Dissertatio chemica de acido sacchari, quam venia ampl. fac. philos. Ups. præside mag. Torb. Bergman ... pro gradu publico examini subiicit Iohannes Afzelius Arvidsson, Vestrogothus. In aud. Gustav. d. XIII iun. an. MDCCLXXVI

D I S SE R T A TI O CHEMICA

ACIDO

_SACCHARI,

Q^U A M ,

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPS.,

PRAESIDE

AU

TOR B.

BERGMAN,

CHEMIAS ?BOF, R. IT O., EXCITE A UR. REG. ORD» D E WASA, ACAD. IMF, N. C., NECNONREGG. ACADB,

ST O C K H O LM IEN S 1 S, iL O N DlNENSIS ET

•UTS ALI ENS1S SOCIO;

PRO GRA D U

PUBLICO EX AMI NI SUBIIC1T

IOHANNES

AFZELIUS

_ARVIDSSON^

VESTROGOTHUS.

IN AUD» GUSTAV. D. XIII IUN. AN» MDCCLXXVI.

DE

A

CID

O

SACCHARI.

- » - - Siib dulci ?neüe venena latent, ovid.

% I

Quom&do

€

faccharo

extricari

poteß acidum.

uum inflar falis efientialis meriro

confideretur

fac-charum, acidum

quoddam in

eodem

adeffe,

nemo

facile inficias ibit, hoc etiam

fequenti

modo

(eparari, formaque

crydallina

exhiberi,

poteft.

a) Sacchari

albiffimi

pulverati

uncia

i

immittatur

3

acidi nitri fbrtis, gravitatis

fpecificae

circiter

1,567,

refpe&u aquae

deiüllatae,

idque

in

vafe

retorto,

tu-bulo inftru&o.

b)

Solutione

pera&a,

acidique

nitri

parte

maxime

phlogifticata

exhalata,

excipulum

aptum

adgluti-netur & lolutio leniter coquatur»

<r) Dum

badium

adipifcitur

colorem

iiquor,

3

iterum

acidi nitri unciae adfundantur, Sc

ebullitio

dein

eo

usque eft

continuanda, donec

acidum

fumans

Sc

tinctus memoratus evanuerint

penitus.

J)

Tandem

in

amplius

effundatur

vas,

&

fub

refri-geratione

prifmata

4

latera,

gracilia,

crydallifatione

oriri reperiuntur,

Fibimet

invicem

haud

raro

ad

angulos 45 gr.

adfixa,

quae

colle&a Sc in

papyro

bi-bula exficcata, drachmam 15-, una cum 19

granis,

efficiunt.

t) Lixivium

redans,

cum 2

acidi

nitri

unciis

in

eadem

retoxta iterum codum,

donec

rarefcant

kapores

tu-DB ACIDO SACCHARI.

rubri, per refrigerationem mododefcriptam

acicula-rum falinarum _{\ drachmam cum granis 13} cxhibet.

j) Liquido, quod fupereft, glutinofa praedito iegnitie,

diverüs vicibus acidi nitri inftillentur parvae por-tiones, quae limul fumtae 2 uncias efficiunt, tandem-que mediante co£tura Sc evaporatione ad ficcum maffa_{prodir falina, fufca, glutinofa & deliquefcens,}

quae perfekte exficcata \ drachmae aequivalet, cujus

tarnen in _{depuratione dimidium fcre amittitur.}

g) Cryftalli modo jam defcripto

adquifitae

iterata

fo-lutione Sc _{cryftallifatione depurantur, quod in} pri-mis neceffarium ed ultimae colle&ioni _{(mom. /).}

Lixivium ultimum alias cum acido nitridigedum Sc

fo'lis calore ad ficcum _{vaporans, prifmata exhibet}

prioribuslimilia (mom. dSce\ adeoque haec via

cry-dallifationum mundantium numero minuendo in-fervit.

b) Ut _{itaque hujus. falis 1} pars comparetur, facchari

requiruntur 3 & acidi nitri fonis 30, adeo ut

caris-fimis merrto adnumeretur. Probe vero tenendum

ed, cryftallorumquanritatem longe minorem

fepa-rarij fi vel tantillum ultra judos rerminos

protraha-tur co&ura.

i) Sal hicce nobis Acidum Sacch/tri audit, non quod

unice huic irrfif mate_{rite, fed quod haec illud purius}

copiofiusque, quam alias hactenus a nobis

explo-ratae, _praebeat. Scilicet, _{Gummi arabici} 100 par¬

tes cum ₉₀₀ acidi nitri tra&arae, initio coäionis valde _{fpumefcunt, Sc tandem fub refrigeratione}

vix ultra 21 acidi facchari, prifm_atum forma cry-ftaliifati, porrigunt. Sed firnul folutio, usque ad fi-nem, calcem fecernit faccharatam(§. vi), quae

col-le£ta _{pondere aequivalet rr partibus & acidi noftri}

circiter continet. _{Spiritus vini re£Hficatidimi}

DE AC1 D 0 SACCHART. ₅

partes 83 cum 24 acidi nitrofi, 3 quidem exhibent

acidi face har_{i, fed plerumque fquamoü & multa} oRufti humiditate.. Mel _{praeterea, 8c quidquid}

faccharum conti_{ner, eadem via, idem acidum} prae-bet, cui tarnen, licet _{fapore 8c fquamofa} cryftallifa-tiönc _{quodammodo ümile Acidum tartari, nitrofo} fimrliter folutum _{cocfcumque, paullum quidem ma¬}

jorem adquirit albedinem, fed praeterea

immutabi-le manet, in _{igne poftea,} aeque ac antea,

carbo-nem _prsebens..

J. IL

Qualitätes Acidi Sacchari aliis acidis communes.

Hic fal _{proprietaribus gaudet, partim, fingulis, partim}

quibusdam tantum aliis acidis communibus, licet qua

mo-dum vel _{gradum plus minusve differentibus, 8c hafee jam}

fumus confideraturi.

a) Sapore inftrüunttir acerrimo _{cryftalli,. folutio}

ve-ro, quantum fatis, diluta, perquam gratam in lingva

excitat fenfationem : _{grana 20 cantharo}

aquae fenft« bilem _{impertiunt aciditatem.}

ljColoresvegetabilescaeruleos,exceptoindigoneo,

om-nesrufat. Unicum_{granum,4aquöeunciis folutum,} pa-pyrum eyaneam, facchari conis dnvolvendis in-fervientem, qute debilioribus acidis non mutatur, mox rubedine imbuit, 8c _{grana 12, cantharo aquae}

fufeepta, idem in papyro, heliotropio

tin£ta,prae-ftant.

c) Alkalia, terras, variaque metalla _{adgreditur, Jdque}

cum _{effervefeentia, Ii materiae aereoacido funt} uni-tae. Hase connubia in _{fequentibus feorfim}

defert-buntur, _{quum acidum noftrum ab omnibus ajiis}

lii-eulentitfkne _{diftingvant. (§§. ni-xxiv).}

DE ACIDO SACCHARL

i) Aqua

deftillata ebulliens

proprio

ponderi

cryftäl-lorum _{aequale folvit. in calore autem}

_medio,

₁₅

graduum, non

nifi

dimidium,

&

quamvis

initio

paullum turbida appareat

folutio,

perfettam

dein

recuperat pelluciüitatem.

Pofterioris

folutionis

faturata? _gravitas

_fpecifica

_eft

_1059.?.

_Vapores

prioris codturas erumpentes

acido

non

contaminan»

tur, & ipfumliquidum

fenfim

frigefa&um

magnam

cryftallorum

deponit

copiam,

quarum

plura

pri-frnata haud raro ex unico pundlo paullum

diver-gunt:

quodlibet

quatuor

inftruitur

lateribus,

obliquepofitis, ut in

fpatho, alternis

anguftioribus,

e quibus ₂ plana

quadrilatera,

plerumque

inaequa-lia, in formamtedfi connivent,apicem

conftituentia

in alterutra vel.utraque extremitate. Non nura-quam ejus brevitatis

prifmata

oceurrunt, quae

tefie-ris _fpathaceis,

_{angulis accutis}

_parallele

_truncatis,

omnino_{congruunr, unde}

_{de forma}

_primitiva

facilc

judicaripoteft. Interdum

prifma

orthogonium

eft

& _{apicis plana}

_{asqualia; variat}

_etiam

_figuraapicis

planis ex angulis

prifmarum

furgentibus.

Si

fub

depofitione quies

neeeflaria,

fbrteque

etiam

folutae

materiae _{quanritas, defideratur,}

_{prifmata prodeunt}

truncara, irregularia, 5 vel 6

inftrudta lateribus.

e) Cum aliis

acidis unionem

non

refpuunr

cryftalli

modo _{defcriptae. Acidum vitrioli concentratum}

hinc _paullum

_infufcatur

_{pingvedinem arripiens,}

tan-demque penitus

deftruit, praefertim

coquendo

:

di-lutum vero, licet etiam facile folvat, cryftallos ta¬

rnen iterum reddere _{poteft, fed fub forma} acicu-larum, quam in alios

itidem

fales inducere

folet

mutationem, Acidum nitri facchari acidum avide

fufcipit, & codtum hinc

flavefcit, fub

refrigera-tione iterum _eryftallos

_Seemens,

_fed

_plerumque

irre-DE A CIDO SAC CHARR T

irreguläres:

fi faepius

repetatur

folutio

& igne

ad-juvetur,

acidum

facchari plene

deftruitur

Sc nullae

tandem _prodeunt

_cryftalli.

_Acidum

_{falis Sc}

_acetum

egregie

quidem

cryftallos

noftras

folvunt,

fed, Sc

quaindolem,

Sc

qua

formam,

nullo

modo

mutatas

iterum redderepoftimt»

j) Spiritus

vini

100 partes

ebullitione

acidi noftri

56

circiter _{fufcipiunt, fed in calore} medio non ultra

40. Solutio

pauxillum

turbida Et Sc fedimenmm

mucofum_{deponit, ponderi -feacidi foJuti vix}

aequa-le. Sub _{refrigeratione concrefcunt cryftalli,}

fqua-mofte, irreguläres Sc fvaveolentes, quae

probe

ex-ficcatsealbefcunt.

Ut, quid valeathoc

acidum

ad aetberem

forman-dum,pateret,2cryftallorum

drachm^,totidem

fpiritus

vinireclificati_{(gr..fp. 0,8581)folutae, inparvaretorta}

leni_{coquebanturdgne. Dumftriae oriebantur oleofae}

aliud _{excipulum adaptabatur, Sc \drachma in} prae-cedentedudum colle&a non niEfpirituserat, phleg-mare _{fuperfluoprivatus. Qui}

comparentibus ftriis

confluebat _{paucis tanrum granis liquorem primum}

pondére fuperabat;

acidus

erat

Sc

evappratione

fa&a acidum facchari _{prsebuit cryftallifatum: aqua}

calcis adfufa praeceps ruebat calx faccharata, te^

nueque innatabat actheris ftratum, Sc cupri, Sc auri

calcem colore cteruleo folventis. Hic _{liquor, fi} aetherisvere tuetur nomen, a _{vulgari multum}

dif-fert, quum nec niE caléfa&us accendi queat, nec alba, fed caerulea flamma ardeat, quae in fuperficie tantum albefcit, nec denique nifi debili fragret odo*

re. Fortemajori quantitate inftitutum experimen-tum melius fuccedet. Ceflantibus ftriis,

liquo-ris acidi _{drachma, qui aqua calcis praecipitabatur &} acidum

D E AL CI D O 5 JCC fl A RI.

acidum facchari _{cryftallinum evaporatione dabat,} iimulque dimidia circiter olei eodem gravioris, tranliit. Reliduum acido facchari _cryftallino con-ftabat _{ponderis gran. 29. Hoc empyreuma}

pa-rum olens, _cum 2 iterum fpiritus vini drachmis

fimiliter _{tra£tatum, ftrias oleofas paucas} monftra-vit, & parum olei. Reliduum nigrum, pondere

gn fere 12 aequale, cryftallos exhibuit fufcas Sc in

igne album pungentemque efflavit fumum.

g)

Äther

vitriolicus acidum facchari cryftallinum

fol-vit, fed aegre.

b) Olea, tam elfentialia, quam unguinofa fubif,

pru-denti_{evaporationecryftallinurn iterum feparandum,} fecedit _{quoquevehementiore igne acidum facchari,}

ultra _{fuperficiem elevatum.}

i) In calore medium excedente fenlim alba crufta

opaca obducuntur, tandemque in pulverem album

totae _{quantsefatifcentes, ponderis -fö circiter} arnit-tunt, quae in aere aperto, humido cito

recuperan-tur. _{Cryftalli vetultae laxa quafi lanugine}

velliun-tur, qualis fere fub deftillatione in luto comparet,

fed _{qua indolem nullo modo ab ipfo acido}

di-verfa.

In vafculis _{deftillatoriis, humilibus, claulis,}

le-ni _{igne primum cryftallifationis aquam, quae totius}

circiter _{efficit, fundit acidum noftrum; intenfo} autem mox _liquefcit Sc fufcatur _{ebulliens, paullum}

phlegmatis in excipulum pellitur, in luto

excipu-lum _{adglutinante pulvis acidus efflorefcit, crufta}

alba falina fublimatur, immo vehementi _igne

ejus-dem in _{excipulum quidqiramtranfire cogitur, maxi¬}

ma vero _{pars dellriritur, in retorta fufcam vel}

gri-feam _{relinquens malfam, cryftailorum}

propemo-dum _{7xö'Äquivalentem, quae empyreuma ölet, aci¬}

X)E .4C IT) O SACCHAKl.

dum vitrioli concentratum fufcum & nitrofum

Ha-•vum facit, fed _{a marino absque mutationc folvitur.}

Hoc rcfiduum in _{vafe aperto ignis ope canefcit Sc} in vitro _{non, nifi macula alba, remanet. Acidum} facchari fublimatum facile _{cryftallinamrecipit}

for-mam, _{nullamque aliam mutationem fübiifte videtur,}

quam ut puriilimum prodeat, tanto pingvedinis pri¬ vatum, quanto ftoé deftru&ione ipöliari poteft. In

reeipiente liquor confluit aciduä, qui aquam calcis

prascipitat, & praeterea acidi facchari prodit

indo-lem, fed in _{-cryftallos non facile abit. Vaporum}

Hafticorum _{ingens ofitur cöpia, quae vafibus}

fepa-ratis _{putigenteSc empyreumarico odöre infeftar.} Hiec aura e _quavis femuncia cryftallorum, fub deftillatione _collccfa, ioo.fere pollices cub. efficit,

& qua dimidiam parrem acido aéreo conftat, aqua calcis facile _feparandam , qua alteram vero

flarii-ma mox uccenditur Sc caerulea ardet.

Acidum facchari femel fublimatione _elevatum,

eidemque operationi denuo fubje&um, album

evo-mit _{fumum, qui, fub refrigeratione, in excipulo}

colle&us _{liquorem hyalinum acidum, fed non} cry-ftallifabilem, «exhibet. In lateribus Sc collo fimui

quidquam acidi vix mutati fublimatum reperitur»

In fundo _{grifeae reftant reliquiae.}

Quod tertia vice fublimatum fuit excipulum

yaporibus elafticis diffregit, fed in eodem nihilo

minus _{paullum liquoris acidi fuit colleftum, quöd} ad liccum _{vaporans refidui quidquam praebuir.}

Reliquiae in retorta canae erant. In vafe aperto

mutationes _{jam defcriptae ignis ope celerius}

per-ficiuntur, fumus erumpens albus pulmonibus,

na-ribusque magnam parit moleftiam, Sc refiduum

albidiorem _{adquirit colorem. Carbonis heic}

Z>n ACIDO SAGGHARK

la occurrunr

_veftigia,

_quo

_ipfo

_facchari

acidum

_«

tartari _{qualirate omnino}

_difcedit..

§; nr.

Alkali v_eget

ab

_i

le facebaratum.

Acidum facchari alkali vegetabile exacte

faturatum5

aegre

cryftallos

praebét,

quae ramen

facile obrinentur in«

gredientium

alterutro

parum

excedente.

Alkali plene

ae«-rari_{partes 2acidi}

_facchari

_i

_combinatse,

evaporatiöne-rite _{pera&a, egregia}

_exhibent

_prifmata,

_eadern

_fere

_forma

inftru£ta, ac ipfum acidum. Hae

cryftalli

papyrum

helio-tropio tin&am paullum

faturatius-

cteruleam

faciunt, fed

irr

tinJbura heliotropii, vel fyrupo violarum,

cofhe-,

rufant,-Aqua facile folvuntur,

fpiritn vini

aegre.

In

calore

fati-feunt. _{Calx, terra ponderofa Sc}

_magnefiay

_piir^

acidum»

iisdem_{eripiunr,acidavero}

_{virrioli, nitri,}

_{falis,fluoris,}

_arfenici

Sc _{phofphoriitidem mutant,}

_fed

_bafin

_attrahendo

_alkalioam».

Alkali_vegetabile

_aceratunf,

_iremque

_formicatum

decompo-nit acidum noftrurn. _{Ignisfolus acidum facchari}ex

qualibetf

bafi

_perfeäre

_{expsllir. In}

_{calce detegenda,}

_aquis

_quocumque

modo _{foluta,: lfa£benus nihil alkalr vegetabile}

_facCharato*

praeftantiusinnotuit.

Acidum

facchari

fortiflime

attrahitcal-cem, Sc ex quolibetalio acido evellit,

falem formans

diffi-cillime_{folubilem,qui inftarpulverisalbi}

_fundum

petit (§.

vi)..

Licet hoc fiat acido folo, duplex ramen adfinitas! opera^-tionem accelerat, St numqüam faltem-impedit,.

f iv.

Alkali Minerale

_{facchararmff,,■}

Alkali mineralis nuper cryftallifati partes

sfcfiÖi;

facchari t copulatse,,falem

conftituunt

difficulter-

BE _{AÜJVp SACCHART,} 11

lem, qui fub ipfa

camUinatione

qua partem

fecerhitur,

-quod vero remanet,

fub evaporatione

grana

praebet

cry-ftallina. Hae* cryflalli aqua

fervida

perfe&e folvuntur,

non vero fpirit.u vini; tincluram

heliotropii

_non mutant,

fed _fyrupum

_{violarum virent.}

_Eadem

acida, eaedemque

terrae hunc decomponunt falem, ac

praeccdentem,

fed

praeterea

alkali

vegetabiii

expellitur

minerals.

§. V,

Alkali volatile

_ficcharatum.

Äcidi facchari .pars, i fufcipit 6

alkali

volatilis

pu-ri, (ex i fal is

ammoniaci

cum 4

calcis

vivae

&

3 aquae

deftillati), & haec

unio

lenta

eyåporatione

prifmata

ex-hibet _4-latera, e

variis plerumque

punftis

divergentia.

Hae _{cryftalli non tantum}

heliotropium,

fed

etiam

fyru¬

pum

violarum

rufant:

in

calore

fatifcunt,

f

circiter

pon¬

deris anfitrentes, fed paullum tardius, quam

acidura

facchari: aqua easdem

facile folvit,

non vero

jpiritus

vini: deftillatione primum alkali

volatile

praebenr

con-cretura, dein quidquam

alkali volatilis

faccharati,

refi-duum vero carbonaceum deftru&ionem

&

hinc

acidi

ae-rei liberarionem indicat, caufamque

concretionis

alkali

volatilis. Principiorum nexus

tollitur

alkalibus fixis,

nec

non acidis, & terris_{> quae}

praecedentes

laxant

combina-tiones _{(§§. m,}

_iv).

f.

VI.

Calx

_faccharattu

Acidi facchari partes 82

fufcipiunt

100

fpathi

cab

carei

_pellucidi,

_{fed vix}

dirc£te,

_quum

(uperficies

acido

faturata ad nucleos particularum

accelfum

impediat.

O

ptime calx nitrata acido

facchari

praecipitatur

inftar

pub

ii DE ACIDO SACCHARl

veris albi _{aqua infolubilis} 119 pondere exhibens, _hinc~

paret ejusdem centenarium continere 24 acidi, 46 cal¬

cis purae & aquae cryflallifationis 30. ltaque acido fac-chari non tantum calcis in aqua _{praefentia, fed etiam}

quantitas haud difficile indagari potefb

Tantanempe vi acidum noftrum calcem attrahit, ut

eamdera omni alii _{eripiat, ideoque haec unio, nec aliis} acidis, nec alkalibus, nec terris, haöenus notisfed _igne folo divelli _{poteft. Hinc quoque intelligitur neceilitas}

aquae caicis indepurando faccharo- Scilicet^ fuccus

arun-dinis facchariferae acidi abundantia laborar^ _quae ficcam

impedir coneretionemr immo ipfum faccharum

perfe-£him aqua folutum, addito acido faeehari,. nequaauan* grana cryHallina formar.. J&m vero nihil potentius

cal-cehoc acidumattrahit, quaepraeterea, unionefafta^infolubi¬

lisfundum_{petitjvelfpumae invoJuta natat,ideoqueaquacalcis}

praeftantilhmum porrigit medium* quippe quae fortifllmum

impedimentimagnetemexhibet,Sc quidem ita foIutum,.ut,3c

facile_{immifceripof&t, &, fuperfiuoremotoacido^ nihil}

relin-quat peregrini. Calcis quidquam in faecharq remanere

crediderunt _{multi, fed fi. rite inftituitur depuratio, nulla}

^jusdem reflarc veltigia* Sc materierum indoles, Sc.

ope-rationis _{circumftantiae* Sc denique adcuratillima analyfis,}

fetis _{fuperque evincunt. Alkali quidem vegerabile aci¬}

dum noftrum itidem _{abforbet, fed falem praebet haud} difficulter folubilem _{(§_ in)}, Sc praeterea lixivium

caufti-cum, jufto copiolius, facchari portionem _{folvere valet.}

In calce faccharata bafis _{praepollet, nam in fyrupo vio¬} larum co£lus hie_{pulvis eumdem viret^}

§1VIL

Terra

_{ponderofa faccharata.}

Acidum facchariterra _{ponderofa faturatum cito}

cry-Hallos _{pellucidas angplatasque deponit, quum aqua aegre}

fol-DE A C IDO SACCHARL _*3

folvantur. In _aqua deftillata co&ae fatifcunt, puiverem

praebenres opacum, fub refrigeratione vero portiuncula

foluta iterum in _{cryftallos iimiles concrefcit, acido}

abun-danteSo Haec _{namque unio nifi excedente. acido numquam}

cryftallina prodit, abundantiam yero maximae partiaufert

fervida,. fimulque folubilitatem, fed reftat faturitati

necefla-rium acidum. _{Spiritum vini vixfubeunt, & fuummenftruum} calci _{porrigunt.. Lixivio alkali vegetabilis puri}

_immifla

terra _{ponderofa facpharata, crufta obducitur opaca,.}

tan-demque. in puiverem refolvitur, & alkali acido facchari

inquinatum reperitur, fed excedente tantum.

§; vin;

Magnefia faccbarata.

Acidum facchari _{magnefiam folvit» falem medium}

fub forma _{pulveris albi efficiens, nec aqua, nec}

_fpiritu

vini _{folubilem, nifi abundet acidum» Hujus centenarius}

magnefiaepurae 35, acidi &aquae 65 circiter partescontinet.

Acidoruin illud tantum,: quod e fluore minerale expeb

litur, hane combinatioaem decomponit, terrarum vero

ealx & terra _{ponderofa.- Magnefiapura falibus alkalinit}

acidum facchari _eripit,

§. IX,

i . ^ "

Argilla faccbarata*

Terrae nluminis _{probe lotae partes} 4a acidi facchari 53 fub digeftione folvuntur. Haec foluriovaporans nub

fas praebet

_cryftallos,.

_fed

maflam flavefcentem, pellucb

dam,Yapore dulci & fimuladftringente, quaeexficcata in

aere humido deliquefcit & ponideris _{f augetur.}

Helio-A tropium

rui$t/npn

vero

fyr»p

Jim

violarum

j

fpiritu

vini

H £>E ACI DO SACCHAR'1

parce foMrur. In igne ramet, ac-idum

-perdit igriitione

Sc _{argillam fufcam xeiinquit. jCenrenaxius}

_44-cixciter

argillae, acidi & aquae 56 continet. Acida

vitrioli,

nitri Sc _{falis, etiam alkalia,, calx, terra panderofa Sc}

magnefia argillam faccharatam decomponunr.

Ferrum

quoque falis noftri folutio adgreditur, acido

facchari

uni-tum dein fecernens _{(§. xvi).}

Alumen acido noftro non decomponitur, _nec

argilla

nitrata vel falita baiin fuam eidem cedit.

;§.X

Åurum

_faccharatum.

Åurum iub _{digeftione non mutat}

_acidum

_{accbari

fblutum, alkali autem hxo praecipitatum Sc aqua

fervida

optime lotum, nigrefcit, fed vix

fplvitilr,

% XL

Platina

_faccharata.

Platina non folvitur, nifi alkali praecipitata. Quum

alkali _{yegetabile aquam}

_{fubtxahendp ipfam faepe}

_dejiciat

platinam,aquaeregis

adhuc

unitam,quae

dein fufficiente

aqua folvitur, confufionis evitandae caufa minerale

adhibui-mus & _{perfeftam lotionem.}

.Splutip

flavefcit, Sc flavas

quoque exhibet

cryftallos.

$. XII.

Argentum

faccharatum,

Årgentum

alkali fixo praecipitatum

folvit acidum

facchari, fed parce: ipfum merallum non

adgxeditur.

Haec unip _{alipquin commodiijime obtinetur} rex

faturata

fplatione

_argenti,

_{acido nitri}

_{fa£la, haec enim}

_acido

be-D E AGI D O SA G C HA K I.

liotropium quidem mutat, vix aquam &

multo

minus

£pi-ritum villi _{fubit, acido} tarnen nitri folubilis: radiis

fola-ribus infufcatur. _{Decomponit qiioque vitriolum lunac"}

acidum noftrum, non vero _argentum

falitumj,

quantum*

haftenus certo determinare _potuimus.

XIII.

Bydrargyrus

jaccharatiif.

.

M-erctirius viVus _{seque, ac prcecedentia m'etalla,} in-flaftus _{relinquitur, nifi} qua partem _{phlogiflo1 fpoliatüs, in'} Hoc veroftatu folvitur, _{praeberis falem pulverülentüm al¬}

bum, aqua-vix fblubilem, niii abundet acidüm, & folis

radiis _{expofitum iiigrefcentem. Idem fal ab hyclrargyro,}

acido vitrioli Sc nitri foluroi adquirituf, addito acido fac¬

chari, quod mox prtecipirar: mercurins fublimatüs corro-fivus hac via _{pulvifculufti qiioque praebet,- fed lente,}

par-«iflime-&luce non infufcandum.

§.

XIV.

. PlumImm Jaccharaiunii

Piümbum in acido faccliari _{digeftum obfcurätu'rr} Vix autem _{folvitur, aiii calcinatum, prcefertim alkali}

prae-cipitatum, Solutio fatiu'itatem attingéns turbatur ex

gra-nis■

cryftailinisj

_quae fecermintur Sc fübßdent, qualia ith

dem folütiones _{plumbi nit'rata, falita & acetata prcebent,'} inftillaro acido facchärh Hae _{cryftalli 55 circiter plum¬} bi _{partes in centenario continent, fpirittim vini non} fu-beunt, & vix aquam, niß acidoaeuatur. Solutio plumbi Vitriolati acido facchari non_{praecipitatur.}

§:

XV.

Cuprum ficcbaratiMo

Cuprum ipfum

_{adgreditur acidum}

_{facchari, facilius}

vero folutum Sc alkali _{praecipitatum. Utrumque in pub} verem

»6 DE ACIDO SACCHARJ.

verein abit dilute _{cceruleum, quem aqua vix fufcipir, nift}

abundet aciducn. _{Gupri partes 21 acidi requirunt 29«}

idem ex _cupro

vitriolato,

_{mitrato Sc falito facchari acido}

praecipitatur. Solutio hujus falis colore _gaudet ex ,

cse-ruleo Sc viridi _{mixro, in zinco Sc ferro cuprum depo«} nens. _{Cuprum acetatum decomponit acidum facchari}

adeo, ut acetum concentratum feorfim _{coiligi pollit, cu¬}

pro tarnen adhue paullum inquinatumo

§. XVI.

Ferrum

_faccbaratum*

Acidum facchari Ferrum cum effervefcentia _-adgr-e*

ditur, quae ex feparato oritur phlogifto. Solutio

dulce-dine _{gaudet adftringenti, Sc fine calore peraöa cryltallos} exhibet _{prifmaticas, ex flavo virefcentes, aqua facile} fo-lubiles, acido praeditae excedente, Sc ramen in calore fatifcentes. In centenario «cidi _{5 5.partes Sc ferri 45}

ad-funt. Acido _{igne expulfo maffa reftat ferraginea,}

fqua-mulis _{hyalinis, nitidis i'n fuperficie diftin&a, nucieus}

ve-to _{paullum in fufcum vergit.}

Calx ferri itidem _{folvirur, fed acque, ac folutio}

prae-cedens _{digefta, non nifi pulverem flavum praebet,} qua?

Iis etiam ex vitriolo martis _{praecipitatur acido facchari,} Sc in_{praeparatione acidi noftn coiligi poteft, dum acidum} nitri adhibitum ferro fcatet. Eft hic _{pulvis aqua fere}

info-Jubilis, fub deco£tione tarnen oehram fecerniL

§. XVII.

Stannum

_faccharatum.

Stannum in acido _{facchari, adjuvante calore,}

pri-mum _{nigrefcit Sc tandem cano}

pulvere tegitur. Solutio

vapo-DE ACIDO SACCHARL _l7

vapores elafticos emittit, auftero gaudet fapore 8c

pri-fmaticas _{praebet cryftallos, fed ad ftccum raptim} vapo-rans tandummodo maflam _{corneam, quae foluta alkali} inftillato _{copiofum porrigit praecipitatum. Calx ftanni}

facile _{quoque folvitur, fed utraque unio heliotropium}

rufat.

§. XVIII.

Vifmutum faccbaratwn.

Regulus in acido facchari paullum obfcurätur, fed

calx tanrum folvitur. Hic fal _{pulverulentus & albus}

eft, vix aqua folubilis, cujus dimidium pondus ex

metal-lo. Si folutioni vifmuti nitrari inftillatur acidum fac¬

chari horulae _{fpatio grana polygon a pellucida in fundo}

concrefcunt, quae eadem gaudenr indole ac pulvis fupra

memoratus, nec opacitatem in _aqua contrahunt, uti vi¬ fmuti nitrati _cryftalli.

XIX.

Niccolum

_facckaratum*

Regulus fub digeftione in acido facchari crufta ex

albovirente_{tegitur,tandemquetotusfimiliter tinfhisfatifcit.}

Calx viridis eumdem colorem _{nancifcitur, etiam (ine}

ca-lore. Haec unio _{duplo majorem acidi, quam metalli}

quantitatem continet. Acidum facchari talem quoque falem _{praecipitat e niccolo, acidis vitrioli, nitri vel falis}

foluto, qui aqua parum folvitur colore flavo, vix

vi-ridi _{contaminato, eodemque modo rin&ae funt cryftalli.}

§. XX.

Arfenicum

faccbaratum.

Regulus fub digeftione vix folvitur,

fed arfenicum

album, absque caloris ope facile fufceptum, £ub evapo-ratione _{prifmaticas exhibet cryftallos, quae leni igne}

liquefa£tae abundans acidum mittunt, & elegantes

18 DE ACIDO SACCHARI

gunt

vegetationes.

Hae aqua

&

fpiritu

vini

facile

fol-Vuntur, heliotropium rufant, Sc leni igne

fublimantur,.

fed fortiori _{deflruuntur, acido facchari primum elevato,} & dein _{arfenico, fcetore alliaceo.}

§. XXL

Cobaltum

_faccharatum.

Cobaltum Sc cum Sc fine calore adgreditur acidum

facchari, illud in pulverem dilutiffime rofeum

conver-tens. Solutia _{magis flavet Sc fimiles:} exhihct cryftallos, acido _{abundantes, ideoque facile foluhiles; pulvis vero} rofeus, qui heliotropium non mutat, vix aquam fubit.

Acidum facchari in calore medio cobalti _praxipitati ultra _{äquale fufcipit pondus. Solutio addita fale} com-muni atramentum _{prasbet fympatheticum.}

Acidum facchari omnibus hactenus notis acidis co¬

baltum _{extorquet5 pulverem nuper memoratum}

confi-ciens.

§» XXIL

Zincttm

_Jaccharatum.

Regulus cum

acido

facchari

vehementer

efferve-fcit Sc _{pulvere albo cito tegitur. *Hic pulvis falinus}

in centenario 75 partes metallicas ccmtinet Sc aquam Vix _{fubity niii abundante acido. Calx limilem praebet,} Sc talis _{quoque e zinco,; acidis vitrioli, nitri vel falis}

fo-luto, facchari inllillato acido, fubfidet.

§. XXIII.

Antimonium

_faccbaratum.

Regulus acido

facchari, fub digeftione, nigrefcir,

féd calx Sc _{vitrum, parce tarnen, folvuntur. Solutio}

femper acido abundans exhibet grana cryftallina, quae aquam

DE ACIDO SACCHARI. 19 aqu-arn difficulter fubeunt. Ex vitro antimonii acetato fimilia _{prtecipitat acidum facchari, non vero ex butyro,}

fed. vitriolico aatimonium _eripit.

xxiv.

Magnefizim

faccbaratum.

Magnefla nigra cum acido facchari effervefcit,

et-iam fine _{calore, folutio autem faturata pulverem} depo-nit _{albidum, aqua vix folubilem, nifi abundande acido»} Hic fal _{igne nigrefcit,, fed adfufo iterum acido in la¬}

dteum vertitur _{pulverem, qualem etiam, at} fubtiliflimis

granis cryftallinis mixtum, ex magnelio> acidis vitrioli, nitri vel falls _{foluto, dejicit acidum facchari.}

§> XXV.

Acidi _{facchari attra&io?ies}

_elecliva»

Ex hadtenus allatis _{fequenti ordine materias}

appe-tere videtur acidum facchari.. Scilicet _{primus locus} calci _{corppetir (§. vi),}

_fecundus

_{terra-ponderofce (§. vn),}

fe-quentes, magnefia (§. vin), alkalivegetabili(§.in), alkali mi¬ ner aIi _(§. iv)j alkali volatili (§. v)> tandemque ultiinus

argil-/*■(§. ix).

Refpedlu aliorum acidorum faccharmum alkalia cedit

vitriolico, nitrofo,..marino, arfenicali,fluoris Sc phofphori (§. in), calcem nulli

(§.

vi), t'errampotiderofam vitriolico (§. vn), magneßam acido fluoris mineralis (§. vin), argillam vitrio¬

lico, nitrofo & marino (§. ix), argentnm (§. xii) Sc

antimoni-um(§. xxiii) acido falis,plumbumvero(§„ xiv) 8c

forteßan-num vitriolico (§. xvn), fed bydrarpyrum (§. xm), _cttprum

(§. xv), ferrum (§. xvi), vifmutum (§.xvni), niccohtm (§. xix),

cobaltum _{(§. xxi), zinrum (§. xxn) 8c magneßum (§. xxiv)}

ne-mini, quantum huc usque explorare licuit.

Metalla, quod attinet, licet in attradlionum fimplicium

20 DE ACIDO SACCHARL

ferie ab omnihus colloeentur vimutüarum-eorumdem

pras-cipitationum, proprie tarnen huc non pertinent, qirnm

du«

plici re vera perftciantur

adfinitate.

Si

vero

quispiam

iisdem locum refervatum_{cupiat, fciat ordinem fere} eum-dem _{vigere, quocumque}

_demum

_{foluta fuerunt menftruo.}

§. XXVI.

Num

_nitrofo

_örtum

_{déeat acidum}

_facchari.

HaTenus _{proprietates acidi facchari confideravimus,}

réftat, ut paucis de _ortu ejusdem difteramus. Heic vero

in

primis quasritur, utrum faccharo vere infit &

perjeShim,

an accedente acido nitrifub decoBigne gensretur? Non

nega-mus _{primo intuitu} videri acidum nitri quidquam

ad

ipfam

geneiin conferre, quum fine hoc variis

modis

illud

ex-tricare huc usque fruftra tentaverimus. Eft acidum nitri

phlogifti avidilfimum, ideoque in hac operatione

fapona-ceam facchari _{compagem ita pingvi fpoliari}

exiftimavi-mus, uttandem ejusdem falinum principiumnudum

prod-eat. Hanc tarnen metam nec facchari deftillatione, nec

detonatione cum _{nitro, nec digeftione <St decoTione cum}

acido _{vitrioli, nec cum acido falis dephlogifticato, nec} de-mque cum magnefia nigra, attingere potuimus. Licet

au-tem irrito conatu haec inftituta fuerint experiménta, hinc tarnen minime concludere audemus, nullam dari metho-dum acimetho-dum extricandi facchari ftne nitrofo. Nullo

fal-tem idoneo _{argumento, ne probabili quidem, evinci}

poteft

nitrofum acidi noftri _{compofttionem intrare. Saccharum} e fucco _{q.uarumdam vegetabilium vel} fponte fecernitur,

vel artis ope elicitur, adeoque jure inftar falis

eftentialis

confideratur. Tales vero, quotquot novimus, fuo gau-dent _{acido, quin igituridem valeat de faccharo vix} nega-bitur, fi vel maxime alias _{ignoraremus rationes. In}

vul-gari faccharo abundans quidem acidum

fub ipfa

praepara-tione

DE ACIDO _SACCHARD 21

rione ita _tollitur, ut fenfus noltros plane fugiat, fed nihil©

minus de.delitefcente artis _{fpagyricae peritis nullum}

fuper-elfe _{potelb dubium»}

Adelt _{igitur in faccharo acidum, Sc eo jam} devolvi-mur, ut lnquiramus, num boc fuerit acido nitri mutatum?

Si _{ipfam operationem, qua par elt attentione,}

examina-mus,. nullam aliam nitrofum acidum mutationem_experiri reperimus, quam ut phlogilto onultum rufelcat,; magis

fiat volatile & _{enervatum, immo ejusdem pars aurae, no»} ftro _{tempore aeris nitrofi nomine notae, induat naturam*}

Vicillim nihil aliud _{requiri videtury ut acidum effentiale}

pingui irretitum denudetur, quod etiam acerrimum. tan¬

dem obtinetur _{(§. i, mom.g)r licet adhuc tänta}

inflamma-bilis materier_{copiagravidatum, ut folidasexhibear}

cryltal-los, dum alia acida eo _{privata, femper liquida funt, Sc haec}

quoquequalitas_{noltroulreriuspauperato}competit_{(§, II, m.i).}

Ipfam acidi facchari indolem ü _{cöntemplamur,}

eam-dem: nullo fere alio momento acido nitri convenire vide-mus, quam iis adfe&ionibus, quaeOmnibus acidis funt com-munes. _{Ceterum, nitrofum calci, terrae}

ponderofae,

ma-gnefiae, velmetallisunitum,_{expellit, (§. xxv), alkalia} fola il-Iis cedens _{(§..in.)r ubi nitrofum facile folubiles vel} delique-fcentes procreat fales, plerumque faccharinum talespraebet, qui aquam vix fubeunt (§§.vi, viu, xif, xvj xvi, xix, xxi).°

alkalia nitrata cum _{phlogilto ignito}

detonant, fed eadem

faccharata nullum _{defiagrationis lignum monftrant, quod}

tarnen addita minima acidinitri _{molecula, manifelto} obfer-vatur: Itannum Sc antimonium _{corrodit, vix foiyit, nitro¬} fum, fed faccharinum eadem feliciter _{adgrediturr acidum} nitri _{phlogilticatum alkali vegetabili unitum deliquefcit,}

cryftallos non format, acetoque, immo ipfo facchari aci¬

do, _{phlogilto magis onerato, promte expellitur, quae}

lin-gula de eodem alkali faccharato nullo modo valent.

Plu-ies _{comparanti fe facile' offerunt differentiae. Adeoque}

natu-DE AC1D0 SACCHARL

naturam non tantum diverfam, fed _in multis prorfiis con-trariam _{poflident hsec acida. Si quis omnem}

_phlogifto

adfcribat _{difcrepantiam, non equidem negabimus}

fiibtiiiili-mum hoc _{principium mirum} ehe diverfitatis fontem,

fed

illa, quae in cafu jam obvio adefl, re propius

expenfa,

ei-dem vix rribuetur. Scilicet, acidum nitrienervarur Sc

lon-ge fit volatilius, inflammabili unitum,.

fed faccharinum

longefixius tanta adhuc dotatum copia, utin

cryftalios

queat

concrefcere, nitrofum fortiflimumundique fere expellit, uti

experimenta tefVantur, praetereaque acidum nitri

phlogifti-catum cum iisdem materiis a faccharinis diverfilfimas _pa¬ rit combinationes; _exignotis,

_fi£Hs

_{veltantum forte}

pos-fibilibus uniendi modis, nihil dijudicare debemus* In

o-mnibus _{igitur, quae de facchari}

_{acido hadtenus}

_certo

explo-rare _potuimus, nulla de ejusdem _ex nitrofo derivatione

occurrunt _{veftigia. Rimemurvero} ulterius, _{veritas in alto}

jacet: confulamus in primis ipfam naturam, non

ofcitam-terdtieviter cetera fiHionibus _{fupplentes, fed candide, uti}

decetj multis, idoneis, adcuratisque experimentis, alioquin

ejus refponfa erunt incerta vel ambigua', 'uti fi&ilium

deo-rum oracula.

Sed _{quocumque demum modo prodeat facchari aci¬} dum, hoc nihilo minus diflin&um Sc ab aliis diverfum pu-tetur, oportet, quum femper flbi fimile haberi poffiu

Sin-gulares ejusdem proprietates, quarum nonnullae in chemia eximium _{pollicentur ufum, illud maxima attentione} di-gnum monftrant. A Stahlii temporibus multi acida nitro¬

fum Sc marinum inflar fobolum vitriolic: _{refpexerunt, fi}

vero finguli hacfifi theoria, _{quae tarnen} quotidie _novis

in-fringitur obfervationibus, horum acidorum, uti derivata¬

rum, examen neglexiffent, multa de iisdem egregia hodie

ignoraremus, quae

fenfim

innotuerunt,

quum,

plerique