a f- f &
DISSERTATIO PHYSICA
De
GLOBO
SOLARI,
GniAM,
Approbante Ampliff. Facultas
Philöfoph. Acädem. Upfalienfis>
Sub PRiESIDlO
CELEBERR1MI FIRI
MAG. NICOLAI
C E L S I I,
Super, Math. Profeff. Reg. & Ordin»
Facult. p. t. Dteani fpe&abilis,
Publica bonorum examini rnodefie fubmittrt S:je K:je M:tis Alumnus
OlaVus Lidborg
W-Gothus.
In Audit. Carol. Maj. ad d. XV becembl
A. M^CCXXlf. horis antemeridicru con/Vctis,
ttPSALlMi Liceris Vernerjanis.
Max. Rever.atqyAwpUff. V1R0,
Dn. JOHANN!
«wssjSO©*/
S:S. Theo I. Do ct. & Prof. Örd.PASTCH
Ki in ]< rffota, ac ådjacentis diftridus pRigPOSiTO gravjilimo, Natiönisq; Wc-
ftra&otb'icae Insphctori Aceut-atiflimö.
MAIGEN ATI EXORTATlSSlMO*
A modum Reverendo atqut
Mag. LAURENTIO
Lidecopenfium Pastori vigilantiflimO)
positö meritiffimoj pio obfervan
T Anta ftor, funt ö* Ampliflime illa a Vobis* Dn. ProfefTof, Maxiine
pofite, mihi praßita beneßcia , ut fi fto
gratiiu iß is compenfandis adferre valuijfety
fateor. Ceterum quum illa mihi oinnia > in
ta dem potius grata femper mente agnf
debeo Et quoutam Jfem me am atque for tu
"tim levidenfe hocce tngenii jfeeitnen^
in humillimi animi t ef]er am NominibuS
ex
intimis
cordis penetralibut pracabory
tes dtque tncolumes, in bujus Academia
quam äiutifpme tonfervare. Ita vovet
MAXIME RIVER, AMPLISS. ncc hon
.
hnmiliuma
-
. v... .
Qå Af a5
9
tyimplifjitiio atq\ Qteberr.FIRO V
I Mag. NICOLAO
CELSIO,
G- Irv-llludri Svionurg Lyceo ad .S.alam
us Mathetmat. Super. Professori Regio
5- & Ordirjario
?nec non Facultat. Philof.
0. fvt. Decano Spe&abili.
I PATRONO Q PTI MO. :
ut Präclariffimo DOMINO,
J RYDBECK,
o, necjBon adjacentiunx paroeciargm Prje-
an tiae cultu ad cir.eres profequendo.
Reverende atfa Celeberrime Dn. Do-
nec tion Admodum Reverende Dn. Prs- 'to turtd paginis hifce
,dignius quidqtidmjjel '»fy id Vos a me jure optima pofiulare pojje^»
in fr<efetttj (numerärt in expedit o non (i/ j
&p feere, quam in comp t is verb is ohfcurarcj
tu v dm Vobis omnino eommendatAm nove-
pro temporis habitu brev it er eUboraium,
US Veflris [acrum ejje volui. DeumT. O. M.
r, dignetur Vos Patroni Summi
rdiu foß&
i£ Eccle/iafe decus ac ornamentkm infignt#
•t dtque exoptat ~
on
ad mod. kever. nom, ve,strö rum
#
cultor
^/f bl D3 0RG.
Sttltt <Et>lcn uttb -Oöcf)ge<tci)ten
&mtl MAGNUS GAB.
PAL M,
•giodjm-ttentm £anö=CAMERiKR
(n 9JtiU"iiE>©taot
tntinm <S«>gg«it{iigeii
©ettt Stjrgefeo&men unö Jpocygc*
«d&ten £<£9iSW
ÄtttB CHRISTOPHER H. LIDBERG,
2Bo6^fa5t*nen ^>oat>eföniann ju ©Ottenburg.
tfäeittm cSunf?i'0ctt
21$ fottflen in bet* 2Belf/ etc ©onne aller Siebtet
£ért/Äonig unb $Kottar<&'burd) il)re$rafte fatt IStmtyUn; mé bet,@0ft unb aller 2lugcnSttd)fer *
§ue Shigen- gaffel / tet g t / tvaé I)tev gejtyrieben att.
3$r tparmeiigeuer treibt att $fianl|enfåuunie/$t<fafet 3"ur 9?lut unb» pilen gnicl;t / belebt bte gange 2Belt:
3' r ©lang unb ©tral;lenftub ber @el;enbeu Begleiter/
JDte jte / «13 Send)fen / fteg tim @eficl)te fielt*
5Ba$ mm an btefern Slug ber ^rben tvirb gcprtefen'A 3br @bnnpr< fqlcfyer leq habt eben 3b1' ön mir/
33on meiner 3ugehb äuf/ itt großem mtaöfj ermiejett/
SDtir fe§lt$/ tt>a3 mir ge$en/ ju rufnucn nod) ©ebufrr SDJeitutr JDocf^eacjften ®un|K<)eit
*£m ifi Stiebtet fo Diel g[& 0ef;pr|gm|t,et
Duccteur. O,
©cm 5 Men unb J3i5#ge«cl)ten
p gtcbft&ptng?
il {yemt unb (Sorwew.
2)em (EtuaeMunen unb JP>oc()acj acl)tcn Jfåpmftl
5 Sertll ERICH H.
LIDBERG,
2b<?f>lerfa(>rnen ^)ani)e(éman^
ju- Sieöfiöping,
tt -feew» «itb (Sönnern-
et £)ie warme Surer ©unfi f>at mir bei) meinem Seben/
m 3U be|?en Aufenthalt unö 2öad)M)um a^u *fII
•*
Sie Atel bargereiebt nnb an Die £anb gegeben/
n. ©ie gleich wol memSSerbienft t aum iemabfö bau geboft
er SbS b.abet Durch wrnfciift: unb nu|lid)e$ ©elebren / lt: 3a mir Die Suft jur 5frmji unb Sugcnb aufgcroccft:
SJtir auch/ um Den »erflanb. nod) ferner ju nermebren i 2)urd) treuen 9ta,tl) ein £id)t jur SBetébeit angefpdf.
f. <j£o nehmt jur 2)ancfbarfeit/3br ©cucr/nu'inergrüd)fe
55im mir Die Srftlinge geneigt unD willig an/
tt i €5ie balten Stirer ©unfi jwar lange fein ©emid)fe/
br Dod) £iebe liebt and) waé / fo wie mans geben fyn*
ert 4)errn unö ®tfnnem
[ét Liener
o, Lidbo.r^,
trn JOHAN BERGIUS,
^oc^mctlticrfcn bürget metft er
$anbclg*5SWnnerne uti 5fongl
©tapel i ©taDctt ©öt^ebcrg/
Jl^ebocite od) <36g\rfl!«d)ta&<
f>m\X2lX;
m sr9t ©
s^omi
Od)
ett H 9*
SSRihe Jpogtåbrabe!. 55röbcr
@<?mt
#anbeIé*9Kannen uti ■
2tl)rebome od) rPdlacbtab -
lett JÉ3? $>$$<$
SBra {tfgtttytatc l ©roää«.
£dr
'jag. belt billigt efler(tnncr 3rfcetjgoH)Ct/ fom mig wifat dr Slf <E'r/ jag mig bå roift påminner
Sill tactjambct at totfa båt. ' Om «Solen liar jag pennnan brifwit/
©om (rf på bimla bmalfwet flat/
Om btuilfen många larba flrifroit/
£clj fina fjitfnmö btpllat bar.
(En ©cl / fom befa tixclbcn Ipjet/
Ocb allting lif ed) tnarma gier;
2>ccE mdrfeé/ at ben fldefar bpitt/, Siar man rneb Tuben benne fet.
3a / bur' bon fi/népå liulet brifta Sldr SJldnan ferner framman får;
gnft at ben fielf fan liafet mtfta;
ESian tngaluitba tdnefta bör.
SptagSDlin'SSrö'r ocb@n>åger fdra/
£bet jag bdr (frifnnt/gunftigt an;
$aft bet / jag (Eber mil fordra/
3 något mål ei ftvara fan/
€mot
©met tfjen fremfvet 3 mfg »(fat 3frdn mtit fovfia ungDomé dr/
Del) mittå tDtlCoc fldb(c (tfnt/
Sit jäg mitt' ftudier ibfa fdr,
©t) jag af trcgjt ijfrtta bebet I
S(t ©Dtt ©UD beroatat tmttl/
Det/ (t/cfan ftabfc gpnttar ©ber/
3n til ©c ftfra lefnabé grodft De& (en at 31 t)(mld bégber!
get fe tbcu tdtta Stäbe »@ot/
DÄ fä tnåttg tufenb tufenb frögbetl
9fiä ntttta cfieec ©tsentoce fßol
©d ånfltac/ t|eit fem oaftdtefi'gert lefroer
SÖJtne l;ögfå()Mt>e f. sörö&erå ocf) ©tuageré
©regtta SSrober
O- LID B ORO,
»
' -
' -
/•
'
'
.
al
«i
el "V
ii
'■vr*-
..
j •' "4te
I N. f. C
Prooemium»
hac fllbltt-
nar i fph$ra_»
non exiguam
architeåuranrLj»
a Deo fummo
eleganter ac>
concinne ex-
ftru&am, nec non magnifice con- ditam confpicimus, dum tellus
hase non tantum a prima creatio*
ne varii generis animantibus ex-
ornata gaudeat, verum etiam fru- gibus herbisque innummeris foe- cunda fplendeat; adeo ut ejus a
A mce-
z De Globo Solari.
moenitas terricolis omnibus haud minimam admirationem, & amo- rem in Creatore collaudando in- gerat immenfum. Si hxc jatn de terraqu«o globo nobis deprxdican-
da veniant, quid tum ae magno
hujus mundi tkeacro 5c ccelefti ma#
china, in qua magnum illud Lu- minare Sol, primum fibi vendicat
locum, qui fplendore atc$ elegantja
cetera longe antecellit fidera. Sci-
mus enim gemmas atque Marga*
ritas ob infignem fplendorem, in__»
magno haberi praetio, quid vero
omnes vel in unam conflata® mas-
iam valerent, (i cum unico hoc corpore Solari conferrentur? Cu¬
jus fplendidiffima moles nobis in-, hac terra habitantibus non mini¬
mam affert utilitatem, ut quidquid
mirabile 5c abfconditum fit in oce*
ani abyflo, intimisque montium cavernis, quidquid in deliciis habet cultiflima terrarum facies, limpida
aquarum perfpicuitas , arborum
elegan
De Globo Sola&i. $ elegantia, vegetatio anirnaiium,id
omne ab immenfo corpore Solar!
derivandurti eft. Uti eleganter Pli-
nius a) hic lucem rebus mtniftrat
aufertque tenebras: hic reliqua fiderß
occultat: hic vires temporum annumq%
jemper renajcentem ex ufu natura lern- prrat; hic cseli triftitiam difcuttit,
atque etiam humant nübila animi [eres
mt; hic Jiium lumen ceteris quoque ji-
deribus dat pr&clarus, eximiusy omnia
intuens. Ut & eleganter Poeta Sve-
canus cecinit b).
♦
0o(en dr t^en €>tdl t^er af oö fort) Jar (efnaD/
51Ö kreatur fin luft'/ ocj alla örter trefnaD/
SJe dDla (lenar glantä/Metallerne ptt
roctrbe/
3a SOftnniffiornafraft/ forn ea/eft fuart förfdrfccj 3 grafttcn fhipdbe ocj öfroer dnfca föffe /
*Jm@olen3 bhba macjt tf?em icfe uppefeöllej 4?on dr fditjenftöfl todrb få mpcfet mer
ät pttfa/
Jon ett f?örre liu$ dn alla liu6 fan toifa;
51 a ®n
4 De GLOBO Solaris
€n ftdrre f)tta giör dn rncmga tufenb t>paw Od; tfjer rneD bagefig tf;en n>iba mcrIDeti
bu^nav.
Quis itaque non exclameu) Ma¬
gnus Dominus qui fecit eum, & in Jermonibus ejus feflinavit her. Hunc-
ce & ego pro ingenii inodulo con-
templari 6c fpeciminis loco publica
bonorum cenfurae fubmittere de- crevi; proinde favore atque bene-
voientia C. L. fuffultus, reverenter peto, dignetur levidenfe hocce fpe«
cimen pro temporis habitu breviter elaboratum, in bonam interpretarh partem, quod fi fecerit, C. L.hu-
manitatem fubmifTa mente femper
venerabor.
a) L'tbro II. Hiß. Hat* c dp* «f, b) @tlb$
tWCf ocb Attila P. /7^ c) Ecclefiaß. 41*
§• 1.
Primo omnium vocisJolisorigi'
nem paucis attingere lubet. Quidam itaqp Solem derivare volunt a Gr#-
co vocabulo cr&ag, quod jplenäo-
rem fignificat, quia Sol omnium Ci-
derui»
De Globo Solari. 5:
derum eft fplendidiffimus. Quidam
veroa Jolo, ut teftatur Cicero 0),
Sol dt61 us vel quid folus ex omnibus (t-
deribus eß tantus, vel quid cum efi
exortus, obfcuratis omnibus, Jolus appd-
ret. Cui quoque fententia?, ut ve- rofimillimae ,Ricciolus b) adftipu-
latur. H<ebreis dicitur Sol nan
a cakfaciendo 6c tfDV a radice miniflravit, quem in adminiftrando
lumine totius Mundi fit minifter ; Graeci illum appellant cpoTßov quafi ßia 6c YjXioV y quem nonnul-
li deducunt ex Hebraeo felendo-
rem denotante: unde fortafTe 6c
noftrum(£lb 6c Variis denicg
nominibus Sol nofter infignitur»
utpote OJiris, Horus, Titan, 6c Apollo i
immo Liber a Virgilio appellatur d).
- -
Vos o Clariffima Mundi Lumina, lab entern ccelo qua ducith
annum
Liber
,& Alma Ceres.
Uttaceamus innumera ejus epithel
ta e)y utpote, Pbcebifacemfior Vniverfi
Sal natura , Nexmn Elementorum,
A 9 lar
6 De Globo Solaiii.
baryhis addantur Lampas, Oculus Mundi%
Ceeleßis parens, Totins Natur £ Prwceps
Rex (idet um ßellarumque, & id genus alisu His de nomine folis omiflis,
ad naturam ejus inveftigandam nos
propius accingentes, ipfum cum
Veidlero/*) in hunc modum defi-
nimus. Sol efl princeps planetarit
ftoß/i Syftematk Jtdus, igne* omnim
natur*, a quo , per vaßijßmum illud Syßema, calor <S"luxy t an quam afontt pracipuOy diffu/a manant,
a) de natura Deorutn b) Ltb. III. e. U
f j/i. e)Buxt\ Lex» d)Georgicorum Libt,
/. e) Franc. Lev er a Afiron. Reßit, f.
So, f) Infi it. Mat hem.
$• »•
Ad fubßantiarn & naturam fo- Iis exph'candam jam progredient
tibus diverße occurrunt variorum
fententiac. Putant enim nonnulli globum hunc folarem, ut refert Chauvinus, efle aurum puriflimum, quod in perpetua fufione fervens, Sadios aureos circumquaque eja«
:
.{ \ cute*
De Globo Sqlari. f
*
eulatur, &flc in tellure noftra au-
rum minerale gignit, Carcefiani a) autem ftatuunt folem efle mas*
fam primi elementi. Dicunt nam(g hunc globum exortum fuifTe, cum
paulatim materia ilia chäotica_>,
ex continua globulorum fecundi
elementi attritu produ&a» ad ma- gnam excreverit copiam, qua? ut
ftatim a materia fecundi ac tertii elementi fejunåa, ad centrum vorticum confluxit, ibique occu-
patis anguftis fpatiis in ter fphaeri-
cas particulas fecundi elementi reli-
&is, globum hunc noftrum fola-
rem toti orbi fulgentiflimum effecit.
Alii nulla inntxi hypothefi folis fub-
ftantiam formaliter igneameffeexi-
ftimant, Quam fententiam& veteres
& recentiores Philofophi Celeberri-
mi amplexifunt. Licet concedamus
veteres variis modis hanc igneam
folis naturam explicuiffe, uti Ana-
xagoras, qui afleruic folem eflh-»
candentem lapidem, Zeno Citticus
A 4 puriffi-
g DE GtOBO SOLARI.
puriflimum igtiem; Democritus &
Metrodorus maffam candentem;
Anaximander ignis portionem ap- parentem ex foramine magna? ro- tae igne plen#; Xenophanes coa- gulum ignieulorum ex rapidis ha*
litibus colleéfcorum; Epicurus pu- | micem feu fpongiam igne accen- fam; Plato denique ex plurimo i- gne compa&um , ut; & alii quam plurimi, quos recenfetSchottus^)*
Ex Recentioribus autem Philofo-
phis folem igneum aut faltem ex i- gne compofitum efte ftatuunt, ut Keplerus, Scheinerus, Kircherus, Antonius Maria deRheita, Bullial- dus, Ricciolus cum ceteris» Pra;*
terea S.j Sacra huic opinioni egre-
gie favens, de fole fic loquitur c Sol in afpeåu annuncians in ex itu-, vas
fidmirabile
,opus Excelji. In meridia*
m exurit t er ram, <frtn confpeålu ar- doris ejus, quis potuerit(uflinere? Förf
mcem cußodiens in cperibus ardoris\
Jripliciter Jol exurens. montesy radios
*5 ~ ' igueos
De Globo Sola,Ri» 9
igneos exjufflans <£r refulgens ra-
diis (vis ohccecat ociths, Faveac no- mina Folis Hebraica thefi fuperiori
anobis iudicata, quse tgnem% ca- lorem & ardorem folisfignincant. I- taque cum Verdriefio^) ftatuimus,
hunc globum ftammam efje, wäre i -
gneum, ' fervidum & vehementiffimo
motu agitatum. Quod experientia_j
fatis luperque manifeftat; quando
enim heliöfcopio, duplici aut tri- plici vitro viridi (ne damnum o- culi a folis fplendore fentiant )
munito fol infpicitur, is velut mare
jgneum flu&ibus afperum, vorti-
cibus igneis crifpum, 6c circumvo- litantibus quafi fuliginibus variegä-
tum; quin etiam maculis quibus-
dam afperfis, faculisque interftin-
&us,(ut in fequentibus videbimus)
apparet\ Easdem fere apparentias
oculus nudus in fole mane 6c ve-
fperi deprehendic. Deinde certis-
fima ignis praefentis funt indicia,
lurnen 6c calor iolis, de quibus
A 5 poftea
lo De Globo Solari.
poftea agendum. Ut & egregie^
Scheuchzerus e)x 2)a£ Det
©omte betreffenD/ baben fo ml Die altefte ©rtecbtfc&e/ afö alter beutt ge Statur/ unD ©terntuette fte ge*
balten bor feurtg/ unD fctuarenntcbt
one ©runD 5 ©te tft ja eine beftän*
btge SSrungtuett afler un$ jufom*
menDer tarnte unD Stcbfc/ tuelc&eé
jtuep un iertrenKcbe £igenfcbaften
ftnD Des Jeuertf. Hinc haud ine- pte Kircherus/) folarem globura
aeri candenti ac fufili in fornacibus fuforiis ebullienti aflimilat. Quare hifce innixi rationibus hoc Schot- ti g) argumento oble&amur. Quod
apparet ut tgnis & habet omnes ejfe-
dus tpjius, efl tgnis \ atqui Jol apparet
ut ignis & habet omnes effedus ipfwh
ergo tgnis eß%
ä)Prtne. PhlL pars III* p* m. tig, h) litt exß.Kirch.p.tyo. t)Eccle(taft,4j. $.4, d)
Conjpett.Philo]\ Natur, p* 37/. e)Pbyficaf.
Iter exßatpu7i. f) Iterexßat.Kit«
sbsri P, 174*
$. m-
De Globo Solari. ii
$• IIL
Quam plurima fubftantiai hui c
folis igneas objici folent argumen¬
ta, quae tarnen omnia aSchotto#)
dextre & folide funt foiuta & reiu-
tata: nobls vera brevitati ftuden«
tibus unieum vel alterum proferre placuit. Dicunt itaque, 11 iol effec igneus mundum exureret* Verum
enim vero. licet ingentem in ie ha-
beat ignis vim, hoc tarnen univer-
fum comburere non valet; ea enim qua? ignem facile concipere pos*
j funt, valde funt remota, & vicina exiftentia non itideminflammabiliaj haud aliter ac nofter ignis, tam- etfi maximus fit, vicinum tarnen
aerem non abfumit, quia non eft
cqmbuftibilis
,nec combuftibilia
remota ob nimiam diftantiam ex*
urit. Immo (ummusrerum Arbiter,
totius hujus mundi ceconomiam
adeo harmonice conftituit, ut o*
mnia corpora cceleftia opaca, pla*
I&tas puta, pro. varia eorum hu«,
miditatQ
12 De Globo Solari.
miditate 8c ficcitate, ia variis a
iole locata fint diftanciis. Adeo
ut ignis folaris ubique fit tempera*
tus, 8c vi fua uftoria nullum cor¬
pus mundanum abfumat. Dicunt deinde fi fol eilet igneus indigeret pabulo, ut in fuo ftatu conferva-
retur. Sed refpondemus, ut mom tium ignimovorum perpetuo in,
cendio flagtantium ignis non ex-
ftingvitur, licet omni alimento,
quo fulciatur privari videatur. Ita
globus nofter, nec igne confumi- tur,nimirum otyfuam compa&am
fubftantiam ex iuce primogenia 6c liquoris ignei fluiditate, qua? velut repagulis materiam coercet ne ni-
mia motus violentia difiipetur. Un*
de Clarifiimus Le Grand b) colli' SJgit, materiam primi elementi eile
„(olis alimentum, qua? in locum
„fimilis abeuntis, ad folem com
„tinuo accedit, ea enim eft inter
„fidera communicatio, ut alimen?
?Jtum ßbi per vortices utro<$ mit?
De Globo Solari. 15
„tat, largiendo quod per ^clipti-
„cam egreditur, & rejiciendo quod
„per polos folem fubiit, & alia ex
„eo per loca polis remota elabitur.
„Et hoc paåo, femper idem efle_*
„dicitur, ad eum modum quoflu-
„vius idem efle confetur, in quo
„nova aqua femper in defluentis
„locum fuccedit.
a) Kirch* Iter exfiat, p. l~]6* b)Ir)ßit,Phil,
?' iS9>
5- IV.
Oftenfa jam ignea folis fubflan-
tia, lumen ejus paucis perftringa*
nius. Ex vaftiflimo itac^ hoc mari
igneo omne lumen colmicum, (1
fixarum exceperis, tanquam e lim-
pididimo fuo fönte promanare,nuk
lus dubitat« Verum enim vero qua ratione ex corpore hoc lucido, a nobis multum difflro
,luminis mo-
tus ad oculos noftros pervenire pofllt, annempe immediate an vero
mediate in corpora terreftria agat^
acerrima eft inter Eruditos c-onten-
ti©.
14 Öe Globo Solari.
tio. Ptitanc enim nonnulli folert per realem efluviorum lucidorum veligneorüm egreffum,fenfationem
lucis in nobis excitare. Alii iterum exiftimant (quos inter & Verein¬
tes a) lumen oriri, quando pari
„tes obje&orum lucidorum
,qua
„radiorum progredientium centra
„(unt, vehementer & celerrime a-
„gitarr, materiam setheream qua*
„quaverfum pellunt, atque undicf
„in orbem undas fubtiles excitant, -„qua? fecund um lineas re&as pre
„cedentes ac per cörpora a^the-1
„rem dire&o motu transmittentia
3>diffu(ae^ in Organum vifus ineur«
„runt atque lucis perceptionert
„in mente pariunt. Licet utracjj hsec fententia patronos fuos cele*
berrimos invenerit, prior rameti-j difficultatibus fuis non caret. Ihlj
primiS) quum ex eå non demon*
ftrari queat, quomodo exiguunu fa?pe corpus, in tam diverfa& lon-
ge remota loca, in momento fere,
lumen
De Globo Solari; 15 lumen fuum jaculari valeat. Ut
taceamus alias quam plurimas ob- je&iones 5 quae hane opinionem- dubiam reddere videntur
>qua-
tum viginti duas adducit Honoras
tus Fabri. Gonf. Verdries#). Aft litern hane componere juveni pras-
cipue temerarium föret. Porro notandum hunc luminis motuou.
Hon fieri in inftanti, ut vult Car- tefius, fed fucceffive, fexcentis mille vicibuS) iecundum Hugenik) cal- culum, celerius, quam fonus, dif-
fundi. Qupd etiam egregie decla-
rant phsenomena fatellitum Jovis,1
obfervationibus diverforum Aftro- tiomorumconfirmata. Unde lumen, dum a fole ad cerram propagatur
feptem vel o&o minuta prima in¬
famere Celeberrimus Neutonus d)
teftatur.
d) Cottfpeft. Pbilof, p, 207, b) Conßeft.
fhilof. Nat.p. zög. c) Traftatus de lumint
?a£' 7* feqq, d) Princip, Phiiof. Natur•
Mdtbem, p, löp,
$. v.
16 De Glqbo Solari*
§. V.
Sequitur porro, ut de virtute
& vi ignis iolaris breviter agamus.
Naturarn itaque ignis folaris fi decla-
rare veiimus, eandem nemo melius quam Teichmeyerus a) explicuit,
Hempe, qiiod conßitnätur nitritis cor*
porthus mimtijjiniis folidiflimis '& ma*
xime immulabihbus in fe mutuo ope- rantihusvel in alia c or por a, Hic ignis magnis, imo prorfus ftupendis gau- dec viribus
,qua; efficaciam ignis
culinaris etiam foniffimi, multis parafangis fuperant. Diffblvit enim
omnia corpora, qua? in rerum na¬
tura exiftunr. Quod infigniter comprobant fpecula Cauftica ma#
joraTichimhaufiana, qua; talcum
foco admotum fundunt, gemmas
in innumera fragmenta dirumpunt,
animalia calcmanc, immo ipfuiXLj
aurum vitrificant. Porro ignis fola¬
ris eft penetrandflimus, &fub aqua
nftionem (uam comrxionftratLi.
Tandim hic ignis eft puriffinms
De Globo Solart. 17 fine fumo 8c cinere, nid corpus
quoddam applicetur combuftibile«»
Conferatur Teichmeyerus b). Ca-
lorerri folis quod attinet, ille cen-
fe tur 7inica, uti fentit Le Grand c)
au t faltem principalis caujja omnium
eff 'eäuum qui in terra gignuntur. Qujp*
peft plant in ger mina prorumpunt; (i
ar bor es mitriuntur ér adolefcunt, Ji friges maturefcunt, fi fat a leeta pro-
vemant; h<ec omnia in jolem referenda junt, cujus calore foventur, crefcunt,
vegetantur, & ad perfedionis flatum
perducuntur. Adeo ut folis benefi-
cum influxum in tota natura fo«
venda, excitanda, & foecundanda,
nemo nifi ineptus non agnofcat.
Sed hic folis calor, apud nos in-»
fphaera obliqua habitantes per o»
mnia anni tempora eandem vinu»'
non exferit; tempore enim ver-5 nali&auturnnali, quando Sol figna
percurrit,me*
diocrem fentimus calorem. iEftate vero, quando fol in ny com-
B mara-
18 De Globo Solari.
moratur, pr^cipue poft iolftitium aeftivum, ardoreft vehementior. In Hieme iterum fole 1p, «r, x pcra- grante intenfius eft frigus, quum tarnen illum multis terra? diametris nobis propiorem efie hieme ac se-
ftate conftet. Verum hoc proveniC
ex obliquitate nimia radiorum, qui in atmofpha?ram tum incidenres pau-
ciores ad nos perveniunt. In zona
vero Torrida vel fpha?ra reda,
uti in parte Afia?, Africae, & A-
merica? quoad maximam parlem, habitantes, vehementem aeftum ex
parallelis a vertice folis radiis, &
perpetuo diem nodi äqualem ha-
cent. His tamen non parum emo#
lumenti accedit, ex vaporibus a mari deicendentibus, qui in plu*
vias converfi, terram adeo fera-
cem reddunt, ut vix ulla alia plaga
huic fit comparanda; deinde quod
Soi duodeci m horarum fpatio ex- ficcat, id per asquaiis temporis ab*
fentiam frigore nodurno, & roris
abun-
De Globo Solaris. i9
abundantia refticuir. Hi quoc# bina
asftate ac bina hieme fruuntur. In
Zonis autern frigidis, ut in Groen-
landia, Islandia, Nova Zembla^
&c. intenfiflimum regnat frigus, qnod intolerabile eflet, nifi aliquid
caloris incolis iftis exinde ac-
cederet, quod Sol per dimidium
fere anni fpatium ibidem fupra ho-
rizontem exiftat. Hinc fatis con-
ftat, folem in diverfis locis dispa-
rem emittere calorem, ut in uno
hsemifphaerio caloris vigeat intens
fio, in altero ejusdem diminutio; in
uno seftas, in altero hiems; in uno uox, in altero dies, & fic ubique.*
caloris & frigoris, lucis & tenebra-
rum perpetua exiftit viciflitudo.
«ia) Element a. Phtl. Nat< p, fy. b) Elem»
Phil, Nat.p.fg, c) lnjlit. Philo/'> f. 40^
5- Yr-
Ad maculas folis confiderandas pedem promovemus, quas apud
B 2 yet*
so De Globo Solaui.
rveteres tam alto immerfas funtfi«
läntio, utnullusfcre eorum exftite#
rit, qui de iis aliquam Cognitionen!
pofteritati reiiquerit. Sea fuperiori feculo, poftquam telefcopiis accu- ratiores folis obfervätiones fuerint
inftitutae, demum dece&ae funt-»,
Chriftophorus itaque Scheinerus Ingolftadii A. 1611 menfe Majo, per1
occafionem rimandi folis apparen^
tem diametrum
,ope telefcopii ma' culas anidmadvertit. Eodemanno, vel paulo ante, ut narrat Verdries dOGalilaeus a Galileis hoc pha?no- I,
menonfe obfervafTe contendit. Ve* i rum quidquid fit, non fine caufa gloriam inventionis Scheinero ad-
judicantquamplurimi fumminomi-
uis Viri. Hoc interim
,Ricciolo b) fatente,certum eft, Scheinerum in primismira dexteritate, ingentique
laboris pertinacia, multum aetatis fua? hifce maculis illuftrandis impen- 'di'fie. Hos deinde fequuti funt quam
plurimi alii per univerfum erudi-
tum orbem, qui affiduo ftudio ad
ejus*
De Glob o Solar i. 21
ejusmodi phamomena manifeftandä fplendidiflimam folis faciem con-
templati funr. Ia macutofo itaque
Globi Solaris vulcu lequentia pra?-
cipue mémoratu digna occurrunf.
Color macularum, tefte Ricciolor)
quas appofita figura repr^fentat>
52 De Globo Solari.
eft niger atque cceruleus, & quam plurirn« circa limbos folis, fi cum a#
Iiis concurrant,ut in D & Anigrio- resconfpiciuntur, quam in medio 0, ubi femidiaphan«, lung* tarnen ma-
culis obfcuriores,afoleilluminantur.
Figuram habent plerunaque incon- ftanteiin: interdum ea deprehen-
ditur circularis Sc ovaiis, interrdum maxime irregularis. Circa iimbos,
ut in D 6c A minores Sc oblong«
yedduntur. Sed in medio folis ut In OScC, evadunt ampliores. Im-
mo prope margines plures macu-
\x antea difperfe in unam maau-
lam coire videntur. Numerum macularum quod attinet, varius
& mutabilis is eft: aliquando e- nim 50, aliquando unam vel al-
terain, aliquando nullam confpe-
xerunt Aftronomi. Harum etiam
magnitudo nimis variat. Schei«
nerus fatetur aliquas efle ad dia-
metrum folis ut 10, ut 50, ut 100,
pt 2000, Sc aliquas Africa efle ma¬
jores, immo quasdam Lun« &
paucas
De Globo Solari. 25 paucas terra? vaftiüatem ad®quare.
Moventur h® macul® ab Oriente inoccidentem fub fole, fupraillum
contra ab occidente in orientem,
nunc citius evanefcentes, nunc du- rabiliores; ut periodum integram
27 aut 2 8 dierum fpatio nonnull® ab-
folverint. Nüllam macul® admittunt
a fole parallaxin; adeo ut obfer-
vacoribus in diffitis terr® locis ha- bitantibus, in eodem folis pun&o
appareant. Maculas enim, quas
notavit Jartoux Pekini in China-*
A. 1701, a die 1. Novemb. add.12 d)
vidic quoque Montepeflulani a die 31 O&ob. ad 11 Novemb. Dn.
Caflinus Junior *)• Unde manife¬
stum eft, easdem (oli contiguas fupra Mercurium perig®um exi¬
liere. Ex hifce jam phoenomenis
a Philofophis vari® de macularutn
fubftantia ort® funt opiniones. Mala*
pertius, Maftrius, Rheita 6c non- nulli recentiorum ftatuunt maculas elfe Hellas 6c fatellites foiis opacos,
B 4 eile
24 De Globo Solar i.
eäeque figurs irregularis ob vari?
lim ipfarum concurfum. Verum, !
licet har um produdio vd diffolutio, ipfo fatente Cartefio/*) a lam mt•
nutis tamque hicertjs caujßs dependeat,
cum' plerisque tarnen recentioribus
exiftimamus^) eas efle juligines &
exhalationes ex fornace jolis ebulhen-
tes. Nam ut vtdimus aquam & o- leum (verba funt Le Grand h) dum
in lebete igne appofito fervent; illas particulas, qu<z minus ad moium pro?
penfe funt, furfum erigere & ex ils ß)timam componere; lta Sol cujus mat
t er i a ingenti calore agitatur, particulas / crajjiores, qu<e uti cceterarum motibus
accommodari nequeunt, extra [e pellit-,
qu£ mox Jefé in ejus fuperficie uni~
endo veluti Jpumam componunt, atque ita tanquam obices lumini reßftunu
His initiis maculae orta? durant_>
,aliquantifper,donec tandem per ve- hementiflimam folis ebullitionem inftar nubium difloluta? penitus e- vanefcant, Obfervantur rracul#,
ut 6c facula?, duobus omnino mo-
dis: !
De Gloeo Solari. 25
d?s: 1. Heltojcopio, quo'd de bita gau- dec perfe&ione, ut folis imaginem
diftin&am ac fatis amplam reprae- fentare poflit. Heliofcopium ex vitrQ, rubro, viridi & cceruleo compo- fitum huic ufuiinprimisaccommo-
dat Teichmeyer/). 2. Teleicopio A*
(Ironomico, quod foli fupra horizon-
tem elevatiori oppofitum, in Ca¬
mera obfcura faciem ejusdem in-
charta ,convenienti diftantia Tibi ap- plicata> egregie depingit. Confer.
Hevelius k),
a) Conjpecl. Philo f. Nat. pag.380. b) Al*
wagt'ft. Nov. Tom. I. p. pf. feej. Conf. etiam
Tom. ll.p.jj/, infe ad p. 360. c)Almag.
Lib. III,
c.3. & Kircheri Iter. Exflat. p. ig2, d) Atta Erud. Lipf. 170J. e) Memoires
de PAcademit Royale tyot. f ^Princip, Phil.
f. toi. g) Conf. Schottin & Kircherufin itin.
exftat p. 184. & 188. Verdries in Confpettu Philof. Nat. p. 38t. Schcuchzerus in JfUtf
2Bigenfcf>aft c*XI.§.4* b)Inßit.Phil.p.^66%
i)Elem. Phil. Nat. Sxp. p. top» k) Sclenogr.
b 96*97% 1$ Machin« calefi, p. tfz.feq,
b 5 §. vir.
2$ De Globo Solari.
$. VII.
Multi prasterea faculas feu a- reolasin difco felis lucidiores, quas Li t. H. repra?fentant, obfervarunt. Au
tumant nonnulli, referente Chauvi-
no a)} faculas ex Solari Globo velut
ingentes globos igneos prodire, qui
fubinde e montium flammivomo-
rum crateribus magna copia&im-
petu erumpunt, & intra circumfufas
nebulas effulgent; alii autem ftatu-
unt faculas efie rnacularum folari?
um accenfiones j quum fumus, qui
accendi poteft, ex craßis & tenaci-
bus particulis conftare debeat. Non pauci tarnen has faculas pro talibus
non agnofeentes, an aliquid in fole,
ipio globo folari lucidius appareat,
valde dubitant. Hugenius namque
contendit has faculas, ficutpun&a qua?dam clariora non nifi in nube*
culis illis fubfufc.is maculas plerumq;
circumcingentibus apparere, & fic
non mirumefle illas propter obfeu«
ritatis viciniam lucidiores quam-»
revera
De Globo Solari. 27 reverafinc, videri. ExcelL quoque
Wolfius^) faculas macularü quod-
dam accidens eflfeteftatur, & a re- fra&ione radiorurn folarium in ex-
halationibus rarioribus, qua? den-
fatas in vicinia majorem producunc fulgorem, easdem oriri putat; ei- demque opinioni P. Jartoux d) fo*
lertiffimus (olis in China obferva*
tor adftipulari videtur.
a) Ltxicon Philofb) Cofmothedtes p. /07*
t) Element, /tjlronom. §, 411^ 413, d)Aftd
Srud. Lipf, 1705. m, Novemb. p. 483.
5. VIIL
Corpus Solare, figuram Phy#
fae fpha?ricam five globofam habe¬
re, non modo veteres Ted etiam Re- cenciores ftatuerunt. Etenim folis rotundum ambitum oculus nudus
deprehendit. Quum tarnen Sol, ob longiffimam anobis diftantiam pla¬
nus inftar difci appareat, oculus
heliofcopio armari debet, quo non modo planum difci, uti affirmat Chauvinus a)% verum etiam con-
1 rl * vexum
28 De Globo Solari;
vexum corporis fphasriei probe-»
diflinguere licet. Porro macul#
Solares idem lolide comprobant;
nam diftantia macularum in me-
dio difci major
,circa margines
vero angulhor animadvertitur; cu%
jus apparentise ratio a fola convexi-
tate folisarceflendaeft. Quid,quod
circulatio folis circa corporis fui
centrum hoc ipfum abunde arguit.
Unde eleganterin hanc rem loquitiir
Scheuchzerus b); J)ie ©OUtte ?0Ult
uné aber platt ober eben bot* toit
dn 2efler/ weilen tn fb großen web
tcf imfer gefcfrrc&t nicht ftm untere bleiben/ bte weitere 2betl ber ©an«
nen / bon ber nähern unb nuttlern/
unb ift auch glaublich/ ba£ fte in ihren obern flache nicht platt feh
cber eben / fonbern uneben rauch/
afé wie ein großem ftebenbeö ober aufwallenbe^ 5(Her / ba£ aber taw
ber runbe Sbeu fo wenig praejudi-
ciren, alé bie bneben einer $ittpnh
cber <Pomtneran§ bereu Siunbe.
Quidam ex proje&ione radii So-
De Globo Solari. 29
laris, rotundftatem folis probare
eonantur: ubi enim per foramen
conciavis obfcurati radius projfci-
tur, figuram in appofito piano ex*
hibet circularem. Verum h«c pf¬
eife fphasricitatem folis non evin-
cunt; Cylindrus namque lucidus,
fi verfus terram alteram bafin ob- verteret, fimilem omnino radii projedfionem redderet. Sa:pe ta-
men Sol in orüu & occafu, ccelo prseipue fereno,ellipticam& com- preffam exhibet figuram: cujus quidem pheenomeni, in luna etiam obvii, rationem, a refradfione ra-
diorurn in aére vaporibus turgi-
do,petendam efle, voluit Scheine- rusr); radii quippe folis , in margi*
ne hujus inferiori, majori refradii-
oni obnoxii, quam radii fuperioris marginis, limbum folis inferiorem optice attollendo, diametrum con-
trahunt verticalem.
a) Lexicon Thilo f. in tit. de Sole, b) Phyf
f, II» §. 3, c) in Sole iüiftico.
IX,
jo De Globo Solari.
5. ix.
Ad vaftiflimam Globi Sola¬
ris molem sftimandam jam pro*
gredimur. Verum quum de appa-
rente ejus diametro, & diftantia a centro terra?, quibus magnirudo
folis definiri fölet, non dum inter fe convenerint Au&ores, nihil cer- ti heic determinare poffumus. Hinc quot Aftronomi, tot varia iunt-i
judicia. Veteres quidem non_»
(atis congrue ratiocinati funt, ficut Heraclitus & Epicurus, qui cum vul-
go folis latitudinem bipedalem efTe
putarunt; & Anaxagoras, qui Pe-
ioponefum magnitudinem folis ad-
a?quare ftatuit. Vid. b. m. Spole a).
Sed recentiores, inßrumentis afFa*
bre elaboratisadjuti, magnitudinem
iolis veritati longe propiorem de¬
terminare conati funt. Diameter apparens in diftantia media eft ad mentemTychonis 31m. fccundum
/ / /
De la Hire 32. 10. Diameter vera
cum Terra? diametro coilata, fe-
cundum
De Globo Solari. 51 cundum Tychonem eft ut: 5?$ ad
i, ex mente Riccioli, ut 35I ad 1;
ex Hugenii calculo,ut in,ad i;ex Wolfii fententia, ut i52|ad 1. Ex hifce jam datis, per regulas ftere-
ometricas facile foliditas corporis folaris inveftigari poteft. Scilicet juxta Tychonem , moles corporea
folis, continet Globos terra; 140;
juxta Ricciolum 38600; juxta_»
Hugenium 1369078 ; juxta WoU
fium 3511808. Si comparatio lo- lis cum ceteris Planetis inftitua- tur, contendit Hugenius folem ma¬
jorem efle Saturno vicibusv4Q5;
Jove 151, Venere 592754? Marte
10244509; Mercurio 2441557« Ex ejusdem fententia vera lolis diatne*
ter adäquat 190920 milliaria Gers
man. & fic confequenter Globus iolaris 5645252928246960 milliaria Germanica Cubica continebit.
Quum itaque Sol, qui tam vaftae
& immanis cenfetur magnitudinis,
adeo exiguus oculo libero appare- haud difficulter patet,quanta
^
,diftan*
72 De Gloeo Solari.
diFantia a Tellure remotus effe->
debeat. Tycho invenit djftantiam
illam efTe 1150 femidiametror.Ter*
ra?; Ricciolus 7575/Wolfius 34377;
Caflinus & Flamfiedius eandenL.
10 ad 1 icoo diametrorum de^
terminaruntw Hugenius diftantiam
hanc pofuit 12000 diametrorum terreftrium; unde deduxit, glo#
bum tormento expIofum,fi eadem,
quam primum acceperat,celeritate,
continuo moveretur, viginti &
quinque annos infumturutn efle,
antequam a terra ad folem perve#
niret.
a) Aßronom. Theorie a p. 2 7.
5. x.
De motu Globi Solaris diver- fa? lunt eruditorum [ententia?, Ple*
rique tarnen de motu folls vertigi-
nls circa proprium centrum con- fentiunt. Hanc circumgyrationem
olim etiam Piatoni cognitam iru primis Galitams & Scheinerusprae-
cedenti feculo iterum detegentes,
men-
De Goéo Solari. 5 $ menftruam fere effe, feu 27 aut 28 dierum afferuerunt. Macula? enirn
folares durabiliores ab uno ad al-
terum limbnrn diebus 13} , aut 14 moventur,& totidem diebus poft
folis tergum occultantur. Porro
hic motus rnacularum talis appa- fet, qualem omnino vertigo fplia?*
rse folis poftulat; in me^dio namc£
velocior deprehenditur, quam cir*
ca margines, Sc in Diametro folis
D A,(vide prcecedentem figuram)
quam in parallelis, ut in E N,
major obfervatur, Hinc congru-
entius unico corpori, foli videlicet,
maculas circumferenti, quam e-
picyclis üanr rriultis ac fruftra com- plicatis, in quibus fmgula? macu-
1® ferrentur,motum;adeo regulärem
adfcribunt magna; auäoritatis A-
ftronomi. Leg. Ricciolus ä). Qui
maculas planetas effe affirmanc».,
macularum quidem motum folis
vertiginem minime comprobare_»
contendunt, nihilominus tarnen-»
Haue circumYolutionem loli, eam
C pr«-
34 DE GLORO Solaris
praecipue ob caufam aflignant, ut:
inexhauftam fui luminis vim qua- quaverlum continuo diffundat, &
in orbem, Svftemacis fui planetas circumagat.Vid. Veidlerus b). Prü¬
fer hunc motum Copernicani, nul-
lum alium in Phcebo agnofcentes,
lolem in centro vorticis fui quie-
feentem coilocant. Sed Ptolemai- ci, terram immobilem in centro
mundi afpe&abilis conftituentes,
infuper duplicem motum progres-
iivum
,diurnum, fcilicet & annu- um, foli tribuunt. Diurnus motus
dicitur, quo igneus Oceanus raptu primi mobilis ab ortu in occalum
fertur, & univerfum TellurisGlo- bum ambiendo viciflitudinem die-
rum & no&ium efficit. Hunc mo¬
tum per vertiginem Terrae circa
centrum (uum explicant Coperni¬
cani. motus
eft, quo Sol
ab occidente in orientem, fine ulla
digreflione ab orbita fua, duode-
cim eclipticas figna Ipatio dierum
DetGlobo SoLARi. ;;
565, horarurn 5, & minutorum-»
fere 49 (a certo videlicet eclipti-
c?e pun&o ad idem computandö)
percurrit. Hin c ännus dicitur <e- qmnoäialk quando Soi a principio
V ad idemvenit;TropicuSyquandop
primo ® gradu , ad eundem mo-
vetur. Åddunt aliqui annumjWI?-
rcnm, quem conjun&iones folis cum
eademfixa, interea temporis motu proprio paulum pro mota, deter-
minant; eftque dierum 365 hor. 6
& min. 9. Hunc rnotum per an-
nuam terrae revolutionem expo-
nunt Goperfiicani; Sol enim eodem
modo circa terram moveri vide-
bitur, five ipfe circa terram quie*
fcentem feratur, five terra cir¬
ca folem immobilem moveatur.
Sed fi hilce prolixius explicandis
immoraremur,Aftronomum potius
quam Phyficum ageremus.
rf) Almag. Nov, T. /» p. 98. b) In ß it ut.
Mathem. p. jlf,
G z §♦ XL
3# De Globo Solari.
$. XL
ileftat jam, ut de eclipfibus folis
quantum inftituti ratio permittat,
agamus. Ecclipfis itaque folis nihil
aliud eß, quam averjio, Jen exclufw
radior um lolarium ah ea glohi terra- quei parte, qua cor por i lunari eß op- pojita, ob interpofitionem lun<e int er
jolem terram fada. Hanc efle^»
caufam eclipfis folaris genuinam, poft multas antecedentium tempo-
rum fabulas
,tefte Ricciolo#), A.
585 ante Nat. Chriftum primum.»
animadvertk Thaies Milefius. E-
clipfatur itaque Sol tantum refpe*
S.u noftri, quum ille nihilominus priftinum fuum retineat fplendo-
rem; adeo ut haec Eclipfis, Terra?
potius quam Solis di-cenda fit Por-
ro quum non nifi tempore novi-
lunii, luna folem int&r & terram
pöiita fit, omnis eclipfis folaris itt
oviluno duntaxat contirigere po-
teft, Verum, quum luna; motns
De Globo Solä-Ri» 17
ab occafu in ortum nonpraecifefiaC
fub ecliptica, fed orbita, quam luna
defcribit, ab ea tantiilum declinet,
aut fupra ad boream , autinfra ad
auftrum prastereundo, & fic non
dire&e inter nos & folem perpetuo tranfeat, eclipfis tantum fieri pot-
eft, dum Sol & luna fimul in capf-
te, aut in cauda Draconis, auc^
prope illa, reperiantur, quod fex-
to quovis menfe tantum evenire^
manifeftum eft. Deinde, quum lu*
na? globus, quo Sol nobis obfcura^
tur fic minor globo terrae, quo Sol
eripicur lun$, lunam in umbram
terra? facilius incurrere poffe,quam
vifus nofter in umbram iunse, a- bunde patet. Unde plures luna?
quam folis eclipfes in uno eodemcß
terrae loco obfervari neceflum elt.
Hinc etiam fequitur lunam , toti
difco terrae ipli expofito, difcum
folarem avertere non pofTe, & fic confequenter eclipfm folis univer-
ftlem non efTe, fed alicubi terra-
C 5 rum
rum totalem,
alibi partia-
lem tantum,
& alio in lo-
co omnino
liullam appa-
rere, Quod
facilius ex
prüfend fche
mate intelli-
gi poteft.Po-
namus enim folem efle A,
& lunam C,
inter folem A, & terram B interjeåa.
Jam vero a-
pertiflimum
eft
,totum folem a luna
interpofita-j
occultari ha- bitantibus in
pun&o D, di*
trndium afpe*
c
$ n tf+>
Jl £Qjk/ ^
De CrLOBO Solar*. $9 Sum folis eripi incolentibus in__.
F, nihil auüem folis obfcura-
ri terricolis in E. Et fic porro
cum aliis terrae habitatoribus fefe habet, quibus pro vario eorum fitu,
luna radios folares, nunc majori,
nunc rr.inori copia confpiciendos
exhibet. Conf. Le Grand b). De ceteroquoad magnitudinem & du-
rationem, eclipfes folares propter in<equalem luna* tarn ab ecliptica—•
k terra diftäntiam, quam motum
nimis variant. Ut itaque aliqua
obfcuratio contingat, luna? latini-
do minor femidiametrorum luna? &
folis aggregato effe debet. Ordina¬
rie initium eclipleos fit a parte oc*
eidentali ; & prout luna latitudi-
nem borealem vel auftralem habe¬
st, ita etiam vel borealem vel au¬
ftralem folis partem obfcurat. In- fuper notandam in eclipfibus folis
totalibus circa atrum lunae difcum
annulum argentei inftar colorislu-
centem, & limbo ejus parallelum,
fubinde obfervacum fuifie j quam
lucu-
40 De Globo Solari.
luculam ,utteftatur Verdriesc), at*
mofpha^rae, quae lunam ambit, illu-
minatae adjudicant phyfici Gelebt
rimi. Exhiice jam memoratis,fatis iuperque conftat,magnum illumdei
fedum Iuris folaris, tempore paflio*
ris Noftri Salvatoris, portentofum
& fuper naturalem fuifle; quippe qu
non modo circa plenilunium pra?*
teromnium fpem&exfpedationen contigit 9 Ted etiam tribus horis maximas tarrarum orbis parti ap-
paruit. De caufa hujus eclipfk quamplurim^ perhibentur erudito
rum opiniones,quas prolixe recenfet Ricciolus d). Plura de hac nobi- liflima materia perfequi & tem¬
poris anguftia & curta ingenii at- que facultatum fuppellexprohiben:;
quare bona cum venia C. b. jam
diflertatiunculae noftra? ultimam imponimus manum, & a^terme
LTJCIS fontem ardentifiimo voco
oramus, ut in hac natura? luce
nos ita dirigere & illuminare velit,
quo 1
De Globo Soeaei. 41 quo tandem, finitis his fuh fole
caducis & mutabilibus, fupra folem
& omnia mundana corpora delati,
coram fplendifEma SOLIS GRĬ
TIGE facie, perpeta & omnis
inutationis nefcia luce fruamur.
Gloriaßt foli, qui regit aflrct, DEO.
4) Almag. Nov. T. L p, zpr. b) Inftitut.
Philo f. p-390. c) Conßcft. Philo f. Na f. p,
4*S. 4) Almag. Nov. ZI.p. 33p.Jcy.
monsieur;
f \ Neß obligS de temoigner un hon-
~neur particulier ä ceux qui je fl- gnahnt dans les arts liberaux, c" eß
que äemande la ratfon méme\ car com-
me les Stüdes demandent heaucoup de
travad &*■ ddtgence,; il f' en jmt au/fi
que ceux, qui fy appliquent ne paffent
•fas leur tems dans V oifiveté mefe de
Toits les vicés,; Mals au contraire (ju
ils fönt eclatef tant le penchant, cpi ils ont pour la vertu érles belles fciences,
que la ferme re\olution
,qu ds ont prife de ne fe rebuter jamats des tra-
vaux (gr des veilles, par oh ils fe
font aufji d" autant plus aimer, que leur travad re gar de la gloire de Dien
(gr /' avantage de la republique. Confu
derant ainjt votre aflidmté avse vo-
tre louable propos; je ne faurois me dijpenfer dd.vous applauäir publique-
ment, fur tout, lors que vous m en
donnez une Jt favorablet occafion pfr
våtre belle 1éJJerUttion, toitchant lefoleil.
Mak. quoique je ne puijje voas louer
comme je voudrok & que vous le me-
rités; je veux faire ce qui depend
de moi &1 vous fouhaiter que le tout
puijfant qui e(l le feul auteur de tons
les hereux fucces, veuille faire reujfir
vötre de (fem, ainfi que vous gouties bientåt le fruit de vos travaux. Au refle je demeure avec toute forte de pladir
MONSIEUR
fötre tres humble ferviteur
C. G. Palm.
In egregiam
De G LOB O S0LAR1
DifTertationem,
Pereximii ac Pr/eftantijßmi
Dn. Olavi Lidborg,
Amici Honoratiffimi.
OOle fatus Phaeton patrias dum flt°
flit habenas, Non tief eis, rapido fulmine taäits
ab it.
Hinc Tibi fuaßffem, LIDBORG, fa'
gere ardua cceli;
Excelßtm lapju nam graviore ruiU
Fällor, Tu cceh non hiferiorajecutus,
Eximi# l'audi pandis, Aniice, viemh
Gratulabundus feripfit
W. L, Rydbeck.
MONSIEUR.
DE
vers atout ce fi mevveillculement que le lou verain cvcc, Oavrier on de ne 1' remar- Uni-
que rien ni de plus vafte, ni de plus brillant, que
«t
auteurdu jour le Soleil. C3 eft pour cette tai-
fonqu' il fut appelle des anciens, le grand peil
du nionde; plus qu' il remplit tont 1 ' univers de
fa prefence lumineufe & en latin Sol, qui veut dite
leul, pnis qu' «a fon lever disparoiffent en u-n in-
ftant
toutesles autres lumieres, C' eft par lui
qiie toutes choles fopt vilitles, de cenime il e-
chauffe
toutesles creatures par Ȋ chaleur, elles
ont
aufli
toutesbeibin de Uli S: par confequent
en
reconnoifient leur dependance, Mais a quoi
böh m'eufoncer dans une fi noble matiere, dont
Vous ne vous
avez pas moins iaiÖe une parfaite-
ment
belle dilTertation
,que vous la foutenez mains
tcnantavec une
fcrmeté toute partieuliere. Je vous .»pplique feulement ce que yous lavez ctre erit dc
*ceux, qui le divertiflent en f' infhuifant; qu'ils
font heureux; car en quelquc endroit que la for-
tune
ennemie les jette, ils portent toujours avec
eibc de quoi f' entretenir t En cette confideration
je
Vousfouhaite du fond du coeur que vous par?
Veniez bientot
aulouablebut pil vous afpirez, e'eft
qui n' augmentera pas moins ia joye de tous
Vös
Parens qui' il me fera de plaifirs i moi qui
luis
avecattachement
MONSIEUR
V6tre
tres o
beißt» t (ernstteur
ANDRE
Pereximtö atque Orriatisfimo
AUC TORI,
D. Olao Lidborg j
Amico Integerrimo.
Dt)m fua ßat tenem, quam
pofeunt, gloria Aiußs,
Gnaviter ßudtls invigilajfc
juvet:
Asßduo felix horum qm fer ris a- more,
Fontü Qf Aonii labra liquorc
.
ngd*:
Auguror atque brevi tu a cinget'
tempora laurus,
Pramiaßc multi pulebra labo-
ris kabes.
H. E, U
Ad politam
Pereximii atque Pr<eftanti(fimi
Dn, OLAVI LIDBORG,
De Globo Sotari
Differtationem.
CIccine dum folem rimaris & a?.
^ thera mente,
Excultas prodis menris & arcis opus.
Nos Tibi gratamur merito, plau- duntque Camen^e, Ingenioque vovenr profperacuw
öa tuo.
Laurentius Grandel*
I v ",'A '•
Ou-J:
.V/
V\ MM.
tia
,...
^ - *>,;* \
,■
, „" )
\ •
:
^s '
ii"'
■ <'.
■:■ Mu'.': u "
t ■ •. ?<• ?oH
l f ■ '
■' --''I
-
;.i
■' -i
*v .