Dissertatio de idea virtutis per se efficaci, quam venia ampl. ord. philos. Upsal. præside mag. Dan. Boëthio ... pro gradu publicæ censuræ subjicit Ericus Gust. Hoflund, stip. reg. Calmariensis. In audit. Gust. maj. d. XXII Jun. MDCCXCVI. h. c

m

DISSERTÄTIO

de

IDEA

VIRTUTIS

PER SE

EFFICACI,

qo am

VENIA AMPL. ORD. PHILOS. UP SAL.

P R iE S I D E

MAG.

DAN.

BOETHIO,

Eth. et Polit. Prof. Reg. et Oro.

PRO GRADU

PUBLIC« CENSUR« _SUBJICrr

ERIC US

GUST.

HO FL

_UND,

stjp. reg. calm ar1ensis.

IN AUDIT. GUST. _{MAJ. D. XXII JUN. MDCCXCVI.}

h. c.

i .

U P S A L I _JE,

DE

IDE

A

VIRTUTIS

•

PER SE

EFFICACI.

=5^fe:

i eleberrimum Sul7fx _{epiftola familiari a fe expetiis*}

fe narrat _{Kant, a) ut causfas explicaret, cur} doftri-na virtutis, _{quamvis rationi tantopere érrideat,} effe&u tamen _{optato plcrumque careat. Ut amici deüderiis fa»}

tisfieret, dum coniilium, omnibus, quanrum fieri potuir,. numeris _{completam, tradendi quadtionis propofittc} folu-tionem, rem aliquantisper remorabatur, pra'matura

Sut-zeri morte fachirn _eft, ut ea, _quae circa eandem

medi-tatus _{fuerat, momenta} chartat _{numquam rnandarentur,}

Interea fummam fententiae, quam fufius explicare ipli in

animo fuit eo _{fpe£tare affirmat, ut hic efficacitatis}

defe-&us morum _praecipue adfcribendus fit do£loribus, qui virtutis notionem ab omni liberam filiere nefciunt

ambi-guitate,

fed

a rebus quibuscunque alienis virruti mc.tiva

conquirunt, atque iic cura medicinarn, menti parandam,

efHcaciorem reddendi eandem _{corrumpunt. V ifa mihi}

fuit haec Celeberrimi Viri fententia _{digna, quae ulterius}

expenderetur, quare in eo conftitutus, ut Specimen

pro-gresfuum,

quos

in

Philofophia

feci, ederem, eandem

quibusdam de virtutis

idea

per

fe

efHcaci iliuftrare

obfer-vationibus in animum induxi.

A 2

Ide-a) Grundlegung Zur Metaphyfik der. Sitten. Edit. II, pag. 33» & not. _{pag. fubjuntta.}

4 Dea Iden Virtutis

Idea virtutis _{illum, ab ente quovis rationali finito} libertatis ufu _{ädquirendum, exhibet mentis , coniiliorum} & a&ionum habitum , qui ad normam moralis legis cor)

formatus a reverentia _{ejusdem unicej}

proficifcitur.

_Pura hsec Sc ab omnis causfre ad _{agendum impellentis} immix-tione quee non in ipfa reifitüdine latet

defaecata

idea Ii,uc

meta _{ad quam viribus tendere Sc archetypus quem}

mo-ribus _{exprimere debemus nobis propolita fir, necesfc}

quoque

eft,

ut per fe efficacia gaudeat, Sc

fuffieientem

in fe contineat rationem cur voluntas libere fe ad lllius normam determinare posfit* contradi&ionem _enim

in-volveret _{aliquid abfolute per fe adpetendura ponere, Sc}

limul aliunde causfas _{conquirere üne quibus adpetendum} non esfet; _{aliquid pro ultimo fine venditare Sc dein alium} finem ita _{ponere, ut fine ilj.o}

_intcSigi

_nequeat

curadal-terum tendere debeamus.

Experimentum ab unoquoque

facile

in

(Ii

tuen

dum

i-deam virtutis per fe efficacem esfd, cemprobare viderur:

Ob oculos tibi pone virum jufti reétique tenacem, qui,

cum _{omnia, quse unquam humanam mentem comrnove} re

_posfunt,

_{& blandimenta Sc}

_infortunia

_eum

_allecfant

_<Sc

terrent, a laudabili tarnen _{propofito non}

deturbatur,

_fed

conftanti Sc non haefitanti anirno _quo confciéätia _recli vocat ire _{pergit Sc}

Phahvis licet _{imperet ut fit}

Falfus ndmoto di&et perjuvia tauro Summum tarnen credit nefas

animam _{prxferre pudorl,} Annon hoc _{fpe£taculum fumma animum rapit reverentia} Sc _{adtniratione, votumque excitat, ut}

_ipfe

_etiam

_eodem

ani-per fe effic.ici. 5

animo virrutem colere _posfes?

_Agnoverunt

_{omnes, qui} fenfuaiiurR cura rerum mentem toram _{quantam adhuc} non _{coiTuptam habuerunt, virtutem,}

quo magis puram Sc

ab omnibus qua; ad voluptatem pernnent abiha£larn

ean-dem rnerui _fidimus, eo etiam _{majori efBcacia ad}

commo-vendum _{gaudere, & hoc ipfo fuam pnefUnriarn prodeie}

omnibusque aliis anreire rebus. Sed cum eiHcacttatem ,

qua virtus , fi nuda oculis fpecHri posfet, mirabiles fui

excitaret amores,a vera fua _{origine deducere nefciunt,}

ean-demque ad imaginem rerum fenfibus vcl irnmediate vel mediate _{gratarum expljcandam esfe purant, viriutem} praeter fuam opinionem

fplendore

narivo & vi _ipfi

pro^

pria privant, lilam in _qla^fem

_detiudendo

_{rerum, qua.1}

omne fuum ex eo deiivant _{pretium, quod beatitaris} fen-fui adminiculo funt. Et _{pamm, rne judice, ad hunc} rol-lendum errorem conrulisfe videtur _{diftin&io, recentiori} a'vo _{freqvens, qua voluptas fenfui intimo}

patens ab, alio

feparari folet jucunditatis genere,

Si virturem _{fubjecfive fumtam in conftanti}

legi roo-rali obediendi ftudio _{ponis , facile pater eam a volunrate}

legi libere fe fubjiciente torum fuum defurnere _pretium

arque obje&ivam illius ideam omnem efücaciam habere

ab _{iis, quse legi mente repreefentatae infunr, ad animum} rationalem commovendum momentis. Sed (i

con-feientia _{legis, liberis a£tionibus pofiroe, rationis}

ope conficitur, in homine, qui non per fe torus ad _legem

conformatus _{ed, fed prius a fenfui gratis Sc in}

_gratis

mo-vetur, _{oppofitamque haud raro legi quarrir volupratem,}

lex fe ut Fremim _{appetirui naturali Sc fenfuali naturae}

in-je&um femet nianifeßa;, ut imperans non ut lenociniis

rnentem _{captans vim fuam prodit,}

unde primus quoque ad illam _{converfus fenfus, ilii potius,}

quem a _jugo

renr-tentibus _{impofito, quam quem a deliciis}

_ifponte

quaeljtis

6 De Idea Dirtutis

haurimus fimilis eft. Ex his concluderemus

legis, officii

virtutisque ideas per

fe ad animurn

humanuni

commo-vendum tanto minus valere, quanto certius conftare

vi-detuu _jugo

_Collum

_fubtrahere

_quam

_{ferner eidem}

fubmic-rere humano convenientius esfe ingenio,

Htec omnibus, ut nobis videtur, prona conchifio, fine dubio in causfa fuir, cur alii ideas virtutis per fe

o-mnem _{aperte denegaverint}

efficaciam,

ffudium officii

tan-tum ut beatas virse «Sc indolentiac adminiculum adproban«

res; alii pro

requißta hac illius

efficacia

pugnare

fibi vifi,

eandem tarnen re ipfa in rebus _extra virtutis

&

_cum illa

conjun&i officii ideam

quaefieriut,

a

fan&ione,

ultimo in

fenfu immediate vel medlare _grato , obligarionis

con-fcientia _priori,

_{fundata, eandem}

_derivantes.

_Longum

nimis _{foret, per}

_{fingulas eundo,}

_omnes

_{recenfere Sc}

de-bitae fubmittere cenfuras, quae hoc vitio

laborarc

nobis

videntur, ad virtutem per fe

efiicacem defendendam

alla-tas _{fententias; huc autem omnem}

de

virtute

do&rinam

referimus,quse ad ejusdem naturam

explicandam principia

a

récentioribus _{Philofophis materialia voc&ri}

_{folira, adhiber,}

live eadem in fenfu _{phyfico five morali,}

_{five in idea}

per-fe&ionis fiye in fan&ione a Deo legi

fuperadditta

quserar. Fateor _quidem

_difficile

_primo

_intuiru

_videri,

_causfam

ex idea virtutis moventem diftin£le fibi reprasfentare,

nifi eandem a fm&ione quadam a beatitatis

defiderio

vim

mutuante ultimo derivamus, fed cum huic explicationi

non tantum obftet _puras

virtutis

necesfaria idea,

_verum

etitm auftaillius vis,quo magis

nuda

puraque

fuerit,

cujus

rei _{experiundo quisque}

_{fibi facile}

_{confcius evadere poteft,}

has noftra maximi intereft _fuperare

_{difficultates,}

vereor

enim ne, fi folvi non

posfent,

_;unquam

haberemus

do-ftrinam de _{virtute, confcientias}

_conforme-m,

_{Sc eandem}

do-per fe ejjicnci. 7

docendo _{legaiitatem non moraliffcrem commeadaremus,}

virtutisque ftudium iis fulciremüs praefidiis, quae, fi forfan quidam evadendi daretur locus, arbicrio relinquerent, an

necesfitatis moralis _{jugo doclles fubrhitteremus humeros.} Felicius in bis removendis difficulratibus verfati no«

bis videntur clarisfimi _{hujus aevi Philofophi, qui in}

prin-cipio formali in ipfa rationis indole latente moralis na-turae fundamenta _{ponunt. Fatentur fcilicet illi, primum}

a _{legis repreefentatione in hominis confcientia effectum}

fenfui, quema jugo reniteniibus _{impofito derivamus,} haud

disfimilem _{esfe, eundem tarnen non cum metu} a _Supe¬

rioris Sc _{praepatentis necesfitatis nos noftraque minitantis} vi confundendum esfe _{prsecipiunt, Ted nec fufficere ad} illum a metu _{diftinguendurn puranr, eundem ut pathetico} amore a beneficiis in nos eadem neceslitate fi _obedientes

fuerimus redundaturis moderatum nobis fiftere. Non me« tum _{neqwe patbeticum amorem fed reverentiam con-'}

fcientia _{legis moralis excitat.}

Frequens quidem fuir in reverentiae origine

pfycho-logice eruenda, eandem ut a metu 8c amore conflatam

explicare, fed, nifi omnia me fallant, rei _explicandac

in-congrua fuit hsec analyfis. Finge enim tibi ens, cujus

potenriam efrugere nequidquam tentares, quod vero tuis quaecunque fuerint farisfaceret defideriis , metum cum

amore mixtum _{quidem fentires, non vero reverentiam,} illa enim adesfe _{nequit, nifi recfca 8c jufta fuerit tarn in}

bono quam in malo difpenfando potentiae adminiftratio:

Tdeam Summi Numinis nobis _{ob oculos ponenres ab} a-more _8c metu conflatam habere _{quid-em nobis prima} intuiru videmur _{reverentiam; propius autem fi rem}

con-iideraveris hanc tantum cum illis _{conjun£tam habes, non} enim a _{potenriee fed a}

_juftitise

Divinee agnitione

8 De ldea Virtutis

vandus eft reverenriae (enfus. Deum contemnere mihi vidererur, cum ille, qui ad gratiarn illius nullo

immiua-bilis Illius _{juftitiae habico refpe£tu confugeret, rum ille,}

qui CerviIi metu Ejus

effugere

ftuderet vindi£tam Reve* remise _{primum «Sc proprium objedhirn e£t abfolute re£turn}

cujus ideam rationis fecum necesfario ferr confcientia, «Sc

quod ur in Deo, (ine omni imperfeétionis mixura, ex-fiftens, non posfumns non cogitare. Haec abfoluce re£li i-dea nobis ur rationis _{participibus norma elf, necesfiC3tem}

voluntaci _{injungens, cui, quamdiu rationi non omnino}

valediximus, nos fubje&os esfe fateri cogimur; Ted hoc

ipfo quoque deprehenHimus, inträ nos ipibs latere

reve-rentiae _{obje&um, cujus causfa jura neque a nobis ipfis}

neque ab aliis violanda competunt, «Sc quod reverencia profequimur in a&ionibus, conüliisque lingulis, quoe illius prae Fe ferunt imaginem.

Moralis _{legis confcienria facultatem}

_{fuperiorem «Sc}

legisiarricern inträ nos ipfos prodit, cui omnes rehqiue, quorqtior nobis

infunrj

fubjiciendae funt «Sc inferiores

ha-bentur. Sed _{ambigi forfan poreft, an fuperioiis hujus} faculraris _{jusfa , quamvis reverenriae fenfum excitenr, ad} volunratem decerminandam per fe fufficiant. Reverentia

frigidae porius admiranoni quam ardenri animi affe£fui

vicinior _{viderur, nec forfan a pura hac reverencia ullam}

unquam profe£larii fuisfe humanam aetionem fine erroris metu affirmare _{aliquis fultiner. Sed fufBceie nobis} vi-detur ad efficaciam ideae virrutis tuendam , uc idea

cbje-£li reverenriam excitantis necesfaria fit _{atque ad noürsm} eodem modo ac ratio _{pertineat naturam}

, hoc enim ipfo

vim a fenfuum rerurnque _{phyiicarum imperio exemtarn} in nobis _{ipiis latere indicat, intelligibilem conftituens}

naruram, _{cujus ad} nos determinandos eßicaciam in

per fe efficaä. 5

um vocare fas non _{föret, quamvis eandem phyfice 8c}

mechanice _{explicare fruftra conati fuerimus.}

_Largior

qui-dem qui-demonftrari non _{posfe, aftionem propter nudam}

re&itudinem ab _{homine unquam fufceptam fuisfe, fed}

contrarium tamen multo minus _{pro demonftrato haberi}

posfe contendo, «Sc ab experientia argumenta ad

verita-tem merae cui liberis

_{adpropinquandum}

_{eft viribus}

dene-gandam petere omni repugnare mihi vidererur rationi.

Ipfam itaque virtutis ideam efficacia gaudere conclu*

dimus, a nulla enim unquam experientia contrarium de¬

monftrari _{posfe certo fcimus, «Sc nifi per fe efficax esfet,} ipfa illius necesfitas a confcientia exulare _{juberetur, 8c fic}

mercenarium & ferviJe ftudium folum remaneret, A pura virtutis idea omnes etiam petendae funt ad illius ftu¬

dium excitandum «Sc fovendum _{cohorrationes, nifi optato}

priventur effe&u. Ad iliam ab omni aliena re

depurgan-dam _{a prsefentem animis ftftendam de exemplis non}

am-biguis firmandam direéfa omnis fpedlare debet de morali

hominis educatiooe _{cura, quae eo efficacior in innocentes}

adhuc «Sc non _{corruptos animos erit,}

quo majori follici-rudine ab _{objedlo reverentiam movente omnes fenfum}

captantes iliecebra? removenrur; ea enim eft intelligibilis

natura? indoles, ut aut _{per fe fola omnia in voluntatern}

valeat, aut vi omni _privetur.

Perverfe hanc noftram _{inrerpretaretur fententiam,}

qui ad eandem debellandam % argumentis _urererur quibus

smorem _{purum natura: contradicere humanae dudum extra} dubium _{pofitum eft; quod enim de fenfuali affeftu valet,} de _{intelligibüi natura non va-fete facile illi nobis conce} dent, qui in tradira a nobis reverentiee _expliestione no-biscum convenuint. Deinde non eo tendit noftra

fenten-tia, ut efHcacitatem ita tribuamus virtutis idea?, ut per fe

10 De ldea Virtutis_{per fe ejjicaci.}

ad _{fubje£livam virturem producendarn Sc fovendam} fuffi-ceret, fi omnis fublata föret fpes, feiicitatis deliderium,

hominis naturae _{infitum, cum legis}

per fe jubentis

iro-perio conciliandi. Conciliari utique posfunr & amicisfi'

rao has a fe diverfas res _{religio, moralitatis fundamenro}

fuperftru&a, conjungit vinculoj fed cavendum quando de virrure Sc officio _{quarritur, ne vel coordinaree menti}

fi-Aantur, vel legis imperium feliciratis Audio fubordinerur.

Impedimenta virtuti oppoiita tollere utique illius juvat Audium, (ed iis fublatis a nativa efficacitaii onsnia exfpe-£landa _{funt, Sc ü pro ea, quse eft humana? natura,',} imbe-cillitate virtuti _{fludens, innocue omnia externa virruris} ad-minicula in _{fubfidiurn, ut a jufti. retEque}

propofito uon

defle&at, vocare _{poteA, causfa} tarnen ultima cur eadern

adhibeat _{in pura officii reverentia lätet.}

Falfo nobis _{blandiremur, praemiis Sc pcenis, fpe} me

tuque verum virtutis Audium animis inlfillasfe eorum, _qui

noArae commisfi funt _{tutela?, ingenuos virtus nullos ha}

beret _{cultores, fi alia non foppeterent}

_adminicula.

_Ex¬

terna fcilicet haec virtuti noo alia ratione inferviunr nec umquam adhibenda erunt, quam ccecos, quibus aginri fo let humana mens, affe&us in illum reducendo _aquilibrii

Aatum, ut ad confcienrise _rationisque per fe juben¬

tis vocem srrtendere _{qiicur. Frequens fete inter politiores hujus}

svi homines ert _{féntentis, quod ah ambitione .&.bonoris defideno petendo} funt riitutis _{ingenuo dignse prsefiJia• veteer sutetn,} ne rara biter eos, _qui

fupra vtllgos fapere fihi blandiuntur, hisce temporibus vwtus abuncie te-ftetur, quam felloci & fragili falta fit coluron». Qua? enim uon n

digni-ttte _{intelligibilis & rationalis notuise, cujus alii nbn minus quam}

nos

par-ticipes funt, boc eft a legi«, officii & vitruris reverentia proficdcuntur mo-ventes _{causf*, illtc neque animi conftantiain}

nec internam voiuntatis