///
sm
B. d.
DISSERTATIO
DE
RATIONE LEG
ES
FERENTE.
,11 ,
QUAM
CONS. AMPL. FAC. PH1L0S. UPS. PRiESID Ε
mm.
DAN.
Β
ΕΤΗ. ET POLIT. PROFESS. REG. ET ORD.
PRO GRADU
EXHIBET
ANDREAS
FO,
SUDERMANNUS.
IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXIV MAJI MDCCXCIV.
H. C.
UPSALI^,
IN SACRAM REGIAM
SPECTATM
FIDEI
,AD ACAD.
L. L. 0.0. PROFESSORI
UPS.
S. S. THEOLOGIE DOCTORI
MAXIME REVERENDO CELEBERRIMO
DOM.
JOH. ADAMO
TINGS
T
AD
10,
PATROHO
OPTIMO,
ί
DE
RATIONE
LEGES
FERENTE.
«■ I.
Homines
dicantes,de iis,
nunquamquae
officii
non adTibi
Legem officia praefcri-aliisve esfe
putant,
ju-benrem provocant. Quodlibet fcilicet de re&itudine
a£tio-num Sc coniiliorum judicium
Syllogifmo pronuntiatur, cujus major propofitio Legem femper continer. In omni
verojudicio otiofaforet difceptatio,
an res, de qua quseritur, fub propofitione majori
asfumenda fit» quamdiu quid haec
valeat inter disceptanres non
cenvenent. Hinc maximi
femper habitum fuit momenri, ut non mutanda legis mo¬ ralis indoles extra dubium poneretur, illiusque fundamen*
ra immota manerent. Ut nihil de eorum dicam fenten-tia, qui ccecam adeo vel coiruptam fibi fingunt huma¬
nem naturam, ut certam fcire Sc
agnofcere nequaquam potuerit a&ionum liberarum norraam, nifi au£loritate
Sumnii Legislators innixas revelatas
receperit leges; illi, qui humanae rationis & intelligentiae viribus, quales
parti-culari revelatione deilitutas easdem concipere licet, pervi3m esfecontenduntLegisMoralis
cognitionem,illius tarnen
fun-damenta diverfe explicant, etiamii fateantur
finguli, ea« dem immota Sc nullis obnoxia mutationibus in natura
humana pofita esfe. Ha?c fententiarum tollere divortia conati funt noftri aevi Philofophi, laudabili cura animum
intendentes, ut Philofophiam de morum Regulis
seque
immutabilem Sc indubiam eonderent, ac ea,
quae in na¬
tura humanarequirenda esfe agnofcunt, jufti
Sc honefti
fun-damcnta. Hunc ut obtinerent finem in indole
facultatis,
quam, fenfu ftri&isfimo, rationem adpellamus qualis illa ab A
De Raitone Leges Ftrente.
iis, quas intelle&us Sc fenfuum funt, abilra£la
eonfide-rarur, eruenda occupari fuerunr, atque in illa poiita esfe normte, reftitudinem liberarum a&ionum ulrimo Sc
abfo-lute determinantis, fundamenta videre ßbi vifi funt, adeo
ut haecce facultas, fpontanea Sc cujus rationes extra illam
pofitas querere non posfumus vi, leges ferat Sc
praeci-piar. Haec cum· nobis vel eapropter maxime arrideat
do-dtrina, quod nulla alia tanta erga virturem reverentia
ani-mum percellat, eamdem paucis illuftrare voluimus, fatis
nobis esfe putanres, fi unam vel alreram, quas circa eamdem circumferri folet, iniquam objedfionem noitra.
opella diluamus«
§· II.
Facile iηter omnes de eo convenire posfe videriir,,
quod voluntas, qualis enti ratione praedito propria eil:,
fit facultas per reprtefentarionem legis determinata; legem
vero in genere aclpellamus formuiam necesiitatem
adtio-nis exprimentem. Hinc omni tempore agnirum fuit, ra¬ tionern esfe conditionem, iine qua nulla umquam
exfi-ilere potell obligatio, unde nulli dubium esfe posfe
vide-tur, quin, ur explicata iiifatur moralis hominis natura, prtecipua convertendä fir attenrio, ad vim in ratione po-fitam eruendam. Ad hoc negotium inténta Philofopho·
rum cura facile efficiebatur, ut id, quod mechanica
fo-ltim vi vel cceco inftircfu fieri posfet, -ab eo, quod a re· piasfentatione legis jfieret, fepararetwr. Sed ulterius
pro-grediendum esfe, facile fatebuntur omnes, qui necesiita¬
tem prudentiae limitibus non confundendis ab oiFicii
ne-cesiitate diftinguendam , Sc fic non omnern, reprrefenta-tionem legis comitantem, necesiitat.m in eodetn haben¬ dem esfe loco vident. Vereor autem , ne viam, qua
progredi conati funt Philofophantes, ut hanc
diverfita-tsm explicarent, eam ob caufam imp^ditam invenerintv
JDe Ratione Leges Ferente. 3
quod attentionem ad alias res direxerint, quam ad eam examinandam vim, quae rationi ineit. Qui optime me¬
mo res fuisfe videntur, praecipuam de ratione esfe debere
quseftionem, ubi de iss, quae nulli nifi ratione praedito tribuenda esfe vident, agitur, ad ea tarnen, quae ad
ra-tionem proprie iic ditiam non pertment, ied extra eam«
dem polita funt, iini, quem iibi propofuerunt, non con-du£turam convertisfe videntur attentionem. Eorum qui-dem opera eruditi lucuienter fcire Sc causfas reddere
pos-fumus, cur ipontanea obedienria ea folum praecepta am· ple&amur, quae adminicula ad finem nobis quocumque modo gratum praefcribunt, quatenus ipii inteiligere no¬ bis vifi fumus eadem fini optime condu£tura fore, wéi quatenus ex opinione, quam de fapientia praecipientis
concepimus, falutarem hunc eorum effc£tum fperamus;
vel quod eodem redit, cur legibus, quas pro arbitrio fi-dfcas esfe credimus, obligandi vim non tribuamus, quam·
vis etiam externa vi ad easdem ample&endas cogeremur, vel maximis praemiis ad iisdem obediendum alliceremur. Necesfitate quidem iic teneremur a reprcefenratione Legis
orta, quam ab illa diilingueremus, quam immediate a
pcena vel praemiis ex voluntate arbitraria profe&is
deri-varemus, fed an eadem quoque iic a prudentiae necesfi¬
tate omnino feparata foret? Sc annon eamdem
conte-mnens culpam in intelle&um potiori jure,
quam in vo-luntatem fuam conjiccret?
;§· in»
Legis repraefentatio confcientiam objeftivae
necesfita-tis fecum ferre videtur, quando per intelligentiam, effe-£ium cum causfa copulantem, experiundo eam collegimus^
Sc eidem propter falutem, cujus defiderio omnes
tene-mur, morem gerendum esfe inrelligimusj fed obje£liva
haec necesiitas a majori m.inorive fcientia Sc a fpeciali
cu-4 De Ratione Leges Ferentt.
cujusvis indole penderet, atque hinc nequaquara alirer ac
hypothetice imperans conciperetur. Sed aut omnia me
fallunt, aur, fi nulla alia mente concipi poteft obje&iva
necesficaSj moralis lex, ut confe&arium tantummodo phy-iicarum, quarum cognitionem Tibi adquifiverint homines,
legum coniideranda esfec, & iic omne imputationis mo¬ ralis fundamentum ultimo evanefceret. Absquo ratione
non conciperetur legis phylicae, hoc eft, fecundum
quam
res eveniunt, nec eorum, quae fecundum eamdem nobis
metuenda aut fperanda esfenr, idea
, illius enim ope,
quatenus ad univerfalia tendit, regulae ex iis, quae expe-rientia noftra vel aliena conftare putamus, formatae funt; fed cum ea, quae experientiae funt, numquam rem
exhi-bere queant rotali, quam ratio requirir, univerfalitati
re-fpondentem, Legem univerfaliter & necesiitate, quae non
hypothetica fuerit, obligantem ex iis elicere numquam valebimus. Praeterea cum obligantem illius vim a phyfi« ca Sc ad felicitarem cendente naturae noftrae indole iic unice derivaremus, fubjecliva haec potius, quam
objefti-va esfet, Sc nullum daretur certum
perpetuumque
crite-rium, quo ea, quce volumus, ab iis, quae velle clebemus,
diftinguerentur. Ratio phyficas leges, quae ad nos relatae
prudenriae conftituunt regulas, a rerum extra fe
poika-rum indole formet, atque fic omnem,
qua polier, vim rebus aliunde fibi datis infervire jubet, Sc leges Colligen-tis Sc earumdem Periti non Legislators fungitur munere^
Sed quamvis in iis, quae experientiae Sc cognitio is funt, haec de vi rationis omnino valeant; non fequi arbitramur,
in iis, quae voluntatis unice funt, aliud non Uli tribuen-dum esfe munus. Et fane, niii in bis autonomiam
abfo-lutam rationi tribuere beeret, nefcio an moralitati um« quam fatis fua conllaret veritas, virtutisque pretium
im-motum maneret.
De Ratione Leges Ferente. %
§. IV.
Si in legibus praclicis, hoo eil, illis, quibus volunrati facienda praeferibimus, formandis ratio eo tanrum
funge-retur munere, ut obfervata colligeret, iisdemque legis
irnprimeret Sc agnofceret formam, atque dato fibi fini ad
minicula, prout in cognitione effedbuum Sc causfarum
quisque progresfus fuerit, copularetj alias numquam vo-luntari datas csfe leges revera concederemus , quam quae
hypothetice folum imperarent; poihilamus vero, utT quod moraliter re£tum vocemus, normte nullis conditioni-bus iubjecla? fed cathegorice irrperanti conveniat. Non
tantum legem, cujus repraefentatio faculratem agendi
de-terminarer, ita rnente concipere posfumus , ut finem
ali-unde darum fpeclet, verum eriam ita, ut ipi'a lege finis, quo fpedlat» primum ftatuatur. Finis iic ope regulae conilitutus vel aliurn finem, propter quem regula foima¬
ta eft, fupponit, vel regulem fine abfolute priorem esfe
innuit; pnus quamdiu locum obtinet, hypothetice folum lex imperst, pofierius vero ii eveniret, cathegorice im· perans esfet. Quaerit ratio leges in iis, quae cognitionis
funt, formam univerfalitatis Sc necesfitatis fibi propriam
obfervatis imprimendo, fed non alias, quam
hypotheti-cas invenit , hanc vero earndem formam volunrati
appli-cans Legem confiituir, cui id, quod extra fe, in iis, quae
cognitionis Sc experientiat funr, fruftra quaefivit,
omni-rnode competir, Sc fic revera legem abfolutam fert vo·
luntari, quam libtram poftulat, Sc finem, qui nullum
ali-um prsefupponit, fiatuit, atque eapropter cathegorice
im-perat. Hanc ratio non a rebus extra fe pofiris collegit
legem, fed Na propria fua, quatenus eamdem abfolute
fpontaneam Sc ab aliena vi liberam concipimus, indole fumfit, atque eam ob causfam revera fenfu abfoluto
Le-gislatrix vocanda eil. Lex vero fic lata formulam
cos-6 De Råtione Leges Ferente.
continet non legum, fecundum quas volunt, Ted
fecun-dum quas velle dsberent enria , quibus ined Facultas
agen-, di ex repraefentatione legis determinanda,;
normam
ulci-niam condituit a&ionum liberar.um; finem ponit non ab
idea qualicumque vel felicitatis vel perFe&ionis, .aut alius
cujusdam rei ab experientia determinanda niutuo
acce-ptum, & inftar lapidis lydii ed, ad .quam improban-Sc approbandum in ommbus, qusecunque umquam
Fue-rint, principiis pra£Ficis dijudicarhus: ejus ope fcirnus, ni¬
hil umquam judum aut honedum esfe , nifi quod a
prin-cipio fluat, quod omnibus agendi Facultate praeditis com¬
mune & necesFarium esfe malle posfemus. Sic rationis conFcientia normam legum fecum Feit, quje rationi a
priori, quatenus eamdem ornnino fpontaneam & α,υίονομψ concipimus, ined, atque hinc-obligationem moralem ab alia
quacumque necesütate didinguit, & imputationis moralis
fundamenta proeber. Sed diceret Forfan quis, rationi, qua-lis in ente finito & in homine pra-cipue ed,
Autonorni-am, quam heic illi abfolutam adfcribere videmur, re£le
tribui non posfe, cum nihilotamen minus rationem,
qua poller, voluntati Summi Numinis acceptam reFerre
debeamus; fed ad nodram dabiliendam Fenrentiam,
Fuffi-cit, ii nobis concedatur, rationem, q lue Creatoris be-ne· ficio nobis ined, in eo vim Fuam prodere, ut, abfolutum
quaerens, legem proprio nutu condiruat, cujus ope
liber-tatem & Autonomiam Tibi tribuere pored. Quod nid
concederetur, nefcio quomodo ideam Legislators extra
nos pofiti, a cujus praeceptis morali obligatione
tenere-mur, umquam mente Formare potuerimus.
§· V.
Perverfe omnino explicaretur hsec, quam rationi
in-esfe indicavimus, leges ferendi potedas, Fi eidem
nuo-que tribueremus Cognitionen! particularium , quae leges,
De Ratione Leges Ferenfe. r quas pro fiujrianae narurae, Sc rerum circumftanrium indole
praefcribere nobis debemus, ingrediuntur. Ratio formam
tantum univerfalem practicarum legum continet,
roare-riam vero circa quam appiicetur, aiiunde accipir. Aclio-num aniam, qualis ea in rerum, quibus circumcingimur,·
Sc parriculari Sc variabili mentis habitu data fuerit,
ea-rumdemque effedtum, quem vel intra vel extra nos pro-dere potis funt, a pofteriori tantum cognofcirnus. Non t
priori didlitat, hrnc vel illarn aclionem illum fecum
habi-turam esfe effedlum, ut ejus causfa eamdem a
quocum-que agendi poteftare praediro fufcipiendam esfe veliemus,
praecipit vero nihil volendum , optandurn aut agendum esfe, niii quod pro ea, qua gaudemus Sc adquirere
po-tuimus, rerum cognitione univerfaliter Sc ab omnibus
optari aut egi permittere vellemus. Non quid ex
inlti-tutis, hominum conillio originem fuam debcntibus , aliis
injuriam for fan inferat, ftne ullo praevia experimcnro co·
gnofeir, fed ea damnanda Sc abolenda esfe a priori no¬
vit, quibus efficeretur, ut quis rationis particeps, pro-ptcr alterius folum commoda Sc defideria, inftrumentum esfe cogeretur. Praeterea non niii formalis esfe poteft ea
lex·, quam ut pradtice objediivam, hoc eil, omni
libe-rae voluntati communem Sc necesfariam mente concipere
posfumus. Omnc illud, quod in lege quacunque pros theoretice objedtivo haberur, pradtice fubjedtivum
folum-modo eil; pendet enim a fcientiae gradu videndique mo¬
do cuivis proprio, Sc voluntati per fe necesfarium a
ne-mine haberi poteft, niii antea quis fe totam rerum
co-gnofcendarum compagem cognovisfe, Sc praeter ea, quae
expertus eil, nihil amplius cognofcendum esfe crederero
Qiiae a fenfibus & experientia petita propter jucunditatem
qualemcumque vel propter utilitatem fufcipimus confilia
ejus funt indolis, ut, quamvis non femper in aperram
eum aliorum confiliis pugnam nos conjicerent, certann ta»
8 De Rßtione Legss Ferente.
tamen fecum numquam ferre queant perfvafionem, fieri
non posfe, ut, fi melius res rerumque nexus
cognofce-remus, ejusmodi pugnam oriundam esfe videremus. Ε contrario autem quas a rationc incipiuntur, quatenus for¬
malem legis conditionem unice fpe£lant & continent, confilia perfe&'ae Sc amicisfim« cum omni voluntate, qua¬
tenus rationalis eil, harmoniae confcientiam non posfunt non fecum ferre. Si veri quid humana: naturae rribuimus
prerii, Ii quid laetioris fpei fundamenti nobis ineil, hoc
ex eo robur adquirere nobis videtur, quod facultatem αυΐονομφ in finu geilatnusj hac enim,e poteflate Sc
fervi-tute rerum emancipati, libera conflituros nos esfe videmus
membra intelligibilis regni, cui prasfidet Summa & Infi-nita Ratio, Sc rantum futurae felicitatis fpei firma mentis
perfvafione concipimus, quantum perpetui Sc non fucati
fiudii nobis ineil, confilia vitamque omnem ad