D.D. DISSERTATIO FHILOSOPHICA DE
CONCOR DI
A IMPERII
CIVILIS
ETLIBERTATIS
s» t «sssbbbzssbeks*^" quam * *consensu ampliss. facült. pkilosophica
IN ILLUSTRJ. ACAD. UPSALIENSI,
PRiESIDE
VIRO CELEBERRIMOMio.
GUS
T.
AN
TOK
BOUDRIE
Phil. Prof. reg. et ext-ord.
Publica Censura Modeste Submittxt.
ANDREAS
GUST.CARLBAUM
westmannus.
in aud5t. gustav. majori d. xxvii juni!, mdccixxxo Horis a. m, folitis.
uli iii ii iii ii iiiiwii i- iiii ihill'iiii 11 »iii
PROßSTEN OCH
KYRKOHERDEN
ÖFVER WESTER FERNEBO OCH DERUNDER HÖRANDE ^CEiTRACTHÖGÅREF ÖRDIGE och
HÖGLÅR
DEHerr Mag
ANDERS
CARLBAUM
SAMT
HÖGÅDLA FRU PROB SLINNAN
Fru
ANNA MARGARETA EL
VIA
MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR.
T*i
11äten migr Huldäße Föräldrar, ät Eder, fä uppoffra:desfa blad,fäjom ett litet vedermäle af min djupaße ärkänßa
foräfven fätalrika välgärningaryfomjag underEdarvärd\ ägt
lyckan atträkna dagar och är. Gäfvan är ringa, men
öfver-lemnas, af ett för Eder vördnadsfult och hinnande
hjertao-Upptagen den dä, med vanlig ynneft och fäfom den Jörßafig
i allmänheten företeende frukty af den telning, I med fä
myc¬ ken och aldeles utmärkt omjorg värdat.. Mit nögdafte
gjå-romälfkall ßädfe blifvay att
anropa Den Nädige Guden, det
Han täcktes foröka Edra dagar, till fednafle äldren} under
fördubblad fällhet, till min och Mina Syfkons fiorfiä glädje
och fägnadi Med djupeßa vördnad framhärdar att oaflåteli»
gen vara
MINE HÖGLÅRADEKÅRASTE FÖRÅLDRARS
Lydigfte Son
i^fc- Ö -^- -*|v -^c "^j*1
§■ I.
Nihil
qaeritius,apud Scriprores
qvani utdiiferenciam
Philofophiae
inCivilis
terflatum
^fl Ire«
na¬turalem & civiiem indicaturi, illum lihertatis, hunc imperii atqve obedientias
flatum
vocitent.Hoc
ve-ro, quamvis fuo
("enfu re£le
iefehaheat,
in
eam ta¬rnen incautos atque ignaros
facile
abducerepoflet
fententiam, quafi omnis extra civitatem regnaret
Ii*
bertas, nec ullanr unquam ejus ja&uram homines in hoc fhtu fentire poffent aut excimefcere? incivil!
autem ftatu libertas prorftis exfularet & omnia civi«um negotia duris legum
repagulis
efTent
circumicrip-ta. Ne vero hasc opinio, experientiae
cujusvis aevi
plane contraria, imperia
reddat
odiofa &
femi-na feditionis ubiqve fpargat,
ipfamque
providen-tiam Divinam negle£be hominum
fejicitatis
arguat, dum libertatem fuftuiifle prorfus atqueexterminas-fe per inftitutas
refpublicas^
autcertehoc fieri
per-mififle, creditur: non inutile fortaffis judicabitur, fi brevi Diflertatione, fpeciminis
Academici loco,
oflen-dere adnitar, civilem ftatum non per fe libertati ho¬
minum repugnare, fed inter eundem atque
imperi¬
um civile concordiam efle amiciffimam. Hunc vero
conatom" Tuo B* L. favori & mitiori cenfurse ma¬
jorem in modum commendatum veiim.
© ) 4 ( ©
$.11.'
Veriffirnum quidem eft, qpod in ftatu
natura-Ii, quatenus civili opponitur, haud exigua regnet^
libertas, prafertim quum nemo åkerins cujuspiam
imperio eft fubjectus, fed quisque fuarum
aäionum
arbicrtirn ogic, (i modo ad eam
per/enerit
setatemf
lic res (uas ipfe difponere
queat, neque etiam mi¬
noris cujusdam focietatis dire£b'oni (it obnoxius. Ne¬
que enim omnes extra rempiiblicam viventes, adeo fui funt juris, ut nemini prorfus morem
gerere tene-antur, (iquidem focietas (altem paterna atque he* rilis apud omnes genres, quanmmvis etiam.feras & civilem omnem fubje&ionem refpuentes,
obtinet. Me*
rito enim inter figmenta otioforum horninom ilie flatus naturalis efl referendus,
quo vel folse
cogitan-tur partes hominis effentiales, (ine ulla ad res ali¬
as reiatione, qui (latus idealis dici
poffit, vel (ine
ulla five naturali five padlitia, cum aliis
confochtio-np,plures, diverfse licet gratis& conditionis, homines
perpetuo vitam degere dicuntur: qui enim
folitari-am in (ilvis vitam agunt, nec ab initio atatis foli. vivere potuerunt, nec diu (ine ope aliena fubfiftunt.
Sed quamvis in (latu naturali* coaclionem
imperantis
nullam fentiant homines, quatenus ab imperio ci¬
vili prorfus funt immunes;
nemo tarnen fibi perfva*
deat nulla iibertatis, extra vim
legum,e(le
impe-dimema, ut plane illa fit integra
atque illibata,
Nam , ut taceam, fervitutem vitiorum
turpiflimam,
quae in omni vitae conditione fspius miferos roorta*
les
adiiigit;
nemo utique minus übercenfebitur^
e ) j c
m
quam
qui vel alios
perfequendo ipfe nullam fibi
quie-tern permittit, vel aliorum violenriae & fraudibus C\m
ne ulla fuperioris poteftatis ctitela quovis momento
expofims, metu angitur perpetuo. Talem autem efle hominum,vel modo folitario, vel gregatim, ex°
tra omnem poliricam focietatem , viventium, res
ip-fa loquitur, & omnis sevi experientia teflatur.
§ Hl.
Imperium autem civile, quod poteflatem
deno-tat a&iones civium ad communem (ecuritatem
feli-citatemque proourandam difponendi, vim omnina
cogendi fecum cunjun&am habet, ti quidem non
o-mnes, qui rempublicam condicuunt, focii adeo func
fapientes ac probi, ut fponte luis fatisfaciant
offici-is. Sed inde tarnen non féquitur, ut libertati prorfus repugnet eandemque tollat Civilis focieta^ neque
e-nim contra libercatem conjurade cenfendi funt, qui
pa&o unionis in unum quad corpus coaluerunt, uno
imperantis arbitrio, velut capite, regendum: fed hoc
potius pro fcopo habuerunc, ut liberum
facultatum
rerumque (uarum ulum ab injuriis &
mächinamen-tis malevolorum qonjunftis viribus 8c judo ordine
defenderenr* Tantum enim abed, ut libertatis, qux
ntique res eft omnium
jucundiffima,
fegreges illihomines, ante civitates inditutas pro fuo arbitratu
viventes, ullum fentirent tsediom, eamque adeo
fub-verhim vellent äut diminutam: ut potius ad
praeftan-tiflimum hoc commodum, (ine quo vitam optimas
quisque acerbam, immo nullam, judicac,
9 (
ü
)6
dum, civilem confociationem, velut optimum
fub-fidium, eligerent.
Scilicec
omnibus
pernaturamil-lud eft iiiditum, ut vitam fuam ejusque adminicula amenc, iisdemque frui cupiant.
Cum
vero,au&o
honiinum numero & crefcente malorum protervia ,
multorum impetum finguii aut
pauci reprimere
acpropulfare haud
poflent;
nonmodo
confoeiata mul.
titadine vires firmare voluerunt, fed etiam,
impe-randi potelhte uni vel
pluribus
commsfla,
vinbus
confiliumaddiderunt, ut eo cercius vel hoftes externi
abigerencur, vel
perverfa
pravorumfociorum
co-hors inträ officii quafi cancellos rerineretur.
Hinc
libertas confervanda prsecipuum etiam
in ftatu im«
perii & fubjeftionis
hominibus
faceffivic
negotium.
§. IV
Retinent igiturcives
fub imperio
jufto
acbeni-gno libertatem naturae
fuae
convenientem, necullam
ejusja&uram, fed faltem deliqvium
faciunt.
Neque
vero interna tantum mentis libertas ipfis manet in-tegra, quae facultate
abfolvitur bona,
promenlura
bonitatis cognitae, eligendi &
mala,
quaeceteris
ma»jora fuerint, maturius vitandi:
fed libertate
quoquegaudent
externa, quaeflatus eft,
quoquis,
fine
co-a&ione, agere
poteft,
quidquid
ipfi
bonum
fuerit
vifum, atque adeo non impeditum
habec facultacum
rerumque fuarum ulum.Immo
vero uthis bonis
tuto ac fine metu violentiae malorum hominum , tum
exrra, tum inträ civilem hane confociationem,
pri-e-ÜHJj % »7 f
J i \
mi patres familias
& in
eadem deinceps
pemanferunt:
pofteri, qui
nafcendi (orte
haic
focietaci
funt annexi;
ipfique rerum
publicariim
moderacores,
dum
uni-verläe multitudinis jura fuo corifiiio tuenda
fufcipe*
rent, hoc in primispromiferunc
fuis
civibus,
uteo-rum libertatem feu vicae bonorumque liberam
fru-itionem fint confervaturi, quantum penes
ipfos
fu-erir. Non igitur perit,
licet dimrnuatur,
libertas
hominum per
introdu&a imperia,fi
mod.o
reffce
in-ftituta atque
adminiftrata
fuerintt
fed
licentiae
tan-tum injicitur frenum, atque
grafiantibus
infmjilto-rum perniciem vitiis
obex ponitur,
neinjuria fine
ültionis rnetu inferendis miferrimam redd:.rt f. f.a-nx generis
conditionem.
Nufpiam
enim
e(t
g aoratque confiantior
libertatis
ufiira,
quamfub faono
juftoque Principe,,
qui
gladium
geftat in
terrorempravorum, ut
fub ejus
tutela boni
probique fecura
& minime turbanda fruantur felicitate. Hinc
opti-mus quisque ab imperante
jufio
laudem
acbenefi-cia non vano fibi promittit augurio;
dum
legumri«
gor & poenaruni feveritas
perditorum
civium
immi-net cervicibus, donec ad melioremfrugem
atque fimul ad veram ac beatam innocentiae & beneficen-tiae libertatem, revertantur. ^§
V.
Mirum igitur non
eft,
quod libertatem
de
requalibet cogitandi, pr< . t
ipfam
percipere
& in
mo-mentis bene mulfis confiderare poffunt,
refiduam
babent fub imperioCtviii
lubditr,
quumin
facultatent
%
fudicandi, quatenus nudis rerum notionibus ©ccupa» cur5 qose, fi vel maxime fuerint erroneae,
lecu-ritatemtarnen neutiquam turbant, quam diu in a&us
injuftos & focietaci noxios voluntas non erumpit,
nihil omnino fibi arrogare valeat imperans. In
fa-cris vero libercas fentiendi & pro fua convi&ionc
Deum colendi tanto juftius relinquitur civibus, quod
religio per fuam nacurßm coä&ionis fic maxime
im-patiens, utpote quae tum demum
Deo
placethomi-nemque felicem reddit, quando veritas tanti ponde»
ris fponce inveftigatur, atque fpontaneam gignit
prae-ceptorum Divinorum obfervantiam. Et quamvis in
iis, quse ad rempublicarn gubernandam fpe&ant, in
lapientia principis libenter adquidcant boni cives, optimisque legibus Sc inftitutis obfequia praeftare
glo-.riofum fibi ducant: non tarnen in qualibet regimi¬
nis forma ita fuis femper & ubique judiciis renun« tiarunt, ut de modis & fubfidiis reipublicae
infer-vituris cogitare, & inventam forte meliorem agen-di rationem ea, qua par eft, reverentia &
circum-fpe£tione aperire nefas ducerent; quin potius eam
boni publici curam fibi injun&am efle intelligunt,
utadjumentafelicitatis civilis perpendere, atque im«
pedimenta praevidere pro lua quisque
fagacitate
ftu*deat, modo publica infticuta proprio & privatoaufu
immutare non adnifus fuerit, nec obedire
detre&a-verit legibus, quantnmvis etiam aliquam adrnittere
aut poftulare videantur emendationem. In cecona
micis certe nova inventa Sc conamina eo minus fnnt
reprehendenda,
quod plurimum inde ad florenteracivium fiatum accedit ineremend, fi opes fingulo
rum amplificentur. Hoc vero tum maximc ff
poteft, quando fub excubiis impcrii
civilis
fuam
que libere quaerit
felicitatem,
fuisque
juribus &
commodis fruitur pro arbitrio, ita tamen
ut^fecuritati
publicae nihil detrahatur*
Qui igitur libertatem imperio civili opponunt ?
atque adeo illam in civitate confiftere non pofle, aut
certe penitus limitari atque diminui, flatuunc, non
eandem, qua nos utimur, libertatis atque imperii
fervant notionem: fed prout ve! principis vel pop
li jura acrius defendenda in fe fufceperunt, limites
jam poteftatis furnmae ,jam libertatis popularis fupra
modum extendunf. Qui enim in mala & incornmo» da regni durius invehuntur, tyrannidem cum
impe-* rio
confundere videntur, & noxiam malorum prin-cipum gubernationem a paterna & exoptatiffima boni moderatoris cura non iatis difcernunt. Nullum
e-nim cft dubium, quiri maximo fit in periculo liber-tas civium, ubi ad gubernacula regni Nero aliquis
aut Caligula fedet, qui fuae potential ac dominationi,
quam civium fuorum libertati, eft amicior, & qui
populum fuae libidini aut avaritiae fervire cogit;
p(e vero populi juribus & commodis, prout
(an&is-fimum ejus officium poftulat, infervire negligit. Nec multos in plerisque civitatibus naevos Sc foloecismos
inveniri negandum eft, quibus libertas civium haud parum reftringitur, &, quse inde pendet, felicitas
H ) >o
c
H
dimlnuitur nonnonqnam ac decrefcit.
lila
emm hu mans naturs efl: infirmitas, ut (umma m &omni-bus numeris perfe£tam civitatem ne fingere quidem,
exemplo Platonis, multoque minus prsfiare pofiit
quispiamt fed prsdare nobiscum agatur, (i, ut fi» mulacra virtutum, ita aliquam certe optims
admi-niftrationis ac fubordinationis cernimus imaginem*
Stolidi quidem aut frigidi fint oportet» quibus o~ mnia in civitate ex squo placent fafta & inftituta t
fed qui nihil prorfus probant, nihil non TheGnino
dente rodunt, improbi funr? & in Deum» cunth
fa-pientifiime dirigentem, atque in bonos publics
fe-licicatis procuratores ingratL Quiautem libertatem humans focietati periculofam judicanc» eamque ci» vilium legum vinculis neceffario confiringendam
fta-tuunt, non utique tutam improbant ac fecuram vits
ac bonorum fruitionem, qus ab injufta qualibec co»
a&ione fit remota; fed efirenacam ftultorum &
im-proborum peffima qusvis nioliendi ac perficiendi
li-centiam amabili hoc & venerando nomine perperarrc
infignire ftüdent» Nemo certe ideo vel privatim vel
publice malus eft, quia libertate gaudet, fed quia
vel jurium & officiorum fuorum t(l ignarus, vel miferrima vitiorum fervitute prspeditus atque per»
turbationum impetu abreprus» Libertas aiitem ge»
nuina fub iroperio jufio & benigno Istius effiorefcit & ftabilern ntriusque con»
cordiam fiorentitfTrmis relpubll-cx fiatus confirmat*