunc leguntur, habitus argumentaque, tum ipfius

de re tanta Efrac filentium, invida acie commonftrant..

Pos- y) Tiberiad. p. 103. fqq.

2); Demonftrat.-Evang. pag. 31g. Paiis.. löpo. fol..

Poflfet, arbitramur, non nemo fufpicari, Judaeos cupide amplexos defe&um in majoribus, fub 'teraplo fecundo, poft F.fram & Mal?chiam ^, propioris Divince revelationis,

&, _qua? inde inferatur, impofitatn illico facris libris

claufulam, ut pro ea,qua in Novi Foederis Divinos li-

bros aguntur obftinatione, tanto viderentur pertinacius denegare his poile reverentiam auftori Deo ipfi debi-

tam, quo eilet tum futurum proclive magis argutari, icriptos boice tempore, Sanétioris Spiritus non ampiius capaci. Eft quoque non incredibile, Huetium, illumque

iecutos alios in Romano-catholicis, perlubentes fe ae- dilfe Synagoga magna?, Pra?fide Efra, collegis Prophe-

carum ultimis, virisque Ecclefiafticis ceteris, confpicuae,

ut hoc, veluti antiquo, exemplo ftatuminarent vim &

imperium Ecclefiafticorum Conciliorum, ac poteftatem,

quam perhibent, eorumdem, tum in definiendis & pro authenticis declarandis facris libris, tum in ordinandis atque prsefcribendis Ecclefias univerfte Chriftiana?, quas obferventur ubique fine examine, conftitutionibus o- mnis generis. Nos vero, qui hominum auftoritate &

fide non irtdigemus, neque illa usquam nitimur, ut qui

libri pro Divinis agnofcendi, fciamus, fed ab ipio Nu-

mine mifti Salvatoris noftri Jefu Chrifti jufla fequimur,

ad libros, quos approbante Illo Judaica vetus Ecciefia

Divinos tenebat, quosque fcribi porro fuis Ipfius ab A- poftolis Iple voluit, tamquam tales acipiendos tenendos-

que ; haud licet fpernamus teftes aptos & legitimos, To- fephum prasfertim aequaevum Hiftoricum & Scriptores

nafcentis Chriftiana? Ecciefia?, ut pateat ^, qui fingulatim

facri libri utriusque Foederis retati cujuslibet fua: debe-

antur; nos inquam, cur incertis, vel quod oftendifte

nunc videmur nobis, confivftis fequioris Judaismi de Sy¬

nagoga ifta fua rumoribus vellemus impiicari? Largia-

mur , fi cui volupe expofcere ^, duriuscula forte ufum ^vo¬

ce

s§ä ] '»7 [ II

ce Loescherum, ubi Rabbinorum eam ldolum dixit at); at lubdolo certe ab bis ingeminari confilio faciie perfpicient, qui horum effata & precario politorum nominum glo-

nationem, velinc propius introfpicere. Evidum faitini perfiat, tefbmonia, quibus hucusque vifi fibi ^eam non-

nulli pofle defendere, vix ullius ede aut momenti, aut

in Chridianam rem virtutis, imrao eamdeml ad clalTem äbleganda, in qua recurrunt tritiffima Rabbinis ifla:

\)*D0 T\mh conftitutio Mofis de Sinai & \J\*\)3fct. HD K vel

12'2311 vel & tmim narrarunt majores, Japientes, dolores Jioßri, quibus certa parar i fides omnino nulla poterit.

§. VII.

Eaimvero objiciatur non immerito, ipfo in facro

Codice Ebraco , usque eo celebrari Efram, ut quidquid

inftaurandae, poflquam data exfulibus Hierofolymas re- petendi copia, Religionis publicique cultus fan&imonia?,

ad normam Mofaica? legis, efl#t inferviturum, magno

ac divinitus excifato animo prasdititle fit cenfendtis. Vi¬

deamus ergo, an hinc vindicandae fperari Synagoga? ful-

cimenti quidpiam aut virium refle poflit. Cap. VII. vers.

6. libri, _quem ipfe fcripfit, extat, fV0n3 "IMD l&'D MIHI

3^ nVO & is, ^netnpe Efra, fcriba erat promtus 111 lege Mo•

fis &c. vers. 10. DllT mn HR 1331 p3H Nlty O

£33$Dl pn 10^1 ^{A7am E/ra} difpofuerat ani-

mum Juum ad interpret an dum legem Domini & ad prceftan-

dum docendumque in l/rac/eßatutum Judicium. Conf. ejusd.

Cap. vers. n. & ^12. Nehem. VIII. 2, fqq. In his eo redit Tumma rei, ut voce Scribce quid fit praecipue in- telligendum non ignoretur. Eoret leve nimis & jejunum,

velie merita Viri qucerere Tive oninia Tive prceflantiora in tranfcripcis corredisve uno aut pluribus exemplaribus, vel

C Mö¬

rt) De cauff. Ling. Ebr. png. 6'9.

w J 10 L

Mofaicas legis, vel librorum etiam Sacrorum reliquo-

rum. Neque enim deftitutos principes faltim populi jam

ante fcriptis correåisciue voluminibus, ad fidem pronum eft. Curam eum geflille etiam horum, ut rite tra&aren-

tur & fervarentur, ut publicos privatosque in ufus ^non

dceflent exemplaria ^, ut legerentur cum fruåu, _quisdu-

bitaverit 5 At nec diffiteri Synagogan Patronus acerrimus potuit Buxtorfius, Scribam appellari non tam a fcri•

ben do, _quam ab ^enar vandis Ef ^c xp lie and is Ulis, quce in Ser i- pturis picris comprehenduntur. Navt "i£0 lib er, libra-

ritts , librorum peritus interpres, Ef Doflor, Ser ib ^a. A

nullo autem libro ma jus nornen lausque major ^erat, quam a hbro le^is Dei, ^un de *l£0 vocabatur legis peritus, qui librutn legis Dei doecbat, Ef interpretahat ^ur, Sic Ef in Novo Te- (lamento interdum appellantur yfec/x/xocrels fcribcB, qui doce-

bant populum, nnde Ef de JeJu Chrifto dicitur \ Docebat ^e-

vim ^eos ut bahens auFloritatem, Ef ^{non ut ci} y^ccy-iaariie Jcribce Matth. Fil. 29 b). Erenim in hane potiflimurö

laudem conlpirant, _quzecumque a3a ab Efra ftatotaque

in Ebrseo codice percenfentur. Sed vero ponatur etiam lon _ge plura alla pie fapienterque ordinafTe ^, confuluifle andivifleque trigam fuperftitum Prophetarum, & pro- borum viroruni , quotquot iflo xvo exfliterint, ufus o- pera atque auxilio. Sit denique, quod paffim Rabbini praedicatit, Mofi ipfi, primo Ifraeütarum & Divino le-

gumlatori non d.fpa'*. Indene inferendum, baud ^carere

eum, ad res etiam fummas perfieiendå;, peculiari potu- ifle confedu lenatuve pluriurr»? Nihil ^certe tale reperitur de eo in citato alterutro libro memoratum. Quin &. vi¬

deatur, quo plures adjungantur college? fociique, eo ii-

lius minor futura aucloritas dignirasque. Si Di vinns

ducebat Spiritus, fi hoc eodem animabanfur Prophet.-?

atquce-

b) Tiberiad, paj, <,p.

"I T

q T cS&

«8t? J 1 y L cas3

asquasvi, ac Nehemiar, quorfum turba hominum, qui

eodem cum his h3beri ioco nequeunf. Sua ex fenten-

tia judicafle Elram _remque geiTifle ^(uam Iegimus, uti &

qui poft lecutus, Nehemiam. Nil Iegimus de Synago¬

ga aut concilio, cui Prsfes modo fueric, nedum de con-

fignato, conlenfione Synagoga ejusmodi, claufoque ^cano-

ne (acrorum librorum , quod eo erit infuper dubium magis, quo efl verifimilius, pofteaquam Efra fcri-

pferac, eorumdem denique ad ^numerum Nehe-

miaE & Malachias fcriptiones accefTifle.

TANTUM,

#

Till Herr Refpondenten,

Il lycka man i ver Iden finner,

Emot den frögd ej liknas bör>

Som fjålen i fit t inre vinner

När vett och dygd defs fällhet gör.

Kan derfbr' fibrre fägnad vara ,

Fbr vänner af Oreflis tro, An när den ena far erfara,

Att visdom är den andras ro ?

Min Vä?i, jag glad fett Himlen gifvit,

Dig mänga falla nädelän,

Att de af Dig väl fiibtte blifvit

Utvifar här Din lär ^o fp än.

Far fort at visdom troget vbrda,

Faß lyckan ofta ändrar fig;

Far Du Gudinnans gunft ej fkörda

Skal visdoms Guden glädja Dig.

Abrah Soilandir.