J?
3
DISQUISITIO CHEM1CÄ,DE
CALCE ÅURI
FULMINANTE,
Quam,Confenju Amplijf. Oräinis Philofophici,
In Reg. Academia Upfalieiifi,
Prsefide
Mag.
TORBERNO
BERGMAN,
Chemise Prof. Reg. & Ordin.
,
Academia Imp. N. C., Reg. Scientiarum
Acade-jniae Scockholmenfis & Societatis
Reg.
Londinenfis Membro,
Publico Examini Submittit
CAROLUS ANDREAS
PLOMGREN,
Reg. Colieg. Metall. & Acad.
Scient. Stockh. Adfcriptus,
In Audit. Guftaviano Die XVI Decemb.
Anni MDCCLXIX.
//. A. M. S.
UPSALlAi,
MONSEIGNEUR,
♦f f W
f L, \t protection, qne~ Votre Siltejje Royole t!
c-^
röräfc
tfz/x
fciences
c/
en
particiilier ä
xelleSy qni ont quelque Rapport aux mines,
har-hardit i mettre d Ses Pieds un Ouvragey qut ev
traite.
Quel Bonbeur pour moi, Monfeigneur,
Votre Alteffe Royale ne dedaigneroit pas ce petit
ejfai, ni les Voeux, que j7 adrejje au Cid pour la
Confervation de Votre AlteJJe Royale.
jif'*?/ /' honneitr äretre avec leplus
profond refpect
MONSEIGNEUR,
DE VOTRE ALTESSE ROYALE,
le tres humbk, tres oheisfant
& trtefiiumisJérvitettr
Amtciflimo Domino RE3PONDENTI.
i
ulcev OJ Aurl rutilusque fulgor,Principum dignus nitidis coroms!
Se tibi curvat procerum caterva ,
Fulgus omne..
Hinc avent tanti genium Metaüi
Scire permulti*; latebras Joluti
Nempe fcrutando ,
b
ene UmperatisIgnibus, Auri. hiter bos foliers mentoras, Amice,
Qppale molltur tonitru movetque
Dax metallorum radiansque princeps9
Igne perußus.
Fulmen heic Auri retegis docesque
Fulminis icaujfas: cupidique ctincB
Dijcimus, quantum pretii vel Auro
Reddere fas eß.
Nullit res conftat: volitatper aaras Fulminans Aurum : fiabili decore
Atque fic cultu meliore Firtus
Sola fuperbit.
Fuge !fis
jclix, redimitus
almzLaude Firtutis: fluat ex Honors
Fama: tu folis meritisque difcas
hjfe beatus.
GUST. Aism BOÜDRIE. Ksg. Aeid. UpR Secret.tr..
DE
CALCE
A
URI
"•» T" T T T& '7$ & PK"! A TV. T ms""* l"*7*
Ii
jl,ivl
iN
A N.
iL.
Qudibet
res
nihil
pr^ßare
poteß
prater
icß
eß &
qtioätri
con-tinet.
Gebt r. \ 6-§. I. 3H!mira fulminnndi propriVas licet
freu-j io (altem deeiino & quijko nota ,?),non
üum tarnen ica a Natur«, myftis foit
ex-plorata, ut unde orracur horrendes hicce iragor, unde ftupenda hsec vis & explodo, in hone
cs-que diem certe determinari potuerit. Meie nihilo
minus phaenomena cccurrunc omnino
digna
at-A ten«
. . a) um antiquidimi A'clie* Ii.« fun involvtbanr arenrn.
PASI-mici auri fiilmiuandi vnnr.m t.o- 1.1US VALFNTIN'JS
pimusior-\eiint ignoramus
, antjgirnf'5us e- fun eam clase dekrJ}fit, mm ec inufitaris loquendi
fiuimu-a De Calce Auri Fulminante.
cintione, quippe qure non tantum
fingulares
in*
dicant proprietäres,
fed
etiam,cauffis
rite
denn*
dätis, theoriam Chemicacn rion poffunt nonmul-tum illuftrare. Quse fequuntur tentamina , par¬
tim nova , partim ab aiiis quidem antea
defcri-pta, jam vero foliicite
revifa
& Iimkata, qua En¬vis non pienam, aliquam tamen
prafenti
materise impertitura locem fperamus,eaigitur
utasqui
bo-nique
confuias B. L.
etiam atqueetiam
rogamus. 5. H.Pulvis hicec foiaris duplici in primis me*
thodo pra?parari potelt, vei enim aurum
in
men* firuo, ex aqua forti &fole
ammoniacocompo-ftto, folutum dejicitur mediante alkali fixo, vel
etiam folutio inftkuitur aqua Regis, fine fale am-moniaco fa 61a, quod variis fieri potek modis
b), ipfa vero pnecipkatio ope
falis
alkalivolati-Iis peragicur c).
Quocunque dernum modo
au¬rum
b) TsMs paratm* aqua Regis, JattJi- fuerit gFavrdattrm. Hane can-vel ex aev.iis ni fri & muri®irrixtis, tel-un p'erique Chemici, etiam re¬
vel e nitro acido falis fo furu, vel ceiKiornin intritf, ve! rencent, vel
denique e muria ncido ni tri infe- ita proponnnt, ut tantum fecurio-fta» Per fepatet loco ni tri vel mu- rent inde fperare licenr lucceffum,
rke, alios adhiberr po(Te fålesiisdein et vi.x negari potefl , quin
inter-gravidatos acidis. dum norm-ullar hujus calcis parti¬
skey Si prarcipitatio mediante al- cular quafi decrepitent. Ipfum
au-kali fixa peragitur, fedimentum non diamus Dann HELLOT , qui in fulminat, nili luenftruum alkali vo- Mein, de lr Ac. de_ Paris tyjf ita
De Calce Auri Fulminante 3
rum folvatur & deturbetur, fedimentum obtine-tur fkvefcensr quod follicite
coliigitur,
probekvatur aqua r/),& caute exficcatur
e),
aurumque fulminans vulgo audit. Ponduscalcis
ficcats quin*ta circiter parte aurum folucum
fuperare
Folet/).
§■ in.
Ph^nomenon, quod prsecipue celebritatem huic conciiiavit pulveri ipfiusque denominationi
anfam fimiil prabuit, eft ingens iile fragor,quo
A 2 pau*
Icribit: Mr. Groffe a ohfirvéavant quafi hoc modo vis tolli polTct,
moi, que qtinnd bor eß diffoutpar led tenendnm eft, eam non tantum
Je mehlige de hefprit de nitre & de non minui, fed ne quidem fine lo-/' efprit de fil, in pracipitatiou die l' tione fuinmam adquirere
vehemen-or, qtfon ventavoirfulminant,reuf- tinm, conf. §. XI.
fimieux lors qtdon emplqyc /' efprit e ) Calorein —r-27°
thermo-volatil de fil ammoniac, que fi 011 metri fuec. non fuperantem praefcri-je firvott de /' btitle de tartre par bit BOERHAAVE , & monente
defdhuicc, &que le coutraire nrri- D:o MALOUIN, il faut meine ti¬
ve, hrsqit l' or a eté dijfiut par un voir attention,que kfileil ne donne
efprit- de nitre reqalifépar kfelam- pas dejfus, autrcment cctte poudre
moniac. Dans ce dernier cas l' or fe dißiperoit tont d' un cnup, avcc
paro'tt etre plus fulminant, fi onde un grandhrnit, tel qu'eft celui dela
precipite par/' huile de tartre, que foudre. Chim. Med. Tom. II.14. fi 011 /' avoit precipite par uti efprit STAHL quoque teftatur, quod in
volatil. Cette objirvation merited' papyro, cui aurum fulminans fic* etre approfoiulie fcf eilepevt develop■ candum impofitum fuit , hernach
per uue nouvelle theorie de lafulmi- nar nichtes tvär,foweit die finnen
nationde!'or fulminant. LEMORT firahleu es von ferne hatten errei-.
tarnen facculö XVII idem fereuvget. eben können. Fund. Chem. dogm.
d ) BARNEROS in Chym. p, III. p. 24S»
Pbil. p- 432 dicit: ut eo melius ef- f)BECHER dicitj, LEMERY fectum edat aqua non eluitnr. Alii t misJCKEN —•
4 De Calce Auei Fulminante
pauca gr:m, vel in
cochleari
roetnilico,
vel
ferro
*
candcnte admoto, vei aHo quolibec modo calori
expofita fu iminis inftar fubito quaqua \
erfum
dis-tiliunr, Quo modo ac ratione hoc hatfequen-tia momen ta luculentius monftranc*
IJ. Calor, illum quo gaudet
ebulliens
a-qua,pau!Ium
fuperans, notabiii
htiic impetui
ex-cirando fufficit. Num vero radii folares hne
condenfatione idem valeanc, uti nonnulli
conten-dunt g), non dum explo'rare
nobis
licuit, de
tan-ta interea eoram etficacia dubitari po(Te videtur,
nifi optime praeparetur.
Ceterum, fi
maflula
ful-mina ura niomento explofionem pra:cedente
infpi-citur, null-a alia obfervatur mutatio, quam
colo-ris jam vigvefcentis, &, dum haec incipit, cum
ob*
fcura flammula acutiffimoque fonitu mox
difpér-gitur
b),
II). Sola tritura vel percuffione
irrcenditur
& violentiffime difplodit, ursde funedidimi
inter-dum eventus /J. Non tarnen hoc modo quod- cun-5;) Confi nota d. numera frufiula fra£him,
diiiemi-h) Scrtipulus bujus nurifnrritts na(Te narrat ORSCHAL in fole fi.
(terem conctit.it, quam libra iutegra ne ve(Te. Similiter in Anglia
ac-pulveris pyrii, C. TÄTERI Phy- cidi(Te refert Dtiis LEWIS. fiol. Exp. 523. Cafurrr vero longe funeftiflinium
i) Inniortaiio jafpufeo tritnm ipfe tedis adfert , Celeherrimus
1)e Calce Auri Fulminante. 5
cunquc accendi poteft aurnm fulminans.
Coctione
in aqua pura, vel quod longe melius, in lixivia
alkalino, potijßvium vera calcinatione idonea Iiuic
incendio adeo fic aptum, tu leviffimo faspe atca&u inflammetur.
III). Laming impofica portio, 10-12
grano-rum ponderi a^quivalens, eandem fulminans
per-forat laceratque, minor vero cavitatem imprimic, Sc adhuc minor fuperficiem taneum radic, quod
a pulvere pyrio, licet longe majori quancitate
ad-hibeatur, numquam praeftatur.
IV). Grave quodlibec pulveri impofitum me¬
mento explofionis exfilit, & d fuerit argenteum
macula flavefeente inauraturA.X Similicer
fuften-taculum argenceum vel cupreum decoratur. Porro granum
majufcufum
flammsecande-Iae a latere admotum eam cum crepitu efflat, &
aliquot unciae (ub imprudenti exliccafione fimul
A 3
ex-SciUcet juvenis2.0circiter annorunl neinrtmo mifericordbe fenfu
ennrrn-Iagunculae vitrea au rum fulminans ri poteft,binis amiflts oculis, En
ve-injecir, non vero arrendens infelix hementiflmiuin effeedufn- pulver i
tnn-tmairr alteramve particularn coll'o tum colio inlm-entr adfcribepdum. adhaerere, eam probe claulurusob- k) Muhoties rn collcgiis pliy.
tttramentumr uri mos oft, verteil- ßcis ftorenum impofitum, non
tan-do intrudebat. Moirfento necendun- tum nd fex ulnas ab incendio hu*
tur grann!a
, homuncro i11ter fur- jus auri furfinn moveri,fed df* fimul
nosLaboratari i magno impetu pro- in certo f'patio deaurari
demonftra-jicirur, facie fruffulis diffilientis vi- vi. H. F. TEJCHMEJER, In(V#
<> De Calci Auri Fulminante.
cxplodentes
janaas
feneftrasque
violenter
cfFrin-gunt
/). Luculenter
hinc
paret, aurumftilminans
quaqua
verfum fuam
extendere
violentiam,
nontarnen ideo negandum, quin
ferocius
quxtangit
feriac, quam qux
paullulum
diftanc,
licet
alias
pro«xima. Ita, ti papyraceo
locello immittitur
por-tiuncula fundum tantum fulminans dilacerat, nifi
operculum
fuerit appreflum,
in
hoc
enim
cafu
& fupra &
infra
perforat
m).
VJ, In phiala vitrea
vel locello
papyraceoprudenter
pedetcndimque fulminans fuliginem
reiinquit purpurafcentemn),
in quanitentis
au¬ ri particulae faepe reperiuntur,immo
granaim-mutata, (i paullum
major
portiofimul
fuerit
ad-
hi-/) Talem narrat cafutn Dr. BARNKRI in Cbym. phil. p. 471.
BIRCH in Hifroria Societatis Reg. N. LE FEURE argenteum praefcri-Lond. bit vas, vide ejus Cours de Cliy-?n) HELLOT loc. cit. mie editum per DU MONSTRIER
k)Artißaumquononnutti au- tom. III. p. 39. De Iii(ce florilms
rum fulminans inflores redigerefa- 5TAHLIUS ita: Wennmandasau* tagunt- * - ita inftituunt: infer• rum fulminans in einen gldfern ge¬
reimt aliquod infirumentum tubula- febirr provide iS? perite, nach und
tum ac iguitum probe, aliquot gra• nach abknallen, und l'jf fulminiren
ttula aurifuhn. injiciunt per vices, läfl, fo bekommt man das gold in
fieque credunt, dumillud difploditur form einesfebrzartundfubtilen
brau-nd latera velin capitellum fuperius nen pulvers oder ßaubes wieder,
fublimari flnres; novi hoc inaula dennfo baldder knall vorbey, fo fallt Regis cujüsdant ejfe tentatum, fed das gold wieder nieder♦ Ch. Dog. P+ inftlici JucceJfu, fi quidem vas 0- iii, 246,
De Calce Auei Fulminante. 7
hibica. Non enim nifi flratum calori
proximum
incenditur, quod FaciH monftrari potefl: experi«
mento, fi nimiruni fulminatio inftituatur fuper majore carbonum candentium area, nam ea
per-a&a multse audiuntur decrepitationes,e granisim-mutatis, inferiorum impetu difperfis.
VI). Aqua imbutum non fimul explodit,
fed
quodvis granum in ordine exficcationis folum
de-crephat, inftar falls culinaris.
VII). In vafis vitreis claiifis moderita por¬
tio, ut fraftura evitetur, fulminat quidem, fed
ftreprtu admodum debiii, qni percipi vix potefh
Vili). In vafis metallicis, fufiiciente prsdius firmitate perfe&eque ckufis, igni expofitum
au-rum fulminans, tacite reducitur 8c fine ullis
via-lenti« velligiisö). Aerls acceffu non nihil irnpe-dito metallica ckuftra magis tentantur y fi vero
ea iatis fint valida Sc fubtiliffima tantum
ekhen-di
0)CoramRegiaSocietateLon
• In globulis magni ttrcfine. prforuni elmenficairrparationis ergo varin in- df&isqtrepnlveribus impletis- ea
tan-ftituta liwt experim-enta. iEquai'es cum fuir cfiffeien.ria, ut quf py.
pulveris pyrii & «uri fulminant;» rio feateb-at quamvis cowtentuea
portiones ferreisrincludebantur glo inflaminareturx non tarnen fuerii bis, qui inter c-arbones eand&nt?? fractus.
collöcabantur» Qni pulveie pyrio Viele Hiftory af rbe Roy.
Socie-gandebat violetter frangebatrur,alter ty by Dr.BIRiCB tom. I. p. 29^
vero integer fine ullo fbnitir per- 2£9, JuX
manfit. lderra in globis chalybeis
% De Calce Auri Fulminante.
di rirna, fumas
quidem
perhanc
penetrat,Ted
placide & (ine rnptura,quod bis
(umus
experti dimidio circicer hujus cakis fcrupulo, quo locei-lum aeneum implevimus & aperturam deinrobu-fta Cochlea firmavimus, vapor enim nihilo minus
incer fpiras exitum (ibi paravit parum
fibilan?»
§ IV'
Vis b:rcce fulmmans variis tolli potefl
mo-dis, idque etiam line addicamenco , folo igne per grcdus lente c'f provide aucto. ScHicet adnihetur
initio calor illi proximus, quo fulminatio fieri (o-ler, hie vero mox relaxatur paullum, dein
ite-rum alternis vicibus fenfim augetur & minuitur,
quo labore, pluries rite continuaco, aurum
fulmi-nans magis magisque igni intenfiori refiftit,
tan-demque obfcure nigrefcit & omni privatur cxplo« dendi virtute. Patientiam exercet hocce experi-mentum, nam nifi calor perice temperetur
omnis-que vel minima agicatio & adfri&us evitetur, eodem
niomento folita vehementia in atiram avolat.
Mul-tum mqucjuvat additio alius materia
cujuscunque
demum riaturcc^ modo probe
puiveretur Sc
tritu-ratione cum pulvere folari intime
commifceatur, adeo iit ejus particuhe,
quantum fieri poteft, fe-parentur. Hoc enim fa£fo3 (quod parvis
ni-I^e Calc"e Aum Fulminante, <$
nibus faciie expioratur) (ine metu fuIminationis
mifcela igm' exponitur. Sulphur diu eo modo
fuic ufititum, uc ejus pulvis, cum au.ro fulminan¬
te ejusdem vel dimidii ponderis mixtus, leni ca»
Jore primum (ine fumo aliquantifper fluat, dein
vero cum evaporatione,ultimoque
cum
deflagra-tione comburetur p). Multo faeilius hoc
peragi-tur mtxturam fuceejjrce åmihtmäo in crucih-u•
lum ica calefactum , ut lulphar primo attaQ:a
üammam concipiat, nam licet nonnulia grana
cre-pitarent, non tamen difTeminantur. Idem adhuc
commodius fit, fi fulphuri fufo immittaturaurnm
fulminans*
Sales tam alcalini, quam tnedii, iidem
quo-quc (ufiiciunt fiöi, lidqtie opportune,cum dein
ab-Jutione faciie ieparari queanr.
Cum terris itidem fuccedit, irqmo etiarn
co-&ura in acido vitrioli concentraro, oleum di£fco,
qua nonnullae micst aureurn (kpe recipiunt nitorem.
Paucis; aurum fulminans faa fpoliatur viokntia,
fi exponatur graåui caloris , qni ejusdem
eruptio-ni efi Jiecejfarius, modo fimul explofio impediatur
B
qua-p) BASILIUS V.M.ENTI- öatur puKwrem .li.oc ir«o/!r> tvachr-NUS, ope fuiphiiris mutationen! tum pro pipmento aiirifabroiura
aiuiax primus tonrnvir. itu amaufoium inftrvire. InclytusSTA H LI US quo
juste-lo De Calce Auri Fulminante
qujcunjue
methodo,
ctiam
vi
externa.
(
§. III.
vin).
,
$\V\
Explicationes
fulminatioriis
auri
apudChemt*
cos vari# oceurrunt, quarum eas, quae
verbis
vix
expiicandis
func
propofkaz q\
ficco,
ucajunt,
pe-de jure
pnerereundas
credimus,
reliquas
veroin
quatuor
diftributas
phahnges
breviter
perlufcrabi-r\uis. Scilicet exidimarum Natura:
fcrucatores
iTiirtim hocce phxnomenon
adfcribeudam efie, vei
aeri fixo, vei fa Uno, vei fulphureo principio,
vet
denique horum
piuribus
combinatis.
Nonnulli
tarnen omnes ha&enus propofkas
explicationes
in-fufficicnces iure declaranc qJ.
§. VI.
Qu* corporum compagern inträt, aeri fimih
Uma, ab eo licet diverfa
fubftintia,
apudrecen-ticires fcriptofes aeris fixt nomine venit. Hane
pferticularum gloten atque
vinculift«,
inquehoc
flata ehitere privatam effe concendunt. Ex
eo-rum fenremta illa ipfa materia a corpore qnod-am
eopiofe & Emu!
feparata
,elaflickatem
recupe-
ran-) BOERHAAVE , MAC- rer aiteoqm vehementer difjrlicnd'or
QUER, SriUr.TVTAN. nerem 'tamforther verheranty non
r) Parttmlje citri fuJphurees feens rejihphttr t?'nirritm in
vttl-ejiträverfit eviircnlis faltum , vette pari ißo ptrhxre fulminante.
CAS-ti eantrariortm , metiiaute igiie ex- SIUS de aaio p. 113,»
earee-De Calce Äuri Fulminante. ii
rando, non poteft non Lerem
atmofpharicum
vis-lenter imptllere,
undas
ineodem adeoque
fonum
pro re nata
varium
excitare.
In
prüfend
cafu
remukerius ica
expediunt.Au-rum fub folutione fiium aerenl fixum amictit /),
dum vero e mendruo decurbacur,majorem recupe-ratquantitatem, quam
aufto
calcis
folaris
pondere
demonknri autumant tJ. Prxcipiutum dein igni
expofiturn hiecce aerea
mecerin
deferere
cogitur,
non obftante parcicularum auri
gravitate,
qua ta¬rnen eruptio impedita
longe fit
vehementior«.
Cauftfcttacem in defe&u aeris fixi pbnnnc hi
Philofophi , unde prono fluit
alveo nüllum
ex-fpefrandum efTe aurum
fuiminans,
fi pr<ec.ipita-tio meåiarite alkali volatili caußtco inftituitur. Hunc itaque lapidemlydium adhibuimus,
Au«
rom in aqua regis (ine
fale
nmmoniacofolutum
ope fpiricus falis ammoniaci per calcem vivam optime caufticati dejecimus u ),
Fedimentum
vero probe locum , ignique expoficum moreconfueto
B 2
Fol-s)2 potlicfScubici aqua*regis rnt y rend before a lociery in
Eidin-auretclamelirc ndfufi4quidem pol!, burgh Vol. II. p. igo.
cub. aeris fixi dederunt, led cum ' u) .Koratu diguum videtur,
aurum folutione nihilponderisper- mirura ope fpiritus fiilis
nminonia-dnt, hofce menfhuo adlcribit Dr. ci cauÜici promte deturbari, ctfi
HALES in ftatiral Elfavs. menlh-unmnonfirfaturatum, quöd
t)Conf. Dr. J. BLACK in nec,alkoll volatili vutgari, nec
De: Cälce Äurt Fulminante.
fnlninure reperlmus, quo ipfo allata corruere vi¬
decur fenteocia.. Varia igjcur alfa manenda
omit-timus, uti cacFura auri. futainantb in lixivio
cau-l'ticofalva expiodendi vi; müh Jab fulaunatioue
generatia aeris
fix
i ^ cetera..§.
VILQui falino tulminationerrr tribuunt, non
ta-men de genere omnes conveniunt.. Nonnulli
fa-lem di ge(Iivom (o-lärt calci adhaereaten* & irr ca>
tor«r decrepkantem , uti cauffam refpfciunt, fed hi non conliderant, faleni nominatom nec ade(Ter
ne c reg.enera.rl, li a ur um in acido nitrofo, fåle
am-moaiaco- gravidato»,. vel in. nuTcela acidi murbti-cti
& nitroG; lol:utum, alkali volacili praecipitetur. Et
praeterea, (i.
pofterior
ex hifce foliitionibusdejicia-cur alkali fixo, nullum obtme tur fedimen tum full
minans, licet heic. fal digefti-vus non- delideretur..
AHi ad nitrum vulgare conCugjunt, quodi
cum ph logi (lo detonare no tum e(l
u). .Eaedem:
vero occurruntdifociiltates, nec enim femper adeft,
éum aurum p reparatör fulminans,, nec ubi adeft:
ideo
femper
obdnetur prsecipitatum fulminandii virtute inftru&umv Céterumy cum folarf calce non»de-«) Perufiionem pnrticularum efficacia: A. PET ERMANN I ßlhriHmcumi nitro>progignitur hac Chim;
De Calce Auui Fulminante.
$$ detonat hie fat, fed e contrario, methodo in
§.
IV
defcFipca
y auro fulminanti reducendo infervic.
Longe
vero aliternitrum, flammansdi£tumr
com-paratum eße videtur^ Conflat hie fal aefdo
ni-trofo alkali volatrlf faturato, fk ex
antecedenti-bus titriusque hujiis
ingredientis materia:
prasfen-tia. in prseparando auro fulminante eliicet.
Por-ro detonandi virc ute
ga udet,- fine addito
phlogi-fto,.
pfaetereaque
& acidum vitriolieum, nitrofofortius, & alkali fixum, volatile' expeilens, ful-rnfnandi facultstem domare perhibent au8:0res.. Summa igitur probabiiieatis fpecie fefe
commen-dare videt lirec opinie>r quam etiam recentio--rum; fere omnes amplexi funt xji Ur
vero;
cer-B 3;
tarn,-x yS.i aurum
aqua regis, ut' aqua forti ist fnle ammoniaco tota
nitro volaüli, fnle anmotmeo, ur
jubtilia funt & voldtilia, admodum
terra olcalina voLttilj folutuni efl,
fqcile funt mobilia & inflammalnlia
tum 'olco tar tari, uti terra alcatink niinimö motu autcalore'; eoque
per-fixa pracipitatur; aqua fortis ex cepto frägorenl deorftim
ednntJi-parte afile tartariy ut antagonfla cut:pulvis pyrius fluni alias
fur-fuo faturatur ist figuirr; atque quin furn edere fölet - - - • nant
aa-fiüro reclufior terra efl, aurum-
di-rumipfum,ut terrafixa deorfum
ten-mittit;aurumfpiritu aqua-fortisnu dit', cum
e contra carbpnes
pulve-frofo & alkali volatili falis ammo- ris' pyrii fint terra volatilis Hit
fur-ninci valde impraguatum efl &
gra- fumtendit - - -Atltum fere ttiplo
vidum', hinc fecum hos ambos ad fortius pulvere pyrio fulminat,
cum
fundum r/ipit,fbique ut terra:focios pulvis pyrius nitruvi haheat
corpo-tenetr omnis eniw terra ficca efl rale,
craffuni ist cruåum, aurum
tvida iti fe fal quoddam'fumendi
fulminans vero totvm volatile,
-Vif De
Calce
AuriFulminante.
tam, (1 fieri
poflec,
adquireremus
Cognitionen),
varia infticuimus experimenta, quorum
prsecipua
jam
funt
enarranda.
§.
VIIL
Alkali iixurn fulminandi vim aaro
quidem
e-ripic
methodo
in
$.
IV
tradita,
fed
eo
in cafu
tion alicer ac materia quzecunque
particulis
inter-pofita
agit,
nmn veroitti
alkali idem
valeat
ten-tandum fuit alio modo»
Sex igitur partes
alkali
Tartari
cum una cal-cis folaris & nonnullis aqu#deftillatas
guttis in
inortario vitreo optime triezefuerunt.
Hoc facto,
paullum
magis
aquaeadfundebatur Sc in
calore
digeßionis omne
liquidum
evaporabatur.
Sub hoc
labore ne minimum odoris urinofi veftigiurn
fen-tiri potuif»
Mifcela
exficcatä
ablutionc
falino
li-beratä, non modo fulminavit,
fed etiam
fono,
fo-lito longe
validiori
y).
Alio adhuc modo idem experci famus. Sei¬ ltet in ducentis partibus
lixivii
cauftici,
parsuna
Ouando hco alkali fixi veeipis vo-. y) C®1. SPIELMAN aflerit
htile, nempefal volarilc urina,aut fulminartcti virrnrem domari alealt
C.omu Cervii eoqueJolutiouem auri perdeüqnium fufo & fvtper aurum
praeiphas , adhuc fortius fulminr.t. fulminan* cxiiccato.
De Caj.ce Auri Fulminante» 15
una calcis auri perfimihoram coquebatur.
Hoc
vcro ipfo poritis au£te, quam minuta vis
fuit.
A-quam addidimus, ne forte Iixivium calorem
jufto
fortiorem adquireret, eoque
folo explodendi
fa-culcatcm tollerec z).
Unicum addamus, nimirum nullam
obferva-tam füifie effieaciae diiferentiam, (ivelente, five
ceieriter e fuo menfh'Lio praecipitata fuerit
calx
noftra a).
§.
IX.Cum acidum vitrioli concentratum ut ebulr
liat triplö fere majorem pofuilet calorem,, quam aqua pura. nihil mir! in eo latet,
qtiod
co&ura
in rali acido fulminandi vis pereat, uti antea
ob-fervavimus. Ut vero fimul pateret, utrum hsec vera & unica fit mutatia<,:s caujfa, acidum eo
US-f 1 ~ — 1 ■ -1 -■ ■ 11 ■ '
~) Qunmh ßccntiim hoc au- mnes eundem urgent cxperimei*i
rumfulminans in aqua cum alcali fuccefium.
ßxo, e. g. oko tartarip. d, cintrl- a) Si nimiwn, & praßrtim
husclavellatis,aliirve alcalihuscoqiti- ßmul nimis coitfertim, affufus fit
tur, in conti'iaiti vim fulminantem liquor alcalimts, fulminantem
effe-perdit; fal fixum eiiim folv.it rea- ctum amittit;quem tarnen dettuode¬ mentia. volatilia auro adharentia, quiritTß fpiritus falls atmnomac't
d-folvendo facittertium» nc falisatka- dulcorato pulvert affinulatur &cum
Ii fixitate fifitligittquercaclionevwie eo aliquamdiu quafiprodigéjlrone re,
amplius fulminare queant. Aurea linqttatur. STAHL Ch. Dogm. p, Hoineri Cat. p. 84- IL Jdem alkali volatili fe
ié> I>£ Calce Auri Fulminante,
üsqüe aqua deftillata
dilutum fuit,
utjufto
ma¬joremcaloris gradum recipere non
pofTec, &
an-rum fulminans in hoc per femihoram
coffum,
püfteaque
bene
cdulcatum
morefolico, cxploderé
compertum eft. Neque cum acido vitrfoli
fortiflf-mo tritum
d/^^tf^quidquamefhcacijc
amifit
r).Acida falis communis & nitri co&ura fpiimanda majori quidemcalore gnudenr,quam e
bulliens
aqua,eo tarnen inferiori, qui fulminanoni eft"
neceffari-rius, unde etiam horum fluidorum poderiys vim
hon modo non auffert, fed prae-cipitatum quoque eo imbutum bne edulcoratione haud aliter ac ii
aqua fiiiflet
penetratum,decrepicat.
Acidinn
verojalisiUud
facilius
folvic&fub
evaparationeferefem-per- pulchre
reducit
,d),Hxc
f <£ verofolutio alkali fixo
praecipitata,calciforml1&
fulminans
Quod
c) Nitfitii. einfal vitrioliunc. 2, d) CAVSIUp narrat nu rum
aurifitlmiuantisuncIt,öléivitrioliunc, fulminans vebementifntne
explofis-if, fi-ze foIches zufnmmenineinewar- fe, dum ab eod'em Fpirittw- fidis
me,faßösfl dasfalurina,alsfrigidum dulcis abftraheretur, A\\\ vero vim
■weg,und bleibet dein gold grtnzge- hanceetolü contendunt, uti
ROL-diegen liegen, Und wenn es gleiche FINCK Ch. 311■>G. WEDE«
etliche wochcn in der hizeflehet, fo LIUS Comp. C!:. 104.AUC'I OR.
nimmt dn:k das oetnicht 1 gran in Aur. Homeri cot., imme
SPIEL-ßch. }. KÜNCKEL Labor.aTf. MAN id.em" fieri omni acido
adfe-Quod aurum cum oleo vi tri- verat , etinm aceto. Hoc vero
oli tritum fulminand? virtute fpo- non valet ndi de re fiduo, vel
re-lietur üdfiwmt Dr. LEWIS , a- dufto, velnon edulcorstQ.
De Cälce Auri Pulminante. jj
Quod fub dig^ftione non (olvicur, dein bene
e-edulcatum vix quidquam perdidiffe reperitur.
§. X.
Ut porro exploraretur, iitram omnino neces•
farium
fit
ticidnm nitri, & quomodo fine acidofelis (efe habeat res,fequenth irtftituta funt ten»
ramin^. Calx auri non fulminans in acido vitrioli
parum diluto coEfcum foiutionem dedit ftavam,cu¬ jus prsedpitationi mtiltum requirebatur ipirjcus fa¬
lls amrnoniaci cauflici. Sedimentum eratvalde
exi-guurn^, fed
bJblutum
in calorefulminavit.
Alia prortio in
aquaforti
plene prascipitata non nid vehementi ebullicione foiutionem rubram,e-jusdem coloris ac Platinae in aqua regis3
prabu-it. Haje, fola aqua calcem demifit, quaein fpiritu
falis amrnoniaci cauflici digefta, edulcata &
fic-cata in calore explofit, aeque ac aurum cx acido
nitri ope alkali volatilis cauftici deje£tum, ablu-tum & exficcatum.
Spiritus
Jalis
omnium acidorum optima folvitaurum prajcipitatum iners, etiam (ine calore Sc
promte. Talern foiutionem
fpiritu alkalino
cau-ftico, uti antea, deturbavimus, fedimentum>
18 Dfi Calce Auri Fulminante.
cjue ablutum & ficcum
moreconfueto
fortiturful-minare compertum eft eJ.
§. XL
Praeteren, auripraecipicatum non
fulminans,
cumnitro flammante tritura , folutionc, digeftione 8c
exficcatione combinare tentavimus, fed non nid
pulverem in calore ftridenteri}
hac
viaobdnere
potuimus.
Cum vero hic fal eo usque fit in aqua folubi-Iis, ut humiditatem• atmofphserae lub^nter
attra-hatj auro fulminanti fi inlit, coflura aufierri
pos-fe credidimus. Una igitur pars cum aqua?
deftil-Iatse fexcentis per integram horam, & uno
inter-jeclo die, eadem cum aliis lexcentis aquas parti¬
bus aequaii temporis fpatio coquebatur,
fed
fru-fira , nam pulvis nihilo minus eadem a.c anteafulminavic vehementia. Per gradas eundo a* qiice efficacia obfervari potefi, etenim e menftruo
deje&um
aurnni fine edulcoratione vix ac nevix quidem fulminat, aqua veru frigida non nihil la¬vatum explodic quidem, fed fono perquam
ob-
tu-O Spiritushicce falis;fuitpu- qua deftillata colleclus & dein ite-riflimus, e fåle marina ops acidi rum ä fale marino obltraetus.
a-De Calce Auri Fulminante.
19
cufo & flamma diffufa
lucida, alt (i copiofiori
vel calida
eluatur,fragorem
excitat valde acutum
& flammuiam obfcuram.
Hase maxima efficacia
coftione in aqua deinde nec
minuitur, nec
auge-tur, Ii fides habenda auribus, quamdiu
accura-tiori menfurandi methodo
deftituamur
f).
§. XII.
Ex ållatis (§, §. Vill • XI) in
aprico pofitum vi-detur, nitrum flammans, (i alias phaenomenis
fuf-ficeret, vix tarnen, & ne vix quidem, auri fulmi-nationern cauflari, neque ullum falinum folum jure efle fufpe&um (§. XI), ideoque ad
fulphu-rea jam progredimur.
Antiquiores
Ghemiciple-rique 8z rencentiorum non pauci de fuiphure
quo-dam folari loquuntur, immo nonnulli
aurum
ful-phuri totum efle contendunt ^,
indeque
effe-£tus, de qnibus heic agitur, derivant., nam ea-dem fere prineipia adeße ac in
pulvere pyrio 8t
pulvere
fulminante,
e fuiphure', nitro & tartaroC 2 com»
/) Vim fulminantem coöio- habere aurum tale confwitle quid
ne in aqua vel penitus toili vel fal- ipfi ßilphuri, quntnvis non
manife-lein minui Chemici contendunt
fe-fte(aurum totumfulpburi efl
dicitTa-re omues, e.xcepto D:o BAVME' chenius) iß/hm
verodifplofionem apar-Conf. Piflion.de Chymie. ticulis
falinis, qua croco feu] aur*
g) linde vero vis illa (tt viftt adhartvt, illarutnque difcontinuvio-(lipitiin efldqua inparter.ffcnfumpra- tie criri,J. BARNERI Ch, PhiK
hemus W.Hißo, ac prafcrlim Ta- 43.2« ehenio, qui melius hoc explicat,
2Q- De Calge Auri Fulminante.
compofito, fibi aliisque
perfuadere
conanturh\
Sed opiniones
hafce
minasfubtjles &
obfcuras,
fuis involutas tenebris, intaktas relinquimus.
r I' ^ _ r'
Sulphori
nitrofo,
fub prsecipitatione
generato,calciqne adhasrentr folåri,
noviffime
fulminntio
adfcribicur /). E detonacione nicri -hujus mirafa-tis elucet violentia, ejusdem vero in auri
pneci-pitato prxfentia hucasque
fruftra fuit
quacfita. Cum fuiphur vitriolicum in lixivio cauftico (olvi& acidis dejici pofiit,
eandem
proprietatemni-trofo quoque competere ex
analogia
veriftmile
vi-detur. A(t coftura pera&a vis fulminans
reperi*
tur integra (^VIII), & acidislixivio adfufis
nul-lus peculiaris fentitnr odor, nec
nid parciflime
quidquam auri
foluti decidit.
JEtherem quoque vitriolicum, prspotens
illuci
phlogifticorum menftruum,
adhibuimus.
Hic
a1i-q.u°f
■ " 1 T 1 "
i) CaSSIUS de auio, WE- praftans, nam & lic difperfa nuti
DFLTUS comp. Chim. pag. igf, pamcufä excepta fub microfcopio
VATER Phyliol. exp. p.323., LU- durum Junt deprchcnfa. Sccunda.
DOLE Einleit. in die Chymie £r riß diitem adhdrentis nitri, cum
64D TE1CITMEYER Inft. Chem. nlcaUuis fcf fulpbureis conflictantis
2x3* i"1 fwnmo predu, tit tandem
dijplo-M. C. H\NNOVIUS sethe- /to fequaiur. Phil. Nöt. rom.I. 681.
reirr quoque admifcet, ita ériimil- i) CL BAÜME" Man. d«. le: trimaria quidevi vis atberis Chymie» .
De Calce A.uri Fulminante 21
qnot dierum digeftione flavüs tingi ccepit, mem-branula aurea in fuperficie fluidi apparuit, immo
varia calcis folaris grana, in fundo jacentia, aureo fplenduerunt colore. Hase folutio ad ficcum e*
vaporata dedit aurum nitens minirne fulminans.
Spiritu vini
fulphur
quidem vulgare nonfol-vitur, rii'fi iitroque horum corporum in forma
va-porofa conftituto , fed hinc de fulphure nicrofo
concludere non aufi fumus. Aurum icaque fub
minans fpiricui vini reftificato ingeftum per oEto
dies in calore digeftionis pofuimus, fed nec
tin-gebatur liquor , nec evaporatus quidquam reib
quit, nec calx folaris mutata reperiebatur..
§. XIIL
Ut,quid alkali
volatile contribuat,pateret,praeci-picatum nonfulminans in fpiritu volatilicauftico per
aliquot horas fuitdigeftum, pofteaque edulcatum
Sc (iccatum. Hoc tentatum perfefte fulminavit.
Ne vero ulla fuperefTet fufpicio de reliquiis
aquae
regis, edulcoratione non obftante, prseeipitato in-haerentibus, experimeneum
fuit
reperitum eo mo*do,ut illud anteä in acido vitrioli viginci quaruor horis digereretur, Sc aqua pura
bene
»2 De Calce Auri Fulminante.
ritui alkalino, tam miti
aquofo
k ) &uinofo i),
quam
caufticö
,immergeretur,
Ted
idem
nihilo
minus eventus
fequebatur, immo,
quod magis
inexfpe&atum erat,
fola digeßio
in
folutione fa¬
lls aimuoniaci calcem reddidic fulminantem, etfi hoc, uti omni apud nos
venali
fa'eammoniaco,
Lacmus rufefcat,ex quo conficitur acidum abundare.
Hoc fucceflu incidit fufpicio, annon idem
ac-cideret cum alkali volatili, aliis fatprato acidis
mi-neralibus. Tentatum igitur fuit in
folutionibus
nitri flammantis & Jalis ammoniaci
je
ereti,
atquein utraque
fimditer vis
fulminans
adquirebastur.
§. XIV.
Ex ha&enus allatis experimentis
facile
per-fpicitur, quod
acidum
vitriolicum & muriaticum
non minus ac nitrofum fulminationi faveat (§. X):
quod tarnen horum neutrum,
nifi
utfolvens &
attenuans fit neceffarinm (§, XIII^ : quod
alkali
volatile femper requiratur
XIII ) ?//),
etiam-fi—
k) Hic ipiritus ex alkaliyo- nidci vittofo nicht fehltet, wclche-s latlli concreto per alkali fixüm ex- auch han fublimirh werden. C.
pulfo, & in .aqua puv'a fbdf.it®, NEUMAN Pral. edit.
Zimmer-erat faclus. manni pag. 429.
.1) Es ißvemarquihel)daß dnfs tn) Hucfortelocuspertinet fe-tivrumfulmin. mitfpiritufalisattmo- qttrnsapudJ. KUNCKEL:Wennma11
Ds Calce Auri "Fulminante,
23
ü vix in fubftantia effeäui contribuat, cum vis
nec alkali fixo (§.VIIl), nec acidis tolli
(§.IX),nec
aqua ablui queat (§. Xi ): quod denique neces-faris fecernantur partes, quamvis alkali volatile
acido quocunque minerali fuerit faturatum (§. XIII).Eo igitur jamredit problema,ut inveniatur,
qu&nam
qualesque
alkali volatilis
partes
conftttutiva,
&
quo
mecha-nismo,
auri
fulminationem
pro-CTCCYlt\
Phlogiftics
profe&o naturs efTeviden-tur, cum calcinatione ahigi pofTint (§. IV), aft
ea faltem fubtilis hujus materis
?nodtficatio, qua
coeruleum generatur Berolmenfe, tants eliciends violentis vix fufficit. Scilicet auro in acido Ta¬
lis foluto alkali fixum optime phlogifticatum
in-ftillavimus, mox liquidum
congrumatum vire-fcentem induebat colorem & copioTum deponebat fedimentum, quod edulcatum pulverem cceruleo-nigrum, minime fulminantem prsbuit.
Ce-eittoder etlicheutlzen vom auro ful- mit dem acido verbündet hat.
Hier-minante in eine retorte thut, daffel- ans kttnnft du fehen, das
die kraft
he mit vitrioloel tränket, und her- des auri fulminant
is in falt
volati-nacb diflilliret
, fo fublimiret fich Ii concentrato gefleckt habe. Labor.
einfalvolatile imhälfe,welches
fäuer- 27f«
lieh iß, weil es fich nach
24 De Calce Auri Fulmtnante.
Ceterum, temporis, qua in prüfend
circum-fcribicur anguftia , hanc
inveftigaiionem
ultefiusheic perficere vetac, qoippe qua? fubciliöxmas
po-ftüiat inquihiones. Quas, de aiiorum
metallo-rum, in primis ferri, cupri n) Sc argenti
fulmi-natione o) perhihent auclores , nobis
hoffenus
non fucceflilTe latemur, unde cogitur, eos,vel
con-ditiones experimentorum neceffarias
tacjaißc,
vgl
nuDtni pro Junone amplé&entes fuifle deCeptos
de.conatione nitri flammancis, aliave
cireumftau-tia vaga, qua? huc non pertiner»
Non omnis
exploiio ab iisdem derivanda cauifis,, imrao
hoc
refpeOru multum differunt aurumjulminans,
pul¬
vis pyrius & pulvis
fulminans
di&us,licet
alias
in variis convenianr*f. XV.
In ftatum priftinum aurum
fulminans
facile
re-du-n) Wenn man eifen fo tra- nach den fpiritum urina zugieß,
cliret, ncmlich in aqua regisfolvirt0 fo folviret ßchs weder, und wirdt
oder in guten fpiritu nitri mit gu• hochfaphir -hlau;dtefefolution
evtl-ten fpiritu urina preecipitiret, und pont man, dajffie ßch coagulirt,
recht damit umgehet, das fu'minirt wenn man dann vollends trucknen
fo fiark, und noch wol ärger, ab will mit einer hitze, die faß glü-gofd„ Immo quod plus cß, wenn hen will, oderdie zumglühengenug
mankupferin aqua fort folvirt, und iß, fo fchliigt ts auch und
fulmi-thutfpiritwn urinadazu,fofällt im nirtwie aurum fulminant. AHL
anfang der ajfufioil etwas weißes Ch, Dogin. P. III. 24V« 24V. nieder, wem man aber, nach und 0) Cei« VOGEL Ch. 374.
De Calce Auri Fulminante zy
ducitur. Vidimus quid
acidurn
vitrioli
(§.
IV),
quid
acidum falls
($.
IX),
quid
aether
vitrio-licus ( §.
XII), quid denique
vis
externa
fufK-eiens ( §. III ), in
hoc
negotio
valeant.
Prseter-ea, vi explofionis
methodo in
§.
IV
tradita,
do-jnata, ft pulvis remanens cum
borace,
aliisve
ido-neis fluoribus funditur,
metailicam
mox recupe« rat indolem. Nec heicpraetereundum, in
omnibns
folutionibus auri quidquam
fpante
reduci,
inftar
te-nuiffimse membrans enatans,
unde
decipiuntur,
qui,additis
praecipitantibus
ignavis,his
illam
ad-fcribunt. Subtilifßma ha
pellicula
aureonitent
colore,dum radiis
luminis
reflexis
conliderantur,
refradis vero
purparafcunt*
§.
XVI.
Si noflris temporibus
fragore
quodam
Vi-borgend opusforet,
calce
folari
defcripta
omni-um certe
impetuofiffimus
prseftari
pofiet,
nihil
e-nim hadenus notum fortiorem excitat
(onum
p).
In cuniculis vero eodem fuccefTu pro
pulvere
py-rio fabditui nequit, uti
nonnulli opinantur,
ubi
namque
repagulis
firmis
includitur
(ine
ftrepitu
D &
/>)Dr LEWIS fragorem pul- natitis illi,quembrevis vel multuin
reris pyrii fono chordae longne vel tenfa edir. laxiE cotnparat, auri vero
fulmi-26 De Cålge Äuri Fulminante.
i v ""
& violentia potins reduceretur, qnarn
fulminatio-ne incumbentia everteret. Ceterum, non fcintil«
lis, Ted calore incendatur oportet.
Aurum alkali volatiii prajcipitatum pro pig- .
mento amauforum inftar arcani, meliore forian
jure a
nonnullis
commendatur
q).
q) CK DOSSIE Exp. CbyiruAs
in
Mat
be
maticks, fo in
Pbiloföphy,
t
he
inveftigation
of
dif-ficult
things
by the method
of
lyßs,
ought
ever
to
precede
the
me¬
thod
of
compoßüon.
7bis
Analyßs
conjißs
in
making
,and
in
drawing general conclußons from
them
by
induflion.
NEWTON. Pag. lo. lin. 6. loco q) lege r ).^