Dissertatio gradualis, de passionibus humanis; cujus partem posteriorem, adprobante ampliss. ord. philos. in illustri Upsaliensi athenæo, præside ... Gustavo Anton. Boudrie ... publice ventilandam modeste exhibet stipendiarius Sollenianus Johannes Waldius

A. D. DISSERTATIO _GRADUALIS, DE

PASS10NIBUS

HUM

ANIS;

Cujus

Partem

_Pofteriorem,

Adprobante Amplijf. Ord, Ρbilof. In Illuftri _{UpfalienQ Athenaeo,}

PR^ESIDE,

ÄU

G

USTA

V0

ΑΝΤ'ΟΝ.

BOUDRIE,

ΡRO_{FESSy REG. ET EXTRA ORD.} Publice ventilatldam _{modefte exbibet}

Stipendiarius Sollenianns

Johannes

Waldius,

Fjerdhundrenßs.

In Äuditorio Guftaviano _Maj. D. XXVIII, Oftobris Anno MDCCLXXVIII.

η. a, m. s.

Fortes creantur

_{fortibus: &}

_bonis

bfl in juvencis, efl in

equis

patrum

Virtus: nec imbellem _feroces

Frogenerant

aquiL·

columbatn.

Doärina

_fed

_{vim promovet inßtam%}

Reciique

cnltus peciora roborant:

Vtcunque defecere

mores,

Dedécorant bene nata _culptf.

φ

& ο ö

§: v.

Ordineni,

cta

_pajjionum

quem

_{bupianarum explicandi}

iuccinåa

quidem,

attamen

_{ratio in}

diftin-

_parte

Diflertationis nofcs _{priori iancivit, periecuturi,} baud abs re fore _{putamus. Γι järn} enodetur, quomodo

in _{praxi morali pafliones noitr* ita femperentur & inträ} debitos contineantur _{canceilos, ut felicitati noftras} ampli-ficandae'rite deferviant _{iuamque addant iymbolam. Ut}

-enim inilinétus iile _{naturalis, quem vocant amoremfui,}

eo _{usque procedit, ut numquam adquieicamus in}

ob-tentis, etfi diu _{quaefitismagnisque} bonis,ied ulteriorurn

defiderio, h. e. defiderio infiniti, corcipiamur; indeque

procreantur pailiones, feu

propenilones

naturales, quse

non iubjacent inciperio rationis, led nobis vix

animad-vertentibus, occaiione data, fe vivido exferunt impetu:

iti efficiunt iftx _{pailiones varios eminenfiores animi}

mo-tus _{atque ardentiffimum excitant ftudium perfringendi}

impedimehta in agendo obvia. Atque hinc exfurgit ar~ dov animii cupiditate aut fuga vehementiori itipatus, cui non locus eil, niii, _{quod volumus, araemus, & quod}

nolumus, oderimus. Quocirca etiam _{quum adpetitus}

fenfitivi & averiationes feniltiv* admittant _{gradus, quos}

recipit omnis affeCtus ob vehementiam in adpetendo & averiandoj ardor quoque fuos habet gradus, quos nem-pe a cupiditate & fuga vehementiori recipit. Experien-tia _{quotidiana hoc ipfum fatis iuperque loquitur; nec}

elf, quod ad exempla ubique obvia provocemus. Quo«

niam _{itaque perteCtio vitse moralis in confenfu actio«}

nura liberarum omnium cum inter _fe, tum cum natu«

ralibus _{coniiitat; oppido patet, qui vit* perfeCtae}

& ) 18 C

<1ίΡ

re vult, illum in eodem requiri srdorem, a) _ut baud

quidquam

agatur,quod legi naturali

adyerfetur,

nec

quid-quara omittatur, quod eidera conveniat; unde qui tali flagrat ardore, is affuum honnGgeneorum crebnori re-pecitione acquiric Hbi habitum atque conftantem &

per-petuam voluntarera, ex qua progignicur

coniuetudo

&

tandem veluti neceffitas _{agendi. Atque ardor hic robur}

fuum _{canfequitur non rcado a motivis, quibus}

determi-natur aftus _{voluntatis; verum etiam a cupidicate & fuga}

ceterisque affcctibus, qui pro varietate eorum, quae rem

circumiiant, cupiditati & fugte permiicentur. Hinc

in-tenditur _{ardor, quum acceflerit ftimulus gloria? ad prx·} clara _{qua:vis praeftaoda fine}

_fpe

_{lucri, b. e. ideo, quod} reffa & bona _{cenfeantur; ficut ex adverio pudor intendit}

ardorem non _agendi id_{, quod legi paturali verteque inde}

pendula repugnat felicitati. Jam vero, experientia teile,

novimus/dum afliones a nobis perpetratas, inftiiuto ac-curatiori _{examine, deprehendimus dcbita iua veflitas effe}

re&itudine, oriri mox & tamquam e veftigio in nobis adquiefcentiam cum fingulari gaudio conjunäam, qu«e id efficit,ut, dum ulterius in virtutis via graffari difcu-pinsus* inftillet quaii praguflatam volupta^em

gaudiique

dulcedinem ex bono abiente oriundam, quod nobis

prae-fens efle 'mallemus; b) atque hinc eft, quod

adquieicen-tia _{illa, quam in nobismeupfis habemus, etiam ardorem}

agendi in nobis accendat;

queroadmodum

ex

altera

par¬

te fatis _{fuperque condocefacti comperimus, pcenitentiam}

affe-o) Huic adfertiotii accedete videtur Helvetius in libro fuo De L'E-fprit. itu eni7?i iUe\ Les pa/fons font, dans le motal, ce que, dans le pliyfi-que, φ le mouvement; il crée, anéantit, cotiferve, nnitne tout, isffatts lui tout _{efi mort: ce font elles} aujji _{qui vivifient le mondc moraf Tom* I.}

Difcours III* Chapitr. VI.

b) Le defr du bonbeur, dit monfieur Helvetius, tious fern toujours, rtgarder /' abfence duplatfir comme uti mal* lom, L Difc, III* C, V*

#

)

19

(

Φ

äffec^um i'lum moleiliiHmum, qui mentem noftramad-rr.odum _{inquietam reddit, & cui eo}

_difficiiius

raede-Isrn sdferrc licet, quo certius ccnftaf, eum, quem

fa&i

posnitef, fa&um

reddere

non

pofle

infeftum, ardorem

non agendi fco

onnittendi

id,

quod taedium

ve!

triili-tiam _{parkururo fore praefentimus, quam}

_maxime

accen-dere. _{c) Unde bilee rite·}

perpeniis,

_{nemo non}

facile

peripexerit,

afFe&us jucundos,

habita

ad

res

circumitan-tes ratione, ardorem agendi,

moieftos

vero

ardorem

non _agendi intendere,

§. VI.

PafTiones noftrar ficut _fingularem

_{vehcmentioremque}

adfc^uurn incerventu, concicanc agendi

ardorem

; ita

ja-ciunt _quoque

_{fundamentum, cui innititur}

_{cognitio viva.}

Eft illa, dum ad legis naturalis decempedam

fit definita,

quafi cynofura, cujus lumine mentes

hominum

illufiran-tur; eft calor hominum

corda incendens,

atque magnes

ad virrutem nos atcrahens & cum ea conjungens; eil

non _{vana, nec} otioia, _verum folida & bonarum arcium

perpetuo fcecunda. d) Atque

harc

ipfa

cognitio

deno-minationem iuam habet defumtam ex foro Theologico,

quando, prateunte Apoilolo

Jacobo, mentio

injicitur

fi-dei, quae fine operibus eil, mortuae,

e)

atque

fidei vi¬

va?, qus fit motivurn voiuntatis

noftra?,

ut

a&iones

cognitioni de Deo & Chrifto frugiferas ex

alle

refpon-deant. At _{vcro, ut ad cognitionem vivam redeamus,}

probe notandum, illam in nobis oriri ex intuitiva co«

gnitione perfeftioms, qua? ad nos

pertineat &

cum

fini-C 2 bus

f) Uhtriu! hac de re commentantem videfii Jlluflr. JVolfium in Tbl·

loßphia Fract. UniverJ. partepcft. §. §. aig, 21p &feq,

d) Verba vere aurea, png, 193 Svevßw Magaz, olvia, funt omtlitli

iigna, qua bic conferantur.

Φ ) 20 (

H

bus noftris confentiat. Quocirca ad id, ut cognitio Ht viva, requiritur, ut tion modo agnofcamus bonum vel

malum vere iale elfe; fed eiiam id in cafu _praeienti af-que intuitu noflri vere illam habere naturam; _quorum

alterurrum fi _{defuerit, cognifio eil mortua. Verum}

e-riim vero, quoniam Judicium intelledtus praclicum

ani-rnam ad volendurn & nolendum eo minus _iemper

ds-terruinatj quo certius conftat, däri haud paucos tanta

paffionum iuarum & affeétuum vehementia abreptos, ut etiamii _{legem Divinam optlme fciant, compluribus ta¬}

me η _{iisque roaximis fe conipurcent vi ti is; inde vel me} non _{monenfe, fatis fuperque patet, cotam}

qaantana,

quam de bono & malo habent, cognifionem, in gene-ralibus conßflere _{ideis, fine ulla acl präsentes caius &} prasientes a£tus adplicatione. Sic e. _{g. dum quis non}

modo iram _{judicaverit effe} malum _{morale, fed etiam} fimul _{agnoverit hane vel illam prscfentem affionera ad}

kx nefandos effeclus eile referendam , ita quidem, ui

nulla interveniente _{reprxefentatione vel lenfuali vel}

in-telleäuali, fe ab hoc judicio divelli _{patiatur; tum illam} cognitionem refte dixeris vivam, quse ad iram tam in genere averfandam, quam abflinendura ab prasfenti irae

a£tu iufficit. Ex _{oppofito autem, dum quis iram vel non}

ut _{malam, verum potius indifferentem agnoverit, vel in}

genere quidem eam reputaverit malam, fed prafentes

tarnen, _quibus occupatur, a3us ad iram _{haud pertinere}

fibi _{perfvaium habuerit; tum talis cognitio ad} determi-nandi nolendi aäum non _{iufficit, nec effe nifi plane} rnor-tua. _{f) Et quemadmodum adpetitum vel averfationem}

efficacem _{vocitamus, fi} anima; ad bonum _impetrandum malum vero averfandum _{, nifus fuerit cantus, quantus}

in

/) Cfr. Max, Rcver, Doct. Wallern _{P/jchol, Empir. §, §, 61$,}

©

)

21

(

II

in anima _{poftulari poffit: ita ad Cognitionen^ vivam ?}

ut in fe habeat rationem _{adpetitus efficacis, omnino}

requiruntur actus adpetendi &: averfandj exftantiores ,

quos, adfeduum interventu, prodncunt paiTiones noftrsu Eft enim ea mentis noftrae indoles, _{ut oronem} in _Co¬

gnition© confufionem deponere nequeat, nec voluntas

noftra ab omni _{adpetitus fenfkivi permiftione umquam}

fit immunis, Quum itaque adpetitus fenfitivi a

rationa-libus folent _{diftingui, id fit non tarn refpedu objedi,}

quafi videhcet illis nii

nifi

pure feniitivum, his vero pure jntelleduaie & a fenfationibus remotum ineilet, quam potius habita ratione ad modum cognofcendi; qui in

iliis

eft _{confuius, in bis autem diftindus; ita quidem, ut}

quamvis objedum adpetitus fit lénfuale, id tarnen, il

non iola ieniationum, fed redas _quoque rationis lance

ponderatur, non roodo ienfitivum, verum etiaro ratio¬

nalen) _{gtgnat adpetitum. Et quando hinc cognitio intui¬} tiva boni vel _{mali, ad nos relati, eaque tam confufa,} quas a ienfationibus oritur, quam etiam diftinda, quas

propriam in intelledu habet federn , adpetitum ienfiti¬

vum cum rationali ad concordiam ita reducit, ut quo major eadem fuerit & perfedior, eo vehementiori quo¬ que animum accendat ardore; tum fatis inde peripicuum

eft, quod pailionum noftrarum aiFeduumque

minifte-rio, genuina & omnibus abfoluta numeris efficiatur co¬

gnitio viva,

§.. VIT.

At _{vero, ut paftiones noftras in vicae praxi rite gu*·}

bementur & felicitati noftrae _{adaugendae ex voto} deler-viant, nihil melius, nihil utilius nihilque magis

necefta-rium eile _{poteft, quam ut probe a prima ireunte astate} inftituatur liberorum educntio _{g), Quod fi enim}

pos-C 3 funt,

L

©

)

22

(

fl

funt, mollis dum efr cera, eidem multae variacque forma;

imprimi;

fl fingentis facile

rasnum

argsila

feqmtur,

uda

dum eft; ii negotio non magno arbores

flecluntur,

quurn tenella; adhuc exiftunt, qusnto ergo melius tcnella ho-roinum _{ingenia magis}

_proficere,

_{& ad res cum}

dijudi-candas, tum capcfcendas prarclaras incrementa accipere

pofle cenfeantur ·

dum

non inepfe ac

pnrpofiere, fed

cum judicio, dum _non (ero, fed

tempeihve,

dum _non

privatim tantummodo, (ed &

publice

adhibita educatio

atque inilitutio

fuerit.

Eft nimirum illa

«täte, qua

ob

ingeniorum & organorum

flexilem indolern

non

modo

cfferveicentesanimi motus facile compeicuntur,ftd ctiam

admonitionibus, parvulis praemiis, argumentisque ligneis, arque ac bonis

aliorum

exemplis,

ita

fte&uncur

forman-turque pueruli, ut

inde cognitio bom & maii gignatur

viva, quss in ie

habet

rationem

adpetitus

efficacis,

&

ex

qua, pailionibus

affeclibusque calcar addentibus, in

agen-do furorna vis _{exiequendi enafcitur. Etenim} ut in tences ager exuberat, ut

tortuofa eil arbor» cultura diligens &

jufta ii defuerit; ita iine

difciplina

atqoe

»nilitutione

vi-tia fua _fponte

_invalefcunt

ac veluti

fpinis

animuna

ob-ducunt. Quocirca ab incunabilis usque debet tenella ar¬

tas mores optimos, pietatem, juftitiam, tcmperantiam,

veritatem, iuavicatem converfandi, reliquasque virtutss addiicere & _{cognitioné boni malique imbui viva. Sed}

ut ferro ferrum acutius redditur, iapidi lapis attritus i·

gnem

emittit: ita

vere

bonorum hominuro

congreiTu

ac

converlatione _{frequenti evadunt pueruli &}

_meliores

_& doåiores, talesque judicari

iolent, quibuscum

verfan-tur, b) _{Sunt cnim}

fa£la diclis potentiora,

&

faciliu5

eunt

nusquisfue qmd dtdiett. Et Plutarchus De Educntione Uber. Cup. VII.

Uqyi

γοϊς

Hg}

ξΐζοί

KptÅoxciycc&iccs,

το

νομίμπ

τνχεΊν

7fcci$s!cc£.

k)Hinc eleganter mnetPlntarebus Cap,XXXV.Libr.nuperr.mt citati;

9>Ρ ) 2 3 \

eunc in exempkim, in imitationen) inßuunt efficacius,

bauriuntur altios, inhacrent tenacius^ & calcar

quod-dam addunt etiam reiucfanti. Huc etiam accedit, quod

ex.enoplorum vis & ratio fit in teneriore a?tate omniηo

grandis & ad

perfuadendum efficax,

quurn

praefertim

o-mnes facUius ducarnur exempiis, _quam verbis, quibus

ad inciramenra virtutis adjiciuntur itirouli haud

rr.edio-cres. Nam quis eil·, qui exempiis _tarn fictis, _{quam ve¬}

ris, a Veteribuä in fcenam productis, vel paullulum

edo-&us, fuppliciis impiorura, quibus illi inferno aut radiis

rotarum diilridti, aut a vulturibus arroii excarnificantur,

ad timorem & cultura Dei non revocetur ? Quis Ajacem

idum fulmine _{pereußum propter ftupratam Caßandrara}

adfpiciens, a vag» non

abfterreatur

iibidinibus?

Quis./£-ne?r _{memor, tergo patrem} Anchifen fenio confe&um _ex

incendio _{Trojano efferentis, pietatis exemplum erga pa¬}

rentes inde non capiat? Quis hofpitaütatem Didonis &

Aceßis non lubens imitan velit, ut innumera id genus

alia tacearrr. Sie etiam fidlis non minus _exempiis

mo-ventur _{affictunturque hominum animi, quam veris»}

Id-que non tantum in laudationibus uiu venit, fed multo magis in vituperationibus, qua?

ii fabulis

teåa?

funt,

for-tius _{pungunt & animosocculte penetrant; fm autem}

aper-tx

pierumque

_{primo ineurfu graviter impingunt &}

ho-rninum mentes offendunt. Quum enim veritas odium,

obfequium amicos pariat, & hemines iua vitia haud

Ii-benter _{reprehendi & corrigi patiantur, ideo Poet®} mon-ftta _{finxerunt, & Poiypheraos, Cyclopas, Centauros &}

Lapithas commenri _{funt, ut eorum deformitate} propofi-ta, homines a fceleribus & fiagitiis deterrerent.

Nimi-rum

Προ οταντων _yxg

dW

_rås

orχτεξχ* τω

μηφν

χμχξτχνειν, χλλχ

orccvTu χ cW, _{ττξχττειν, ivxqyh ixvrås}

7ϊαξΧ$εημχ

_{τtis τέκ~}

w'

Ü= } 24 (

ruin ut ulcera duro attra&u non mitefcunt, fed _srgrum

multo pejus afficiunt, ac _{proinde leviter ienfimque}

tra-£tanda funt: ica atrocia humani _{generis deliquia in}

tenel-!a illa astate _{carptirn & teåe reprehendenda, non facyrica}

mordacitate _{inie&anda, niii} tura demura, ubi priores li¬

las _{caftigationes nihil profecérint, ut quod quaii}

exulee-ratum & _{putridura ii}t , recidatur, ne pars fincera in

Vitium _{quoque trahatur. Et hane per exempla tam ficfc?,} quam vera, docendi viäm eo lubentius ingreili Tunt

com-plures non modo prifcis temporibus, (ed reeentiöre

et-jam _{astate, quo certius corapertum habuerunt, magis}

ma-gisque vividam indc & confrrmatam in cenellis ingeniis

boni _{malique Cognitionen^ enafci fuisque abiolutam}

nu-tneris evadere. At vero, vetuftiore _tempore extra

con-ipeftum religio, ad id, quod recentius ert, nos

conver-tamus. Nemo _{ignorat quam communem eruditi orbis}

adplaufum promeruerit liber ille amoenirtimus. Les avan¬ tares de _{7eletnaque, cujus Aurtor, magnum il lud Γ110 tem¬}

pore Gallire decus, Archi-Epifcopus Cameraceniis,

Frän-cifcus _{Salignac de la Mothe Fenelon in id incubuit, ut} fidei fuas commirtum _{Burgundias Ducem fuavi haa}

ca-tione in vivam ac _{frugiferaro boni malique}

iniroduce-ret _{Cognitionen). Sed adert inträ Patriam non minoris}

pretii fpecimen, quod quanto nobis propius ac

recen-tius, tanto illurtrius. Non fine fumroo enim _voluptatis fenfu recordamur Duumviros, _qui non minus

purpura-ta fua _{dignitate orbem nortrum Hyperboreum}

decora-runt, quam infigni documento etiam probatum

dede-runt, quantum valeac hasc ipfa via ac ratio in

educatio-rse _{Principum Juventutis ex voro inftituenda.}

Comi-fes _{loquor Excellentiflimos Regnique Svecia; Senatores}

Illuilriifimos, C. G. Tessin, & C. F. Scheffer, Viros uti

de _{republica meritiflimos, ita fupra omnem meam lau«} dem _{longe pofitosj quorura iile libello fuo vereaureo:}

J 25 \ wß

En _{gammal Mans byej til en ung Prins,}

perennem fui raemoriam poflericati jam dudum

com-mendavit; hic autem telam, quam iile fuus Anteceflor

feliciter exorfus _eil, non modo continuavit, _linquendo

nobis _{periliuflre illud fpecimen: CommerceEpiftolaire entre} Un _{Jeune Prince& Son Gouverneur, (ed etiam ea totam fibi} demandatarn _{provinciano dextericate perfecit, ut}

patria

noitra _{jam, non ilne fummse venerationis fummique}

ob-fequii ienfu , gaudeat fuo Monarcha Incomparabili,

GU-STAVO _{ίϊΓ,itemque de Sereniffimis} PrincipibusHa^redita-riis, Carolo Friderico _{Adolpho, Regis noflri} Auguitis-fimi deflinata _{exfequi paratiilirois, abunde lastetur i\}

§. VIII.

Quemadmodum jam honefla bonaque educatio fre-quenti exercitatione in aliam quaii naturam, felici

mo-rum _{metamorphofi paiiionumque adfueca direåione, na¬} turam converrit _{noftram; ita confuetudo hunc in mo¬}

do® _{frequentata, qua? tandem in neceflicatem quaii}

a

-gendi traniit, fecum venit determinationem generaSem

pro virili exiequendi ea, qua? lege naturaü fancita iunt.

Hinc concentus oritur omninm _{virtutum, undique}

per-feilus & _{abfolutus, quo animus noiler veluti Divinus}

efficitur & eo _{iplendore decoratur, ut nihil admirabilius}

in toto rerum orbe, nihil prseilantius, nihilque magis

fpe-cioium eile _{poilit. Et quid eil virtus ? non pecunia, ut} paupertatem metuas: non multitudinis _{opinio, ut}

fufpe-dam habeas _{exiilimationem:} nec vita per _{fe fola irne}

acceilione certoque propofito fine, ut mors

formidabi-D Iis

i) Hac de re, viorefolito, non minus _{argute, quam} nervofe loqtiitur,

ad _{inflar Taciti}

Hyperborei, Regis Rcgnique Senator llluftrijjhnus, ut

ce-teros_{jam jure optima promeritos}

prateream titulos, Excellentijjh-nts Comes

D'.nus A. jf- von _{Hupken in memoria Teßiniana in}

conventu _Reg. Acad,

cf-Ρβ \ ηK f (5% eggs ) 20 ^ Cggj

Iis exiftat: nec _{liberias, ut fervitutem fugias: fed ver»}

dodrin» _{diligens iludium vit»que honeftas.Unde animos}

a teneris usque _{unguiealis virtute exornatus, quafi in}

clariflimo _{quodam ac fubiirni loco pofitus, infra fe}

coe-cas hominum mentes _{videt, variis erroribus implicacos &}

pro veris bonis inanes tantum bonorum umbras

pro-fequentes, easque aiTiduis fortun» tempeftatibus agitatas;

fe vero in _{tranquillo conflitutum portu,nu!ias amplius}

turbulentas _{pertimefcere tempcflates. Quum enirn} quili-bet felix eile _{cupiat, nec felicitatis adpetitus ab homine}

feparari queat: nemo non confitebitur, iftum alte

infi-xum natur» inftindum , quo ad felicitatem quisque vel

parandam laboriofius vel follicitius confervandam fertur,

illud _{efficere, ut pafliones noflr» inclinationesque natu¬} rales babeant determinationem _{generalem connitendi ad} id, ex quo emolumenta haud _{poenitenda cumulate} re»

dundent, _{declinandique id,} ex quo iumma fubfecutura föret _{pernicies. Jam} vero nafcitur in nobis feliciras non

ex _corporis unius, _{non ex} animi _{unius bonis..}

Quam-diu in hac mortalitate _{circumfe-imur, ofFerunt fe nobis} voluptates non minus, quam t»dia, qu» interdum per-ennant, inre.dum autem, ut fubito fiunt, ka fubito etiam

transeunt. Fit _{ergo Felicitas non nifi voluptas ex}

ani-mi & _{corporis bonis in rebus vel agendis vel confem*}

plandrs; qua veluri fale natura adfperiit, ut rede ill»

qui-dem _{fierent, & fad» confervarentur. Laboriofa funt li¬}

terarum ftudia; & tarnen _{quos deiedant., cum iis non}

modo affidua funt domi , fed peregrinantur etiam &

ruilicantur. Dura funt munia rei _{militaris; & tamen,} quum bellum geritur, fumma eft alacritas imperatorum.

Qua credamus Q. Fabium l»titia fuifTe affedum, quum

patientia fua molliret Annibalem iuveniliter exfultanrem/

, Qua Μ. Macellum, quum intelligeret confirmatis a fe

le-sionibus _{ipem injedam Senatui, Annibalem poile vinci ?}

3% λ ηη ( 3% <?</ i \ <J(P

Qua Ρ. Scipionem, quiiro contemplaretur, qua

virfute in

Iraliam hofiis _{deicenderat, eadera quum ipie in Africam}

vemflet, fuiile hoflem fuperatum, otium civibus par¬

tum, honeftatuna atque audhirn imperium

populi

Roma¬

ni? Νulla major eil voluptas, quam qua? percipitur ex conicientia rerum bene _{geiiarum. Et ha?c} eil _vera

feli-citas, qua? nobis propofita eil, ut eam

confeåemur

ex

imitatione immortaüs Dei, & in qua nos ita

confirma»-ri _{oportet, ut in vitia non delabamur;}

_ied

_quum

fem-per abfit culpa, adfit femper indolentia ,

tranquiliitas,

gaudium &

infinite

-voluptas, adeoque ut

rebus

prarcla-re geilis c?fla &

iincera

_mens

noflra Divina?

menti

ie

eonjungat; ad quam

inteJIigendam ita

natura omnes

fe»

rimur, ut nullus fuavior cibus iit animis, quam contem-platio rerum Divmärum,

§. IX

Jam autem quemadmodtim omnia

mundi bona,

quae

tantopere prsedicantur, uiu tancum, noft

mancipio,

noflra

fun?; ied ex ejus logenio, qui

polTidet

,

bona malave

cenfenrur: ir; iurr mum hominis bonum, quod coniiilic

in non impedito progreiTu ad majores Continus

perfe-£liones, nurrquam ad iuum provehi pottfi cacumeo,

nifi dum urmetfä? noflra? vita? finem _{principem 8t} metam

ad _{quam collimandum, Dei agnitionem & cultum,nec}

non re _{publ'ca? fundsmentum} religionem _{veram, quo?}

fods eil on-nis _{felicuatis, follicite refpexerimus. Sic nos} in hoc the: tro n undaro, _{quas a} Deo bonorum omnium

Prabuore h bemus _{virtutes, easdem Uli referre} acceptas debemus. SacrÜeeium eil fibi arrogare Dei rnunera

Sc

non islurn timere , qui, ut non pro rneritis

dedit, ita

adirrere _{ingratis poteil. Si nos omnes}

_{Deo debemus}

_hoc

ipium, quod ίιιη us, quod incedimus,

quod

fpiranQUS<&

vivimusj quanto fan&iori obligatione adfuingimur,

■c§3s η© f c?Sb

tarn agnofcendi bonitatem _{, quantam quovis momen«} to _{expetiri nobis liceat, Deumque, unde h^c omnia}

emanant, ardentiilimo ampleftendi _{araore, nec non} ala-criter & _{pleno gradu Eum}

_qiiocunque

_{nos vocantem,}

fe-qucndi. Hoc firmum & Vulcanium _{plane fcutum} con¬ tra, omnia _{pericula externa; haec aurea illa arma, quibus}

teclos _{pugnare nos polle credamus in cafum.&}

fortu-nam: Deurn _{nempe rite cognoicere, caile cogitare,}

ar-denter amare Sc fincerc venerari: _{atque adeo in omni}

e-ventu mentem noilram _fieclere ad _{magnam illam mun¬} di _{reelricem, providentiana Divioam. Ét qui hanc ie}

e-mendandi viam de _{itiduftria ihgreftus fuerit, haud}

diffi-tebitur, bonum cor, k) ut _{ioqui amant noitri Politici,}

optime hoc modo, ab ipiis quafi incunabulis formari,

ut fit vitat _{perfecta domicilium & velut paiTionum}

110-flrarum bene inftru&us Sc _{perpetuus locus, quo}

vigen-te _{omnia, intersnnte autem marcefcunt Sc diiabuntur.}

Scilicet vult Deus amari toto _{corde, h. e. omnibus}

raen-tis noftrc _{facultatibus, pailionibus}

, inclinationibusque.

Sed _{quantumvis fecerit induflria nofira in praxi morali,}

quod iuum eil; elangueicunt tarnen _{perimbecilles} natu¬

ra vires in _{corrigendis omnibus fuis mendis. Periculum}

ialtem facere _{poflumus, quid valeant bumeri,quid ferre} recufent. _{Verum enim vero, iugubri experientia edocli} deprehendimus, paffiones noflras _{inclinationesque in} trans-verfum _{fepius abripi, atque adeo naturam noflram &} naoralem & natnralem non modo labe contaminatam

,

Ted ita etiam ientimus _{afieclam, ut vel peccatorum ve~}

niam a Summo Numine _{iapienter benigno, vel melioreru} vitam a _{benignidlma Potentia iperare}

nequeamus. Nec

eil

rt) foltdam difcupit bona: mcnris _{explicationem, Generoßßimwn}

adeat Auctorem _{Epiflola: Om et godt hjerta och}

et _{fiort Vorfand, /hat}

«ii>

}

29

(

eil, quod medicinarn

fuadeamus,

commendando

refipi-feenriam; quippe qux prsteritas numquam

delere

potefl:

eulpas. Unde faule fentimus

neceiTitatem

cum

Deo in

gratiam redeundi; iéd nec hoc fufficere

credamus,

ut

ve-niam a I.)eo peccatorum, _{qua? com}miß_mus, impetremus;

Verum _{requintur etiam, ut in pofterum quoque a}

pecca-tis, Dei iram provocanribus, abfhneamus, atque adeo

vires _{confequamur, quibus}

_{pailiones inclinationesque}

no-ft ae cohibeaotur, ne novarum accelTu culparum,

vete-res refricenruf., Sic infirmitatibus defe&ibusque hifee

di-ftin&e _{cognitis, dum de viribus}

_noftris

_defperamus,

_ma¬

nu quafi dueimur _{ac prreparamur}

ad revelata

dogmata

amplectenda, quae duplicem hunc

explent hiatum, cujus,

alrerum eil de venia peccatorum, quas perpetravimus ,

alrerum autem de modo praeparandi condigno, ad vitam

futuram meliorem indipiflendam; atque in ifthoc falutis

noftra? perennaturte negotio, illinc fanguis, hinc

Spiritus

Chrifti r Salvatoris noftrir requiritur. /) Et quoniam

re-generatio hominem non

eHentialiter,

(ed

accidentaüter

tantum perfid _{;U) adeoque non}

tollif,

Ted extollit vires

atque inclinarones noftras easque

fian&ificat:

non

facit,,

ut iis nonutamur, led ut iis melius utamur^

idcirco

dum ad fidem _{per Dei gratiam .in nobis}

_acceniam

ocu-los _{mentemque advertimus, pro varietate}

_paßlonura

_ac temperamentorum comperimus alios

eile fidei

heroes*

m) alios vero _tamquam ellychnia fumantia &

arundines

quas-Tätas, η) quum nempe vel tenuis lux

nontiaj

Chriiti in

Ρ

3_

in-/) Cfr. Canzii Theel. Natural. §, §. j, kf inftar omnium Beat..

Wallerius Nc.fter iu Prcenot. Theol. Cap, II. De Relig. Natural. infujjic, Cap. III. De Revel. Divin. necejjitate Ρ. IV.

II) W'-Hick. Campend. Theol. Art. de Regenerat. Hollaz P. III. Sect.

Zma Cap. VIT. Oy. XI.

?ii) Τ1λγ]ξθφοξίθίν _{habuit Abraham} velutiberosßdei. Rom, J\'i$.feqq„

étfb

^δ3 ) 30 (

c§!?3

intelleåu gliTcit> vel

adienfu debili

&

languido recipitur

promiffio

gratis,

vel

fiducia

cum pavore

confcientis

iu&ätur. o) Ac _{quando paffiones inclinationesqut:}

_aoilras

ad ialutarem hane _{cynofuram diriguntur;} tum vita no-ffcra moralis vivum evadit tegis Divins exemplar ac per-feitionis Dei iummae relert imaginem, omnisque

virtu-tum theoria & praxis, defiderio infiniti ftipata, in

feli-citatis numquara turbands portum

veiifi-catione iecunda tendit» S. D. G.

β) Cfr♦ Hollaz. P, III, Sect, 2, Cap, FIL Ov, XIX.