Dissertatio de erudita conversatione, quam ... sub præsidio ... Jacobi Arrhenii ... pro gradu ad publicum examen modeste defert ... Magnus M. Pontinus O: gothus. In aud. Gust. maj. d. 26. Septemb. anno MDCC

(1)

Dissertatio

De

ERUDITA

CONVERSATIONE

9ermJJu Ampluf: Cotleg: Thilofi Upfalienßs)

SUB PR^ESIDIO

Viri \_Amplisfimi atj? Celeberrim

Du.

J A C O B I

ARRHE N I I,

Hiftor: Prof: Regii, I>. t, Reäoris Magnifici^

Tro Grada

Adpublicum examen modefte defert

S.* R.* M.tis

Alumnus ?

MAGNUS M. PONTINUS

, O: GOTHUS.

in CAud* Guß. tMaj. d. 26. Septemb,

ANNO MDfC.

(2)

(3)

• 97 ® CAP. VI

Arglim: Ut a teneris fingendä fint in-

genia, erudito confortio olirnidonea; ut pueri docl^os fettart, dr inde adolefcen-

tibus annispublice privatimque eruditc Je gerere asfvefcant.

Entumeil: ad ipfumpro.

noftri caput, partem-

épäHQra?'^que differtationis graviffi-

cujus oneri licet im- pares fubjiciam humeros ^, fubibo ta¬

rnen, cum ftudio meoquid optem,non

quid valeam, monftrare aniaius Cir„

Sicuti funt, vel elfe debent, difcenti-

um curae procul ab oftentatione; cum- que juvenilibus aufis anni, &^peromnia

raro amica fors, ut plurimumobftent, ignaviae fufpicionem amevifle fufficict#

Mihi autem prima jam folicitudo,

quoprseipue modo eruditae converfa-

N tionis

f

(4)

• 98 •

tionis indolcm probe cognofcam, _cog- nitarr.que rite cxponam. Praeivit

^Morhofius,(a) & veftigia minimc obfcura reliquit> fcd quibus vel longc ni-

jms abripercr, fi fingula luftrarem di- vcrticula, _quacipfe indicavit, vel for¬

te nonnulla praeterirem, ,ubi non fuit.

Proin meo aptius erit inftituto confili-

um fummi Rhetoris Fabii Quintilia- ni, [b~\ qui oratorem fibi inftituendum fumens, illiusaetatem omnem partitus, quid cuique parti conveniat, edoeet;

ita & mihi difpiciendum, non tantum

quid literis cruditi ingenioque maturi

intcr fc obfervent, led & quid ignaris prrecipiendum, & quo monito iis vi- vendum, _usq; dum eruditi nomencon-

fcqui poflint. Magni namque momen- ti res eft prima inftitutio, & licet mul- ti, quorutri negiigentius aliquantoada eft tenera getas,crefcentibus ^annis cru¬

diti quid fpirent, melioratarnen pto-

derent,

(a) Tolybiß) Liternr\ lib> i. c. 15.

(b) ^vtdi Libb;lnßttuti Orator:

(5)

dercnt, (i primordia cudita nafuis-

fenr. Rudes cnim adhuc _mcnrcs, in.

ftar lang, colorcm ^» quo fimplex illc candorjjrjjjaja^^ IJU^Uc COH«

dunt, vixque elui finunt,

Quamobrem _parcntis,cujus inatn- plexibus initio hzret cara foboles,cen- fernusofficium,ante omnia(pemquam

optimam de filio fovcre, utjcruditum

quam maxime velit. Quamquam hoc

non cuique parenti liccre nonnulliau- tument, & _tanquam faftum in pluri-

mis inferioris conditionis hominibus damnent, quod liberos ad majora de- ftinent, _quam tenuis eorum forscapi-

at; undc perniciofa civitatibusconfußo

ordinum promanat. Quemadmodum

cnim plebeja Ronae natio honorum cupidinc percita dignitatcs equeftri pa-

tricioquc ordini invidebat, atquc in

munia primoribus deftinata irruebatj

Sic hodieque, ubi civium certi funtor- dines, reperiri querunrur ambitioiutn ruticolam, qui facrumin ordinem fu-

um

(6)

H IOO ®

tun transferri filium cupitj cavillantur jnultp altius fpirantem Aflyftam, qui

fuum regio lateri adhaefurum fperat,ut

quibus natalium jure juftus dignitatum adipifcendieft titulus, iiparum vel nihil

dehis fecuri fint. Igitur, fi hos feculi

cmendatores audias, ad raftra damnen-

tur cunfti agrefti prognati fangvine;

facra tra&ent facrorum proeuratoribus genitij Regi in oeulis folum verfentur gcnerofo ftemmate orti. Sed videant

hi ccnfores, ne cauti minus audiant, quod virtutis & fortunx munera con- fundant: Illius eft, mcntem erudire ac

perficere, atque adeo cuivis expeten- da: hujus eft honores largirij quod fi

ad virtutem tantum refpiciat, pulcre

adum erit Tantum vero abeft, ut

publica falus inde detrimenti quid ca- piat, ut optime ei profpiciatur, cum

non unus & alter, fed plurimi reperi-

äntur idonei, munia qui capefiant. E-

tuditioni itaque, virtutum alumnx, li- tarecuique pcrmiflum; parenti quoque nemini

(7)

® 101 ü

aemini denegatum, optimade filio vo«

tis praecipere, Votorum autem com-

posqui citius fiet, quam literarum be.

nefiao? Boni mores animum equidem componunt, at non inftruunt argumentis honeftatis rationem abfoiven- tibus. Hoc itaque cum bonae artes

praeftent» Patris crit, quam primuni

puer fermonis particeps, etiam ratio-

nis latitantts prabeat indicia, do&rinaa

fubinde mentionem_\ facere, viros do-

£toscum laude vel commemorare vel monftrare; ad literas autem, quce vi-

ris tantam comparant lucem, non nifi

per lulum jocumque adhortari. Quo

fimul admiratio doftrinse inftillanda,

& fiet,utfponte in literasferatur. Nam

quse in alio admiramur, ea libenter adipifci cupimus*

Animoficalle&oprotinusutendum

reor,puerumque optimo Magiftrotra- dendum, qui paternam folicitudinena

levet, atque id unice agat,utnonmo¬

do eruditionem, fed & mores, quos erudi-

(8)

m «o» m

erudita poftulat converfatio, inprimat,

Ante omnia litcrarum in puero amo-

rem excitet, monftrando, qnot quam- que variis dotibus carüm opc ornetur animus antca rudis; ut fapientum di&a prudentumque confilia cognofcerc;

longinqui temporis a&a intuerij inin¬

times abfenrium fenfus intromitti;

quandoque Principum arcana rimari contingat, ut tcrras procul diftitas lu¬

ftrare, bellorum tumultus praeliorum-

que difcrimina fine periculo con.

templari Üceat. Qua voluptate ^non

minor erit utilitas, ^ex literis redun¬

dans, quod iis imbuti gratiam( penes

omnes inveniant, fint perturbationum domini; honores & munera in civitate fumma confequantur, & quod longis-

fime durat bonum, acternam famaece- lebritatem obtineant. Hxc åc fimilia

tempeftive ineulcata,majori adhuc cu-

pidine difcipulum ineendent, fi exem-

plts firmentur partim virorum illuftri- um, partim aequalium, qui in iisdem

limi-

(9)

• i03 ©

liminibus Mufarum vel ludunt, vellu-

fisfe percnnicum laude feruntur* Quä¬

le eft illud jacobi Martini Modone- fii, (c) pueri apud Transalpinos de-

cantatiflimi, qui vix feptimum egres- lus annum, omnes in admirationem

fui ingenii cruditionisquc rapuit» Cu¬

jus fplendori nec patriae patrisquein vi-

li Mutinenfis agri pago bajulantis ob-

fcuritas ofticiebat, nec obftabat patris

ftolida invidia, qui faepe cum Joh;

Baptifta Merzctto Servitå, aquo puec

erudiebatur, jurgio contcndebat, quc-

rebaturque fibi eripi filium, & aflidua

illa exereitatione ftudiorum, quae vires

animi augeret, corporisque minueret*

minus eum aptum ad bajulimunus,cui dettinaverat, reddi. At nihilominus Martinum erudire pergebat Brater Ser¬

vita_, ea induftria, ut vix triennium å prima inftitudone effluxcrit, cum tan-

„ tam doftrinae 6c eruditionis vim affe-

cutus efle vifus eft Modonefius, ut ni»

hii CcJ Erythrt Iwacoth 111.

(10)

hil fueritin ulla politiffimarum artirnn

adeorcconditnm, quod non illiui in¬

telligentias funditus patuerit. Aufus cft

ideoque Romam, elegantioris literatu»

rae quondam federn, fe conferre, & pu¬

blicum ad certamen de quacunque re luberet quemlibet provocare; quibus

aufis feliciter fuccedentibusingens con- cio morc folito applaudebat, pueri

labores hoc remunerata prsemio. Pras-

terquam vero quod artium liberalium

folertisflimus effet,etiam Latini fermo-

nis peritiam confuetudine folum tenuit, antequam linguas praxepta addifce-

ret„ Cuiprodigiofo ingenio aliud par Gallia ante annos 30. vidit, quod ta¬

rnen fidem magis fuperare videtur, Si-

ftebatur Regiquadriennis ^puer, quidu»

orum annorum fpatio, ^ex ^quo matris

ubera reliquerat, feliciter adeo Lati-

nam lingvam ex ore colloquentiumap- prehenderat, ut non folum ipfe ab er-

rore iramunisefler, fed & alios confilio inepte loquentes corrigeret, (d) Sic

exem-

(d) Marhof: Poljh; lit; Ith; i. c. 9*

(11)

9 _lof 9

exemplis cxcitatum in _puero cruditio^

nis amorem, facilc altcrum, quod te- ncllac actati inftillari cupimus, Erudito*

rum rcvcrcntia obtinebitur: nam quos

diligimus ^, cos lubentcr fufpicimus,

iis fidcm habcmus, iis obfequimur, &

non nifi optima de iis fentimus.

Adhaec fi acceflerit verecunda fci- fcitandi licentia, ut ab interrogando

nunquam deterrcatur _pucr, fed mit!

refponfo inftru&us dimittatur, crefeet

fubinde rcvcrentia _, cum cam eruditi-

oncm propenfioncmquc moderatoris fui vidcrit, ut nihil ultra defiderct;

Sedbonaefrugisnarro pueros. Quid

fi tardum obtingat caput, fallaci me¬

moria, & adhuc hebetiore judicio tri¬

fte, num & illud mitefcere poflQt? Sunt quaedam fpei melioris ftgna, admiratio

& amor do&iorum; imoeui hsec ad~

funt, _parum å vegetioribus ingeniis di- ftat» Hebetcs enim animadverfa mi- ncrvae fuae inclcmentia _, eruditos afli- due magis obfervant, colunt,ftudiaque

O vehcmen-

(12)

% Io6 Q

Vehementius _urgent. De Clcanthe

res eft _nota, qui ob ingenium valde

tardum ubiquc condifcipulorum ^ca-

lumrtiis obnoxius, Afinus inter ipfos

audiebat; quod indignatus ftudio fo-

dalcs fuperarc conftituit, atque inte-

rea convicium in Laudem _vertere, af- firmando fc folum Zenoniae dociri-

nae gravitati parem fore,cui reliqui in- fitma fubderent tcrga. Nec diftis de-

fuit fides , &: eventus. In locurn enim Philofophi fuccelfit, ac folus inventus eft, qui farcinam Zenonis ferre fuffi-

cerct. Verum ad vegetiora redeamus ingenia, non minore folicitudine for- manda, quam obtufa illa capita. Ho»

rum quippe fevera & triftis magis in-

ftitutio eft, atque adeo fecura å plu-

rimisdifcentium vitiis,illorum verolae-

ta quidem, quod fpem praebeantjucun- dam, fe brevi fore eruditi confortii membra,at anxia informatio, ne locus

vitiis detur. Crebro itaque ruditatis s probra inculcentur & meinorentur, ut

&in- I

(13)

9

i°7 •

& innatus ille bonarum artium amoÉ

crefcat, & minuatur vana illaopinio,

qua faepe fibi placcnt, ctiam teneris in

annis pueri,, nefcientes quantum ipfis

dcfit, Si _qua _vero alenda opinio, ca«

vendum ne in arrogantiam fupcrbiam-

que tandem _erumpat, Vitium in viris

non tolerandum , nedum in pucris, quibus parum adeft , quo fupcrbianu.

Oritur & indc negligentia, nunc parvi pendcns do&orumadhortatiönes, nunc

temporisprodiga, & ad alicna fempcc proclivis, quandoquidem facile fe illa adepturum confidit, quae tanto cum labore ab aliis addifci videt. Sed de»

fidiac _poenas petulantes plerumqué de-

difle adolcfcentes, vel minimum poe»

nitentia duäos fuiffe, hoc illuftri exemplo Caroli V. (/) quondam Im¬

peratoris Romani, patebit» Praecepto-

re Hadriano (poftca inter Pontificcs ejus nomitiis VI.) juflfu Maximiliani

aviutcbatur diligcnter lätis, donec ho-

minX

(/) Riddcrm deErudh.cap,i 490^

(14)

® 108 @

mini literato Ceurius quidam Nobilis Bclga ⁹ qui militise artes principi tra*

deret, adjungeretur. Hic Carolum

jnilitaribus jocis lufibusque totum ce-

pit, ut literis nimium propere poftba- bitis, ludicra belli vehementi^s1 cole^

ret. Hadrianus igitur decedens, ado*

lefcenti blando praedicit ore ^, futurum aiiquando.ut eum praefentis negligen»

tise pcenitcret. Quid multa; poenituit fpreti Hadriani, Nam adultus impcrio-

que admoms cum in cclebri Gene*

vcnfium utbe Latinam audiret fibi re-

dtari or^tionem ^, minusque intelljge-

rcf» fufpiriisalte du&is, fuum teftatus jhfortunium; y^Agnofco, inquit ⁹ nunc maxi_me, & cum dolore quidem, Hidri*

ånt Magt/lri mei Divwa monita, cumhos fiores & tlegantids Latini fcrmonisperci*

fere nequeam, & mcnunerim eum Jape pradixijjt, me diqumdo puertlis incaria

foenas daturum» H«c itaquc vitia.dum pullulant, opprimat & tollat prudens Magifter, neradicesagant adultumque

difcipulum petvertant. Ve*

(15)

# i09;"®

Verum, quae diximus de arnorc eru-

ditionis, de reverenria & obfervantia eruditorum, inter dodos tantum ver- lanrj obfervanda veniuntj quid igitur

inreräquales teneatf Praeter familiari-

tatem, modeftiam & candorem, vir- tute^ vitae communis_, lingula re quid- piam^, erudito confortio congruum, äntequam Magifter praecipiat, ingeni-

um pueri exploret, & hoc quidem ^per

lufum fkcillimc. Ludendi quippe li-

bertatem ipfi concedat,omnemquefuae praefentiae fufpicionem amoveat*fit ta¬

rnen clam ludentium fpc&ator, praeci- puc vero pueri fui, in cujus vulrum^>

geftus & fermones inquirat; num ali-

quo abripiatur affe&u ^, fitque iracun-

dus, injuriofus, aliorum derifor, vel facilis, leves non curans injurias, num eminerc ftudcat, num candide agatjfit

ne loquax, vel verborum parcus*

Exinde promtum erit colligere, quid

probe natura ducc agatur,- quid in mo- ribus emendarej quid monitis fubic-

vare

(16)

\

H no @

vare conveniat. Inde monendum, ut quoties cum aequalibus, hoc eft inge-

ntiis literarumque cupidis agat, trifti-

tiam omnem procul å vultu, procui å

verbis peilat, & animum monftret amicum, nec fe acceffifle folum iu- fus gratia, fed ut doåiores ab invicem difcedant, ne otia, (g) licet longurn

delinitüYA Uborem, fine omni cruditio-

nis guftu infipida fint. Disfercnt de re fibi nota & å magiftris tradita, atten- dant ad fententiarum divortia, concili-

ent fi poterunr, fin minus atbitriura

do&iori deferant. Proinde adhortan*

dus cft; quotiesfermo cum aliis inci- derit, depromatditta éfuo quafipcnu,

& intrepide cum affeverationc _profe-

rat, fi vcro quid erraverit, erroris erit levis poena å do&iore _corrigi. Sic <Sc promte eloqui, & rite judicare Tyro-

nes noftri difcant _, qui ad feria magis jam deducendi, ut ipfi ^{non tam} ab ali-

eno judiciopendere, quamfuo uti fen-

fim

(g) Aufon\ Frotxpt* % 9.

\

(17)

@ III ©

I ' 1 v. v

lim aflvefcanr. Quocirca magiftri c- rit, arte hoc mentis opus levare & e- mendare. Gmul & difpicere, polleat

nc judicio ^, ^an aliis dotatus fit ingenii

muneribus, qualia infignis memoria,

& Phanrafia: quamquam & ipfa natu-

rae propenfio in pucris ultro fe prode-

re folcat. Incertus fcriptor apud Sui- dam, Damafciusopinor, (conf. Phor.

Bibiioth. CCXLIIJ de Afclepiodoto

A 1^fvanHHnr^ fihj adfUftjum refert,

venas rinnatum fuiffe, &-varias lapi-

dum föFroa"bbfctvaffe ^. ^quo fe-olim

natura mira.cula felicitcr confideratu-

rum praefagiebat, Andreas Vefaliuspu*

eritiam exercuit in murium, talparum

canum & felium diifedionibus; adul-

tus Anatomiae fingulari, ^ut tum tem- pora fcrebant,peritiainclaruit. Sic Sc

alii indolis iux indicia praebent, unde

ftudiorummoderator confiljum capiet,

quasnam difciplinae genio difcentis conveniant, quarumquc fundamenta

ponerc

(18)

ponere incipiet, quarum ctiam peri*

tos difcipulum fe&ari jubcbit.

Sed prius noyo quodam & appri-

me necefiario hocce prarcepto inftru-

endas eft puerj Silentium nmn,dicacita-

tem fuge. Non enim abs re Philofo-

phorum primus, difcipulis fuis hoc^mo-

nitum reiigiofius fervandum dedit, quod neceffitate quadam teneantur au-

ditores altius ea menti infigere, quae

*perdita non protinus temere Icifcitan-

do reperient. Quamquam non hoc ve- Jim, muti ad quaelibct Magiftri di&a

fcdeant,ac obfcura transmlttant, unde

crroti facile obnoxii erunt; verum filentium cum imperatur, parcius in«

terrogandum putent, Cogimur nam-

que tum aciem mcntis intendere in ea,

quae audivimus, at inopinato nobis ef-

fluxcre. Praeterea quid moleftius iis, qui fine intcrmiffione interrogandoali-

os fatigantf Quis, adolefccntium prae- cipue, gratiam citius perdit, quam iftiusmodi interpellator 5 naufeam au- dienti-

(19)

® _ng Q

dientibus concitat, qu«ctiam fcitefa- tis quaefita, co quod intempeftiva, fa- ftidit. Proditur ctiam faepe hoc vitio

aliud pejus, vel intelligentia: defe&us;

vcl loquacitas; ^raro aurem garrula lingva boni quidquam praeter verbo- ^v

rumglobos emittit, eftqueinftar lufci- niae, cujus fi revellas plumas, mini¬

mum carnium reperies, vocemquctän-

tum effe , praeterea nihil* Silentium rurfus aliam ex fe parit virtutem, attentionem -olcitantise oppofitam,quam merito defideramus; Frcquentiffimum quippe incaufse astatis hominibus, in-

ter confabulandum cogitatione liberal

alio vagari: itaquc adhortandi, utubi- cunque dofti feruntur fermones, nulli rei, quam illi intenti fint magis, quse- que percepcrint, memoriae fnfigånt,&

fibi quafi gratulentur ^ea audivifle, qua?

audiverint. _{Eft quoquc} diflerentibus oble&amento videre quempiam ätten- tum geftibus externis attentionem fii-

amprobarc,ne locumdetCleanthisAfci

P diåe-

(20)

9 ji4 9

difterio adolefcentem interrogantis,

fentiret _ne, hoc affirmante fe fentire,

cur igitur ^, inquit, ego non fentio te fentire Deerat illa oculorum vultus-

que folicitudo ^, quam attenti mon- ftrant.

De caetero priusquam ulteriuspro- grediar, differendum mihi ^företpriva-

taae iaftitutio, an publica in Scholis Gymnafiisque peragi folita, quempiam

idoneum magis eruditae converfationi

reddat* Utraqve Patronos habet; pri¬

vatim erudiendos, poft alios conten- dit Richerius in animorum obftctri- _[ ce, (h) quod domeftica virtutum pa-

ternarum excmpla altius puerorurn a- himos fubcant, quod jucundior inträ

patrios lares vita, & å pefte peregri-

norum mornm fecurior, quod minore t

fumtd, & ad valetudinem commodi-

us & falubrius contineantur: Praecepto-

res quoque in Parentum oculis dili- gentiores, quibus facilius quoque eft

uni

(Jt) cap: 3. §r 3.

(21)

O iif ®

lini aut alteri, quam multis difcipulte

oleum fuum &operaminfunderé, quod denique plurimi parentes damno fuo

fcnferint in fcholis & turba puerorum lafcivientium mores juventutis ^con- taminari, ut Gymnäfia cafis agreftibus,'

& tabernis nugatorum propterca com«

parent. Pro publicis vero bonarum artium officinis Quintilianus (i) fummus

ille _vagx JuventutisRomanar modera¬

tor_, pugnat, argumentis neutiquam ficulnis, quorumvalidiflfimum eftium-

ma illa aemulationis vi$. Puerorum

enim _mens, quae femper excitanda &

attollendaeft, in fecretisautlangvefcit*

& quendam velut in opaco fitum du-

cit, aut contra tumefcit inani pcrfva- fione. Necefle eft enim nimium fibi tribuat, qui fe nemini comparat. In

fchola vero qui multä qiiötidie corrigi, multa probari audit, objurgaride- fidiam, laudari induftriam, laude ex- citabitur, & turpe ducet cedere pari, pul«

Dy Qnt\Infi'. 1; U c, %.

(22)

# II6 f

pulcrurp fuperafie majores. Adde, quod Principibus ubivis gentium prudens vifa fit conftitutioGymnafiorum j fcholarumque, e quibus plures erudi-

ti prodiere, quam ex ulla privata; do-

mus palaeßra. Non eft ^tarnen, quod quis iis fuccenfeat, qui communem praetereuntes viam , in Scholis aper-

tam, privatim pueros breviori itineri

committunt _, quo celerius ad erudi-

tionem contendant, & optatam me¬

tat». citius contingant. ^-

cAP. ni:

Ärgntn: JQuid adolefcenti ^a^c juveni,

poßqinns ipfe fua ßudid moderâri di- diett, obfervmdum, ût eruditionem vel ex fui ßmiltbtu, vel êx îis, quos reveretur, commode eliciat,

"pUeritiam atque pubefcentem ado-

«1 _lefcentiam

magiftris fingendam commifimus, reliquam tmtem juve- nis ipfecuret; cujus fedulitas, cum in do&ri-

(23)

do&rina paranda, tum eruditis colen- dis, ut é clauftris fcholarum, in ^am#

pliora Mufarum domicilia libere lu-

ftranda jam dimittatur, poftu'at. Hic propius ad eruditorum mores fefe

componet, hic proprio quid valeat

marte experietur. Ante vero , quam fe do&is mifcuerit, ipfe fecum pau- luium verfabitur , prseceptaque nonnulla excutiet. Horum prirnum, quod

& ultimum fit de ^ore magiftri, Nofce

te ipfum. Illotis quippe^, ut dici f >let,

manibus, ac profanis pedibus femet

rebus facratifflmis ingerunt. qui fui ingenii, affedfcuum. & do&rinae quan-

tulsecunque ignari, advolant, &,infcii

quo tendant ^, oleum öperamque per- dunt. Oportet it^que juvenem, vel

per fe, modo ea gaudeat folertia, ut poflit dotes fuas explorare, vel juxta

aliorum fe penitius nofcentium fententiam, vel ex collatione fui cum

aliis, videre, quam in clafiem inge-

niorum fe referat. Sitne tardus jtn-

(24)

§ ii8 @

dicio, ^an memoria polleat; vel hac langvefcente illo praeftet; ut res faci*

le percipiat. & celeri mentis motu in

intima caufarum penetrer. Num hifce

narurx muneribus beatum fe dicere

poflit, eo quod medium teneatj num

etiam fingularis ingenii donis fit de-

coratus, quae vota fupergredi viden-

tur. Praeter ingenii notitiam eruditi-

oniacquirendae inprimis infcrvientcm,

etiam affc&uum fuorum & morum

gnaruS erit, quo rite converfctur, &

vehementiores quidem motus ut fe-

dandos, langventes ut excitandos, &

témperatos ut fervandos, contemple-

tur. Ad baec ftudiorum rationem fecum ineat, perpendat, ^quantum in lingvis eruditis# quantum in diffufa

illa rerum divinarum humanarumque fcientia, eique famulantibus difcipli- nis, profecerit,ut quid defit,quidque jäm acquirendum fit, fciat. Hinc pro vario ingenii, affe&uum ftudiorumque fiabituy variam confilii pronunciet

fenten-

(25)

G _ii? G

fententiam de labore, quiete, affidui-

tate, artium adminiculis, memoriae

i fubfidiis, & judicii exercitiis, quae omnia fcientiae, cui fe addicat,^con-

grua erunt.

Alterum _namque, quod å juvene

in antecefium poftulo, eft certarum

disciplinarum eleftio Non ut fe uni

tantum arti tradat, caeteris negledis,

neque cnim hane tum jufte tradare poteft, propter ardisfimum difciplina-

rum nexum, quo fe mutua ope locu- pletant ^atque illuftrant; fed temporum fortisque fuae ratione habita, ingenio

convenientiflimum eligat ftudium, Sc

cum univerfam eruditionem fibi fami¬

liärem reddere nequeat , partem fibi

vindicet, qua ditior erit, quam fi fra-

das hinc inde particulas collegerit,

quae mentem diftrahunt, turbantque magis, quam componunr. Heic au-

tem virorum prudentum, qui ingenia

altius conjedare didicerunt, judicio plus tribuendum,_quamprivato:fervo-

re

(26)

n i2o m

re enim aetatis, quse omnia maturö confilio examinare non pcrmittit, fe- pitis abripimur, & ea fe&amur ftudia, qua; poftmodumnenfine damno, etiam dedecore, mutare cogimur. Eft quoque nonnullis fuperficiaria eruditio, ut dicirur, folida amabilior , qua prsftat raptim quamhbet artern deguftafle,

quam unam eamque totam exhaufifte,

ne forte eveniat, ut res prorfus igno-

ta inter loquendum, fi felide eruditi dint, pudorem lpfis offundat, imo fi-

lentium impcret. Aft vagae iftiusmo-

di doörinx fe&atores meminerint fa- bufe, canes é Nilo lambentes magis

currere, quam bibere? caveantque nc ita & illi, nunc huc, nunc illuc _pro- petando ^, ilusquam vero confiftendo »

plus perdant, ^quam arripiant. Optime

vero fic temperabiturhoccc confilium,

ut é fcientiarum artiumque vafto pe-

lago, alias ad völuptatem per otium,

alias ad decus & ornatum, qvum inte¬

grum fuerit, alias ad neceflitatem uti- Utatem«.

(27)

® ¹²¹ ©

I ' litatemque depromtas, nullo no.ntem¬

pore nobis familiäres reddamus. Ih

iftis, ficiit otio, exigua fit mora; fn

iliis longior, in his maximai ne in nos torqueatur illud; nufquam eft, qui ubique.

Hinc tertium fluit praeceptum Ju-

veni eruditionis cupido tenendum pri-

vatimquc percipiendum:fit ipfi conßans

discendi ardor. Sedeat animo fixum, quod elegit, ne, fi Vhilof&pbU det ope,-

ram> Poettcay Rhetorica, aut alt^a hujus-

tnodi helnetur j Candidatm jheologU, hiftorias revolvat: \uris item & fori^as^- fecla [t non tam arti fu<e trattanda,

quam literis bumanioribtts mancipet, (k)

Levitatis indicium eft, fic temeretran-

filire, & ea qus minus nccefiaria, ne- ceffariis ftudiis anteponere : in his hofpirem & paucis notum, illis fami¬

liärem efiej domi peregrinari, ^pere- grinis in locis, tanquam domi eftet, fe

gerere. Conftantiam comiteturdilccq*

Q. di

(k)Riehl Obß: An', c. *. §. 6.

(28)

@ 122 Q

di ardor ₅ illenamque litcrarumamor,

qui puerum & adoiefcentem tenuit, ja^n incrcmcnta capict, & in flagran¬

tem fciendi cupidinem erumpct. Nihil

arduum & moleftum adeo putet, quod

non fuperet, nullum impedimentum

tam grave, quod non removeat* Imi-

teturConradum CeltemProtucium,[f\

qui per patris literas å ftudiis revoca- tus,cum in vineam, quam colendam fufcipcret, deduceretur, induftrice fuje

locum non inveniens» clapfusque ma*

jfribus Patris, nihil tale fufpicantis,

adfccndit _ratem, _{ac per} Mxnum Co-

loniam Agrippinam properat , litera*

rum inde culturam feliciter adeo excr-

cens, ut primus Germanorum Poeti-

cam corollam obtinuerit, quam ei ma¬

nus Fredcrici III. Impcratoris anno fe»

culi XV. o&ogefimo feptimo in arce

Noribergenfi impofuit. Hieronymus Wolfius clarus fummorum _per Grse-

ciam Oratorum, Demoftenis Ifocra- tisque Mekb: Ad: liter: See;VolU p> 30.