Deo Duce
DISSERTATIONEM GRADUALEM De
ROMANORUM
SCIENTIA NAVAU,
Approbante Ampi. Fae. PBilojQ in Reg. Acad. UpfaL
Sub P R & S I D I O
Maxime Reverendi ffîri
D
jOtfANNlS
ÊSBEKGII,SS. Th. Do&. Gelëberr. Grxc, lir*
Prof. Ord.Sç Fac.Philof.h.t.
Decani fpe<à.
Vubiicdt difquifitïonijubjicit
GUSXAVUS FULT, Holm.
Al K.
w&Ui.; id i ' _}J>
In Audit*GußaV,Maj. d. /£ Decemb»
'C*nn. MDCXC1X.
H O L M I JE, ExOfficina OLAI EN Ail,
S/ R.*
SUMMTE FIDEI VIR O
SENATORI REGIO,
STATUS ET CANCELLARIß
CONSILIARIO.
ILLUSTRISSIMO
LENTISSIMOCOMIEL
ET DOMINO,
DnCAROLO PIPER.
COMITI ET LIBERO BARONI &c.
MACENATI MEO GRATIOSISS1MO.
EXCELLENT!®/TöJE.
ILLUSTRISSIME.
HANG
ROSTRATAM. COLUMNAM.
NON.
INVENTIONE. RERUM.
NON.
ELEGANTIA. VERBORUM.
ADORNATAM.
VEL.
EXORNATAM.
SED.
NOMINIS. Till ILLU- STRISSIMl
SPLENDORE/
SED.
TITULI. ROMANI.
DIGNITATE.
SPLENDENTEM.
IN. FIAM. MEMORIAM.
SUMMI. FAVORIS.
TUM. BEATO.MEO. PARENTI.
TUM.M1HI.CLIENTUM.MINIMO.
EXHIBITI.
IN. SUBM1SSAM. SPEM.
NON. MINORIS.
IN. POSTERUM. EXHIBENDI.
MENTE- VENERABUNDA.
PONIT.
EXCE LLENTBSIMI NÖMINIS. TUI.
TT ' ? T TTT T Tr:'TT' Tl
T *T
CldrißlmoPhilofophiœ Candidâto
Dn. GUSTAVO FULT
Amico fingiïlariter dilèâo Dijfertatiommpro Gradu
eruditarrï
edituro.
QVamvis
gloriasatqj tentandacupidotàriturn
ftimulaverit,adnon
quasviscunclis
audendaquibtisinfîta
celebritasnomini conciliaretur; paucio-
ribustamen incultaindulferefecula litau- fusfuos, ftudia ac moliminapolteritati
traderent: plerörumqve res oblivionis
tenebris itacircumfeptae ac obtutas deli-
'tefcunt, ut evolvere aceruëre paranti-
bus, defeUus mbnumentorum Iuftam
fôpenumeroinanem, & fpeinihil relin-
quat. Haudminimam felicitatis Romanas
partem in eofitam jure dixerim , quod
quafi foliorbem inhabitafTent,fdli irhpe-
raflent, ita certatirh viri cUrilîimi, In¬
genium ac labores fuos hiftoriàs hujus
populi confignandàs cöttfecraverint, at-
* qye vel emori ut Romanum vivat no- mën, conciipiverint. Quantocuritjve
vero ftudio& affiduitatefcribentium,Ro¬
manisantiquitàtibus fbêneratum lumen5
caveritarnen nofipotuit quin caligoali-
qua bïfuhd'erëtur* qti& fcgre difcutitur,
omnes
omneslicet radiosomnesorbis éruditi fo¬
ies vibrent. Sais haud caret nebulisquae- ftio de aftäte fcientixRomanorum Nava-
lis$ quaf abaliis vindicatur temporiquod primum bellum Punicum antecefUt, ab aliisderogatur. In qua materia ventilati-
one digniiîima,îngeniumtuum eximiïim occupari voluifti Clariffime Dn. CAN¬
DIDATE: quo quidem inftituto eruditi-
onem annos anticipantem, teftaturus e-
ris. Ego fane ex itudiorum tuorum in-
crementisfeliciffimistantum animo con-
cepigaudium utverbis exprimereneque-
am. Nec mirum; hocetenim habet re- cordatio convidlus olim fvaviiïîmi Upfà-
lenfis, per annos quinqve, quibusftudio-
rumTuorum me elfemoderatorem, pa¬
rentesoptimi voîebant; quime tanto fa-
vore ac amore complexifunt, ut pr^ter- quam quod ex fangvine eorum non ef-
fem genitus, in csteris & ego filius vi-
derer. Gratulor Tibi impenfe honores diligentia, afliduitate atqve morum ele- gantia, quibus omnibus amabilem Tc reddidifti, meritos; utque fruftus ftudi-
orumTuorum propediemuberiorescar- pas,
Ex Animo feflinanti
caUmoVotfet
JACOBUS WALDIUS.
: r
Q, F K Q. A.
THES. I.
Alita quon-
dam erat
Reip.
Ro-mana? magnitudo , ut in¬
geniafcriptorum, etiam feliciflima,
aefatigaverit. Rem hane venuftè
expremt Claudianus , in laudibus Stiliconis (a) canens ;
Qua nihilin terriscompteålitur altius
œtherl
Cujus necfpatium Pifits , nec corda,
decorem, Nectauàem \>ox ulla capit :
Çonfidoitaquè, mirum Benevolo
À Le&o~
(a) Uli,î.f.m,18}.
-*H (2) S-#"
Le&orinon futurum, quod ego,cui
tantum contigit excelfum iilud re-
rum Romanarum faftigiumadmira-
ri; quodinquam, rurfiis tanti im- perii prodeam fpeâator. Nimirum
anteabreviter oftenfumell, inid o-
mniftudio incubuiireRomanos , ut*
genribusirent perfuafum, fefehaud
indignos eiTe,quibus fafcesfubmitte-
ret Orbis terrarum. Nunc itaquè
a?quo nequaquam ferre pollum ani-
mo, utpopulo tam nobili Se indu-
ftrio inuratur îgnaviae nota, Seaiïe-
ratur fuiffe eum per plura fecula
reimaratimœ prorfusrudem ac im- peritum. Ineo enim(nequis plura
nos pofeat) occupabimur,utRoma¬
nis ante primum bellum Punicum
feientiamvindicemusnavalem.
THES. II.
Inclaruere Romani virtute pra?-*
cipuèbellica , qua haud fcio annon
ceteris pra?ripuerint gentibus pal-
mam,non terra tantum, fed mari
quoquè fortes, Hicitaquèprolixiüs
"*H (3)
indicandum eft videri mihi Poly-
bium Romanis paulo iniquiorem,
dum quantumquidem ad militiam
maritimam attinet, adeoejusafTerat
eosfuifle rudes, ut primo bello Pu-
nico nonmodo nävesteftas, fed ne
* longasquidë omnino,necp adeolem-
bümaliquem ad trajiciendum, niii
commodatofumtum habuerint (b)
AdeoutQuinqiteremisufum inpr^-
lio navali naupegi ipforum penitus ignorarint , donec tandem Cartha-
ginienfium una,arena? inha?rens in
' faucibus ad Promontorium Rhe-
gium, à Romanis capta naupegis
fuerit pro exemplari, quod imita-
rentur & ad quod fuas conforma-
rent. Rurflisait viros dele&os, qui
nunquamin marimilitarant, collo-
catosinfcamniseoordine,aciiinna-
viumtranftris coniiderent, & do-
* âosufu in terra fervare tempus Sc
menfuram ini&ibus, Sc tum de-
mum inmari revera , fedfeniim,
A 2 fe-
(b) Polyb. lib. i. Hiflor.pag. conf,
Savil. deMil,Rom. p, w. 444.
"*H (4) M*«
fecilTe experimentumartis. Hîc,in-
quam , tanta laboralTe principem populum, quantam vult Polybius,
rei navalisante I.m cum Carthagi-
nienflbüs bellum imperitia3 vix à
mepolîlim impetrare ut credain.
Nequè id temerèycumrationesfeof-
ferantmultae, qux Polybii fidem
hacinparte (ufpedam reddunt, &
avitamnavalisfcientias gloriam Ro¬
manis aflerunt acvindicant.
THES. III.
Primumvidetur repugnare ipfe
tirbisiitus^qu^amnevelmaximisna- vibusmeabili (c)alluitur.Unde felli-
turHenricus Savilius, qui(d) exifti-
matalveüüuminis ad urbemmedio- cribustantümnavigiis vehèndis fe¬
tisfuiiTeprofiindum; &ad Fidenas
ita anguftum., (e)utvix du£e fçàphée juxtaiimul tranfîrepofiint ; cum ex Livio confie^ ahquarum nùVium con-
ciir-
&
(c) Conf Dion^Halle, libr. 3. Ant,R.p,/£3»
Tlin.H.N.lib.3.Cap.f, fd) InCommfntar.de Milit,Rom.p. (e)p. 443. (f) 4.34.
-S#-§ (s)
curfum ibifa&um effe. (f) Pra^terea
cum Romanonnili 12.dißaretmilliari-
biis abOßiisTiber/ms(f ora marisTyrrheniy (g) qui qu^fo credibile, quod quin-
gentoruin fpatio annorum, ex canta locorum opportuniraüe nullum vo-
- luerit ipfa captare quaddum atquè
emolumentum. Imo contrarium evincuhtNavalia multo ante Roma*
inftituta , nullo quidem alio fine, quàmnavibus conftriiendis fubdu- cendisque ; (h)adeout hinc , quo-
ties effetopus, navesrepeterent, de-
- diicerentque quovellent. (i) Quin
itaquèpotius in partes transierim Dionyfii, affirmantis (k) negotiatio-
ne maritimaufos effe Romanos inde âtemporibus Anci Marcii4.0illo-
rum Regis. Porro fi vel maxime
concederemus , quod tarnen falva
veritaüe vix concedere audemus,
*nullas kabuiffe Romanos näves, ne-
que (g) Ant.Bäudmnd in notisadFermrii Lex.
Geogr.p.m.ijâ. voceRom, (h) ConfLiv.8-'14.
(i)Conf eundem lib.-ycap.iä, (k,) libro &
M' cit*
~*H (fi) S-®?-
que adeo lembos nifi ab aliis com- modatos; ab induftria tarnen Ro¬
manorum alienum eft,fuilFe eos an¬
teprimum bellum Punicum ita rei
navicularise rudes, ut impellendse
cohibendasve navis, ducendi inhi- bendiquè remi tirocinia tum pri- \
mumnecefTe habuermt, «Sc quiaem
in terrafedentes, addifcere.
THES. IV.
Et quid multa ? Bellorum na- valiumlongo tempore ante à Roma¬
nis geftorum, femel iterumqvè fit^
in Hiftoria Romana mentio. Clafßbus
ad Fidenas certatum cum Vejentibus, an¬
no U.C. 328. relatum teftaturLivius (1) apud quofdam Annalium fcripto-
res» Extant &parta de ^ntio fpolia,
captahoßium clajfë, fi tarnen illa claßis,
namfex fuere roßrata, fid hic numerus
Ulis initiis nasalebellum fuît, (m) Ne-<
qvè vero antiquis temporibus, «Sc \ quidem longe ante Punica belia, fu-
bita tantum hxc Militia atqvè tem- pora- (0 Qn) Florw lib.i.cap,it.
(7) S-®?*"
porariaerat, Ted conftans 6c perpé¬
tua;quippe quascertos haberetPne-
feâos claili adornandœ, inftauran- dx, claiïiariifqvèfoeiis 6c eommea-
tu inftruendas- Et duo imperia eo an¬
no daricœpta perpopulumj utraquèperti-
s nmtia adrem militärerna unum,ut tribu-
1 ni &c. Alterum, ut duumviros navales cUffis omanda rèficiendœquècaufa idempo¬
pulm puberet lator hujrnplebifciti fuit A/,
Dec im tribunmplebts. (n) Et fatetur fi-
mul eodemloco Livius, femperan-
tea, licetcertumnondeüniattempus,
^ foifTe in ufu hsec inunia, queequèDi-
âatorum fèrè 6c conlulum beneficio p concederentur; fecus ac putatSigo-
mus, qui hoc primum anno inftitu-
tos eiTe Duumviros illos navales ,
cum antea non fuilTent, cenfet. (o)
Adeo ut Savilius cetera egregius,
led indeterminandis navigationismi-
* liticeqvè maritima primis apud Ro¬
manos incunabulis, oppidö quam inconftans ûbiqvècontrarius, incur-
rat
(n) LivJib.pycap.pi (o) i# tfot, ad
Ppit} tiv, libyii.
i-m (s)
rat ipfe in vanitatis atqvè ambitionis
notam, quamLivio conaturaffinge-
re, (p) ideo qubd clailis, Prasfeåi
orx maritima, Duumvirorum na-
valium , (ociorum navalium, &c.fe-
cerit ante i.m bellum Punicummen- tionem, Exiftimat videlicet ipfe, 1
contra verbaLivii, hosvel nufquam fuiffe, vel non ad rem miliüaremde-
ftinatos; Ted falfb & nulla adduâa
fententias fax ratione* Quin imo bi¬
nas tum habuifTe Romanos Clafles,
licet non adeö magnas, alteram in navalibus Romas , alteram inaliqua>
ad mare Tyrrhenum crepidine pro- babiliter ex eodem Livio videtur
pofTe conjici. Per idem, inquit (q)
tempus (f Claßls Komma, à P. Cornelio ,
quemfenattu maritima oraprafecerat, in CampaniamaBa, q\>um appulfa Pompejos ejjet, fociiinde nasales ad depopulandum
agrum NucerinumprofeBi, (fc.
Th.
(pj id>. deMilitU Rom,pag.4q4.& f
415' (?) iib.p*capt
C9)
THES. V.
Ut autem alia taceam, nonpo- teft conlifîerehxc Polybii opinio,fà-
tente etiam Savilio. (r) cum caufîs
Tarentini belli viginti ferè annisan-
te illa tempora gefti, Quod nempe
' Duumvir Navalis ad deprasdandum
litus Magna? Gracias mifîus, ingrefî
furus jam portum Tarentinum cum decem navibus te&is, JWnm
cpçctKTuv, (ergo non ex opinionePo¬
lybii prirnum vtjsg KcyratyetttToi h. e.
naves teéhe inventa & conftruôae
0 " bello Punico: mu-ltominusnaveslon¬
ga?, quas habuiiïe Romanos primo
ftatim polt exa&os Reges anno iple
innuit Polybius (0 ) fît ipfe cum quatvor navibus fubmerfus, unâ ca¬
pta reîiquifqve fugatis. (t) Quam
cladempnètëxtu paâorumveterum àRomanis violatorum , éxcufàtum
« ï iverant, quibus cautufn erat, ne ul-
B trä
(V) lib.cït.p.44)-. (jf) lib^.p.uS. (EConf*
Epit. Liv.Uk.12,Appian,foc. citand. & Ereinf-
hem. infupplern. Liv. /, 11.cap 6.tfy.p.i%.
fttosinmargins citat auftores*
Cio) §-#-
tra Lacinium Promontorium navi- m
garent» (u) Quaoccaiione hoctan- clh
tummodö adjiciam, mirum omnino videri, non ammadvertifle Polybi-
umbina loca, à fe ipfo addu&aquae . lola & navigationis & militias mari- y,1
timas antiquitatem Romanis abundè J?
adferunt. Prior eft in vetuftiffimo, *u
Romanos inter ac Carthaginienfes, ac
fub primis, poft exa&osRegesCon- m
fulibus, ipib fatente Polybio, (x) i- ^
ôo fcedere: mh iiaein pumaiots mh- ^
TE TOTZ PnMAIfiN ZTTtxzivcc TU adXa ctxçMTfjçixy ea,v (mj v7tq qi
7] 7ro\z[JUWi>civayKcLc&uo-iv. Ne naviganto M
Romani RomanorumVefociiultraPulchrum ri
Promontorium: nifitempeflatis aut hoßi~ ti
um \>ifuerint compulfi. Alterum item q
locum continet aliud antiqvum fœ-
dus, fed tempore tarnen aliquanto re- g
centius, ubi inter alias conditiones, d
etiamhasc ; Tor kaaot akpxithpiot,* ti
Mctçidç, Aqile&cLi STreKeivctPi,- q
pcuxç. Romani ultra Pulchrum Promonto- C rium-i d
:—; —— ii
(») Appian. fragm 7n£i 7T£Strßtia>vfa &r S44- CO Hhfj.Hißor,p. /77.
ino
'bi-
Cii) $-&•>
avi- Yiuyn) Mafliam & larfejum Prydds nefa»
:an- "M*0- O)
THES. VI.
IU£B Interim tarnen quoniam
nobis
irj. videmur quod voluimus obtinuifle ,
lcje id viciffim Polybiopoflumus largiri,
10 fuiffe Romanos, quantum quidem
'eSj ad militiafn eorum maritimam o-
^ mnemqvè adeö rem navalem atti-
! j_ net, ante primum bellumPunicum,
Carthaginienfibus longé inferiores,
siyct cum videlicet ante id tempus, nun- quam venerit ipfis de imperio maris
nto in mentem> quodjam inde à majo-
um ribus Pœni tenebant* Et hic faâum
di» credo, quod militia navalis, quippe
îm quam ferius cœperant excolere,ter-
œ- reftri femper deinde fuerit habita i»
re- gnobilior, non tarnen poftquam ftu-
?s, diofius frequentari cœpta eft, vir-
)r,f tuteinferior, cum mari non minus,
quam terra, quaqua verlum viâri-
to- cia circumtulerintRomaniarma* Vi-
m> de Lipfium de Magnitudine Rom.
lib.i. capy. Th.
^ (7) p*l19*
C12)
THES. VII.
Nonignoroquofdam mercatu-
xx, commerciorumqvé cum träns-
marinis hommibus per aliquot fecu-
la intennillo ufuï, ailiguare, quöd
virtutibns apud Romanes fuus tam- diu conftiterit honor. Cujus inter alios fententias patronus Henricus
Savilius (z) fautorem etiam videtur
naéhis elfe Forftnerum, qui enu- meratâ collaudataqvé Romanorum
virtute, fie concluait: (a) Nimirum
cum Ulis gentibus adhuc luöiabaturpopulus
Romanusy qua nihilex tranfmarints mo- rihtu in urhem invehere poterant. Ce-
terum Forftnero oppono ciim Dio- nyfii modo laudati auâoritatem, af-
firmantis fcilicet effecifTe Ancum Marcium, ut Roma non mediterra¬
neis tantùm> fed etiam tranfmarinis hominibus patens maritima quoqvè
bona deguftaretj (b) Tum, inftru-
men-
(2) de Milit. Rom.p. ton.44z. (,a) ad 4.
Annal. Tacit,pag. 60y. (b) q.Antiqv. Rom pel. 181.
(13) $-&?"*
mentum vetuftillimi cujufdam Ro¬
manos inter Carthaginienferqvèfoe¬
deris: (c) Qui admcrcaturam Venerint,
ii Vediigal nullum pendunto♦ Quicquid
hifceprafentibusfucrit Venditum, publica jide Vendituri debetor, quodquidem in A-
'
frica aut Sardinia fucrit venditum. Item
in fœdere fecundo: (d) Romani ul¬
tra Yulchrum Promontorium, Maßiam &
Parfejum ad Merçaturam ne eunto. Et
tamen his frequentatis commerciis
nihilo fecius antiquamfidem, religi¬
onen!, morumqvè difciplinam &
integritatem aliquamdiu retinebant atqvètutabantur. Savilius prasterea nobis praevaricari dataqvè opera
ineptias fe&ari videtur: primum e-
nim Urbs Romana , inquit, (e) per
aliquot centum annosfe nonappheuitmari¬
tima militiafiudio, Fortafßs hac intera- lias cauflas non efl minimi ponderis, cur tamdiuflorens virtutibus conftiterit Refp.
excluferitque corruptelas, quarum praci-
pua nutrix eft mercatura peregrinasque
terras
— (fl) Ap.Polyb,].hift.pj*ly. d) lib.cit.p.iyp*
(0 lib.cit.p.44
(14)
terras freqùentandi naVigatinnibus libido, ßVoliticitfides habenda, Ubi dum Jo- quitur de militia maritima, qux
qu^fo ratio erat diceremercaturam ad corruptelas civitatis multum fa-
cere, certe ifte fermo nullas omni-
no ibi quidem videtur habere par-^
tes» Voluifle autem eum dicere hoc de militia navali, vix à me pofliim impetrare ut credam, cum h^ctan- tumabfit utreipubl. alicujus corru-
ptio queat dici, ut potius robur
fummum ac munimentum, Deni-
qvè (f) ipfe Tibi contradicit, feque, quafi reprehendit. Quantum autem !
ad mercaturam attinet, multos an-i
nos ante Ancus Marcius , cum ani- f
madverteret oftium Tiberis portus commoditatem prasbere,extruxitO- ftia, ad merces cum apportandas
tum exportandas, utRoma nontan-
tum iisfrueretur, qua; vicina regio*
liippeditaret, fèd & maritimis com- moditatibu&
£ D. G.
(/) M* 44S-H**