AD.
€ 3.
Diflertatio Academica
>DE
PAROECIA BRAEN KYRKA,
TOERNEiE MERIDI0NAL1S
in
Sudermanniay
Cujus ^
Particulam
I;mam, Adfent. Ampliff. Ord Philofoph.
Ad Reg.. Acad. Upfal.
Prsefide
Mag CAROLO FRED.
GE OR G11,
Hift. PROF. Reg. £f. Ord.
In Audir. Carol,
Maj., d, iß. OTobr, An.
1769*Horts ante meridiem Jolitis,
'Publicac
difquifirioni
rnodeftefiibjiciC
Johannes Wilhelmus Brannius,
Joh. Fil. *
Sudermannus.
U p
f
a1 i
x yTypis Edmanniani«.
i
a
MONSIEUR,
Mo« OLAVE ÜENJ.
EHRENCREUTZ,
Gouverneur de Province,
MONSIEUR,
O/
c'eft
unetémevite quede Fons prefenter cette bvochure,
*3
Monfieur, eüe
partd^un motif trop jufie fe tro tive
en meme tems accompagme
cPune veneration trop parfaite,
/w
faire éjpérer,
queVous voudre% bi en
ne la pas
desapprouver. genereufes
,dW Z7
av'es comblé la
tnaifon de
monPere> engagent
unfils ä Vous
cjfrir publiquement ä titre d*bommage un ccrtir penetré de la
plus réfpe&ueufe reconnoijfance. Agrée% cette off re, J/mt-
fieur, /d\f que je ne difcontinuerai de faire au Gel
pour
Votre profperite pour ceUe de Fotre lUuftre Familie:
éiant fbonneur
tfétre
avec un tres profond réjpett,
MONSIEUR
>Vötre trés-humbte
& trés-obeiffant ferviteur
JEAN GUILLAUME BRANNIUS.
x
S:AE>
MA:TIS'
MAG NJE FIDEL VIRO,
D.IOECESEOS
STRENGNESENSIS
EPISGOPOV
VEN.
CONSISTORIF
-PRiESIDF,.
GYMNASII
SCHOLARUMQUE
EPH ORO,
REV
EKEN DISSIMOs DOMINODOCTORl
MVEGENATli 0ET1M0L
Cui,
cecurquamvTiBiv confecreturque-praefens Revekenshssime opella, Fviesvu,
qua:,.aequitis cuicui- di-
modi,
eft,
in eo cerfeglorratur
jqnod Tu^:
rnaximeau- clöritati lucero debeat..Et- licetrnon ultraprimam hane
argumentsparticulam, vix
viamipfi
tra£lationi apertu-ram^non tulerit
imprxfenti tenuis,
qua:mihi
reseft,cu«
mulumC'is aadidetornen innuriieris ,,
quibus
mé ornaflivbenefi- ris,
fi afFeiRumlucubradonis
juvenilis fpeci-nien i uo, hoc;
e/t,,
fereno vultuexcipere Tuoque
me ih poiierum patrocinio bearedigncris»
DeumOpt;Max
v«neror,
veJifr'Pe,
Revere^d.issimePäter, Patriae, Eccie—
f i
uis,
Ciientibus'dénique
quamdiutiffime fofpitems lalvumque lervarequoad: vixero-
futurus^RE
VEREND
ISSIMI TVINQMINISj
clténs- äevotißmusf
JOHANNES-
WILH.BRANNHJS;
Wirts
Amplifßmis, Celetievrimis
,Conjultifftmis
yNobiliffimis3
Pir&clari(ßmiSy Admodum Plurimum Reverenäis, DoBifftmisque
Pn.Mag. PETRO Dn. NICGL. R.
EKERMAN, BROCMAN,
jEloqts.Prof adR. Ac.Upf. Celeberrim. Adfetf ri
nd Rc<r.
A<itinn.Collen, CAch.
I. PETRO Dn. GEORGIO
STI EBNHOFF,
Ad ArcemReg-Stockh. Rationario Soliertißimo.
Dn. Mag. GÄR. G,
BARCKMAN,
AdGymn. Str. Gr. Ling.Lectari &
Ven.Gqnf.ibid.Adfejfori
Dipniffiv-w.
GRASTEEN,
Jud.Territ. in
Lagunda,tfc.Ptrceleb..
Dn. Mae. S.S. Theol. Candidato,
LAUREN. JOH.
PALMBERG,
Fac.Phil»ad Keg.Atk. Upf. Adjuncto
DextetrimOy
Dn.M AGN. D AN, Dn. Mag. JONE
HALLMAN, LILLE,
Paßoriin Huddinge-
Bra'nliyj
ka!s?c> Ecclef.Paß. in Ripfa fa'LidAdcurai*-
VigilantifftTtt^.
Avunculo Cäi'Eiitno»
Dn. JOHANN!
BRAN NIO,
Eomm'nifiro ad Ecclef.inHuddinge
d?" Brxnkyaka Laudatiffmo, Parenti. Optimö,
Evtrgttis &
Fautcrihus Exoptatißimis..
"0>imitlas ftafc'e ftudiöram qönlescnmque
Fobis, Pareo.f
-m^
tores. in vencraFunds gratiflimsqtie tnennslgnui
,' . ' ciicat, fc cumiiiatiflime collata,, cum-'omnigen#fehcnatis
sonEcrat"
Dn. lOHANNI
THAVENIO)
Ecdcjiar,
inAfp6 Muiißro
Meritißma,
Pütrui loco cedendo,.
Änßor
& Refpondenr,
illis,
quasfuoSudcrmannia complexu
continet
paroeciis,
quoStockbolmiara propior eft Brankyrka, quippe
qua?illius,
qua?ad
notum vergunt, por¬fas vomere
perftringit,
eoetiam fuo
— ...
quodam
jure videbiturmemorabilior,
vcl hoc nomine ,
quod ad ipfum
tumregionis cultum,
tum
ingenmm habitumqne iricolarum
non minimumprofecto
momentum ifthtecdominae apud Sueones
ur-bis habeat vicinia. Proinde neque
inutile,
nequein-
jucundurn exiftirnaverim
futurum, fi
indepingendo
hu«jus
paroecia? (raciu, qualem quidém permiferit
exilioriogenii facultas, pofuero
operam ,♦foli
fimul be-nenclä, qua_ maxima
poteroratione,
exfoluturus. Eo autem alacriorem adprylens, quidquid elf, fcriptufte
genus
fe profitetur animus,
quogratior ipfi fpes, före,
A ut
•
)
2C #
öt hosconatu$
qualescumque, facili fua humanitate fub-
levare
Benevolus Lektor haud
gravetur.Brcenkyrkenjis parcpcia, cui antiqufus
nomenU^an-
tbår fuiflTe
inferius monftrabimus, nnibus iftius Suder-
manniae
provinciae includitur portionis,
quasToernea
meridionalis (
Söder
•Torn )
nuncupata,binaque hodie
habens
territoria, Svartlofenfe & Sotholmenfe, hinc
a teloniis
Stockholmiae auftralibus ad auflralem Telgam
(
Sodev-Telje), ubi tenui ifthmo ad reliquam adneffitur
Sudermanniam, illinc
aMarlero lacu transverflrm ad
Balthicum usque oceanum,
haud exiguo utrimque in-
terje&cr
locorum intervallo, procurrit. Et, fi humilis
ifte ac
depreffior, verfus Telgam maxime, ager a-
quis quondam obte&us jacuerit, pervius navigiis, id
quod vulgo creditur#), Tocrneam noftram fpeciem tunc praebuifle infulse neceffe eft, quam una ex parte Bal-
thica
Thetis,
exaltera dulcior Masleri lympha, in un-
darum confti&u amice
fefe commifcentes, ambierint.
Antequam
veroulteriori argumenti, quod delegimus,
nosmet committamus
tra&ationij quod
pacefiat Le-
&oris, noflras haud alienum arbitramur cauflae,paucu-
' la
quaedam de ipfa Toernea & illis praefertim momen-
tis,
quasad vetuftiorem regionis ftatum pertinent, in
genere
praefarij idque eo minus nobis vitio verlum iri
confidimus, quod obfervavimus, horum pleraque, ne
dicam omnia,
ab illis elle intafta relitta, qui alias, egre- gio
certeinftituto, in defcribenda Sudermannia defuda-
runt. Hoc dum agimus,
ftatim in limine nefas föret
Cand. Le&orem
ignorare, quanto officio noftrum u-
trumque
fibi devin&um voluerit ,ad Reg. Antiquit. Col-
legium Adfeflfor Ampliffimus D. Brocman, ditiffimam
jtaörum fcriniorum fupelle&ilem nobis recludendo. Cer¬
te—— i
0}
Conf. Generef,
aDaun, Sve. R. Hill» tom. I. p. 3S7*
j• )
3( •
te
absqueillo föret lümine, nefcioan digni quidquam8 quod legentium oculis fubjiceretur, noftra hac in r«
proferre valuillét opelia. Nequereticeri
a medebent, fingularia in
mementa Pra?clar. D. Sam. Gagneri,,ad
idem
Reg. Colleg. Amanuenfis Laudatiffimi,
numquamnon grato
pe&ore fervanda.
Teerneam non
eodem,
quofe hodie pandit, amb-
itu
patuifle anciquitus, Ted ar&ioribus ab initio circum- fcriptam terminis, illum fcre comprehendifle
montuo- fumregionis traåum, qui Agnefitiam, cui poftmodum
Srockholroize inditum eft npmen,
ab occidentali
latere claudit,yidere nobis videmur in notabili illo
Sturlo-nidjs
loco, ubi
mortem acfepulturam AGNII Regis
delcribit b ). Thiodulfi fecutus
au&oritatem, locum*
quo
cremabitur Rex, inde Agnefit adpellatum, ponit
a außan ver
dbom Taurmom, veßur fr
aStockfunde: ad
o»rientem Toernese & ad occidentem Stockfundae. No- tiftimum autem eft,
Stockfundee vocabulo intelligi fre<*
tum, quo
ipU urbs Stockholmia
aboreali fuo fubur--
bio dirimitur, hodie
Norrefirhm
c).Hinc, fl ifto
tern«pore,
quod
exverbis modo allatis fequitur, re(pe£lu Stockfimdce occidentem verfus pofita fuerit Teer
nea&
media inter utramque
Agnefitia,
quarjam ipfa eft urbs
ftriftioriienfu,
perfe
patet,feriptorem Iftandum
vo¬ce Tnur\ qua
utitur,
nonquidem indicatum ivifle
o-mnem illumhodiernum meridionalis Toerneas
ambitum, qui ab urbe principe,
per totammaritimam oram,in-
fulis ad Balthicum aequorfeatentem, ad Promontori¬
um usque
Lands-ort orientem verfus fefe extendens,
flexo inde itinere ad
Telgam auftralem
recurrit,ubi Kycopienfis prafeåurae eft terminus. Veterum itaque
A 3
Ttiur
b) V. H-eimsfo-. tom. I. pag. 23. quem hcum in verfrone Nob.
' Peringskioldiinonfrtis ndcurnte redditum ejJe>ipfa illius
docebit
infpeclio.t) Vid. Ao» Joh, Grwnbsi. Diflfcrt, de Stockholm, part.I. p, 5.
• )
4c m
Taur vel Taurn minorem
quendam contraÜioremqiie
hisce in
plagis & frgillatim in
oceidentali ab Stockhol»mia, diftridum denotaffe
necefle ed:. Nen efl atiCem,quöd inre omnibus
nota moneamus,antiquum Taurn, diphtongo
au,commodioris eloquii cauffa
in 6 fub- mutato, idem valere ac noftrumTSrny eodem modo
ac
Hauk, hok, duga, öga, Andur, öde, tiaug, hög,
& fexcenta alia
d).
Quod fi itaque, quemadmodum
habet GenerofifLa Dalin
e)
t roTaur
veterisScythica; feu Gothicas
lin- guaeidiomate
monternexprimat,
cum'quo etiam fen-
tentia
congruit Celeb. Rudbeckii/),
exfpina dorfi fi-
militudinemquasrentis, & fi
ad ha?cregionis pofitus
oculis
obfervetur,
nemini dubium foreopinor, quin
Tocrnea?adpeliatione denotata antiquitus fuerint
illa montiumjuga,
quas eMselero exfurgentia meridiona-
le lacus litus adfuburbium
Stockholmiae auflrale cin- gunt.Quamobrem
etiam idem Gen. a Daling),
Ultimos vitte a&us R.
AGNU,
ad du£lum fflandici fon¬ds, a quo tarnen non nihil
recedit,
exponens, Taurenvel
Törn, ubi
humatum aitRegem, ibi collocat, ubi
jamefl fuburbium
auflrale. Etpari ratione
hxc inter- preeaturNob. Wilde
, vocem Taurn reddendo Skinnar»wiks-eller Södermalms
bergen b). NequeforTan incom-
mode huc trahipoflent,
quaede Tauro, Afias
monte,quem
immenfum adpellat Plinius, apud fcriptores dis-
feruntur
i)
,five nominls cogitaveris, five fitus
con-ve-
d) Verel» Runograph. cap. P. fol. C2. feq.J conf, TisUflian,
Cfram. Sv. p. 67.
e) Vid. loc. cit. tom. I» p« 17* 3o7*
/) Atlant, tom. I. p. 392♦
m) V. loc. cit- p. 344.
h) Vid. Adnotat. in Pufend. p. S4I.
») conf, Nob, Wnöf P» l29y
#
)
s (#
Vene iram Certe
veteribus, docente Eustathto,
votv^sdib
batur,
q-cquil exceifum
robore aut mole corpo¬ris
pfasftaret Et quernadmodurn
Taurus rnons,partibus binc, ili)hC3 ftnmrorfum dextrorfumque emilTis,
com-pJures, quod
notantGeographi, Afire regiones
perva-gatut; ita
quoquenoftrum
Taurn uno Jaterelonge la»
teque
in MaTerum lacum, altero
ad extima Baithici marispromontoria
continuo montis doriotelp
expor-rrgit.
Et hoc
refpeftu
nosquidem natales
nominis Toer-neae
explicandos
& ex Sturläo arceflendos efie duxi-mus inde ab abrate AGNII
Regis, qui fi
anno Chrifti-anas aera?2go
ad Wildianam computationem,
vel anno465
ad Dalinianam, diem obierit, fequeretur,
ut Toer-nea,
quod ad denominationis originem,
ante 13 aut 14abhinc fecula,
&indigenis
& exteris quoque,qualis
modo laudatus
fcriptor mit, innotuerit;
nifi forte ma-lueris illam ad
ipfum Sturlonidis
aevumreferre,
utqui^ufus fit fuo leculo, hoc
eft tertio &decimo,
notoreceptoque.
Sed &
alla fortaffiscuipiam
arrideret no-menclatio,
a Thorrepetita,
cujus cultum hac inregione praecipue viguilfe
,plura locorum nomina,
quorum hoccompofitionem ingreditur, indicio
fuerint. Tantumabéft,
utinficiemur,
utpotius, quod obfervetur,
di«gnum reputemus,
Thori
noraen hisce inoris, itemque
in
finitimis,
maximequondam fuifle frequentatum.
Hrnc
Thorsharg,
nomenoppidi Torfilke vetuftiffimum, quafi Thori delubrum: Thorjen,
anteaThorsne.j
vel for¬te etiam
Tborsnas: Tbrofoy
perlitterarum transpofitio-
nem
Tborsb, qüod hodie
efferturTbrofa, Jovis nuvius,
ex fententia noftri
Rudbbckii ky & fi,
utopinatiir
idemA 3 vir
k') Viel, Atlant, tom, 3, p.
45:4.
I
• ) * ( •
Vir
Incomparabilis /), Tbyras idem valuerit
acTbor>
Tyrefjo
quoque,quod anno 1369 Thyrijedb adpella-
tur, ex
eodem fonte
nomentrahere putabitur: Tboré
infula,
quaeprimum habet navigantibus inträ infulas,
oram maritimam
Sudermanniae
tegentes,in Toernea
Pro¬montorium, quarque ex quo
magis innötefcere coepit,
huic
regioni fuum commodafle nomen pofuit. Prster-
ea etiam non minus hic obvia
funt nomina virorum propria
,ad eandem originem referenda: ut f)aurir>
quod bis occurrit, tum in cippo Runieo juxta pr^dium
Fareftad in
paroccia Brasnkyrka, tum
quoquein alio ad
templum paroecize Wefterhaninge: item in compofitis porfaßr, \)urbiovn, in paroecia Sorunda
m); in ferrito-
rio
Svartlofenfi \mrgum, {wrgift n). Verum enim ve-
ro, i^t
de infolentiori chara&erum £> & Tpermutationé
nihi| commemorem,
haud dixerim,
aniilis hoc noftrae
Tcet^neze fe
probaverit
etymon,qui perpenderint, non
modo notishiftoricis, quibus nomenclaturas ejusmodi
- fulciii par
eft, hane penitus deftitui, fed etiam alits in regionibus & longe
extraToernese hmites locorum ob-
venire
adpellationes,
qua?Thovi
nomenfibi adjun£tum praeferant; cui rei documento funt Tborsm & Thor tunt
Weftmannia?,
Tborstuna Fierdhundriee, Tor
esbytt
a,Tore- fio Oftro-Gothiae & permulta alia. Neque filentio pra?-
termittamus Bursi
conjeåuram, qui,
quumtorna^ ipfi
fit idem ac
ceflare, definere, Toerneam inde exiftimat adpellatam, quod, Upiandia incolis impleta terra hic
coli veluti
defierit
o\Nos, cuinam
exallatis fenten-
tix,
———Ml■ 1II»III. ■ mrnun «ii.ii .1 inIi.»fc.»wwi ■«.r I. ■■ »■.!■■■■ «11 ■ I ■ ■■ ■
/) Vid» loc. cif. tom. 4» p. 38^
tn) Adm. Rev. Gioranss. Baucii. n, 676. 677-
«) Vid. ibid. n, 68$♦ 686.
o) Ut diftinctius perdpiaturhaeeBurri
conje&ura, fequentia liceat
«Xiched. Palmschioldianis transfciibere. TurnßtaÜ, efter Buret
gisf-
wng, deraf
bekommit ftt
namnbos de gamla,
att vareförfader, fotri I
IP )
1( ®
tia:,'
tamquampotiori, fit adfurgendum, uti lubentes Leåoris pcrmittimus inteliigentis judicio, ita ille vicis-
fim
poftulaverit,
anobis explicari, qua potiffimum ra-
tione,poftquam Toernea: terminos, fuis in primordiis,
inträ montuofam iilam
auftrali Stockholmia? parti ad-
hserentem terram coércuimus,
qui, inquam, fa&umfit,
ut latius
poftmodum ferpferit ifta adpellatio, & Toer-
nea,
prorogatis velut finibus, ampliorem multo,
quem nimirum hodiehabet,
terrarumtra&um fit complexa.
In fubfidiu'm hic yocare
convenerit, id quod alias ufu
venire
adfolet,
ut exnotiori
terra:cujusdam vel vico,
vel
angulo, vel alia
quacumqueportione integra
non numquam nomentrahat regio. Sic,quando hiftorico-,
rum non nulii
obfervant,
exScano, Scania: vocabulo,
totius emanafle Scandinaviae
adpellationem,
unamque Hollandiam univerfoBelgio Foederato & reliquis illius,
quotquot
funt, provinciis fuum iroponere
nomen, cur ni eciam fieripotuerit,
ut alaurn, montis nomine, ad-
jacens quoque
regio Törn fit nuncupata? Qua id
eve- nerittemporis periodo,
quumadcurate definiri
nequeat,hoc forte
ipfö longinquior nominis
argueturvetuftas.
Ceterum,
quandoquidem is omnium
rerummodus ob- fervatur,
ut a tenuioribusplerumque initiis a?tatis
pro-grefTu, ad majores au$us adfurgant
atqueexcrefcant,
huic
poftra haud fecus evenifle
auguramur,atque
no¬vis urbibus &
regionibus
recensoccupatis, in quibus
incolarum numerum lentioribus incrementis
augefcere
de-
aldrafarß bår i Jandet inkommit, hafva , dä landet alt
omkring
Upfahtoch Sigtuna tvärfyllt och till boningupptagit,
ftdft farit
föder ut inemotTelje, och efterfom ättetalettornade der upp, drock den landsorten der~
af kallad worder Torne; ty tornan&mnomwi dernågot äterwänder, få- fom Torne, der Bottnen äterwänder norr ut> och Torneby wid (karf-
wens ända, och fåledesjämwäl Torne, der try
folkländer
föder tit ä-tetwändn.
• )
8 C- li
sfeprehendimus%
ac habitariadeo
ut, quatenusmagisfmagisque
co¬cocperlt Toernea>
eatenus quoque nomen\ fenfimtam
invaluerit, & fimul
cum cultura perregionemto-
quantam
(e diffuderic.
Probabiiia hsec fortefunc,
fed nihil ultra. Confidentius pronuntiareaudemus,
medio jam feculo decimo
tertio, &
ante fundatam Stockholmiamurbem, ejusdem
omninoamplitudinis fu-
ifle Toernea?fines,
achodieque funfc. Colligere
id no- bispofTe videmur
ex litteris R. MAGNI Ladulås a.1283
datis, in quibus
quumEpifcopo Strengneienli jus
patronatus,quod dici fuevit, in parcecks
Botvida Si Slemconceditur,
hxipfx paroecia; in Tår
dieunturpofit#,
ita
quidem,
ut-ex litterarum verbisadpareat,
recentem jtunc nonfuifle, fed vulgo
notam tamparoeeiarum,
quamipfius regionis adpellationem.
Haud ita multopoft, & circa
annum ifio,in binas difpefci foiitam
fuifle partes,
fuperiorem
nempe& ulteriorem Toerneam,
Öfra och Kttraedoeemur
ex codice vetufto EccleCStrengnefenfis, ubi ad
id circiter tempus notatur, Prae- bendato Botvidi incumbere officium vifitandi7håramutramque p\ Idem
quoque expluribus hujus
xvi mo*numentis,
nec non exlitteris,
a nobis infériusprofe-
rendis
elucet,
inquibus
nomenprovinciae noflrte
vatiejfcribi,
nuncadjecta
iitterulab,
nuncomifta, in tranfitu
obfervamus.Sei-
p) Hic codex membranaceus, qui concinnari coepit a. *295 in-
de aba. 1331. & poftmodum continuatus, in Reg.Antiquität. Aichivo adferyatur.lime Ex illoexcerpta, fua ipiius manu digefta, mecntn benignis-
communicavit Vir a me fiumquam nifi Jionorjficentiffimenominan*
dus, Ampi, D. Brocman, cui eidem Evergeta*., uti alia permuka, et- iatn debeo, qua de partitioné Toinenlis provinciac a me adferri potuc- runt, quaeque iple, una cum adpofitis annis, ut in aftis Archivi inodo memorati difperfa inveniuntnr, conquirere, & pro rara fna humanit»*
te, ad meos ufus concedere haud eit gravatus.
7
Sc ilicet ad Toerneam (u
perl
o rem(Ofrvanthor, Öffra
eller
Ffra Tliöfs
Rarade)referebantardeptcm fequentes
paroecice: Wautora,
tum anie,, tum ad an.1427, ex no
tatione Nob. Peking:riöldij.
Huddunge ad
an. »40g.Akra ad ån. f440 c? 145f
y). BoUtida Kyrka ad
an.1449& 1466.
Slem
ad an. 145-25c <1466. Grodunge ad
an»' 1454.
Telgte
ad an, 1470.Ad Toerneam ulteriorem
{Firc T6ör\ Fter
7bor^Ftter
Tborsc Haradc)
per ti
nui de reperiuntur
quatuorfe¬
qnentes:
üdzmo,
feu Üsvjo ad an, 1579. 1409. 1444.1448 r). 144p. 1462
&
1496.Sorwida,, Oflerhanmge
&
JFeßerhanwge ad
an. 1475/).
- -
B Patet
a) Par» Akerd Strengnefenfi 'dicecefi hodie non nmplius paret„
ante lios coo fére annos inde avulfa ac
Upfaiienii adjefta (VicU Ampi.
Salvh Defcr. Upl. p. 212.)
f) Vid. litt. Conveut. Cocnob, Clarenfis d. Domin'. 5. p. feit.
Pafch. a«, 1448> ppr quas D. JEhengisio Nicolai venduntuP1 orac terrae in Rifva in (Jckmo Sohl Ythra Todr ßic, apv Max. Rev. Nomr
berg in St. Clara Minne p. ioo.
f) Quumnon alinnde magis conftet, qusenam ad nberiorecn Toer¬
neam relatar fuerint paroecite, quam ex litteris, quibus Dorn. Birgitta.
'OlaviQathedrnlibet, proutfil. (Tott), .complures'Upfalienfiex Diplomat. Ornhjeli«.dono conceffit,fuas hiscebastom.litterasinII.orisp.integra«poHefliones templ®947. bica faepeftflerelaud.lu-
Ampi. 13. AdfefH Brocman transferiptas babeo.
Jak Birgitta Olofsdotter, Erligoch
walhyrdig
Mans Herr Erenei¬gt;ß NielJ/ons ep^trlifne, fordom 'Riddares pa Hammar(la, Guäh hans fial
siaade3
rvitterligit allem, Jwa vtxcl1ept&komtnandefom themnuärnt
nt epter min fornämpde hare hoshondes ielkefige hon, begäring oc radh, hade i hans välmakt oc i hans yttcrfle, ther han mik hadb, rådde oc
j
fcopsdume liggiandes fomgärdJkulleoJidnetknfcekoridheligec gifwtr Upfaia Dotnkyrhaochoshojidcs,Ha;■af bäggesheradnemmoptaThyarformaiiede,hafwerdamodeminwärei Och.mo Soknjakutlätk.kdpepterFaders,ärnuegoocds, ok morgengafwor,minitilthentbetgifrit,Gudstienßsrättsiharne,Inro]Yttratrefaldighttsoc-eij barnmorgengafwor,frtnettorn.enderuppehälle,teethäradlifivandest aoclatanarnpnmitwännerocftiktametocopne,forSträngnäs
hade,meraUcnågon'hrfala,min fram-eftfrittbeattunnerguds-godsminwil-bi-iag& )
10( $
Patet autem
hmc,
paroccias} quasalluit Balthicurn
mare*
hodie fub
xterritorio Sotholméafi comprehenfas,
ul-
t>c gardu, fom ther
under liggin, fom
are enMaine,
tryafgar ds torph
fom heta Botolpstorp,
Heringe
torp,Kolehotne, famh gar da i Jkalf, en
gard iTingxftnda,
engard i Elehy i farna fokn qc har ad, hem pa
'föra Xgarda, en
gard
iRingeßada,
cngard i GocJsby i Sortmda. fokn
i fama barrad. Item tree garna pa utu, oe en pa
Eedh, tyda garda
paTroma, tva gnrdar pa
Fiaderlang
, ettgard
paWar6n, tre
garda pa
Gardhom i Ölter Haninge foVn, i farna
baerad, en" gard
oc tu.toro, Hyttetorpet oc itt annat pa Saatno tWaelter Haninge fokn
ocfame hje-
rad, fom mit Morgongafrao href
klarliga utvciifar,
Metall* theris tillagor,
etcrättigheter^
akery
ang,fkog,fkjül,fiJkewatn,
qvertte,qvernefrdmer, ßiiat\
vijer, fjkeleije, nar
hy
ocfar
r*, engoundantagna, hwad Wtmpiithe half
leta eller tiampnas kunno,
fom
nuther till ligger, eller her
epterfinnas
kan, till eivardelige aga, mei fvo
fkial,
atvtrdugafie Fader, Herr
Erchiebifcbpen i Upfata,.
then
nu ar,eller hans
epterkommande, ßtaÜ for¬
nampde gard
ocgods ramla, fyra
ocunder hander hafva, oc all ranta
oc uphyrd ratta- oc. uphara,
forwendandes
ochejkjkkändes henne till Guds
tienfls uppehälle innan Upjala
Domkyrkia fornampde i fva
måtto,fom
lar efter fkrifwat ßartt\
Fu'rjl,
attifyra
qmatterieinperd'age
ömaared
Jk.ill i fornampde
Upfala Domkyrkie hollas
enhegangilfi, [om kallas att-.
niverfnrium, med vigiliaj.om
aftonen
ocmejfa
om morgonen metalle
tLe
Klcxcker,fb?npa
fornampde tiid. i Upfata Domkyrkie hem
aflådde are, met
tnfingenmejfai höge Choren,met
rojf, liufft, vigning
oc anmnhefkikkcl-
fe,fom i Upjah
Domkyrkia i fivadan hegangelfe
vaantar.Oc tesfiikelß ßtall
ocihivarjoveko holdestre ms
jforfor hetge korfs altarenen af Guds
isardi ge
lekamen, annan afthet beigekors,octhen tri
die af
vorfrttt,
tuetthet-offi¬
cium,fombegyndes tiultum tuum, oc
ther utdfrper hivar l'gerdag,
narCho¬
ren gnarnider
till
S.Anne altare, fkal (lungas
epterSalve Regina t henne
werfs: Gaudevirgomöter Chr
iß
itil ervigtiid, Ty af händer jak mik ck mina
tirfiva fornampdegard
Hammarfa
ocfornatnpda
annargods,
octillegtwr them
fornampdt Upfala
Domkyrkia tili everdtliga
ago,thog Jma, at fik ma ok fkaU
fornampde gard Hammar
fa
ocgods njuta, bruka
ocbeholda i mitt lufstiid,
utan alla genfegilfé, (ulan
Jkall fornampde gerd
ocgods frii
ocohindrade
komma Under Upfala Domkyrkia igen,
fom forejkrifvii ftaar. Bidjandes
ec uppa Guds rattviifa hügelige
förmanande
s ,eij
nogramina arfva eller
tptcrkommande fornampda Upfala Domkyrkia
nogothinder, quaal oc för¬
fång,epter teiiile
dag har
uppa at gora.Till thefs brefs yttermera vijfa
oc högre förvaring,
tha
hängerjak Birgitta fornampde vitterliga mit
tnfigle for uua
brefbidjandes der till thrlige
oeva Hyrd ige manna
,• )
"(
&ulteriori Toernere
(Fitra To6r) fubjeftas fuiflc;
quem«admodum
viciflim,
quaeMadero propias obvertuntur,
in Svartlofenfi * ) jam territorio
Tita;,
adToerneam
fu-periorem
(Ofwan Tår) fpe&averint; feil, quod eodem recidit,
qua?noftro
aevoSvartlofa & Sotbolms
Heerad di- cuntur, territoria olimadpellata fuiiFe, illud Üfre, hoc
Httre Tor.
Äccidit vero non numquam, ut
hoc
nonubivis vef-bis diferris
exprimeretur diferimen;
pari modo ac ho-- dif moris-efl dicere: inRecarlia, pä Rekarve,
non ad«dita dirtini£tionis nöta,
unde intelligatur, orientalis
ne, an occidentolisdefignefur regionis
pars, Siclegimus
a. 1300 permutatam
fuiffe dimidiam
marcam terrae in Thor cum düifviftadeOftro-Gothiae; Tic
quoquei^ibi quid
amHenrichs Bahbe,
quurnRomam
a. 1438 her pararet,domicilium
fuum dicitur habuiile in Thor &paroecia Slem.
§• "•
Quum
multum habeant c%cxno&is,
quaede
re*gionum in
patriaoaroeciarumque terminis, magnitudi-
ne ac
diviüone,
ex remotiori aetate>diileri folent, mi»
B 1 rum
Herr NilyStures, Hofwitsmans ofn-er JVefttraasoc Dala, hederlige man~
na, Her Herman Rodenkerks, Herr Arins i Hatuna, Canonicoi i Upfa- la, Olof Pederfbns i Adöå oc Jon Eriksjont i Hakungc a tvapn in/igte
wet mit'egit, Datum in caßro Ahnarftak% die heati Andrea Apoßoli,
Anno Domini MCDLXXV.
*) De paroeeiis Enhorna «Sc Täxinge nliquaiido
diTceptatum
fuifle>mim Ökpebeenli territorio an Svartlodke parerent, ex Decreto Regio, quod ex ön'gin; defcriptupi habent Collect, Palmfch. videtur pofle colligi:
Extracl af Kongf. Maj'.ts Reflation gifweii Oknebo och Svart- lofa Härader. Dat. Uhfala, den 3i Junii 1C54.
3. Momentutn.
Kongl. Maj.t vil härmednädigß, det Enhörna och Taxinge fochnar /ko¬
la herrene haftverefter horavaritoch Ijdavan ochunder Oknebobrukiligit, AciumHäradsmfiipra►tingslag> Jäfotn tilfo*
y
t*c #
£tim fföft
videbitur, integrum nobis
noneUe
rera;nfa
ovo repetere
& ipfa iflius, quam-Tocrneae modo ad«
fcripfimus, divifionfs rimari incunabula-, Infölens
au-tom
apud
nos noneft? regiones paroeciasque, radon©
babita
pofidonis, in fuperiores & ulteriorés (Of
veroch- Ftter) diftribuij quemadmodum,
ut eproximo
argu¬mentum petamus5
in paroeciis Of
wer-& Ftter-får
na-^territqrH Öknefroénfts, Öfwer
-ck Fiter
-Enhorna-,
necnon
Of
wer~&r Ftier
-Sela terrkorii Selebo, obtinerevi- demus,
inquibus denominationis difcrimen
alocorura
fitu
coclkjue plsga ita pendere deprehe'nditur,
ut quacfeptemtnonem- refpiciunt, fuperiora ( Öfwer),
quac ma?gis in auftrum \rergunt? ulteriora ( Ftter) fere dicantur.
Eu par quoque
rationoftraq Töernea* fuerit. CeteruHi-
©bfervamus, adpellationes Öfwer
-& Ftter-Tor-n,
tem¬poris progreffb, p&ullätim obfoievifTe
actandem publi*
eis e cåbuiis
pehifus evanuilTé, firoul
utnornina^ terri¬
toriorum
Svaftihja Sc Sotholm
radulto jam ieculo deci-
mo qumto,
illarura in Ig
cumulv? recipr
atqueincre-
brefcere coeperunt
Gerte- Arrrpifff D. Brocman*
meedocere ©få
dignatirs, iefe ibue ab
a:1470,
nomen-Ft- traßfwan,
autWantbor in Abb.?
noninvenjfle, quin porius deprehendiffe fe, & parocciam Grodunge terrjtorio Svart»
lofenfi f
Svartdöds Har af)
a. 1481-adfcribi
r& feprimo
inde pofå annor
pareeeias Slem-
a cB
vankyrka ad idem
referri
tcrritorjum, quod
tuncSvarthelotha,(Svartes Lottty Svartfiolots eller Lyd bus.J IFrade le
ri b 11
ur No nä um ta¬
rnen circa- initia feculi proximd
prascedentis abrogatarn
fuiile
prorfusque. defiisfé priorem adpelladonem, col- ligitur
ex veterialbo jüdiciali Uplandico, cujus copi-
am bumanitati n umquam
fatis prredicandse ejusdem-
^rnplifTimr Vhi debeo t% Quod
verohodie
totare-
t) Ira' haec Kaber: Utdrag utw en Utlands
Dombok ab
A-.o iji$, tillidtf inclugm y
nc •
inegio Tarnen vocetur tncridhnnlisv quafi ab" alisr, ad
quam
refpiciat, Septemttzmnli diftin&a, id citerioris
z- vi videturefle,
neequod iciamus, in vetuftioribus
roa- numeiftis accufrit.Toerneam ut'
bodie,
-ifa & antfquitus Strengne-
fenfi
paruiiTe F,pi(ccpaii fediinter alia indicio funt lif¬
ter«, ab
Anundo ejus dicecefeos Preefule, Famngsoeae
{inFaringia oijum)
a.iagft. d.
15.Kal. jul. datae,
quas in actis noflrisBißt. Ands proteß diei folent, quibusque
ille , nomine
coilegii Canonicorum fuorum poftulat,
ut
pari modo ac/boernea
,fuburbium
quoqueStock- hplrriix
auflrale non adUpfalieniem, fed Strengnefen-
ffern di<xcefin
poÜhac pertinerer
u.).Liquet id ulterius
ex
indice,
utdicitur, taxationuparceciarum Suderman—
ni«, in quem
referebatur, quid illarum
unaqusque,fuis
pro
facultaribus erogare-deberet,
autad Epifcopum in
itinere conflitutum
Hofpitiö excipiendiiro* quod illi
pto»curare
adpellabailt x)y.
autad alios neceüarios fumtus
B 3; quot-
Hans Clason till Areda,,HaraJsbofding ofver Ferremnna Hårcdi holt Ting i fammn Hårad iSor den 22 Jamiani, i BefhHtimgsmannens
på Svartefjo Anders Iiarffipt tiårvnrr: déH 12 Fepr. i Ydre Tom, F
Christ. Bagges ,•Befalkiitipntans ofv er Ofrc*
och Ydre
Törn ,-udrvßrt,i Osm» klockarefingir: den i$*. öct* i Wåfierbnninge:
Soclmtfiugu:
den'}f> Januarii i Bro Hårad-och Bro fot bits klockareßugtn den 4, funn i:
Ferrentunax den-to Fehr. i OfveTorn' i Brigffkjorkierdclockareß11gu. Ariclit Ampi. Bpocman; dar Tingsftållet fvrmodeligen
åfven
altid varit; fifcw'■vid år iljo ett-allmänt ting i Do lernefurmåles vara kållvt,,apud Ga- ppHam Nervika- (Noras Cnptll) .incuria; canipanavii eller klocka-- reßufvan.
De.dplé judice tervitonaii Hans:Clason cDnf. Psringsk, mon, U£l,.
p. 130. & C hrrak, p.
k) Vid.' Collect. OrnhJeim. cle Dicec. Streng«, töm, 5. p. i7"5o>
in Reg. Antvqg. Avchi eonC Rev. Riiy7je1.ilBpilcopofcop. Sn•p. 206,*
210. ' v
*) V. Du Fresne Gloitar. tftm. 5. p, g$0. Aq> «fei quid fit tfcc:
«ctUfiafika- procmatio} fufius expiicatuiv
#
)
i4 ( #qaotannis' in dioe:efin faciendos, quales
erantpecunia?, Vifitations och Profipemiingar
y)dietas.
Huncindicem,
prouttatus
nobis ab Ampi, Viro modo laudato
ed:fuppedi-
j
integrum fubjüngere
e reefle duximus, in
gra- tiam eorum,quibus volupe fuerit noffe,
qu$prifli-
num tangunc
dioscefeos ftatum.
Difcimus antenn in-de,
tum Siidermannise omnesparoecias, poflquam illi adjunéta fuit Nericia, quod
a. i\6oradium
credi-tur a),
in
quatuoromnino
diftributas fuitlePreepofituras, Strengfiefienjan, Torenfem, Njcopienfem & beridenfem,
tum etiam inprimis
quamamparoecias Törenji fueritu fub- je&ae
.af^
• -Si
y~) Pace cognati raei D. Laur» Brannu oblervaverim, in iflius Differt. de Terrir. Holeboenfi p. 23, ex male le&o nurogiapho Ampi»
ürocmannicommode ponitur,, irreptiffe .mendumex hoc. facile. quumcorrigendum,Poft.loco Proßpenitingar pasum z) V, Rev. Rhvzei. !. cit. ,p. 205. leg.
a) Exhibemus hie integrum fyllahumt qualem illum ab Ampi.
Erocman accepimus , fuo ipiins characlere exaramm: nifi qund nobis videatur columna fecunda in rei ubeniorem explicationem e*e adjefta»
TaxaNoclium procurationisin R. Ant. éx
Cod.Membr.
FccLStregn.
Arch. circa a. 1440.
WatubSr
Huddunge
AåkrS
Botvido kirkiu c» annexa Öfter Haninge
fVefter Haninge Ödztno
Sorunde
Grodbunge Telghia
Eenburtte
Taxunge
Turunge
Tvem
bodie Brankyrka L prius Uddunge l
II Salem, olim Slam II II Vikoochflere Ca* II.
pell åro nyare
IL IL II.
II.
HanbSrna, 1364. II.
I.
Nora -quod quibbet
iphabifnns in provinciis Öfterrek&Vefterrekföl-
vet pro cenfuRomanoIV,
«lenariosannuatim &. fi-
cut conlvevit dividi äb
öntiqtio, quod ecclefia dietatera, de quacamere Rom. IV:a pars debeba-
tur, fed de medietatere-
fidua Ecclefia E/kilstuna nomine S. Efkilli levavit dimidium.Dereliduoau- tfm dimidioequaliter db
# t$
( #
Si de
cjvllium negotiorum; admmifiratione quseris* novimus, quo
certior
ejus rei repeti potefl memoria,- Toerneamr meridionalem
>u
cu
Gernn cum annexa M'tkt*
Hölo cum annexa
Ttoo/n cum annextk Vordunge
Veßer 1iutlvh
Torfai.Lir f
Leßrtinge Satierfta
& Boßäffl Trrßvrna cum antttxa Gafunge cum:annexet BrrnlundaGrytba
h'dgudavy
cum annexaIxßahergba
cumannexet lildh cum:annexa: Rcmilrona
Raaby cum (tnnexa
Svarthetcumannexa
I Nie/>0/(12
Twna cum annexa- lunda cum annexet.
Stc^hatompta c, annexet
Birken]k
Halta, cum annexet
Betbnx.
Hufahy
Åardala cum annexet
Blnxteccum annexet
Mahn Leerbo Ski('Hinge Floäha
Vykinghaker
Öfieraker
helita
Helghefla cum annexet
Medhellufa
cum annex aYtter Jänta
ol. utraqueHolt Vagnbärad Varthungum1364
nunc Vd'inge olimYeßerLtingh
hodie Bogfiad
Catharinanas
Dillttccs ■
Spelvik Bedinge Bipfa
Barbe}
Bergsheimnr
Kila
Nykyrka
Wrtna
Torfa Wadshrt
b.
Vingåker
Hyltinge
Ben
II I IL II
IL L I I.
II III IL L IL IIL I.
II.
II.
IT.
II.
II.
III.
II.
II.
I.
II.
IL IL IL t.
].
II.
II.
IL L II.
II.
IL
videndo- un anr portem Hojpitalarii in
Tfkilj
nttmnomine S» Johannis*reeeperunt,
reliqua
vpais S:oOhvo donahaiur:
dé reliquis.
ver© provciis in Sudhermnnnia quiiibet inhabitansTres
navios fblverr talirer dividendos, quod Eccl
Cöthedralis Tpartes
recipiar,, de quibus
camIViam psrtem habet recipere,
de rchduo
autmedieras Beato Ölavov medieras vero Holpitala
nomine S.
Johannis <3r Beato EfkiBo fr B
equsliter
dfcbéarurEflkilo in Sudbevmannia
, vielo in Torrt*NB. Tfaec 134Q fcripta'
yidénttlft.
fq. v. vel feeulo
poftea.
Denarius Tetri taliter debet divid? , ut infe
eontinettuv Nora de qualibet maren tocius di
fis, pretei* de-Bekis,
habebit ecclefia fex
öras,mera quatuor CoUåos
E/kilstutia duos folidos.
deprovinciis
Rekeihabebit ecclefia de qualibet
n$3 mediom maicam,
Camera
unam oram3E
tuna tresaras*
Dtencker cum amexa O ija enm annexet Seethert) q
Torpet
Tunfivcum attnexa
Torferght Forjf
Gifberger cum etntiexa
Hufaby Byringh Sttmqujla tum annexet
Neshultanicbil Lfkiltrvna
Walhy cum annexet Kittla cum annexa
jedher cum annexa
Hclgbeirna Gatybla Kloßer
Ulla Mahnet) Veßerma
Baby
Torfeiler Lyßad
Arla
Hammarby?
Sundby Barfvet
m ) te ( m
^
pafceciis Öknebocmis territorii,
'Uplandiarum prafewiurse paririfie,
'
■
__4
£te-
'Marc. Or. SM,
tifo cum annexa [ HriradyolimLifiah II.
rcum annexa Ärja, Lanna />, Kdrnbo
IL
na enm annexa I.
fn
a Sila :
ra Sila
t
[b, Thorefund 0/
1 Torfne
}ohUluitflakyrkio
IL II.
II.
1
De Ncricia. fi
halunita 1 ' I.
la kirkio I.
idzbammar
/ /»-i
III.
'bbtigh II.
a - -
, ' IL
& Eker 11:
'iilghe i.
% > i
tnvja. 1.
.bergba de eecleßis
fuis i ' , in.
Ua ii.
itngbe ' , i
Izbro 1 \
y
i
IIL
mar i.
rfund i il
lunda ' il
Unge III.
bh ■ v
.5 - ' 4 ill
tas II.
?•« i III.
)y . > 1
v / , II:
lift* v ii.
•raadb , . 1 II.
bettSfö
0 aas
ihr» 4
/ i III.
II.
I.
Ill
Samrnae menfs EpifcopaKs<Sc
rPrsbendar. .Canonicalium .12,7.
Prspofiturs
Strengnefi.
46.Torenfis 26.
JUycopienSs 32.
Nericienfi» 47.
Mo nnftér.T)itec.S rrengn. 23.
Xaxacione#
4*
5-
i.
Summa Utuvei'faHs deint^gioan:o 307. 4.
Sed circa«, 1320 tantum mares 2cj6.6cSo!,7,
h. c»mijiorm.II, 01,4.
Ex.eod. Cod. IflefuntTaxation.Ecclcf.Diocef.Stren- membr.einea ginenIis - T)c
PrapoßturaTorenfü
iqvx). De Slsrniexore)
manu rec:ri Botvids kyrkium dec» &tt&oorar*
fuprafcr. de- iEkr'o féx ors.
letisqua: duo- Uddunghe fex ors.
decim -fueve. WantSvfex ors»
OfiraHanunge dus mares».
Weftra Kanunge dus ma res*
O^mödus mares.
Sorundedus marc®»
Grodunge duodeetna orae»
Telgfrisquatuordecim01a»
;|>uethum
tres or®.'Ciernumcum annexaXIIII ors.
Hole cum ann exa dus mar cs*
Trofocum annexadusmares.
Waf-p)unge duodeeimorae.
Myrkib una marca.
j}orunge
fex ors.v Tunutn dimidig marca.
Hufaby dusors.
Wéfter:Lungk fex ors.
Taxunge qnstuor folidi.
SummaX.XVII mares cumXITI fo-
^ "iicHs.)„Ret:rr
tf.TflU.
1 i