• No results found

OR GE

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "OR GE"

Copied!
20
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

AD.

€ 3.

Diflertatio Academica

>

DE

PAROECIA BRAEN KYRKA,

TOERNEiE MERIDI0NAL1S

in

Sudermanniay

Cujus ^

Particulam

I;mam, Adfent. Ampliff. Ord Philofoph.

Ad Reg.. Acad. Upfal.

Prsefide

Mag CAROLO FRED.

GE OR G11,

Hift. PROF. Reg. £f. Ord.

In Audir. Carol,

Maj., d, iß. OTobr, An.

1769*

Horts ante meridiem Jolitis,

'Publicac

difquifirioni

rnodefte

fiibjiciC

Johannes Wilhelmus Brannius,

Joh. Fil. *

Sudermannus.

U p

f

a

1 i

x y

Typis Edmanniani«.

i

(2)

a

MONSIEUR,

Mo« OLAVE ÜENJ.

EHRENCREUTZ,

Gouverneur de Province,

MONSIEUR,

O/

c'eft

une

témevite quede Fons prefenter cette bvochure,

*3

Monfieur, eüe

part

d^un motif trop jufie fe tro tive

en meme tems accompagme

cPune veneration trop parfaite,

/w

faire éjpérer,

que

Vous voudre% bi en

ne la pas

desapprouver. genereufes

,

dW Z7

av'es comblé la

tnaifon de

mon

Pere> engagent

un

fils ä Vous

cjfrir publiquement ä titre d*bommage un ccrtir penetré de la

plus réfpe&ueufe reconnoijfance. Agrée% cette off re, J/mt-

fieur, /d\f que je ne difcontinuerai de faire au Gel

pour

Votre profperite pour ceUe de Fotre lUuftre Familie:

éiant fbonneur

tfétre

avec un tres pr

ofond réjpett,

MONSIEUR

>

Vötre trés-humbte

& trés-obeiffant ferviteur

JEAN GUILLAUME BRANNIUS.

(3)

x

S:AE>

MA:TIS'

MAG NJE FIDEL VIRO,

D.IOECESEOS

STRENGNESENSIS

EPISGOPOV

VEN.

CONSISTORIF

-

PRiESIDF,.

GYMNASII

SCHOLARUMQUE

EPH ORO,

REV

EKEN DISSIMOs DOMINO

DOCTORl

MVEGENATli 0ET1M0L

Cui,

cecur

quamvTiBiv confecreturque-praefens Revekenshssime opella, Fviesvu,

qua:,.

aequitis cuicui- di-

modi,

eft,

in eo cerfe

glorratur

j

qnod Tu^:

rnaximeau- clöritati lucero debeat..Et- licetrnon ultra

primam hane

arguments

particulam, vix

viam

ipfi

tra£lationi apertu-

ram^non tulerit

imprxfenti tenuis,

qua:

mihi

res

eft,cu«

mulumC'is aadidetornen innuriieris ,,

quibus

ornafliv

benefi- ris,

fi afFeiRum

lucubradonis

juvenilis fpeci-

nien i uo, hoc;

e/t,,

fereno vultu

excipere Tuoque

me ih poiierum patrocinio beare

digncris»

Deum

Opt;Max

v«neror,

veJifr'Pe,

Revere^d.issime

Päter, Patriae, Eccie—

f i

uis,

Ciientibus'

dénique

quam

diutiffime fofpitems lalvumque lervarequoad: vixero-

futurus^

RE

VEREND

ISSIMI TVI

NQMINISj

clténs- äevotißmusf

JOHANNES-

WILH.

BRANNHJS;

(4)

Wirts

Amplifßmis, Celetievrimis

,

Conjultifftmis

y

Nobiliffimis3

Pir&clari(ßmiSy Admodum Plurimum Reverenäis, DoBifftmisque

Pn.Mag. PETRO Dn. NICGL. R.

EKERMAN, BROCMAN,

jEloqts.Prof adR. Ac.Upf. Celeberrim. Adfetf ri

nd Rc<r.

A<iti

nn.Collen, CAch.

I. PETRO Dn. GEORGIO

STI EBNHOFF,

Ad ArcemReg-Stockh. Rationario Soliertißimo.

Dn. Mag. GÄR. G,

BARCKMAN,

AdGymn. Str. Gr. Ling.Lectari &

Ven.Gqnf.ibid.Adfejfori

Dipniffiv-w.

GRASTEEN,

Jud.Territ. in

Lagunda,tfc.Ptrceleb..

Dn. Mae. S.S. Theol. Candidato,

LAUREN. JOH.

PALMBERG,

Fac.Phil»ad Keg.Atk. Upf. Adjuncto

DextetrimOy

Dn.M AGN. D AN, Dn. Mag. JONE

HALLMAN, LILLE,

Paßoriin Huddinge-

Bra'nliyj

ka!s?c> Ecclef.

Paß. in Ripfa fa'LidAdcurai*-

VigilantifftTtt^.

Avunculo Cäi'Eiitno»

Dn. JOHANN!

BRAN NIO,

Eomm'nifiro ad Ecclef.inHuddinge

d?" Brxnkyaka Laudatiffmo, Parenti. Optimö,

Evtrgttis &

Fautcrihus Exoptatißimis..

"0>imitlas ftafc'e ftudiöram qönlescnmque

Fobis, Pareo.f

-m

^

tores. in vencraFunds gratiflimsqtie tnenns

lgnui

,' . ' ciicat, fc cumiiiatiflime collata,, cum-'omnigen#

fehcnatis

sonEcrat"

Dn. lOHANNI

THAVENIO)

Ecdcjiar,

in

Afp6 Muiißro

Meritißma,

Pütrui loco cedendo,.

Änßor

& Refpondenr,

(5)

illis,

quas

fuoSudcrmannia complexu

continet

paroeciis,

quo

Stockbolmiara propior eft Brankyrka, quippe

qua?

illius,

qua?

ad

notum vergunt, por¬

fas vomere

perftringit,

eo

etiam fuo

...

quodam

jure videbitur

memorabilior,

vcl hoc nomine ,

quod ad ipfum

tum

regionis cultum,

tum

ingenmm habitumqne iricolarum

non minimum

profecto

momentum ifthtec

dominae apud Sueones

ur-

bis habeat vicinia. Proinde neque

inutile,

neque

in-

jucundurn exiftirnaverim

futurum, fi

in

depingendo

hu«

jus

paroecia? (raciu, qualem quidém permiferit

exilior

iogenii facultas, pofuero

operam ,♦

foli

fimul be-

nenclä, qua_ maxima

potero

ratione,

exfoluturus. Eo autem alacriorem ad

prylens, quidquid elf, fcriptufte

genus

fe profitetur animus,

quo

gratior ipfi fpes, före,

A ut

(6)

)

2

C #

öt hosconatu$

qualescumque, facili fua humanitate fub-

levare

Benevolus Lektor haud

gravetur.

Brcenkyrkenjis parcpcia, cui antiqufus

nomen

U^an-

tbår fuiflTe

inferius monftrabimus, nnibus iftius Suder-

manniae

provinciae includitur portionis,

quas

Toernea

meridionalis (

Söder

Torn )

nuncupata,

binaque hodie

habens

territoria, Svartlofenfe & Sotholmenfe, hinc

a teloniis

Stockholmiae auftralibus ad auflralem Telgam

(

Sodev-Telje), ubi tenui ifthmo ad reliquam adneffitur

Sudermanniam, illinc

a

Marlero lacu transverflrm ad

Balthicum usque oceanum,

haud exiguo utrimque in-

terje&cr

locorum intervallo, procurrit. Et, fi humilis

ifte ac

depreffior, verfus Telgam maxime, ager a-

quis quondam obte&us jacuerit, pervius navigiis, id

quod vulgo creditur#), Tocrneam noftram fpeciem tunc praebuifle infulse neceffe eft, quam una ex parte Bal-

thica

Thetis,

ex

altera dulcior Masleri lympha, in un-

darum confti&u amice

fefe commifcentes, ambierint.

Antequam

vero

ulteriori argumenti, quod delegimus,

nosmet committamus

tra&ationij quod

pace

fiat Le-

&oris, noflras haud alienum arbitramur cauflae,paucu-

' la

quaedam de ipfa Toernea & illis praefertim momen-

tis,

quas

ad vetuftiorem regionis ftatum pertinent, in

genere

praefarij idque eo minus nobis vitio verlum iri

confidimus, quod obfervavimus, horum pleraque, ne

dicam omnia,

ab illis elle intafta relitta, qui alias, egre- gio

certe

inftituto, in defcribenda Sudermannia defuda-

runt. Hoc dum agimus,

ftatim in limine nefas föret

Cand. Le&orem

ignorare, quanto officio noftrum u-

trumque

fibi devin&um voluerit ,ad Reg. Antiquit. Col-

legium Adfeflfor Ampliffimus D. Brocman, ditiffimam

jtaörum fcriniorum fupelle&ilem nobis recludendo. Cer¬

te

—— i

0}

Conf. Generef,

a

Daun, Sve. R. Hill» tom. I. p. 3S7*

j

(7)

• )

3

( •

te

absqueillo föret lümine, nefcioan digni quidquam8 quod legentium oculis fubjiceretur, noftra hac in r«

proferre valuillét opelia. Nequereticeri

a me

debent, fingularia in

me

menta Pra?clar. D. Sam. Gagneri,,ad

idem

Reg. Colleg. Amanuenfis Laudatiffimi,

numquam

non grato

pe&ore fervanda.

Teerneam non

eodem,

quo

fe hodie pandit, amb-

itu

patuifle anciquitus, Ted ar&ioribus ab initio circum- fcriptam terminis, illum fcre comprehendifle

montuo- fum

regionis traåum, qui Agnefitiam, cui poftmodum

Srockholroize inditum eft npmen,

ab occidentali

latere claudit,

yidere nobis videmur in notabili illo

Sturlo-

nidjs

loco, ubi

mortem ac

fepulturam AGNII Regis

delcribit b ). Thiodulfi fecutus

au&oritatem, locum*

quo

cremabitur Rex, inde Agnefit adpellatum, ponit

a außan ver

dbom Taurmom, veßur fr

a

Stockfunde: ad

rientem Toernese & ad occidentem Stockfundae. No- tiftimum autem eft,

Stockfundee vocabulo intelligi fre<*

tum, quo

ipU urbs Stockholmia

a

boreali fuo fubur--

bio dirimitur, hodie

Norrefirhm

c).

Hinc, fl ifto

tern«

pore,

quod

ex

verbis modo allatis fequitur, re(pe£lu Stockfimdce occidentem verfus pofita fuerit Teer

nea

&

media inter utramque

Agnefitia,

quar

jam ipfa eft urbs

ftriftiori

ienfu,

per

fe

patet,

feriptorem Iftandum

vo¬

ce Tnur\ qua

utitur,

non

quidem indicatum ivifle

o-

mnem illumhodiernum meridionalis Toerneas

ambitum, qui ab urbe principe,

per totam

maritimam oram,in-

fulis ad Balthicum aequor

featentem, ad Promontori¬

um usque

Lands-ort orientem verfus fefe extendens,

flexo inde itinere ad

Telgam auftralem

recurrit,

ubi Kycopienfis prafeåurae eft terminus. Veterum itaque

A 3

Ttiur

b) V. H-eimsfo-. tom. I. pag. 23. quem hcum in verfrone Nob.

' Peringskioldiinonfrtis ndcurnte redditum ejJe>ipfa illius

docebit

infpeclio.

t) Vid. Ao» Joh, Grwnbsi. Diflfcrt, de Stockholm, part.I. p, 5.

(8)

• )

4

c m

Taur vel Taurn minorem

quendam contraÜioremqiie

hisce in

plagis & frgillatim in

oceidentali ab Stockhol»

mia, diftridum denotaffe

necefle ed:. Nen efl atiCem,

quöd inre omnibus

nota moneamus,

antiquum Taurn, diphtongo

au,

commodioris eloquii cauffa

in 6 fub- mutato, idem valere ac noftrum

TSrny eodem modo

ac

Hauk, hok, duga, öga, Andur, öde, tiaug, hög,

& fexcenta alia

d).

Quod fi itaque, quemadmodum

habet GenerofifL

a Dalin

e)

t ro

Taur

veteris

Scythica; feu Gothicas

lin- guae

idiomate

montern

exprimat,

cum

'quo etiam fen-

tentia

congruit Celeb. Rudbeckii/),

ex

fpina dorfi fi-

militudinem

quasrentis, & fi

ad ha?c

regionis pofitus

oculis

obfervetur,

nemini dubium fore

opinor, quin

Tocrnea?

adpeliatione denotata antiquitus fuerint

illa montium

juga,

quas e

Mselero exfurgentia meridiona-

le lacus litus ad

fuburbium

Stockholmiae auflrale cin- gunt.

Quamobrem

etiam idem Gen. a Dalin

g),

Ultimos vitte a&us R.

AGNU,

ad du£lum fflandici fon¬

ds, a quo tarnen non nihil

recedit,

exponens, Tauren

vel

Törn, ubi

humatum ait

Regem, ibi collocat, ubi

jam

efl fuburbium

auflrale. Et

pari ratione

hxc inter- preeatur

Nob. Wilde

, vocem Taurn reddendo Skinnar»

wiks-eller Södermalms

bergen b). NequeforTan incom-

mode huc trahi

poflent,

quae

de Tauro, Afias

monte,

quem

immenfum adpellat Plinius, apud fcriptores dis-

feruntur

i)

,

five nominls cogitaveris, five fitus

con-

ve-

d) Verel» Runograph. cap. P. fol. C2. feq.J conf, TisUflian,

Cfram. Sv. p. 67.

e) Vid. loc. cit. tom. I» p« 17* 3o7*

/) Atlant, tom. I. p. 392♦

m) V. loc. cit- p. 344.

h) Vid. Adnotat. in Pufend. p. S4I.

») conf, Nob, Wnöf l29y

(9)

#

)

s (

#

Vene iram Certe

veteribus, docente Eustathto,

votv^s

dib

batur,

q

-cquil exceifum

robore aut mole corpo¬

ris

pfasftaret Et quernadmodurn

Taurus rnons,

partibus binc, ili)hC3 ftnmrorfum dextrorfumque emilTis,

com-

pJures, quod

notant

Geographi, Afire regiones

perva-

gatut; ita

quoque

noftrum

Taurn uno Jatere

longe la»

teque

in MaTerum lacum, altero

ad extima Baithici maris

promontoria

continuo montis dorio

telp

expor-

rrgit.

Et hoc

refpeftu

nos

quidem natales

nominis Toer-

neae

explicandos

& ex Sturläo arceflendos efie duxi-

mus inde ab abrate AGNII

Regis, qui fi

anno Chrifti-

anas aera?2go

ad Wildianam computationem,

vel anno

465

ad Dalinianam, diem obierit, fequeretur,

ut Toer-

nea,

quod ad denominationis originem,

ante 13 aut 14

abhinc fecula,

&

indigenis

& exteris quoque,

qualis

modo laudatus

fcriptor mit, innotuerit;

nifi forte ma-

lueris illam ad

ipfum Sturlonidis

aevum

referre,

ut

qui^ufus fit fuo leculo, hoc

eft tertio &

decimo,

noto

receptoque.

Sed &

alla fortaffis

cuipiam

arrideret no-

menclatio,

a Thor

repetita,

cujus cultum hac in

regione praecipue viguilfe

,

plura locorum nomina,

quorum hoc

compofitionem ingreditur, indicio

fuerint. Tantum

abéft,

ut

inficiemur,

ut

potius, quod obfervetur,

di«

gnum reputemus,

Thori

noraen hisce in

oris, itemque

in

finitimis,

maxime

quondam fuifle frequentatum.

Hrnc

Thorsharg,

nomen

oppidi Torfilke vetuftiffimum, quafi Thori delubrum: Thorjen,

antea

Thorsne.j

vel for¬

te etiam

Tborsnas: Tbrofoy

per

litterarum transpofitio-

nem

Tborsb, qüod hodie

effertur

Tbrofa, Jovis nuvius,

ex fententia noftri

Rudbbckii ky & fi,

ut

opinatiir

idem

A 3 vir

k') Viel, Atlant, tom, 3, p.

45:4.

I

(10)

• ) * ( •

Vir

Incomparabilis /), Tbyras idem valuerit

ac

Tbor>

Tyrefjo

quoque,

quod anno 1369 Thyrijedb adpella-

tur, ex

eodem fonte

nomen

trahere putabitur: Tboré

infula,

quae

primum habet navigantibus inträ infulas,

oram maritimam

Sudermanniae

tegentes,

in Toernea

Pro¬

montorium, quarque ex quo

magis innötefcere coepit,

huic

regioni fuum commodafle nomen pofuit. Prster-

ea etiam non minus hic obvia

funt nomina virorum propria

,

ad eandem originem referenda: ut f)aurir>

quod bis occurrit, tum in cippo Runieo juxta pr^dium

Fareftad in

paroccia Brasnkyrka, tum

quoque

in alio ad

templum paroecize Wefterhaninge: item in compofitis porfaßr, \)urbiovn, in paroecia Sorunda

m

); in ferrito-

rio

Svartlofenfi \mrgum, {wrgift n). Verum enim ve-

ro, i^t

de infolentiori chara&erum £> & Tpermutationé

nihi| commemorem,

haud dixerim,

an

iilis hoc noftrae

Tcet^neze fe

probaverit

etymon,

qui perpenderint, non

modo notis

hiftoricis, quibus nomenclaturas ejusmodi

- fulciii par

eft, hane penitus deftitui, fed etiam alits in regionibus & longe

extra

Toernese hmites locorum ob-

venire

adpellationes,

qua?

Thovi

nomen

fibi adjun£tum praeferant; cui rei documento funt Tborsm & Thor tunt

Weftmannia?,

Tborstuna Fierdhundriee, Tor

es

bytt

a,

Tore- fio Oftro-Gothiae & permulta alia. Neque filentio pra?-

termittamus Bursi

conjeåuram, qui,

quum

torna^ ipfi

fit idem ac

ceflare, definere, Toerneam inde exiftimat adpellatam, quod, Upiandia incolis impleta terra hic

coli veluti

defierit

o\

Nos, cuinam

ex

allatis fenten-

tix,

———Ml 1II»III. mrnun «ii.ii .1 inIi.»fc.»wwi ■«.r I. ■■ »■.!■■■■ «11 ■ I ■ ■■ ■

/) Vid» loc. cif. tom. p. 38^

tn) Adm. Rev. Gioranss. Baucii. n, 676. 677-

«) Vid. ibid. n, 68$♦ 686.

o) Ut diftinctius perdpiaturhaeeBurri

conje&ura, fequentia liceat

«Xiched. Palmschioldianis transfciibere. TurnßtaÜ, efter Buret

gisf-

wng, deraf

bekommit ftt

namn

bos de gamla,

att vare

förfader, fotri I

(11)

IP )

1

( ®

tia:,'

tamquam

potiori, fit adfurgendum, uti lubentes Leåoris pcrmittimus inteliigentis judicio, ita ille vicis-

fim

poftulaverit,

a

nobis explicari, qua potiffimum ra-

tione,

poftquam Toernea: terminos, fuis in primordiis,

inträ montuofam iilam

auftrali Stockholmia? parti ad-

hserentem terram coércuimus,

qui, inquam, fa&umfit,

ut latius

poftmodum ferpferit ifta adpellatio, & Toer-

nea,

prorogatis velut finibus, ampliorem multo,

quem nimirum hodie

habet,

terrarum

tra&um fit complexa.

In fubfidiu'm hic yocare

convenerit, id quod alias ufu

venire

adfolet,

ut ex

notiori

terra:

cujusdam vel vico,

vel

angulo, vel alia

quacumque

portione integra

non numquam nomen

trahat regio. Sic,quando hiftorico-,

rum non nulii

obfervant,

ex

Scano, Scania: vocabulo,

totius emanafle Scandinaviae

adpellationem,

unamque Hollandiam univerfo

Belgio Foederato & reliquis illius,

quotquot

funt, provinciis fuum iroponere

nomen, cur ni eciam fieri

potuerit,

ut a

laurn, montis nomine, ad-

jacens quoque

regio Törn fit nuncupata? Qua id

eve- nerit

temporis periodo,

quum

adcurate definiri

nequeat,

hoc forte

ipfö longinquior nominis

arguetur

vetuftas.

Ceterum,

quandoquidem is omnium

rerum

modus ob- fervatur,

ut a tenuioribus

plerumque initiis a?tatis

pro-

grefTu, ad majores au$us adfurgant

atque

excrefcant,

huic

poftra haud fecus evenifle

auguramur,

atque

no¬

vis urbibus &

regionibus

recens

occupatis, in quibus

incolarum numerum lentioribus incrementis

augefcere

de-

aldrafarß bår i Jandet inkommit, hafva , dä landet alt

omkring

Upfaht

och Sigtuna tvärfyllt och till boningupptagit,

ftdft farit

föder ut inemot

Telje, och efterfom ättetalettornade der upp, drock den landsorten der~

af kallad worder Torne; ty tornan&mnomwi dernågot äterwänder, få- fom Torne, der Bottnen äterwänder norr ut> och Torneby wid (karf-

wens ända, och fåledesjämwäl Torne, der try

folkländer

föder tit ä-

tetwändn.

(12)

• )

8 C

- li

sfeprehendimus%

ac habitari

adeo

ut, quatenus

magisfmagisque

co¬

cocperlt Toernea>

eatenus quoque nomen

\ fenfimtam

invaluerit, & fimul

cum cultura per

regionemto-

quantam

(e diffuderic.

Probabiiia hsec forte

func,

fed nihil ultra. Confidentius pronuntiare

audemus,

medio jam feculo decimo

tertio, &

ante fundatam Stockholmiam

urbem, ejusdem

omnino

amplitudinis fu-

ifle Toernea?

fines,

ac

hodieque funfc. Colligere

id no- bis

pofTe videmur

ex litteris R. MAGNI Ladulås a.

1283

datis, in quibus

quum

Epifcopo Strengneienli jus

patronatus,

quod dici fuevit, in parcecks

Botvida Si Slem

conceditur,

hx

ipfx paroecia; in Tår

dieuntur

pofit#,

ita

quidem,

ut-ex litterarum verbis

adpareat,

recentem jtunc non

fuifle, fed vulgo

notam tam

paroeeiarum,

quam

ipfius regionis adpellationem.

Haud ita multo

poft, & circa

annum ifio,

in binas difpefci foiitam

fuifle partes,

fuperiorem

nempe

& ulteriorem Toerneam,

Öfra och Kttraedoeemur

ex codice vetufto EccleC

Strengnefenfis, ubi ad

id circiter tempus notatur, Prae- bendato Botvidi incumbere officium vifitandi7håram

utramque p\ Idem

quoque ex

pluribus hujus

xvi mo*

numentis,

nec non ex

litteris,

a nobis inférius

profe-

rendis

elucet,

in

quibus

nomen

provinciae noflrte

vatie

jfcribi,

nunc

adjecta

iitterula

b,

nunc

omifta, in tranfitu

obfervamus.

Sei-

p) Hic codex membranaceus, qui concinnari coepit a. *295 in-

de aba. 1331. & poftmodum continuatus, in Reg.Antiquität. Aichivo adferyatur.lime Ex illoexcerpta, fua ipiius manu digefta, mecntn benignis-

communicavit Vir a me fiumquam nifi Jionorjficentiffimenominan*

dus, Ampi, D. Brocman, cui eidem Evergeta*., uti alia permuka, et- iatn debeo, qua de partitioné Toinenlis provinciac a me adferri potuc- runt, quaeque iple, una cum adpofitis annis, ut in aftis Archivi inodo memorati difperfa inveniuntnr, conquirere, & pro rara fna humanit»*

te, ad meos ufus concedere haud eit gravatus.

7

(13)

Sc ilicet ad Toerneam (u

perl

o rem

(Ofrvanthor, Öffra

eller

Ffra Tliöfs

Rarade)

referebantardeptcm fequentes

paroecice: Wautora,

tum anie,, tum ad an.

1427, ex no

tatione Nob. Peking:riöldij.

Huddunge ad

an. »40g.

Akra ad ån. f440 c? 145f

y). BoUtida Kyrka ad

an.1449

& 1466.

Slem

ad an. 145-2

5c <1466. Grodunge ad

an»

' 1454.

Telgte

ad an, 1470.

Ad Toerneam ulteriorem

{Firc T6ör\ Fter

7bor^

Ftter

Tborsc Haradc)

per t

i

nu

i de reperiuntur

quatuor

fe¬

qnentes:

üdzmo,

feu Üsvjo ad an, 1579. 1409. 1444.

1448 r). 144p. 1462

&

1496.

Sorwida,, Oflerhanmge

&

JFeßerhanwge ad

an. 1475

/).

- -

B Patet

a) Par» Akerd Strengnefenfi 'dicecefi hodie non nmplius paret

ante lios coo fére annos inde avulfa ac

Upfaiienii adjefta (VicU Ampi.

Salvh Defcr. Upl. p. 212.)

f) Vid. litt. Conveut. Cocnob, Clarenfis d. Domin'. 5. p. feit.

Pafch. a«, 1448> ppr quas D. JEhengisio Nicolai venduntuP1 orac terrae in Rifva in (Jckmo Sohl Ythra Todr ßic, apv Max. Rev. Nomr

berg in St. Clara Minne p. ioo.

f) Quumnon alinnde magis conftet, qusenam ad nberiorecn Toer¬

neam relatar fuerint paroecite, quam ex litteris, quibus Dorn. Birgitta.

'OlaviQathedrnlibet, proutfil. (Tott), .complures'Upfalienfiex Diplomat. Ornhjeli«.dono conceffit,fuas hiscebastom.litterasinII.orisp.integra«poHefliones templ®947. bica faepeftflerelaud.lu-

Ampi. 13. AdfefH Brocman transferiptas babeo.

Jak Birgitta Olofsdotter, Erligoch

walhyrdig

Mans Herr Erenei¬

gt;ß NielJ/ons ep^trlifne, fordom 'Riddares pa Hammar(la, Guäh hans fial

siaade3

rvitterligit allem, Jwa vtxcl1ept&komtnandefom themnuärnt

nt epter min fornämpde hare hoshondes ielkefige hon, begäring oc radh, hade i hans välmakt oc i hans yttcrfle, ther han mik hadb, rådde oc

j

fcopsdume liggiandes fomgärdJkulleoJidnetknfcekoridheligec gifwtr Upfaia Dotnkyrhaochoshojidcs,Ha;■af bäggesheradnemmoptaThyarformaiiede,hafwerdamodeminwärei Och.mo Soknjakutlätk.kdpepterFaders,ärnuegoocds, ok morgengafwor,minitilthentbetgifrit,Gudstienßsrättsiharne,Inro]Yttratrefaldighttsoc-eij barnmorgengafwor,frtnettorn.enderuppehälle,teethäradlifivandest aoclatanarnpnmitwännerocftiktametocopne,for

Strängnäs

hade,meraUcnågon'hrfala,min fram-eftfrittbeattunnerguds-godsminwil-bi-iag

(14)

& )

10

( $

Patet autem

hmc,

paroccias} quas

alluit Balthicurn

mare*

hodie fub

x

territorio Sotholméafi comprehenfas,

ul-

t>c gardu, fom ther

under liggin, fom

are en

Maine,

try

afgar ds torph

fom heta Botolpstorp,

Heringe

torp,

Kolehotne, famh gar da i Jkalf, en

gard i

Tingxftnda,

en

gard i Elehy i farna fokn qc har ad, hem pa

'föra Xgarda, en

gard

i

Ringeßada,

cn

gard i GocJsby i Sortmda. fokn

i fama barrad. Item tree garna pa utu, oe en pa

Eedh, tyda garda

pa

Troma, tva gnrdar pa

Fiaderlang

, ett

gard

pa

War6n, tre

gar

da pa

Gardhom i Ölter Haninge foVn, i farna

baerad, en" gard

oc tu.toro, Hyttetorpet oc itt annat pa Saatno t

Waelter Haninge fokn

oc

fame hje-

rad, fom mit Morgongafrao href

klarliga utvciifar,

Met

all* theris tillagor,

etcrättigheter^

akery

ang,

fkog,fkjül,fiJkewatn,

qvertte,

qvernefrdmer, ßiiat\

vijer, fjkeleije, nar

hy

oc

far

r*, engo

undantagna, hwad Wtmpiithe half

leta eller tiampnas kunno,

fom

nu

ther till ligger, eller her

epter

finnas

kan, till eivardelige aga, mei fvo

fkial,

at

vtrdugafie Fader, Herr

Erchiebifcbpen i Upfata,.

then

nu ar,

eller hans

epter

kommande, ßtaÜ for¬

nampde gard

oc

gods ramla, fyra

oc

under hander hafva, oc all ranta

oc uphyrd ratta- oc. uphara,

forwendandes

oc

hejkjkkändes henne till Guds

tienfls uppehälle innan Upjala

Domkyrkia fornampde i fva

måtto,

fom

lar efter fkrifwat ßartt\

Fu'rjl,

atti

fyra

qmatter

ieinperd'age

ömaar

ed

Jk.ill i fornampde

Upfala Domkyrkie hollas

en

hegangilfi, [om kallas att-.

niverfnrium, med vigiliaj.om

aftonen

oc

mejfa

om morgonen met

alle

t

Le

Klcxcker,fb?npa

fornampde tiid. i Upfata Domkyrkie hem

a

flådde are, met

tnfingenmejfai höge Choren,met

rojf, liufft, vigning

oc anmn

hefkikkcl-

fe,fom i Upjah

Domkyrkia i fivadan hegangelfe

vaantar.

Oc tesfiikelß ßtall

ocihivarjoveko holdestre ms

jforfor hetge korfs altarenen af Guds

isar

di ge

lekamen, annan afthet beigekors,octhen tri

die af

vor

frttt,

tuet

thet-offi¬

cium,fombegyndes tiultum tuum, oc

ther utdfrper hivar l'gerdag,

nar

Cho¬

ren gnarnider

till

S.

Anne altare, fkal (lungas

epter

Salve Regina t henne

werfs: Gaudevirgomöter Chr

i

til ervigtiid, Ty af händer jak mik ck mina

tirfiva fornampdegard

Hammarfa

oc

fornatnpda

annar

gods,

oc

tillegtwr them

fornampdt Upfala

Domkyrkia tili everdtliga

ago,

thog Jma, at fik ma ok fkaU

fornampde gard Hammar

fa

oc

gods njuta, bruka

oc

beholda i mitt lufstiid,

utan alla genfegilfé, (ulan

Jkall fornampde gerd

oc

gods frii

oc

ohindrade

komma Under Upfala Domkyrkia igen,

fom forejkrifvii ftaar. Bidjandes

ec uppa Guds rattviifa hügelige

förmanande

s ,

eij

nogra

mina arfva eller

tptcrkommande fornampda Upfala Domkyrkia

nogot

hinder, quaal oc för¬

fång,epter teiiile

dag har

uppa at gora.

Till thefs brefs yttermera vijfa

oc högre förvaring,

tha

hänger

jak Birgitta fornampde vitterliga mit

tnfigle for uua

brefbidjandes der till thrlige

oe

va Hyrd ige manna

,

(15)

• )

"

(

&

ulteriori Toernere

(Fitra To6r) fubjeftas fuiflc;

quem«

admodum

viciflim,

quae

Madero propias obvertuntur,

in Svartlofenfi * ) jam territorio

Tita;,

ad

Toerneam

fu-

periorem

(

Ofwan Tår) fpe&averint; feil, quod eodem recidit,

qua?

noftro

aevo

Svartlofa & Sotbolms

Heerad di- cuntur, territoria olim

adpellata fuiiFe, illud Üfre, hoc

Httre Tor.

Äccidit vero non numquam, ut

hoc

nonubivis vef-

bis diferris

exprimeretur diferimen;

pari modo ac ho-- dif moris-efl dicere: in

Recarlia, pä Rekarve,

non ad«

dita dirtini£tionis nöta,

unde intelligatur, orientalis

ne, an occidentolis

defignefur regionis

pars, Sic

legimus

a. 1300 permutatam

fuiffe dimidiam

marcam terrae in Thor cum düifviftade

Oftro-Gothiae; Tic

quoque

i^ibi quid

am

Henrichs Bahbe,

quurn

Romam

a. 1438 her pararet,

domicilium

fuum dicitur habuiile in Thor &

paroecia Slem.

§• "•

Quum

multum habeant c%cx

no&is,

quae

de

re*

gionum in

patria

oaroeciarumque terminis, magnitudi-

ne ac

diviüone,

ex remotiori aetate>

diileri folent, mi»

B 1 rum

Herr NilyStures, Hofwitsmans ofn-er JVefttraasoc Dala, hederlige man~

na, Her Herman Rodenkerks, Herr Arins i Hatuna, Canonicoi i Upfa- la, Olof Pederfbns i Adöå oc Jon Eriksjont i Hakungc a tvapn in/igte

wet mit'egit, Datum in caßro Ahnarftak% die heati Andrea Apoßoli,

Anno Domini MCDLXXV.

*) De paroeeiis Enhorna «Sc Täxinge nliquaiido

diTceptatum

fuifle>

mim Ökpebeenli territorio an Svartlodke parerent, ex Decreto Regio, quod ex ön'gin; defcriptupi habent Collect, Palmfch. videtur pofle colligi:

Extracl af Kongf. Maj'.ts Reflation gifweii Oknebo och Svart- lofa Härader. Dat. Uhfala, den 3i Junii 1C54.

3. Momentutn.

Kongl. Maj.t vil härmednädigß, det Enhörna och Taxinge fochnar /ko¬

la herrene haftverefter horavaritoch Ijdavan ochunder Oknebobrukiligit, AciumHäradsmfiipra►tingslag> Jäfotn tilfo*

(16)

y

t*

c #

£tim fföft

videbitur, integrum nobis

non

eUe

rera;

nfa

ovo repetere

& ipfa iflius, quam-Tocrneae modo ad«

fcripfimus, divifionfs rimari incunabula-, Infölens

au-

tom

apud

nos non

eft? regiones paroeciasque, radon©

babita

pofidonis, in fuperiores & ulteriorés (Of

ver

och- Ftter) diftribuij quemadmodum,

ut e

proximo

argu¬

mentum petamus5

in paroeciis Of

wer-

& Ftter-får

na-^

territqrH Öknefroénfts, Öfwer

-

ck Fiter

-

Enhorna-,

nec

non

Of

wer

~&r Ftier

-

Sela terrkorii Selebo, obtinerevi- demus,

in

quibus denominationis difcrimen

a

locorura

fitu

coclkjue plsga ita pendere deprehe'nditur,

ut quac

feptemtnonem- refpiciunt, fuperiora ( Öfwer),

quac ma?

gis in auftrum \rergunt? ulteriora ( Ftter) fere dicantur.

Eu par quoque

rationoftraq Töernea* fuerit. CeteruHi-

©bfervamus, adpellationes Öfwer

-

& Ftter-Tor-n,

tem¬

poris progreffb, p&ullätim obfoievifTe

ac

tandem publi*

eis e cåbuiis

pehifus evanuilTé, firoul

ut

nornina^ terri¬

toriorum

Svaftihja Sc Sotholm

r

adulto jam ieculo deci-

mo qumto,

illarura in Ig

cum

ulv? recipr

atque

incre-

brefcere coeperunt

Gerte- Arrrpifff D. Brocman*

me

edocere ©få

dignatirs, iefe ibue ab

a:

1470,

nomen-

Ft- traßfwan,

aut

Wantbor in Abb.?

non

invenjfle, quin porius deprehendiffe fe, & parocciam Grodunge terrjtorio Svart»

lofenfi f

Svartdöds Har af)

a. 1481-

adfcribi

r

& feprimo

inde pofå annor

pareeeias Slem-

a c

B

van

kyrka ad idem

referri

tcrritorjum, quod

tunc

Svarthelotha,(Svartes Lottty Svartfiolots eller Lyd bus.J IFrade le

r

i b 11

u

r No nä um ta¬

rnen circa- initia feculi proximd

prascedentis abrogatarn

fuiile

prorfusque. defiisfé priorem adpelladonem, col- ligitur

ex veteri

albo jüdiciali Uplandico, cujus copi-

am bumanitati n umquam

fatis prredicandse ejusdem-

^rnplifTimr Vhi debeo t% Quod

vero

hodie

tota

re-

t) Ira' haec Kaber: Utdrag utw en Utlands

Dombok ab

A-.o iji$, tillidtf inclug

(17)

m y

n

c •

inegio Tarnen vocetur tncridhnnlisv quafi ab" alisr, ad

quam

refpiciat, Septemttzmnli diftin&a, id citerioris

z- vi videtur

efle,

nee

quod iciamus, in vetuftioribus

roa- numeiftis accufrit.

Toerneam ut'

bodie,

-

ifa & antfquitus Strengne-

fenfi

paruiiTe F,pi(ccpaii fediinter alia indicio funt lif¬

ter«, ab

Anundo ejus dicecefeos Preefule, Famngsoeae

{in

Faringia oijum)

a.

iagft. d.

15.

Kal. jul. datae,

quas in actis noflris

Bißt. Ands proteß diei folent, quibusque

ille , nomine

coilegii Canonicorum fuorum poftulat,

ut

pari modo ac/boernea

,

fuburbium

quoque

Stock- hplrriix

auflrale non ad

Upfalieniem, fed Strengnefen-

ffern di<xcefin

poÜhac pertinerer

u.).

Liquet id ulterius

ex

indice,

ut

dicitur, taxationuparceciarum Suderman—

ni«, in quem

referebatur, quid illarum

unaqusque,

fuis

pro

facultaribus erogare-deberet,

aut

ad Epifcopum in

itinere conflitutum

Hofpitiö excipiendiiro* quod illi

pto»

curare

adpellabailt x)y.

aut

ad alios neceüarios fumtus

B 3; quot-

Hans Clason till Areda,,HaraJsbofding ofver Ferremnna Hårcdi holt Ting i fammn Hårad iSor den 22 Jamiani, i BefhHtimgsmannens

på Svartefjo Anders Iiarffipt tiårvnrr: déH 12 Fepr. i Ydre Tom, F

Christ. Bagges ,Befalkiitipntans ofv er Ofrc*

och Ydre

Törn ,-udrvßrt,

i Osm» klockarefingir: den i$*. öct* i Wåfierbnninge:

Soclmtfiugu:

den'

}f> Januarii i Bro Hårad-och Bro fot bits klockareßugtn den 4, funn i:

Ferrentunax den-to Fehr. i OfveTorn' i Brigffkjorkierdclockareß11gu. Ariclit Ampi. Bpocman; dar Tingsftållet fvrmodeligen

åfven

altid varit; fifcw'■

vid år iljo ett-allmänt ting i Do lernefurmåles vara kållvt,,apud Ga- ppHam Nervika- (Noras Cnptll) .incuria; canipanavii eller klocka-- reßufvan.

De.dplé judice tervitonaii Hans:Clason cDnf. Psringsk, mon, U£l,.

p. 130. & C hrrak, p.

k) Vid.' Collect. OrnhJeim. cle Dicec. Streng«, töm, 5. p. i7"5o>

in Reg. Antvqg. Avchi eonC Rev. Riiy7je1.ilBpilcopofcop. Sn•p. 206,*

210. ' v

*) V. Du Fresne Gloitar. tftm. 5. p, g$0. Aq> «fei quid fit tfcc:

«ctUfiafika- procmatio} fufius expiicatuiv

(18)

#

)

i4 ( #

qaotannis' in dioe:efin faciendos, quales

erant

pecunia?, Vifitations och Profipemiingar

y)

dietas.

Hunc

indicem,

prouttatus

nobis ab Ampi, Viro modo laudato

ed:

fuppedi-

j

integrum fubjüngere

e re

efle duximus, in

gra- tiam eorum,

quibus volupe fuerit noffe,

qu$

prifli-

num tangunc

dioscefeos ftatum.

Difcimus antenn in-

de,

tum Siidermannise omnes

paroecias, poflquam illi adjunéta fuit Nericia, quod

a. i\6o

radium

credi-

tur a),

in

quatuor

omnino

diftributas fuitle

Preepofituras, Strengfiefienjan, Torenfem, Njcopienfem & beridenfem,

tum etiam in

primis

quamam

paroecias Törenji fueritu fub- je&ae

.af

^

-

Si

y~) Pace cognati raei D. Laur» Brannu oblervaverim, in iflius Differt. de Terrir. Holeboenfi p. 23, ex male le&o nurogiapho Ampi»

ürocmannicommode ponitur,, irreptiffe .mendumex hoc. facile. quumcorrigendum,Poft.loco Proßpenitingar pasum z) V, Rev. Rhvzei. !. cit. ,p. 205. leg.

a) Exhibemus hie integrum fyllahumt qualem illum ab Ampi.

Erocman accepimus , fuo ipiins characlere exaramm: nifi qund nobis videatur columna fecunda in rei ubeniorem explicationem e*e adjefta»

TaxaNoclium procurationisin R. Ant. éx

Cod.Membr.

FccL

Stregn.

Arch. circa a. 1440.

WatubSr

Huddunge

AåkrS

Botvido kirkiu c» annexa Öfter Haninge

fVefter Haninge Ödztno

Sorunde

Grodbunge Telghia

Eenburtte

Taxunge

Turunge

Tvem

bodie Brankyrka L prius Uddunge l

II Salem, olim Slam II II Vikoochflere Ca* II.

pell åro nyare

IL IL II.

II.

HanbSrna, 1364. II.

I.

Nora -quod quibbet

iphabifnns in provinciis Öfterrek&Vefterrekföl-

vet pro cenfuRomanoIV,

«lenariosannuatim &. fi-

cut conlvevit dividi äb

öntiqtio, quod ecclefia dietatera, de quacamere Rom. IV:a pars debeba-

tur, fed de medietatere-

fidua Ecclefia E/kilstuna nomine S. Efkilli levavit dimidium.Dereliduoau- tfm dimidioequaliter db

(19)

# t$

( #

Si de

cjvllium negotiorum; admmifiratione quseris* novimus, quo

certior

ejus rei repeti potefl memoria,- Toerneamr meridionalem

>

u

cu

Gernn cum annexa M'tkt*

Hölo cum annexa

Ttoo/n cum annextk Vordunge

Veßer 1iutlvh

Torfai.Lir f

Leßrtinge Satierfta

& Boßäffl Trrßvrna cum antttxa Gafunge cum:annexet Brrnlunda

Grytba

h'dgudavy

cum annexa

Ixßahergba

cumannexet lildh cum:annexa

: Rcmilrona

Raaby cum (tnnexa

Svarthetcumannexa

I Nie/>0/(12

Twna cum annexa- lunda cum annexet.

Stc^hatompta c, annexet

Birken]k

Halta, cum annexet

Betbnx.

Hufahy

Åardala cum annexet

Blnxteccum annexet

Mahn Leerbo Ski('Hinge Floäha

Vykinghaker

Öfieraker

helita

Helghefla cum annexet

Medhellufa

cum annex a

Ytter Jänta

ol. utraqueHolt Vagnbärad Varthungum1364

nunc Vd'inge olimYeßerLtingh

hodie Bogfiad

Catharinanas

Dillttccs

Spelvik Bedinge Bipfa

Barbe}

Bergsheimnr

Kila

Nykyrka

Wrtna

Torfa Wadshrt

b.

Vingåker

Hyltinge

Ben

II I IL II

IL L I I.

II III IL L IL IIL I.

II.

II.

IT.

II.

II.

III.

II.

II.

I.

II.

IL IL IL t.

].

II.

II.

IL L II.

II.

IL

videndo- un anr portem Hojpitalarii in

Tfkilj

nttmnomine Johannis*reeeperunt,

reliqua

v

pais S:oOhvo donahaiur:

dé reliquis.

ver© prov

ciis in Sudhermnnnia quiiibet inhabitansTres

navios fblverr talirer dividendos, quod Eccl

Cöthedralis Tpartes

recipiar,, de quibus

cam

IViam psrtem habet recipere,

de rchduo

aut

medieras Beato Ölavov medieras vero Holpitala

nomine S.

Johannis <3r Beato EfkiBo fr B

equsliter

dfcbéarurEflkilo in Sudbevmannia

, vielo in Torrt*

NB. Tfaec 134Q fcripta'

yidénttlft.

fq. v. vel feeulo

poftea.

Denarius Tetri taliter debet divid? , ut infe

eontinettuv Nora de qualibet maren tocius di

fis, pretei* de-Bekis,

habebit ecclefia fex

öras,

mera quatuor CoUåos

E/kilstutia duos folidos.

deprovinciis

Rekeihabebit ecclefia de qualibet

n

$3 mediom maicam,

Camera

unam oram3

E

tuna tresaras*

Dtencker cum amexa O ija enm annexet Seethert) q

Torpet

Tunfivcum attnexa

Torferght Forjf

Gifberger cum etntiexa

Hufaby Byringh Sttmqujla tum annexet

Neshultanicbil Lfkiltrvna

Walhy cum annexet Kittla cum annexa

jedher cum annexa

Hclgbeirna Gatybla Kloßer

Ulla Mahnet) Veßerma

Baby

Torfeiler Lyßad

Arla

Hammarby?

Sundby Barfvet

(20)

m ) te ( m

^

pafceciis Öknebocmis territorii,

'

Uplandiarum prafewiurse paririfie,

'

__4

£te-

'Marc. Or. SM,

tifo cum annexa [ HriradyolimLifiah II.

rcum annexa Ärja, Lanna />, Kdrnbo

IL

na enm annexa I.

fn

a Sila :

ra Sila

t

[b, Thorefund 0/

1 Torfne

}ohUluitflakyrkio

IL II.

II.

1

De Ncricia. fi

halunita 1 ' I.

la kirkio I.

idzbammar

/ /»-i

III.

'bbtigh II.

a - -

, ' IL

& Eker 11:

'iilghe i.

% > i

tnvja. 1.

.bergba de eecleßis

fuis i ' , in.

Ua ii.

itngbe ' , i

Izbro 1 \

y

i

IIL

mar i.

rfund i il

lunda ' il

Unge III.

bh v

.5 - ' 4 ill

tas II.

?•« i III.

)y . > 1

v / , II:

lift* v ii.

•raadb , . 1 II.

bettSfö

0 aas

ihr» 4

/ i III.

II.

I.

Ill

Samrnae menfs EpifcopaKs<Sc

rPrsbendar. .Canonicalium .12,7.

Prspofiturs

Strengnefi.

46.

Torenfis 26.

JUycopienSs 32.

Nericienfi» 47.

Mo nnftér.T)itec.S rrengn. 23.

Xaxacione#

4*

5-

i.

Summa Utuvei'faHs deint^gioan:o 307. 4.

Sed circa«, 1320 tantum mares 2cj6.6cSo!,7,

h. mijiorm.II, 01,4.

Ex.eod. Cod. IflefuntTaxation.Ecclcf.Diocef.Stren- membr.einea ginenIis - T)c

PrapoßturaTorenfü

iqvx). De Slsrniexore)

manu rec:ri Botvids kyrkium dec» &tt&oorar*

fuprafcr. de- iEkr'o féx ors.

letisqua: duo- Uddunghe fex ors.

decim -fueve. WantSvfex ors»

OfiraHanunge dus mares».

Weftra Kanunge dus ma res*

O^mödus mares.

Sorundedus marc®»

Grodunge duodeetna orae»

Telgfrisquatuordecim01a»

;|>uethum

tres or®.

'Ciernumcum annexaXIIII ors.

Hole cum ann exa dus mar cs*

Trofocum annexadusmares.

Waf-p)unge duodeeimorae.

Myrkib una marca.

j}orunge

fex ors.

v Tunutn dimidig marca.

Hufaby dusors.

Wéfter:Lungk fex ors.

Taxunge qnstuor folidi.

SummaX.XVII mares cumXITI fo-

^ "iicHs.)„Ret:rr

tf.TflU.

1 i

I

References

Related documents

rentes marcidum, immo vero nullum: quid vero efl, quod dicam nullum illos fruftum ferre, quum ne pos- fint quidem? funt enim arbores arefaåas, &amp; quod magis efl, eradicatas..

Non gredi bet videor periculum, pofle vero prius, mihi cautionc quam, tuto quod ad attention interiora in limine evitarim.1 ejus fe pro- pro¬.. De amplificanda repub, futurum

luté levis, quod ex noftri ignis afccnfu clicimus. fu- premum fibi tribuit locum. Quod vero refpe&amp;ivé leve, proximéfuccedit, utaér j Deindcé contra, quod ab- folucégtavé eft,

turam vero reflexionis, primum non nifi quod menti ob- verfatur externum, tum vero internum quoque, quod in confcientia empirica låret, diftin&amp;ius apprehendir. Hinc. omnis

Hinc neceiTaria eil belli meditatio etiam in pace, &amp;Princeps acRes- publica fine bello quidem, nunquam. vero line armis eiTe debet, ii pacem

vero circa explicationem id obfervatum volumus, quod , tam in illa, quam per totam tra&amp;ationcm,. ob oculos poni debeat argumenti indoies,

&amp;·, quod inde fequitur, cum confcientia earum rerum, quas tra&amp;ant, feu quod idem eil, cum adtentione ad res illas. Hinc itaque patet, quod, fi orator facer ita pof-. iit

quod fkut illae in urbe pura? lunt, ita &amp; aras Deorum puras efte oporteat£), PropeDeorum templa etiam L#ficonfecrabantur,qui nomen tra*. hunca lucendo, vel quod minime