frf- i
t. N. D.
DISSERTATIONE GR.ADUALI, QUJtSTlONEM,
AN
LATENTER
SIT
VIVENDÜM,
, Cum confenfu Amplts. Facult.Phi¬
lo foph. in Reg. Acad. UpfaL
Sue MODERAMINE
CELEBERRIM1 FIRl,
DnLAURENTII ARRHENII,
Hiftor. Prof. Beg. & Ord.
Publico bonorum examini modefte fubmittit
ANDREAS GIERS,
W. GOTHUS..
In Audit.Guft. Maj. ad diem 15 Maji
ANNI MDCCXXFUl.
Horis ante meridiem (olitis.
UPSALlfå) Literis Wernerianis.
S.ve R.\e M:tis
magna fidei viro,
Reverendtsfimo
PATRlac DOMINO,
da jesper 0
S.S. Th.DOGTORI longe celeber-
nmo, incluta? DiceceC. Scar. EPI>
SCOPO Eminenti£ Vener. Confjft.
PRiESJDIGraviC Gymnafii'Schola*
rum$ EPHORO Adcuratillimo. i
MJECENATl SÜUMO. f
"7*E mirerk, Reveren- / diffime Pater, qmd
^ huncce ingenii fce-
tnm, omni prorfits nit ore dejittu- I
tumß.culk T uis fubjtcere aufm fina. j Obßringunt me multa dlia, fe cl r
maxime religio, Tibi, dumfacrk
initiabar , praflka, ^ qnamcun%
yenerationem Tux dignitati exbi-
bendam 5
bendam: cujus publica declaranda,
occaßo hon alia, quam h&c commo- dior mihi vißaeB. Itaquenon ipfam oblationem, fed animum ojferemis reTbiciasßubmiße rogo$ de quo du-
litare hon ßnit tÜa inßgnis comitas>
ac bene'volentia, qua altos non mo- do {verum pr&ßrt im me femperam - plexus es. Botorum meorumsutfpc-
ro, compos, Patrem ccsleßem ferik gemiübm precor, atque precabor,
Deik canitiei Tti^c fumme <vene- randa robur addere maximum, ut
patru, Nobiliffimae Tux Fami-
liae, Cf nobis ommbusfub T ua um-
bra Dvventibus adhuc diu fuperßes ßs. Sic ego aluque Tui dientes^pa-
trocinmm atque auxilium nobis promittimus exoptatisßimum!
Jleverendiflimi Nominis Tili
cukor devotifllmus
Andreas Giers;
udmplisßmo VIR O,
Mag. ELI m:
FRONDIN,
Academias Upfelienfis
QU&STORI
follertiffimo, i
PATRONO OPT1MO.
/ '
- *j
Aß Camcenas *0 tempore, JJpfalienfes quo primum invifere mihi Ii-
tot favoriSy ac animipropenfio*
ms documenta in me extare voluißi,
quibus verbis illa depradicem, »[
.
Afow quidem me in multo are Tuo ejje, fed illud quo tempore folvam,
*00 prorfus fugit. Accipe interim hoc
tenue opufculumy ceu debita gratitudi- ,
nis <£r perpetua obfervantia pLvrjpLoo-v-
vov. Vota pro Tua, Tuxcg honeßis* K
fima Familia perenni falute t am diu c effundam calidtflima, quamditt meos | jpiritus regit artus. % v
AMPLISSIMI NOMINIS TUI
cultor indefejfus
AND. GIBRS.
VIR O
Admod. Rever. Ampliflimo Domino,
MAG. ANDREJ
UNGE,
Dioecefeos ScarenfisARCHI PR/E- POSITO laudatiffimo, Tempii Ca-
thedralis ANTISTITI graviflimo,
Ven. Confiftorii ADSESSORI primario.
Admod. Rev. atque Prxclarifjtmo VlROy
MAG. J A C O B O
WÄLDIO,
In 2Båf)la PASTORI VigilantifH-
mo, nec non adjacentis diftridlus
PRÄtPOSITO adcuratiilimo.
Admod. Rever. & Pr<eclari(Jtmo VIRO>
Mag. {J A C O B O
A L B E R G,
Ecclefia? Wennersburgenfis PA¬
STORI meritiffimo,& vicini diftri- äus PRiEPOSITO Vigilan-
tiffimo.
VI RIS
Åämoäum Reverendis & Frdchrifftmis
DO MINIS,
Mag.-: ANDREJS RUDBERG, Mag. JONA: SIDRENIO, Mag. SVEN. WAHLBERG, Mag. PETRQ RYDENIO, Mag. GABR. WILSKMAN,
Mag. NICOL. WAROLIN, Mag. PETRO BRODD,
Regii Gyrrjnatii Scarenfis LECTORIBUS DexterrimiS, frdeiißlmis, Confiilqrii ADSESSORIBUS
iEquifilrnis»
VOhis, Patroni te [jer am grutijßml animt, ac Promotores, in ob fm*' gularem .favörem, ér plurtma in fe
collata beueficta, cum adprecatione o*
innigen# feiicitatis, hoc exile ingenii
jhecimen Jubmiße åicat*
A, & Res?,
åWfåÄÄl
$. I.
U&or efifati .latenter
vivendum, quod tituli
loco difTertatiuncu- las noftrae praefixi-
mus, Epicurus a
Imiofophis cenfetur, cuihaudab-
fimile eft illud Horatii,
Nec vixit male,qui natus moriensque jefellit a).
h. e. interprete Velftenio, quem
nemo fenfit prodeuntem in hane vi-
tam, nec excedentem b), Eundem
in modum Ovidius:
Crede mihi, bene qui latuit , bene vixit
& inträ
a) lib. t» Epift, 17. b) in Philofoph,
Maral,p.156. c) lib, 3.eleg. 4.
2
Ceterum non ita primo intuitu ad-
paret, quid hocce apophtegmate
intendere voluerit Epicurus , quo- circa varia funt variorum judicia_>.
Plutarchus, qui prefTe literam fecu-
tus videtur, graviter in eum inve- hitur, plurimis di&i hujus abfurdi-
tatem oftendendo. Mitius tarnen
de eo laturus Judicium antea nomi-
natus Velftenius, in hunc rnodum explicari pofle exiftimat, videlicet ninilaliud,quam virtutesmodeftia?,
(piMpvxiotg & dvTocgxsiag cujusq} in
fua vocatione eum commendåfle-».
Operse pretium efle non arbitramur, operofa aliqua cM/ualcAoyiale&orem
morari; fufficiat indicafle, quid nos
quaeftione noftra intendamus, ni-
roirum vitam curis & muneribus
reipublica? vacuam. Itaque'ad pro-
pofitum.
§. II.
Homini, focietatem cum aliis colendi, tanto major neceffitascen-
fetur a quanto cercius conftat, extra
eam,
\
eam, finotlömnernj maximamcer-
te partem felicitatis terrenae defi-
derari, Ne'itacßhoc omiiium pr«- ftantiflimum animal miferrimam^
degeret vitam, placuitfapiehrifiimo
Numini tam acres ftimulos focieta- tis adpetendaeingenerare, utpfius
defiderio iuo fatisfaétum non putefj quam ejus evaiericmembrum. Quä- doquidem vero, quo quid perfedfci-
us, eo majori ftudio a nobis adpeti
fölet; fic quidam adftruere nondu-
bitarunt , etiam hunc adpetitum-»
focietatis ineunda? pro fine habere
illam communitatem, quam alias
civicatem adpellamus. Cuifenten^
tias, poft Ariftotelem, calculuiTL*
addiditRomariceEloquentia? parens,
üt verba ejus cum pnecedentibus
collata fatis teflantur ioquitur itaS
Vt apum examina, non fingendorum favör um cau ff a, congregantur, fed,
cum congregabilia fint natura, fin*
guntfavos; /ic homines, ac multo et~
tam magis natura congregati * adbibent
A 2 agendi
agendi cogitandique folertiam d). Sed ha?cpluribus perfequi ratio inftituti
non finit.
III.
Sicut nec homo ideo in hane lucem editus , aut amore focietacis imbutuseft, uc fua folumodocom- moda quasrat, verum ut, poft cul-
tum divinum, faluti promovenda?
communi acriter incumbat; hinc
ut dotesillas eximias, quas fapien-
tiflimus Deus ipfi largitus eft, in-
ertia aut defidia perdere fibi non_»
licitum exiftitnet, fed quam maxi-
meillas excolat, neceffe eft, Nam,
te fte B u d d e o, qui promovebil aliorum
commoda, qui nec fua intelligit, nu-
dusque & expers eft eorum omnium,
quue ad bene beateque vivendum fcitu funt neceflaria e) ? Poftunt autem o- pera, quorum exercitio homines incumbunt, pro ratione partiunu eflentialium, duplici modoconfide-
rari $ alia enim corporis, animi alia
viribus
d) lib. i♦ off.cap*44. e) de cultura
fygfmi cap. i. 2%
viribus efficiuntur. Vis autem ani- mi tanta eft > ut in iis non modo,
qua? ante oculos funr,verfari cupiat, fedetjam per vaftifiimacceli fpatia ,
remotiffimos terrarum tra£us, 5c abditos montium recefius follicite
divagetur. Immo in (e ipfum de«
fcendens, miriiicam fuam pra?ftan-
tiam, facultates, 5c animse cum cor¬
pore ar&ifiimam unionem ftupens quafi confiderat. Nec ea (olumodo,
qu^ nunc temporis fiunt, contem-
platur; ied multis quoque abhinc
retro feculis fa&orum mira quadam
nofcendi cupidine ducitur,5c futura
quoque profpicere defiderat. Quum
autem communis omnium maten_, natura opes fuas ex kiquo diftribu-
erenoluerit, aliisplus, minus aliis adtribuendo; hincfa£um, ut pro diveriitate ingenii, varia fint orta«.
artium icientiarumque genera. Ne itaqueinDeum, donorum omnium largitorem, Sc ipfam rempublicam,
in cujus ufum promovendum fu-
A 3 mus
6
mus conditi, injurii fimtis, fftature quisque ingenii fui vires exploret,
ad quam artem , aut vit« degenda?
rarionem maxime idoneus fit, &
poftmodum in iis diligenter verfe*
"tur, qua? ad ejus exaßam Cognition
pem fpeélare videantur.
§. IV.
Quandoquidem ex ante diåis conftac, neminem effe verum fo-
cietatis membrum, nifi aliquid ad
communem utilitatem conferat^, in eam ppinionem quisfacile induci poffet , eos peccare , qui ftudiis Ii-
terarum adeo intenti funt,uc omnem aetacem iis tribuepdo honores pu- blicos fugiant. Fateor quidem, eo loco non eile habendas literas, ut
contemplationis ftudio a rebus ge- rendis abducarnur , quod contra^, officium efTe alt Cicero, Nam fi quis,
etiamfi do&rina pr«ftanti(Iimus, a- lio (e modo melius reipubl. infervi-
re poffe animadverterit; illam fta«
tionem adgredi optimum eft, Ce-
teroquin
teroquin finis refpiciendus eft,quetn aliquis otio fuo literario prastendit.
Si enim folum otium, aucvolupta^
tern exinde capiendam, prolcopo habet, toto ccelo eum errarenemo
negaverit. Idemquoquede his di-
cendum , qui eruditionem, longo
exercitio comparatam, aliisc# com- rnunicandam, fibi ipfis fervant,&
nonnifi , ut ita dicam, morientes
teme committunt. Si autem ideo
a reipubl. rauneribus requiefcit, ut commodior occafio fit ipfi, ea in publicum proferendi , quas vei invenit, vel elaboravit, non tam«»
vitio dignus, quam potius fummis
laudibus extollendus cenfetur.Cum enim non folum ad agendum , fed
etiam contemplandum nati fimus;
lequitur, non minus hoc, quatru ilio modo civitatis commoda pro- moveri. Nam, licet tales rempu- blicam ipfi non adminiftrent, ore
tarnen calamo edocent, quibus
tulcris optime ea fuftineaturquo-
A 4 modo
s
modo facrahumanaque rite procu- rentur, qua? officia imperantibus»
qua? parentibus conveniant, qua^
ratione pa<Sa & contrarius ineun-
da & fervanda fint,& aliaftudiorum
genera. Hinc liquido conftat,hos
otio (uo non patria? modo, fed et- jam toti terrarum orbi, immo ipft pofteritati fummam adferre utilita-
tem. Platonem legimus nunquam ad rempublicam acceflide$ otio-
fum vero fbifTe,qum maxime nego-
tiofum, nemo, nid iniquifllmus li¬
terarum a?ilimator, unquam dixe-
rit. SicCicero* aliique , a mune- ribus publieis vacui* fcriptis fuis
qrbi fe commendarunt. Forisquae-
rere exempla,cumdomihabeamus, lupervacaneum eft. Quot viri, optime de patria noftra meriti,tam
chori ecclefiaüici, quamPoliticifo-
r! extiterunt, & adhucexiftunt,qui patriae tam indefeflam curamagen-
tes, tot fcxipta, tot ingenii opera,
reåiflima? vita? teftimonia > excel-
lentifli-
9
Ientifiima?que eruditionisfpecimina reliquerunt? Quis nihil eos egifle pronunciabit? male ergo audiendi
funt ii, qui literas profcribendas
volunt, dicendo corporis vires adeo
exindeenervari, ut homofit poftea ineptus rebus agendis, cum hero-
um fortiffimorum excmpla contra-
rium evincant.
§. V.
Incidunt etiam aliquando tem- pora, quibus viri, pubiicis munei
ribus maxime idonei, iisreli&is,
latere , h. e. privatam fe&ari vitam
neceffe habent. Sic (ubprimisRo-
xnanorum imperatoribus, cumim- pietas, injuftitia, crudelitas, aliae-
que vitiorum fördes in aula regna-
rent s parafitisque & adulatoribus,
&, quod omnium miferrimurrL*,
delatoribus apertus pateret aditus,
boni & de reipublicas falute magno- pere folliciti opprimerentur , eo- rumque lalubria confilia pro malis
eenlerentur; multi privatam vitam
A 5
10
quaffiverunt Tempore Rehabeami
feniores contemtui habitos, & juni-
orum di&a pro divinis excepca fa-
era nos docet pagina. Tum fatius eß, tefte Buddeo, privatum vit<e ge-
mis (edari, quam , quod ajunt, ope•
ram oleumqueperdereg) , baud fecus
ac aves, qua?, durante gravi tem- peftate, in latebris fe occultarX Quemadmodum n. medicina segroto
non prodefl:, nifi illam acceptet;
ficetiam fapientisingenium parum
efficiet, ubi illud defpicitur. Hinc
väros iiluftriffimos, & de Republi-
ca longe meritiflimos, in flatu re-
rum turbulento officium fuum de- feruiffe novimus. Id Cornelius Ne*
pos de Attico teftatur, hisverbis:
ut Antonius reåiit in Italiam, nemo
non magno in periculo Atticum futurum
putarat, propter intimam famtliari-
tatem Ciceronis Bruti. Itaque ad
adventum Imperator um de for o decejfe -
rat, timens profcriptionem, latebatque aptid Volumnium b). Hos, quatenus
non
g) lik cit. c.3.5,5, b) in ejus vita. c. 1 o.
Il
< non inertia, fed iudicio, reipublica?
procurationem fugiunt, ut de eo*
dera Attico Nepos dicit, nihil corn-
mittere,quod vituperiofit dignura,
arbitramur,
§. VI.
Cum fenes adgravioråinrepu-
blica obeunda officia aptiffirnoseflTe
nonnulli contendant, quseritur: An
boni cives illi habendi fint, qui fe-
nio confe&i, raunere abdicato,pri-
vatara vitarn eligunc? Diftin&e hic
effe procedendum cenfemus. Ete»
nim fecundum prius di&a conftat,
neminem absque cauffis graviflimis
communi (aluti profpiciendae fe (ub-
ducere debere. Järn plurimosaeta-
te (enes, viribus autem animi,cor- poris etiam quandoque ut juvenes
deprehendimus, Hi tanto minus officio luo deefie debent, quanto certius eft , majus plerumqueemo-
lumentum eos fua induftria, ac o-
pera, quam aetate non ita prove&os
sommunitati adferre poffe, Rratio-
nem
nem reddunt Politicorum quidam, quod fprudentia & ufu multiplici prceftent, affeftusmoderatos habe-
ant, & plane caftigatos, plurimum
au&oritatis , minimum autem in- vidia?. Hinc landat Cicero Quin*
tum Maximum, 1. Puilum , Scipi-
onem, Fabricios, Curios, Corun- canios, quod, licet fenes, rempubl.
confilio&aufåoritate defenderint/).
Si vero necejjaria requifita mune¬
ris proficue gerendi defint, &ju-
ftas abeundi cauflas habeant, puta ingravefcentem a?tatem, abfenti-
am aut potius debilitatem viriunu,
h. e. judicii, memoria, & qua?
funt alia ejusmodi, eos a republ.
dimittere.nemo recufabit. Sidicis
cum Cicerone, memoriam non_»
pofle minui, fi ea exerceaturjcon-
trarium exempla per plurima de*
clarant.
$. VII.
Improbandum eft eorum pro-
1 poficurn;
i) de Senett, cap. 6.
pofitum, qui publica fe fubtrahunt
ucilicati promovendse, ut ielicior!
cum fucceflu opes divitiasque cor- radant,nulli parcentes labori, nul-
las vigilias graves ducentes, fi mo¬
do celtas & fcrinia opibus, pecu- niaque implere poflint, ante ocu- los hoc Horatii habentes:
O cives cives, queerenda pecuniapri*
mum k).
Quam vero prava, quamque per- verfa hujusmodi fit opinio , nemi¬
nem fugit. Artus ingeniique nerr
vosintendunt, vires corporis ener-
vant, ut privatumlfibi, &> utex-
iftimant, permanens bonum com- parent At faliuntur; inconftans
enim eft omne terrenum ; maxime
autem divitiae variis & innumeris
fubje&as funt mutationibus.Dicant,
fe onera reipubl. ferre, adeocjj not*
commodo ejus fefe fubtrahere, Be-
ne j fed quo animo videndum; nid
enim vi, h. e. poteftate magiftra-
tus
k)lik
*4
tusejusmodi onera pr^ftare eis im- pofitum effet, vix hane ja£urarru facere vellent. Quid? non tantum
bona* verum etiam corpus noftrum
utilitati publica devövere debemus.
Hoc fe facere inquiunt ; quando
enim divitias cumulant, tam animi, quam corporis, viribus utuntuH,*
atque bas opes non defodiunt; iis
vero aliis in publico minifterio con- ftitutis fubveniunt. Argute dicitur*
fed non fufficit indire&e; verum.»
maxime neeefWiurn eft, uteciafrt direkte com m o da civitatis promo-
veaneur ; quod non fit, quando hu- jusmodi ipfe noÜt infe aliquod ma¬
nus fufeipere. Afque hi famuli di-
vitiarum vix ac ne vixquidem aliis
fuis bonisfuccurrerent, nifi proprfi
um flbi inde redundacurüm com»
modum refpicerent. Excipiuntite-
rum , (e impendere bona fua libe-
rorum educationi, ututilia reipubl,
membra evadant. Speciofe fatis,*
& quidem re&e* ÄC tarnen confi-
derare
*5 derare debent, felicitatem libero-
riim civilem non füperftrui debere
fundamento divitiarum folo. Licet enim emergere cupientibus necef-
(arts fint divitias; utramcß tameru#
paginam nullo modo faciunc: im-
mo nec facere debent.
Praeftat jgitur bonam famam,
h, e. exiftimationem hypotheticarn
liberis reliquifTe, quam divitias:ita,
ut fi ilise hoc vel illo infortunio per- irent, maneat tarnen illaefa exifti-
matio parentum; cujus intuitu non
pollunt non liberi viri bene de pa-
tria meriti omnium bonorum auxi- liatrices manus exlpeétare. Quan*
quam autem hbenterconcedendum, hujusmodi Midas liberos in culpa
non effe peccati parentis, adeoque ipfis nihil imputandum ; Ted, quan- do fe decenter gerunt, fine recor- datione praeteritorum eis fuccur- rendum, fi in aliquod inciderint periculum,
§< VIII.
16
$. VIII.
Sunt his fimiles, fi non pejo«
res, qui publicis officiisabftinenr,'
eo refpe&u , quod eam bonorum copiarn a majoribus reli&am habe-
ant, unde fe fuftentent. Qua?ri ergo häud incommode poteftj an
ideo reipubl. commodo infervien-
dum , ut indenecefTario fuppetant,
qua; ad vita? luftentationem requi-
rantur? licet fua mercede nonfru- ftrandi fint, qui operam fuam pu¬
blica? utilitati impendunt, finis ta¬
rnen primarius & ultimus eritcura
& Talus reipubl. Hunc qui intuerur,
& fibi proponit, illi non poteft
iton in bene conftituta republ. qua?
ipfi ad vitam necefTaria fint, obve?
nire. Ideo igitur patriae fervien- dum, quia hoc communisrequirit obligatiojatqj ideo pr^mia Tunt dan*
da, quia hic velille fedulo invigda-
vitPatrice emolumento.Hinc bonos habemus cives, hinc bonos politi-
cqs. Confumtores vero bonorum
paren^
paréntum, nullo rhodo boni polf- tici, nedum boni cives dicendi, po- tius excrementa civitatis cenfendi.
Quantum enim in ipfis eft, ever- fa^n cupiunt rempubi; evertere vet
ro hane qui cupit, quo non malö dignus reputetur. Multo tarnen«»
pejores evadunt hujusmodi, fi et-
iam fibi å majqribus reli&a bona
non curant, fed quantum in ipfis
eft , diiapidant. Hi femper in ore habere videntur illud Horatii:
Nos numerus fiumus & frugem con«
fumere natt t) »
Per numerum inteiligic Poeta tur-
bani fine virtute & meritis. Pec-
cant enim hi, non tantum in rem-
publicam, fed etiam liberös fuos, quibus etiam pro viribus honefté<
in pofterum profpicere debent, fe-
cundum monitum Apoftoli, qui ju-
bet parentes liberis thelaurizare?#).1
Sed hi, ut alicubi canit Horatius,
Dhitils foli incubikre ref er tis9
Nec partem pofuere fu0.
Sed
0 lik i, Epifti 2, m). 2. Cor• 12.14#
18
<
