• No results found

DISSERTATIO PHYSICA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "DISSERTATIO PHYSICA"

Copied!
98
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

a f- f &

DISSERTATIO PHYSICA

De

GLOBO

SOLARI,

GniAM,

Approbante Ampliff. Facultas

Philöfoph. Acädem. Upfalienfis>

Sub PRiESIDlO

CELEBERR1MI FIRI

MAG. NICOLAI

C E L S I I,

Super, Math. Profeff. Reg. & Ordin»

Facult. p. t. Dteani fpe&abilis,

Publica bonorum examini rnodefie fubmittrt S:je K:je M:tis Alumnus

OlaVus Lidborg

W-Gothus.

In Audit. Carol. Maj. ad d. XV becembl

A. M^CCXXlf. horis antemeridicru con/Vctis,

ttPSALlMi Liceris Vernerjanis.

(2)

Max. Rever.atqyAwpUff. V1R0,

Dn. JOHANN!

«wssjSO©*/

S:S. Theo I. Do ct. & Prof. Örd.PASTCH

Ki in ]< rffota, ac ådjacentis diftridus pRigPOSiTO gravjilimo, Natiönisq; Wc-

ftra&otb'icae Insphctori Aceut-atiflimö.

MAIGEN ATI EXORTATlSSlMO*

A modum Reverendo atqut

Mag. LAURENTIO

Lidecopenfium Pastori vigilantiflimO)

positö meritiffimoj pio obfervan

T Anta ftor, funt ö* Ampliflime illa a Vobis* Dn. ProfefTof, Maxiine

pofite, mihi praßita beneßcia , ut fi fto

gratiiu iß is compenfandis adferre valuijfety

fateor. Ceterum quum illa mihi oinnia > in

ta dem potius grata femper mente agnf

debeo Et quoutam Jfem me am atque for tu

"tim levidenfe hocce tngenii jfeeitnen^

in humillimi animi t ef]er am NominibuS

ex

intimis

cor

dis penetralibut pracabory

tes dtque tncolumes, in bujus Academia

quam äiutifpme tonfervare. Ita vovet

MAXIME RIVER, AMPLISS. ncc hon

.

hnmiliuma

-

. v... .

Qå Af a5

(3)

9

tyimplifjitiio atq\ Qteberr.FIRO V

I Mag. NICOLAO

CELSIO,

G- Irv-llludri Svionurg Lyceo ad .S.alam

us Mathetmat. Super. Professori Regio

5- & Ordirjario

?

nec non Facultat. Philof.

0. fvt. Decano Spe&abili.

I PATRONO Q PTI MO. :

ut Präclariffimo DOMINO,

J RYDBECK,

o, necjBon adjacentiunx paroeciargm Prje-

an tiae cultu ad cir.eres profequendo.

Reverende atfa Celeberrime Dn. Do-

nec tion Admodum Reverende Dn. Prs- 'to turtd paginis hifce

,

dignius quidqtidmjjel '»fy id Vos a me jure optima pofiulare pojje^»

in fr<efetttj (numerärt in expedit o non (i/ j

&p feere, quam in comp t is verb is ohfcurarcj

tu v dm Vobis omnino eommendatAm nove-

pro temporis habitu brev it er eUboraium,

US Veflris [acrum ejje volui. DeumT. O. M.

r, dignetur Vos Patroni Summi

r

diu foß&

i£ Eccle/iafe decus ac ornamentkm infignt#

•t dtque exoptat ~

on

ad mod. kever. nom, ve,strö rum

#

cultor

^

/f bl D3 0RG.

(4)

Sttltt <Et>lcn uttb -Oöcf)ge<tci)ten

&mtl MAGNUS GAB.

PAL M,

•giodjm-ttentm £anö=CAMERiKR

(n 9JtiU"iiE>©taot

tntinm <S«>gg«it{iigeii

©ettt Stjrgefeo&men unö Jpocygc*

«d&ten £<£9iSW

ÄtttB CHRISTOPHER H. LIDBERG,

2Bo6^fa5t*nen ^>oat>eföniann ju ©Ottenburg.

tfäeittm cSunf?i'0ctt

21$ fottflen in bet* 2Belf/ etc ©onne aller Siebtet

£ért/Äonig unb $Kottar<&'burd) il)re$rafte fatt IStmtyUn; mé bet,@0ft unb aller 2lugcnSttd)fer *

§ue Shigen- gaffel / tet g t / tvaé I)tev gejtyrieben att.

3$r tparmeiigeuer treibt att $fianl|enfåuunie/$t<fafet 3"ur 9?lut unb» pilen gnicl;t / belebt bte gange 2Belt:

3' r ©lang unb ©tral;lenftub ber @el;enbeu Begleiter/

JDte jte / «13 Send)fen / fteg tim @eficl)te fielt*

5Ba$ mm an btefern Slug ber ^rben tvirb gcprtefen'A 3br @bnnpr< fqlcfyer leq habt eben 3b1' ön mir/

33on meiner 3ugehb äuf/ itt großem mtaöfj ermiejett/

SDtir fe§lt$/ tt>a3 mir ge$en/ ju rufnucn nod) ©ebufrr SDJeitutr JDocf^eacjften ®un|K<)eit

*£m ifi Stiebtet fo Diel g[& 0ef;pr|gm|t,et

Duccteur. O,

(5)

©cm 5 Men unb J3i5#ge«cl)ten

p gtcbft&ptng?

il {yemt unb (Sorwew.

2)em (EtuaeMunen unb JP>oc()acj acl)tcn Jfåpmftl

5 Sertll ERICH H.

LIDBERG,

2b<?f>lerfa(>rnen ^)ani)e(éman^

ju- Sieöfiöping,

tt -feew» «itb (Sönnern-

et £)ie warme Surer ©unfi f>at mir bei) meinem Seben/

m 3U be|?en Aufenthalt unö 2öad)M)um a^u *fII

*

Sie Atel bargereiebt nnb an Die £anb gegeben/

n. ©ie gleich wol memSSerbienft t aum iemabfö bau geboft

er SbS b.abet Durch wrnfciift: unb nu|lid)e$ ©elebren / lt: 3a mir Die Suft jur 5frmji unb Sugcnb aufgcroccft:

SJtir auch/ um Den »erflanb. nod) ferner ju nermebren i 2)urd) treuen 9ta,tl) ein £id)t jur SBetébeit angefpdf.

f. <j£o nehmt jur 2)ancfbarfeit/3br ©cucr/nu'inergrüd)fe

55im mir Die Srftlinge geneigt unD willig an/

tt i €5ie balten Stirer ©unfi jwar lange fein ©emid)fe/

br Dod) £iebe liebt and) waé / fo wie mans geben fyn*

ert 4)errn unö ®tfnnem

[ét Liener

o, Lidbo.r^,

trn JOHAN BERGIUS,

^oc^mctlticrfcn bürget metft er

(6)

$anbclg*5SWnnerne uti 5fongl

©tapel i ©taDctt ©öt^ebcrg/

Jl^ebocite od) <36g\rfl!«d)ta&<

f>m\X2lX;

m sr9t ©

s^omi

Od)

ett H 9*

SSRihe Jpogtåbrabe!. 55röbcr

@<?mt

#anbeIé*9Kannen uti

2tl)rebome od) rPdlacbtab -

lett JÉ3? $>$$<$

SBra {tfgtttytatc l ©roää«.

(7)

£dr

'

jag. belt billigt efler(tnncr 3rfcetjgoH)Ct/ fom mig wifat dr Slf <E'r/ jag mig bå roift påminner

Sill tactjambct at totfa båt. ' Om «Solen liar jag pennnan brifwit/

©om (rf på bimla bmalfwet flat/

Om btuilfen många larba flrifroit/

£clj fina fjitfnmö btpllat bar.

(En ©cl / fom befa tixclbcn Ipjet/

Ocb allting lif ed) tnarma gier;

2>ccE mdrfeé/ at ben fldefar bpitt/, Siar man rneb Tuben benne fet.

3a / bur' bon fi/népå liulet brifta Sldr SJldnan ferner framman får;

gnft at ben fielf fan liafet mtfta;

ESian tngaluitba tdnefta bör.

SptagSDlin'SSrö'r ocb@n>åger fdra/

£bet jag bdr (frifnnt/gunftigt an;

$aft bet / jag (Eber mil fordra/

3 något mål ei ftvara fan/

€mot

(8)

©met tfjen fremfvet 3 mfg »(fat 3frdn mtit fovfia ungDomé dr/

Del) mittå tDtlCoc fldb(c (tfnt/

Sit jäg mitt' ftudier ibfa fdr,

©t) jag af trcgjt ijfrtta bebet I

S(t ©Dtt ©UD beroatat tmttl/

Det/ (t/cfan ftabfc gpnttar ©ber/

3n til ©c ftfra lefnabé grodft De& (en at 31 t)(mld bégber!

get fe tbcu tdtta Stäbe »@ot/

DÄ fä tnåttg tufenb tufenb frögbetl

9fiä ntttta cfieec ©tsentoce fßol

©d ånfltac/ t|eit fem oaftdtefi'gert lefroer

SÖJtne l;ögfå()Mt>e f. sörö&erå ocf) ©tuageré

©regtta SSrober

O- LID B ORO,

(9)

»

' -

' -

/•

'

'

.

al

«i

el "V

ii

'■vr*

-

..

j •' "4te

(10)
(11)

I N. f. C

Prooemium»

hac fllbltt-

nar i fph$ra_»

non exiguam

architeåuranrLj»

a Deo fummo

eleganter ac>

concinne ex-

ftru&am, nec non magnifice con- ditam confpicimus, dum tellus

hase non tantum a prima creatio*

ne varii generis animantibus ex-

ornata gaudeat, verum etiam fru- gibus herbisque innummeris foe- cunda fplendeat; adeo ut ejus a

A mce-

(12)

z De Globo Solari.

moenitas terricolis omnibus haud minimam admirationem, & amo- rem in Creatore collaudando in- gerat immenfum. Si hxc jatn de terraqu«o globo nobis deprxdican-

da veniant, quid tum ae magno

hujus mundi tkeacro 5c ccelefti ma#

china, in qua magnum illud Lu- minare Sol, primum fibi vendicat

locum, qui fplendore atc$ elegantja

cetera longe antecellit fidera. Sci-

mus enim gemmas atque Marga*

ritas ob infignem fplendorem, in__»

magno haberi praetio, quid vero

omnes vel in unam conflata® mas-

iam valerent, (i cum unico hoc corpore Solari conferrentur? Cu¬

jus fplendidiffima moles nobis in-, hac terra habitantibus non mini¬

mam affert utilitatem, ut quidquid

mirabile 5c abfconditum fit in oce*

ani abyflo, intimisque montium cavernis, quidquid in deliciis habet cultiflima terrarum facies, limpida

aquarum perfpicuitas , arborum

elegan

(13)
(14)
(15)

De Globo Sola&i. $ elegantia, vegetatio anirnaiium,id

omne ab immenfo corpore Solar!

derivandurti eft. Uti eleganter Pli-

nius a) hic lucem rebus mtniftrat

aufertque tenebras: hic reliqua fiderß

occultat: hic vires temporum annumq%

jemper renajcentem ex ufu natura lern- prrat; hic cseli triftitiam difcuttit,

atque etiam humant nübila animi [eres

mt; hic Jiium lumen ceteris quoque ji-

deribus dat pr&clarus, eximiusy omnia

intuens. Ut & eleganter Poeta Sve-

canus cecinit b).

0o(en dr t^en €>tdl t^er af oö fort) Jar (efnaD/

51Ö kreatur fin luft'/ ocj alla örter trefnaD/

SJe dDla (lenar glantä/Metallerne ptt

roctrbe/

3a SOftnniffiornafraft/ forn ea/eft fuart förfdrfccj 3 grafttcn fhipdbe ocj öfroer dnfca föffe /

*Jm@olen3 bhba macjt tf?em icfe uppefeöllej 4?on dr fditjenftöfl todrb få mpcfet mer

ät pttfa/

Jon ett f?örre liu$ dn alla liu6 fan toifa;

51 a ®n

(16)

4 De GLOBO Solaris

€n ftdrre f)tta giör dn rncmga tufenb t>paw Od; tfjer rneD bagefig tf;en n>iba mcrIDeti

bu^nav.

Quis itaque non exclameu) Ma¬

gnus Dominus qui fecit eum, & in Jermonibus ejus feflinavit her. Hunc-

ce & ego pro ingenii inodulo con-

templari 6c fpeciminis loco publica

bonorum cenfurae fubmittere de- crevi; proinde favore atque bene-

voientia C. L. fuffultus, reverenter peto, dignetur levidenfe hocce fpe«

cimen pro temporis habitu breviter elaboratum, in bonam interpretarh partem, quod fi fecerit, C. L.hu-

manitatem fubmifTa mente femper

venerabor.

a) L'tbro II. Hiß. Hat* c dp* «f, b) @tlb$

tWCf ocb Attila P. /7^ c) Ecclefiaß. 41*

§• 1.

Primo omnium vocisJolisorigi'

nem paucis attingere lubet. Quidam itaqp Solem derivare volunt a Gr#-

co vocabulo cr&ag, quod jplenäo-

rem fignificat, quia Sol omnium Ci-

derui»

(17)
(18)
(19)

De Globo Solari. 5:

derum eft fplendidiffimus. Quidam

veroa Jolo, ut teftatur Cicero 0),

Sol dt61 us vel quid folus ex omnibus (t-

deribus eß tantus, vel quid cum efi

exortus, obfcuratis omnibus, Jolus appd-

ret. Cui quoque fententia?, ut ve- rofimillimae ,Ricciolus b) adftipu-

latur. H<ebreis dicitur Sol nan

a cakfaciendo 6c tfDV a radice miniflravit, quem in adminiftrando

lumine totius Mundi fit minifter ; Graeci illum appellant cpoTßov quafi ßia 6c YjXioV y quem nonnul-

li deducunt ex Hebraeo felendo-

rem denotante: unde fortafTe 6c

noftrum(£lb 6c Variis denicg

nominibus Sol nofter infignitur»

utpote OJiris, Horus, Titan, 6c Apollo i

immo Liber a Virgilio appellatur d).

- -

Vos o Clariffima Mundi Lumina, lab entern ccelo qua ducith

annum

Liber

,

& Alma Ceres.

Uttaceamus innumera ejus epithel

ta e)y utpote, Pbcebifacemfior Vniverfi

Sal natura , Nexmn Elementorum,

A 9 lar

(20)

6 De Globo Solaiii.

baryhis addantur Lampas, Oculus Mundi%

Ceeleßis parens, Totins Natur £ Prwceps

Rex (idet um ßellarumque, & id genus alisu His de nomine folis omiflis,

ad naturam ejus inveftigandam nos

propius accingentes, ipfum cum

Veidlero/*) in hunc modum defi-

nimus. Sol efl princeps planetarit

ftoß/i Syftematk Jtdus, igne* omnim

natur*, a quo , per vaßijßmum illud Syßema, calor <S"luxy t an quam afontt pracipuOy diffu/a manant,

a) de natura Deorutn b) Ltb. III. e. U

f j/i. e)Buxt\ Lex» d)Georgicorum Libt,

/. e) Franc. Lev er a Afiron. Reßit, f.

So, f) Infi it. Mat hem.

$• »•

Ad fubßantiarn & naturam fo- Iis exph'candam jam progredient

tibus diverße occurrunt variorum

fententiac. Putant enim nonnulli globum hunc folarem, ut refert Chauvinus, efle aurum puriflimum, quod in perpetua fufione fervens, Sadios aureos circumquaque eja«

:

.{ \ cute*

(21)
(22)
(23)

De Globo Sqlari. f

*

eulatur, &flc in tellure noftra au-

rum minerale gignit, Carcefiani a) autem ftatuunt folem efle mas*

fam primi elementi. Dicunt nam(g hunc globum exortum fuifTe, cum

paulatim materia ilia chäotica_>,

ex continua globulorum fecundi

elementi attritu produ&a» ad ma- gnam excreverit copiam, qua? ut

ftatim a materia fecundi ac tertii elementi fejunåa, ad centrum vorticum confluxit, ibique occu-

patis anguftis fpatiis in ter fphaeri-

cas particulas fecundi elementi reli-

&is, globum hunc noftrum fola-

rem toti orbi fulgentiflimum effecit.

Alii nulla inntxi hypothefi folis fub-

ftantiam formaliter igneameffeexi-

ftimant, Quam fententiam& veteres

& recentiores Philofophi Celeberri-

mi amplexifunt. Licet concedamus

veteres variis modis hanc igneam

folis naturam explicuiffe, uti Ana-

xagoras, qui afleruic folem eflh-»

candentem lapidem, Zeno Citticus

A 4 puriffi-

(24)

g DE GtOBO SOLARI.

puriflimum igtiem; Democritus &

Metrodorus maffam candentem;

Anaximander ignis portionem ap- parentem ex foramine magna? ro- tae igne plen#; Xenophanes coa- gulum ignieulorum ex rapidis ha*

litibus colleéfcorum; Epicurus pu- | micem feu fpongiam igne accen- fam; Plato denique ex plurimo i- gne compa&um , ut; & alii quam plurimi, quos recenfetSchottus^)*

Ex Recentioribus autem Philofo-

phis folem igneum aut faltem ex i- gne compofitum efte ftatuunt, ut Keplerus, Scheinerus, Kircherus, Antonius Maria deRheita, Bullial- dus, Ricciolus cum ceteris» Pra;*

terea S.j Sacra huic opinioni egre-

gie favens, de fole fic loquitur c Sol in afpeåu annuncians in ex itu-, vas

fidmirabile

,

opus Excelji. In meridia*

m exurit t er ram, <frtn confpeålu ar- doris ejus, quis potuerit(uflinere? Förf

mcem cußodiens in cperibus ardoris\

Jripliciter Jol exurens. montesy radios

*5 ~ ' igueos

(25)
(26)
(27)

De Globo Sola,Ri» 9

igneos exjufflans <£r refulgens ra-

diis (vis ohccecat ociths, Faveac no- mina Folis Hebraica thefi fuperiori

anobis iudicata, quse tgnem% ca- lorem & ardorem folisfignincant. I- taque cum Verdriefio^) ftatuimus,

hunc globum ftammam efje, wäre i -

gneum, ' fervidum & vehementiffimo

motu agitatum. Quod experientia_j

fatis luperque manifeftat; quando

enim heliöfcopio, duplici aut tri- plici vitro viridi (ne damnum o- culi a folis fplendore fentiant )

munito fol infpicitur, is velut mare

jgneum flu&ibus afperum, vorti-

cibus igneis crifpum, 6c circumvo- litantibus quafi fuliginibus variegä-

tum; quin etiam maculis quibus-

dam afperfis, faculisque interftin-

&us,(ut in fequentibus videbimus)

apparet\ Easdem fere apparentias

oculus nudus in fole mane 6c ve-

fperi deprehendic. Deinde certis-

fima ignis praefentis funt indicia,

lurnen 6c calor iolis, de quibus

A 5 poftea

(28)

lo De Globo Solari.

poftea agendum. Ut & egregie^

Scheuchzerus e)x 2)a£ Det

©omte betreffenD/ baben fo ml Die altefte ©rtecbtfc&e/ afö alter beutt ge Statur/ unD ©terntuette fte ge*

balten bor feurtg/ unD fctuarenntcbt

one ©runD 5 ©te tft ja eine beftän*

btge SSrungtuett afler un$ jufom*

menDer tarnte unD Stcbfc/ tuelc&eé

jtuep un iertrenKcbe £igenfcbaften

ftnD Des Jeuertf. Hinc haud ine- pte Kircherus/) folarem globura

aeri candenti ac fufili in fornacibus fuforiis ebullienti aflimilat. Quare hifce innixi rationibus hoc Schot- ti g) argumento oble&amur. Quod

apparet ut tgnis & habet omnes ejfe-

dus tpjius, efl tgnis \ atqui Jol apparet

ut ignis & habet omnes effedus ipfwh

ergo tgnis eß%

ä)Prtne. PhlL pars III* p* m. tig, h) litt exß.Kirch.p.tyo. t)Eccle(taft,4j. $.4, d)

Conjpett.Philo]\ Natur, p* 37/. e)Pbyficaf.

Iter exßatpu7i. f) Iterexßat.Kit«

sbsri P, 174*

$. m-

(29)
(30)
(31)

De Globo Solari. ii

$• IIL

Quam plurima fubftantiai hui c

folis igneas objici folent argumen¬

ta, quae tarnen omnia aSchotto#)

dextre & folide funt foiuta & reiu-

tata: nobls vera brevitati ftuden«

tibus unieum vel alterum proferre placuit. Dicunt itaque, 11 iol effec igneus mundum exureret* Verum

enim vero. licet ingentem in ie ha-

beat ignis vim, hoc tarnen univer-

fum comburere non valet; ea enim qua? ignem facile concipere pos*

j funt, valde funt remota, & vicina exiftentia non itideminflammabiliaj haud aliter ac nofter ignis, tam- etfi maximus fit, vicinum tarnen

aerem non abfumit, quia non eft

cqmbuftibilis

,

nec combuftibilia

remota ob nimiam diftantiam ex*

urit. Immo (ummusrerum Arbiter,

totius hujus mundi ceconomiam

adeo harmonice conftituit, ut o*

mnia corpora cceleftia opaca, pla*

I&tas puta, pro. varia eorum hu«,

miditatQ

(32)

12 De Globo Solari.

miditate 8c ficcitate, ia variis a

iole locata fint diftanciis. Adeo

ut ignis folaris ubique fit tempera*

tus, 8c vi fua uftoria nullum cor¬

pus mundanum abfumat. Dicunt deinde fi fol eilet igneus indigeret pabulo, ut in fuo ftatu conferva-

retur. Sed refpondemus, ut mom tium ignimovorum perpetuo in,

cendio flagtantium ignis non ex-

ftingvitur, licet omni alimento,

quo fulciatur privari videatur. Ita

globus nofter, nec igne confumi- tur,nimirum otyfuam compa&am

fubftantiam ex iuce primogenia 6c liquoris ignei fluiditate, qua? velut repagulis materiam coercet ne ni-

mia motus violentia difiipetur. Un*

de Clarifiimus Le Grand b) colli' SJgit, materiam primi elementi eile

„(olis alimentum, qua? in locum

„fimilis abeuntis, ad folem com

„tinuo accedit, ea enim eft inter

„fidera communicatio, ut alimen?

?Jtum ßbi per vortices utro<$ mit?

(33)
(34)
(35)

De Globo Solari. 15

„tat, largiendo quod per ^clipti-

„cam egreditur, & rejiciendo quod

„per polos folem fubiit, & alia ex

„eo per loca polis remota elabitur.

„Et hoc paåo, femper idem efle_*

„dicitur, ad eum modum quoflu-

„vius idem efle confetur, in quo

„nova aqua femper in defluentis

„locum fuccedit.

a) Kirch* Iter exfiat, p. l~]6* b)Ir)ßit,Phil,

?' iS9>

5- IV.

Oftenfa jam ignea folis fubflan-

tia, lumen ejus paucis perftringa*

nius. Ex vaftiflimo itac^ hoc mari

igneo omne lumen colmicum, (1

fixarum exceperis, tanquam e lim-

pididimo fuo fönte promanare,nuk

lus dubitat« Verum enim vero qua ratione ex corpore hoc lucido, a nobis multum difflro

,

luminis mo-

tus ad oculos noftros pervenire pofllt, annempe immediate an vero

mediate in corpora terreftria agat^

acerrima eft inter Eruditos c-onten-

ti©.

(36)

14 Öe Globo Solari.

tio. Ptitanc enim nonnulli folert per realem efluviorum lucidorum veligneorüm egreffum,fenfationem

lucis in nobis excitare. Alii iterum exiftimant (quos inter & Verein¬

tes a) lumen oriri, quando pari

„tes obje&orum lucidorum

,

qua

„radiorum progredientium centra

„(unt, vehementer & celerrime a-

„gitarr, materiam setheream qua*

„quaverfum pellunt, atque undicf

„in orbem undas fubtiles excitant, -„qua? fecund um lineas re&as pre

„cedentes ac per cörpora a^the-1

„rem dire&o motu transmittentia

3>diffu(ae^ in Organum vifus ineur«

„runt atque lucis perceptionert

„in mente pariunt. Licet utracjj hsec fententia patronos fuos cele*

berrimos invenerit, prior rameti-j difficultatibus fuis non caret. Ihlj

primiS) quum ex eå non demon*

ftrari queat, quomodo exiguunu fa?pe corpus, in tam diverfa& lon-

ge remota loca, in momento fere,

lumen

(37)
(38)
(39)

De Globo Solari; 15 lumen fuum jaculari valeat. Ut

taceamus alias quam plurimas ob- je&iones 5 quae hane opinionem- dubiam reddere videntur

>

qua-

tum viginti duas adducit Honoras

tus Fabri. Gonf. Verdries#). Aft litern hane componere juveni pras-

cipue temerarium föret. Porro notandum hunc luminis motuou.

Hon fieri in inftanti, ut vult Car- tefius, fed fucceffive, fexcentis mille vicibuS) iecundum Hugenik) cal- culum, celerius, quam fonus, dif-

fundi. Qupd etiam egregie decla-

rant phsenomena fatellitum Jovis,1

obfervationibus diverforum Aftro- tiomorumconfirmata. Unde lumen, dum a fole ad cerram propagatur

feptem vel o&o minuta prima in¬

famere Celeberrimus Neutonus d)

teftatur.

d) Cottfpeft. Pbilof, p, 207, b) Conßeft.

fhilof. Nat.p. zög. c) Traftatus de lumint

?a£' 7* feqq, d) Princip, Phiiof. Natur•

Mdtbem, p, löp,

$. v.

(40)

16 De Glqbo Solari*

§. V.

Sequitur porro, ut de virtute

& vi ignis iolaris breviter agamus.

Naturarn itaque ignis folaris fi decla-

rare veiimus, eandem nemo melius quam Teichmeyerus a) explicuit,

Hempe, qiiod conßitnätur nitritis cor*

porthus mimtijjiniis folidiflimis '& ma*

xime immulabihbus in fe mutuo ope- rantihusvel in alia c or por a, Hic ignis magnis, imo prorfus ftupendis gau- dec viribus

,

qua; efficaciam ignis

culinaris etiam foniffimi, multis parafangis fuperant. Diffblvit enim

omnia corpora, qua? in rerum na¬

tura exiftunr. Quod infigniter comprobant fpecula Cauftica ma#

joraTichimhaufiana, qua; talcum

foco admotum fundunt, gemmas

in innumera fragmenta dirumpunt,

animalia calcmanc, immo ipfuiXLj

aurum vitrificant. Porro ignis fola¬

ris eft penetrandflimus, &fub aqua

nftionem (uam comrxionftratLi.

Tandim hic ignis eft puriffinms

(41)
(42)
(43)

De Globo Solart. 17 fine fumo 8c cinere, nid corpus

quoddam applicetur combuftibile«»

Conferatur Teichmeyerus b). Ca-

lorerri folis quod attinet, ille cen-

fe tur 7inica, uti fentit Le Grand c)

au t faltem principalis caujja omnium

eff 'eäuum qui in terra gignuntur. Qujp*

peft plant in ger mina prorumpunt; (i

ar bor es mitriuntur ér adolefcunt, Ji friges maturefcunt, fi fat a leeta pro-

vemant; h<ec omnia in jolem referenda junt, cujus calore foventur, crefcunt,

vegetantur, & ad perfedionis flatum

perducuntur. Adeo ut folis benefi-

cum influxum in tota natura fo«

venda, excitanda, & foecundanda,

nemo nifi ineptus non agnofcat.

Sed hic folis calor, apud nos in-»

fphaera obliqua habitantes per o»

mnia anni tempora eandem vinu»'

non exferit; tempore enim ver-5 nali&auturnnali, quando Sol figna

percurrit,me*

diocrem fentimus calorem. iEftate vero, quando fol in ny com-

B mara-

(44)

18 De Globo Solari.

moratur, pr^cipue poft iolftitium aeftivum, ardoreft vehementior. In Hieme iterum fole 1p, «r, x pcra- grante intenfius eft frigus, quum tarnen illum multis terra? diametris nobis propiorem efie hieme ac se-

ftate conftet. Verum hoc proveniC

ex obliquitate nimia radiorum, qui in atmofpha?ram tum incidenres pau-

ciores ad nos perveniunt. In zona

vero Torrida vel fpha?ra reda,

uti in parte Afia?, Africae, & A-

merica? quoad maximam parlem, habitantes, vehementem aeftum ex

parallelis a vertice folis radiis, &

perpetuo diem nodi äqualem ha-

cent. His tamen non parum emo#

lumenti accedit, ex vaporibus a mari deicendentibus, qui in plu*

vias converfi, terram adeo fera-

cem reddunt, ut vix ulla alia plaga

huic fit comparanda; deinde quod

Soi duodeci m horarum fpatio ex- ficcat, id per asquaiis temporis ab*

fentiam frigore nodurno, & roris

abun-

(45)
(46)
(47)

De Globo Solaris. i9

abundantia refticuir. Hi quoc# bina

asftate ac bina hieme fruuntur. In

Zonis autern frigidis, ut in Groen-

landia, Islandia, Nova Zembla^

&c. intenfiflimum regnat frigus, qnod intolerabile eflet, nifi aliquid

caloris incolis iftis exinde ac-

cederet, quod Sol per dimidium

fere anni fpatium ibidem fupra ho-

rizontem exiftat. Hinc fatis con-

ftat, folem in diverfis locis dispa-

rem emittere calorem, ut in uno

hsemifphaerio caloris vigeat intens

fio, in altero ejusdem diminutio; in

uno seftas, in altero hiems; in uno uox, in altero dies, & fic ubique.*

caloris & frigoris, lucis & tenebra-

rum perpetua exiftit viciflitudo.

«ia) Element a. Phtl. Nat< p, fy. b) Elem»

Phil, Nat.p.fg, c) lnjlit. Philo/'> f. 40^

5- Yr-

Ad maculas folis confiderandas pedem promovemus, quas apud

B 2 yet*

(48)

so De Globo Solaui.

rveteres tam alto immerfas funtfi«

läntio, utnullusfcre eorum exftite#

rit, qui de iis aliquam Cognitionen!

pofteritati reiiquerit. Sea fuperiori feculo, poftquam telefcopiis accu- ratiores folis obfervätiones fuerint

inftitutae, demum dece&ae funt-»,

Chriftophorus itaque Scheinerus Ingolftadii A. 1611 menfe Majo, per1

occafionem rimandi folis apparen^

tem diametrum

,

ope telefcopii ma' culas anidmadvertit. Eodemanno, vel paulo ante, ut narrat Verdries dOGalilaeus a Galileis hoc pha?no- I,

menonfe obfervafTe contendit. Ve* i rum quidquid fit, non fine caufa gloriam inventionis Scheinero ad-

judicantquamplurimi fumminomi-

uis Viri. Hoc interim

,

Ricciolo b) fatente,certum eft, Scheinerum in primismira dexteritate, ingentique

laboris pertinacia, multum aetatis fua? hifce maculis illuftrandis impen- 'di'fie. Hos deinde fequuti funt quam

plurimi alii per univerfum erudi-

tum orbem, qui affiduo ftudio ad

ejus*

(49)
(50)
(51)

De Glob o Solar i. 21

ejusmodi phamomena manifeftandä fplendidiflimam folis faciem con-

templati funr. Ia macutofo itaque

Globi Solaris vulcu lequentia pra?-

cipue mémoratu digna occurrunf.

Color macularum, tefte Ricciolor)

quas appofita figura repr^fentat>

(52)

52 De Globo Solari.

eft niger atque cceruleus, & quam plurirn« circa limbos folis, fi cum a#

Iiis concurrant,ut in D & Anigrio- resconfpiciuntur, quam in medio 0, ubi femidiaphan«, lung* tarnen ma-

culis obfcuriores,afoleilluminantur.

Figuram habent plerunaque incon- ftanteiin: interdum ea deprehen-

ditur circularis Sc ovaiis, interrdum maxime irregularis. Circa iimbos,

ut in D 6c A minores Sc oblong«

yedduntur. Sed in medio folis ut In OScC, evadunt ampliores. Im-

mo prope margines plures macu-

\x antea difperfe in unam maau-

lam coire videntur. Numerum macularum quod attinet, varius

& mutabilis is eft: aliquando e- nim 50, aliquando unam vel al-

terain, aliquando nullam confpe-

xerunt Aftronomi. Harum etiam

magnitudo nimis variat. Schei«

nerus fatetur aliquas efle ad dia-

metrum folis ut 10, ut 50, ut 100,

pt 2000, Sc aliquas Africa efle ma¬

jores, immo quasdam Lun« &

paucas

(53)
(54)
(55)

De Globo Solari. 25 paucas terra? vaftiüatem ad®quare.

Moventur h® macul® ab Oriente inoccidentem fub fole, fupraillum

contra ab occidente in orientem,

nunc citius evanefcentes, nunc du- rabiliores; ut periodum integram

27 aut 2 8 dierum fpatio nonnull® ab-

folverint. Nüllam macul® admittunt

a fole parallaxin; adeo ut obfer-

vacoribus in diffitis terr® locis ha- bitantibus, in eodem folis pun&o

appareant. Maculas enim, quas

notavit Jartoux Pekini in China-*

A. 1701, a die 1. Novemb. add.12 d)

vidic quoque Montepeflulani a die 31 O&ob. ad 11 Novemb. Dn.

Caflinus Junior *)• Unde manife¬

stum eft, easdem (oli contiguas fupra Mercurium perig®um exi¬

liere. Ex hifce jam phoenomenis

a Philofophis vari® de macularutn

fubftantia ort® funt opiniones. Mala*

pertius, Maftrius, Rheita 6c non- nulli recentiorum ftatuunt maculas elfe Hellas 6c fatellites foiis opacos,

B 4 eile

(56)

24 De Globo Solar i.

eäeque figurs irregularis ob vari?

lim ipfarum concurfum. Verum, !

licet har um produdio vd diffolutio, ipfo fatente Cartefio/*) a lam mt•

nutis tamque hicertjs caujßs dependeat,

cum' plerisque tarnen recentioribus

exiftimamus^) eas efle juligines &

exhalationes ex fornace jolis ebulhen-

tes. Nam ut vtdimus aquam & o- leum (verba funt Le Grand h) dum

in lebete igne appofito fervent; illas particulas, qu<z minus ad moium pro?

penfe funt, furfum erigere & ex ils ß)timam componere; lta Sol cujus mat

t er i a ingenti calore agitatur, particulas / crajjiores, qu<e uti cceterarum motibus

accommodari nequeunt, extra [e pellit-,

qu£ mox Jefé in ejus fuperficie uni~

endo veluti Jpumam componunt, atque ita tanquam obices lumini reßftunu

His initiis maculae orta? durant_>

,

aliquantifper,donec tandem per ve- hementiflimam folis ebullitionem inftar nubium difloluta? penitus e- vanefcant, Obfervantur rracul#,

ut 6c facula?, duobus omnino mo-

dis: !

(57)
(58)
(59)

De Gloeo Solari. 25

d?s: 1. Heltojcopio, quo'd de bita gau- dec perfe&ione, ut folis imaginem

diftin&am ac fatis amplam reprae- fentare poflit. Heliofcopium ex vitrQ, rubro, viridi & cceruleo compo- fitum huic ufuiinprimisaccommo-

dat Teichmeyer/). 2. Teleicopio A*

(Ironomico, quod foli fupra horizon-

tem elevatiori oppofitum, in Ca¬

mera obfcura faciem ejusdem in-

charta ,convenienti diftantia Tibi ap- plicata> egregie depingit. Confer.

Hevelius k),

a) Conjpecl. Philo f. Nat. pag.380. b) Al*

wagt'ft. Nov. Tom. I. p. pf. feej. Conf. etiam

Tom. ll.p.jj/, infe ad p. 360. c)Almag.

Lib. III,

c.

3. & Kircheri Iter. Exflat. p. ig2, d) Atta Erud. Lipf. 170J. e) Memoires

de PAcademit Royale tyot. f ^Princip, Phil.

f. toi. g) Conf. Schottin & Kircherufin itin.

exftat p. 184. & 188. Verdries in Confpettu Philof. Nat. p. 38t. Schcuchzerus in JfUtf

2Bigenfcf>aft c*XI.§.4* b)Inßit.Phil.p.^66%

i)Elem. Phil. Nat. Sxp. p. top» k) Sclenogr.

b 96*97% 1$ Machin« calefi, p. tfz.feq,

b 5 §. vir.

(60)

2$ De Globo Solari.

$. VII.

Multi prasterea faculas feu a- reolasin difco felis lucidiores, quas Li t. H. repra?fentant, obfervarunt. Au

tumant nonnulli, referente Chauvi-

no a)} faculas ex Solari Globo velut

ingentes globos igneos prodire, qui

fubinde e montium flammivomo-

rum crateribus magna copia&im-

petu erumpunt, & intra circumfufas

nebulas effulgent; alii autem ftatu-

unt faculas efie rnacularum folari?

um accenfiones j quum fumus, qui

accendi poteft, ex craßis & tenaci-

bus particulis conftare debeat. Non pauci tarnen has faculas pro talibus

non agnofeentes, an aliquid in fole,

ipio globo folari lucidius appareat,

valde dubitant. Hugenius namque

contendit has faculas, ficutpun&a qua?dam clariora non nifi in nube*

culis illis fubfufc.is maculas plerumq;

circumcingentibus apparere, & fic

non mirumefle illas propter obfeu«

ritatis viciniam lucidiores quam-»

revera

(61)
(62)
(63)

De Globo Solari. 27 reverafinc, videri. ExcelL quoque

Wolfius^) faculas macularü quod-

dam accidens eflfeteftatur, & a re- fra&ione radiorurn folarium in ex-

halationibus rarioribus, qua? den-

fatas in vicinia majorem producunc fulgorem, easdem oriri putat; ei- demque opinioni P. Jartoux d) fo*

lertiffimus (olis in China obferva*

tor adftipulari videtur.

a) Ltxicon Philofb) Cofmothedtes p. /07*

t) Element, /tjlronom. §, 411^ 413, d)Aftd

Srud. Lipf, 1705. m, Novemb. p. 483.

5. VIIL

Corpus Solare, figuram Phy#

fae fpha?ricam five globofam habe¬

re, non modo veteres Ted etiam Re- cenciores ftatuerunt. Etenim folis rotundum ambitum oculus nudus

deprehendit. Quum tarnen Sol, ob longiffimam anobis diftantiam pla¬

nus inftar difci appareat, oculus

heliofcopio armari debet, quo non modo planum difci, uti affirmat Chauvinus a)% verum etiam con-

1 rl * vexum

(64)

28 De Globo Solari;

vexum corporis fphasriei probe-»

diflinguere licet. Porro macul#

Solares idem lolide comprobant;

nam diftantia macularum in me-

dio difci major

,

circa margines

vero angulhor animadvertitur; cu%

jus apparentise ratio a fola convexi-

tate folisarceflendaeft. Quid,quod

circulatio folis circa corporis fui

centrum hoc ipfum abunde arguit.

Unde eleganterin hanc rem loquitiir

Scheuchzerus b); J)ie ©OUtte ?0Ult

uné aber platt ober eben bot* toit

dn 2efler/ weilen tn fb großen web

tcf imfer gefcfrrc&t nicht ftm untere bleiben/ bte weitere 2betl ber ©an«

nen / bon ber nähern unb nuttlern/

unb ift auch glaublich/ ba£ fte in ihren obern flache nicht platt feh

cber eben / fonbern uneben rauch/

afé wie ein großem ftebenbeö ober aufwallenbe^ 5(Her / ba£ aber taw

ber runbe Sbeu fo wenig praejudi-

ciren, alé bie bneben einer $ittpnh

cber <Pomtneran§ bereu Siunbe.

Quidam ex proje&ione radii So-

(65)
(66)
(67)

De Globo Solari. 29

laris, rotundftatem folis probare

eonantur: ubi enim per foramen

conciavis obfcurati radius projfci-

tur, figuram in appofito piano ex*

hibet circularem. Verum h«c pf¬

eife fphasricitatem folis non evin-

cunt; Cylindrus namque lucidus,

fi verfus terram alteram bafin ob- verteret, fimilem omnino radii projedfionem redderet. Sa:pe ta-

men Sol in orüu & occafu, ccelo prseipue fereno,ellipticam& com- preffam exhibet figuram: cujus quidem pheenomeni, in luna etiam obvii, rationem, a refradfione ra-

diorurn in aére vaporibus turgi-

do,petendam efle, voluit Scheine- rusr); radii quippe folis , in margi*

ne hujus inferiori, majori refradii-

oni obnoxii, quam radii fuperioris marginis, limbum folis inferiorem optice attollendo, diametrum con-

trahunt verticalem.

a) Lexicon Thilo f. in tit. de Sole, b) Phyf

f, II» §. 3, c) in Sole iüiftico.

IX,

(68)

jo De Globo Solari.

5. ix.

Ad vaftiflimam Globi Sola¬

ris molem sftimandam jam pro*

gredimur. Verum quum de appa-

rente ejus diametro, & diftantia a centro terra?, quibus magnirudo

folis definiri fölet, non dum inter fe convenerint Au&ores, nihil cer- ti heic determinare poffumus. Hinc quot Aftronomi, tot varia iunt-i

judicia. Veteres quidem non_»

(atis congrue ratiocinati funt, ficut Heraclitus & Epicurus, qui cum vul-

go folis latitudinem bipedalem efTe

putarunt; & Anaxagoras, qui Pe-

ioponefum magnitudinem folis ad-

a?quare ftatuit. Vid. b. m. Spole a).

Sed recentiores, inßrumentis afFa*

bre elaboratisadjuti, magnitudinem

iolis veritati longe propiorem de¬

terminare conati funt. Diameter apparens in diftantia media eft ad mentemTychonis 31m. fccundum

/ / /

De la Hire 32. 10. Diameter vera

cum Terra? diametro coilata, fe-

cundum

(69)
(70)
(71)

De Globo Solari. 51 cundum Tychonem eft ut: 5?$ ad

i, ex mente Riccioli, ut 35I ad 1;

ex Hugenii calculo,ut in,ad i;ex Wolfii fententia, ut i52|ad 1. Ex hifce jam datis, per regulas ftere-

ometricas facile foliditas corporis folaris inveftigari poteft. Scilicet juxta Tychonem , moles corporea

folis, continet Globos terra; 140;

juxta Ricciolum 38600; juxta_»

Hugenium 1369078 ; juxta WoU

fium 3511808. Si comparatio lo- lis cum ceteris Planetis inftitua- tur, contendit Hugenius folem ma¬

jorem efle Saturno vicibusv4Q5;

Jove 151, Venere 592754? Marte

10244509; Mercurio 2441557« Ex ejusdem fententia vera lolis diatne*

ter adäquat 190920 milliaria Gers

man. & fic confequenter Globus iolaris 5645252928246960 milliaria Germanica Cubica continebit.

Quum itaque Sol, qui tam vaftae

& immanis cenfetur magnitudinis,

adeo exiguus oculo libero appare- haud difficulter patet,quanta

^

,

diftan*

(72)

72 De Gloeo Solari.

diFantia a Tellure remotus effe->

debeat. Tycho invenit djftantiam

illam efTe 1150 femidiametror.Ter*

ra?; Ricciolus 7575/Wolfius 34377;

Caflinus & Flamfiedius eandenL.

10 ad 1 icoo diametrorum de^

terminaruntw Hugenius diftantiam

hanc pofuit 12000 diametrorum terreftrium; unde deduxit, glo#

bum tormento expIofum,fi eadem,

quam primum acceperat,celeritate,

continuo moveretur, viginti &

quinque annos infumturutn efle,

antequam a terra ad folem perve#

niret.

a) Aßronom. Theorie a p. 2 7.

5. x.

De motu Globi Solaris diver- fa? lunt eruditorum [ententia?, Ple*

rique tarnen de motu folls vertigi-

nls circa proprium centrum con- fentiunt. Hanc circumgyrationem

olim etiam Piatoni cognitam iru primis Galitams & Scheinerusprae-

cedenti feculo iterum detegentes,

men-

(73)
(74)
(75)

De Goéo Solari. 5 $ menftruam fere effe, feu 27 aut 28 dierum afferuerunt. Macula? enirn

folares durabiliores ab uno ad al-

terum limbnrn diebus 13} , aut 14 moventur,& totidem diebus poft

folis tergum occultantur. Porro

hic motus rnacularum talis appa- fet, qualem omnino vertigo fplia?*

rse folis poftulat; in me^dio namc£

velocior deprehenditur, quam cir*

ca margines, Sc in Diametro folis

D A,(vide prcecedentem figuram)

quam in parallelis, ut in E N,

major obfervatur, Hinc congru-

entius unico corpori, foli videlicet,

maculas circumferenti, quam e-

picyclis üanr rriultis ac fruftra com- plicatis, in quibus fmgula? macu-

1® ferrentur,motum;adeo regulärem

adfcribunt magna; auäoritatis A-

ftronomi. Leg. Ricciolus ä). Qui

maculas planetas effe affirmanc».,

macularum quidem motum folis

vertiginem minime comprobare_»

contendunt, nihilominus tarnen-»

Haue circumYolutionem loli, eam

C pr«-

(76)

34 DE GLORO Solaris

praecipue ob caufam aflignant, ut:

inexhauftam fui luminis vim qua- quaverlum continuo diffundat, &

in orbem, Svftemacis fui planetas circumagat.Vid. Veidlerus b). Prü¬

fer hunc motum Copernicani, nul-

lum alium in Phcebo agnofcentes,

lolem in centro vorticis fui quie-

feentem coilocant. Sed Ptolemai- ci, terram immobilem in centro

mundi afpe&abilis conftituentes,

infuper duplicem motum progres-

iivum

,

diurnum, fcilicet & annu- um, foli tribuunt. Diurnus motus

dicitur, quo igneus Oceanus raptu primi mobilis ab ortu in occalum

fertur, & univerfum TellurisGlo- bum ambiendo viciflitudinem die-

rum & no&ium efficit. Hunc mo¬

tum per vertiginem Terrae circa

centrum (uum explicant Coperni¬

cani. motus

eft, quo Sol

ab occidente in orientem, fine ulla

digreflione ab orbita fua, duode-

cim eclipticas figna Ipatio dierum

(77)
(78)
(79)

DetGlobo SoLARi. ;;

565, horarurn 5, & minutorum-»

fere 49 (a certo videlicet eclipti-

c?e pun&o ad idem computandö)

percurrit. Hin c ännus dicitur <e- qmnoäialk quando Soi a principio

V ad idemvenit;TropicuSyquandop

primo ® gradu , ad eundem mo-

vetur. Åddunt aliqui annumjWI?-

rcnm, quem conjun&iones folis cum

eademfixa, interea temporis motu proprio paulum pro mota, deter-

minant; eftque dierum 365 hor. 6

& min. 9. Hunc rnotum per an-

nuam terrae revolutionem expo-

nunt Goperfiicani; Sol enim eodem

modo circa terram moveri vide-

bitur, five ipfe circa terram quie*

fcentem feratur, five terra cir¬

ca folem immobilem moveatur.

Sed fi hilce prolixius explicandis

immoraremur,Aftronomum potius

quam Phyficum ageremus.

rf) Almag. Nov, T. /» p. 98. b) In ß it ut.

Mathem. p. jlf,

G z §♦ XL

(80)

3# De Globo Solari.

$. XL

ileftat jam, ut de eclipfibus folis

quantum inftituti ratio permittat,

agamus. Ecclipfis itaque folis nihil

aliud eß, quam averjio, Jen exclufw

radior um lolarium ah ea glohi terra- quei parte, qua cor por i lunari eß op- pojita, ob interpofitionem lun<e int er

jolem terram fada. Hanc efle^»

caufam eclipfis folaris genuinam, poft multas antecedentium tempo-

rum fabulas

,

tefte Ricciolo#), A.

585 ante Nat. Chriftum primum.»

animadvertk Thaies Milefius. E-

clipfatur itaque Sol tantum refpe*

S.u noftri, quum ille nihilominus priftinum fuum retineat fplendo-

rem; adeo ut haec Eclipfis, Terra?

potius quam Solis di-cenda fit Por-

ro quum non nifi tempore novi-

lunii, luna folem int&r & terram

pöiita fit, omnis eclipfis folaris itt

oviluno duntaxat contirigere po-

teft, Verum, quum luna; motns

(81)
(82)
(83)

De Globo Solä-Ri» 17

ab occafu in ortum nonpraecifefiaC

fub ecliptica, fed orbita, quam luna

defcribit, ab ea tantiilum declinet,

aut fupra ad boream , autinfra ad

auftrum prastereundo, & fic non

dire&e inter nos & folem perpetuo tranfeat, eclipfis tantum fieri pot-

eft, dum Sol & luna fimul in capf-

te, aut in cauda Draconis, auc^

prope illa, reperiantur, quod fex-

to quovis menfe tantum evenire^

manifeftum eft. Deinde, quum lu*

na? globus, quo Sol nobis obfcura^

tur fic minor globo terrae, quo Sol

eripicur lun$, lunam in umbram

terra? facilius incurrere poffe,quam

vifus nofter in umbram iunse, a- bunde patet. Unde plures luna?

quam folis eclipfes in uno eodemcß

terrae loco obfervari neceflum elt.

Hinc etiam fequitur lunam , toti

difco terrae ipli expofito, difcum

folarem avertere non pofTe, & fic confequenter eclipfm folis univer-

ftlem non efTe, fed alicubi terra-

C 5 rum

(84)

rum totalem,

alibi partia-

lem tantum,

& alio in lo-

co omnino

liullam appa-

rere, Quod

facilius ex

prüfend fche

mate intelli-

gi poteft.Po-

namus enim folem efle A,

& lunam C,

inter folem A, & terram B interjeåa.

Jam vero a-

pertiflimum

eft

,

totum folem a luna

interpofita-j

occultari ha- bitantibus in

pun&o D, di*

trndium afpe*

(85)
(86)

c

$ n tf+>

Jl £Qjk/ ^

(87)

De CrLOBO Solar*. $9 Sum folis eripi incolentibus in__.

F, nihil auüem folis obfcura-

ri terricolis in E. Et fic porro

cum aliis terrae habitatoribus fefe habet, quibus pro vario eorum fitu,

luna radios folares, nunc majori,

nunc rr.inori copia confpiciendos

exhibet. Conf. Le Grand b). De ceteroquoad magnitudinem & du-

rationem, eclipfes folares propter in<equalem luna* tarn ab ecliptica—•

k terra diftäntiam, quam motum

nimis variant. Ut itaque aliqua

obfcuratio contingat, luna? latini-

do minor femidiametrorum luna? &

folis aggregato effe debet. Ordina¬

rie initium eclipleos fit a parte oc*

eidentali ; & prout luna latitudi-

nem borealem vel auftralem habe¬

st, ita etiam vel borealem vel au¬

ftralem folis partem obfcurat. In- fuper notandam in eclipfibus folis

totalibus circa atrum lunae difcum

annulum argentei inftar colorislu-

centem, & limbo ejus parallelum,

fubinde obfervacum fuifie j quam

lucu-

(88)

40 De Globo Solari.

luculam ,utteftatur Verdriesc), at*

mofpha^rae, quae lunam ambit, illu-

minatae adjudicant phyfici Gelebt

rimi. Exhiice jam memoratis,fatis iuperque conftat,magnum illumdei

fedum Iuris folaris, tempore paflio*

ris Noftri Salvatoris, portentofum

& fuper naturalem fuifle; quippe qu

non modo circa plenilunium pra?*

teromnium fpem&exfpedationen contigit 9 Ted etiam tribus horis maximas tarrarum orbis parti ap-

paruit. De caufa hujus eclipfk quamplurim^ perhibentur erudito

rum opiniones,quas prolixe recenfet Ricciolus d). Plura de hac nobi- liflima materia perfequi & tem¬

poris anguftia & curta ingenii at- que facultatum fuppellexprohiben:;

quare bona cum venia C. b. jam

diflertatiunculae noftra? ultimam imponimus manum, & a^terme

LTJCIS fontem ardentifiimo voco

oramus, ut in hac natura? luce

nos ita dirigere & illuminare velit,

quo 1

(89)
(90)
(91)

De Globo Soeaei. 41 quo tandem, finitis his fuh fole

caducis & mutabilibus, fupra folem

& omnia mundana corpora delati,

coram fplendifEma SOLIS GRĬ

TIGE facie, perpeta & omnis

inutationis nefcia luce fruamur.

Gloriaßt foli, qui regit aflrct, DEO.

4) Almag. Nov. T. L p, zpr. b) Inftitut.

Philo f. p-390. c) Conßcft. Philo f. Na f. p,

4*S. 4) Almag. Nov. ZI.p. 33p.Jcy.

(92)

monsieur;

f \ Neß obligS de temoigner un hon-

~neur particulier ä ceux qui je fl- gnahnt dans les arts liberaux, c" eß

que äemande la ratfon méme\ car com-

me les Stüdes demandent heaucoup de

travad &*■ ddtgence,; il f' en jmt au/fi

que ceux, qui fy appliquent ne paffent

•fas leur tems dans V oifiveté mefe de

Toits les vicés,; Mals au contraire (ju

ils fönt eclatef tant le penchant, cpi ils ont pour la vertu érles belles fciences,

que la ferme re\olution

,

qu ds ont prife de ne fe rebuter jamats des tra-

vaux (gr des veilles, par oh ils fe

font aufji d" autant plus aimer, que leur travad re gar de la gloire de Dien

(gr /' avantage de la republique. Confu

derant ainjt votre aflidmté avse vo-

tre louable propos; je ne faurois me dijpenfer dd.vous applauäir publique-

ment, fur tout, lors que vous m en

donnez une Jt favorablet occafion pfr

(93)

våtre belle 1éJJerUttion, toitchant lefoleil.

Mak. quoique je ne puijje voas louer

comme je voudrok & que vous le me-

rités; je veux faire ce qui depend

de moi &1 vous fouhaiter que le tout

puijfant qui e(l le feul auteur de tons

les hereux fucces, veuille faire reujfir

vötre de (fem, ainfi que vous gouties bientåt le fruit de vos travaux. Au refle je demeure avec toute forte de pladir

MONSIEUR

fötre tres humble ferviteur

C. G. Palm.

(94)

In egregiam

De G LOB O S0LAR1

DifTertationem,

Pereximii ac Pr/eftantijßmi

Dn. Olavi Lidborg,

Amici Honoratiffimi.

OOle fatus Phaeton patrias dum flt°

flit habenas, Non tief eis, rapido fulmine taäits

ab it.

Hinc Tibi fuaßffem, LIDBORG, fa'

gere ardua cceli;

Excelßtm lapju nam graviore ruiU

Fällor, Tu cceh non hiferiorajecutus,

Eximi# l'audi pandis, Aniice, viemh

Gratulabundus feripfit

W. L, Rydbeck.

(95)

MONSIEUR.

DE

vers a

tout ce fi mevveillculement que le lou verain cvcc, Oavrier on de ne 1' remar- Uni-

que rien ni de plus vafte, ni de plus brillant, que

«t

auteur

du jour le Soleil. C3 eft pour cette tai-

fonqu' il fut appelle des anciens, le grand peil

du nionde; plus qu' il remplit tont 1 ' univers de

fa prefence lumineufe & en latin Sol, qui veut dite

leul, pnis qu' «a fon lever disparoiffent en u-n in-

ftant

toutes

les autres lumieres, C' eft par lui

qiie toutes choles fopt vilitles, de cenime il e-

chauffe

toutes

les creatures par Ȋ chaleur, elles

ont

aufli

toutes

beibin de Uli S: par confequent

en

reconnoifient leur dependance, Mais a quoi

böh m'eufoncer dans une fi noble matiere, dont

Vous ne vous

avez pas moins iaiÖe une parfaite-

ment

belle dilTertation

,

que vous la foutenez mains

tcnantavec une

fcrmeté toute partieuliere. Je vous .»pplique feulement ce que yous lavez ctre erit dc

*ceux, qui le divertiflent en f' infhuifant; qu'ils

font heureux; car en quelquc endroit que la for-

tune

ennemie les jette, ils portent toujours avec

eibc de quoi f' entretenir t En cette confideration

je

Vous

fouhaite du fond du coeur que vous par?

Veniez bientot

au

louablebut pil vous afpirez, e'eft

qui n' augmentera pas moins ia joye de tous

Vös

Parens qui' il me fera de plaifirs i moi qui

luis

avec

attachement

MONSIEUR

V6tre

tres o

beißt» t (ernstteur

ANDRE

(96)

Pereximtö atque Orriatisfimo

AUC TORI,

D. Olao Lidborg j

Amico Integerrimo.

Dt)m fua ßat tenem, quam

pofeunt, gloria Aiußs,

Gnaviter ßudtls invigilajfc

juvet:

Asßduo felix horum qm fer ris a- more,

Fontü Qf Aonii labra liquorc

.

ngd*:

Auguror atque brevi tu a cinget'

tempora laurus,

Pramiaßc multi pulebra labo-

ris kabes.

H. E, U

(97)

Ad politam

Pereximii atque Pr<eftanti(fimi

Dn, OLAVI LIDBORG,

De Globo Sotari

Differtationem.

CIccine dum folem rimaris & a?.

^ thera mente,

Excultas prodis menris & arcis opus.

Nos Tibi gratamur merito, plau- duntque Camen^e, Ingenioque vovenr profperacuw

öa tuo.

Laurentius Grandel*

(98)

I v ",'A '•

Ou-J:

.

V/

V\ MM.

tia

,...

^ - *>,;* \

,

,

" )

\

:

^

s '

ii"'

<

'.

:■ Mu'.': u "

t ■ •. ?<• ?oH

l f ■ '

' --''I

-

;.i

■' -i

*v .

- - 'n *.

References

Related documents

ceteris immifeerentur : Sed vide tarnen qu&amp; adverfus hanc explicationem monuit CLER1CVS in obf.. Vitrea en im vafä, ctiam apud antiquiores, inclufa fervavifle pretiohora

Breviter (ic explanata &amp; majeftate Divina, qva? e- tjam Gloria interna a nonnullis dicitur, &amp; Gloria illa ex¬. terna; facile jam perfpicere licet, tum

obtinemus. QbjeÄum igitur experientia externas funt corpora quasvis in mundo hocmateriali nobis. obvia, quorum cum quodvis fuas

vallum inter 2:dam 6c 3:tiam, quod tarnen idem eft, ac inter 5:tam 6c 6;tam nimirum quod didhim eft To-. nns Minor. Denique itidem adparet, quodlibet

rus efTet humsni corporis eventus, cum terrie debeatur, quidquid ex terra ortum duxerit 5 fed mandatum tarnen Dei de fepeliendis cadaveribus humanis, ex hoc dido, vix quispiam

Quid fibi velit vocabulum Nexus, non e{|s quod mukis exponam, cum dißinfta ejus notio i- dentidem occurrat Sufficiat dixMie ad falutem &amp;. felicitatem tivilem, Oratoriam

En journalist inom Globo som proteste- rade öppet mot manipulationen fick sparken och en nyhetschef som tog upp ärendet med Roberto Marinho blev pensionerad och ersatt av mannen

quod non aliud efl quam lumen radiorum folarium in vapori-. bushorizontis, ieu ipfa atmofpha?ra, quafi denfiori