& B. V,
DISSERTATIÖ GRADUALIS,
DE
OBSCURITATE LIBRORUM,
QUAM,
Confent. Ampliß.Philof.
in Acad. UpfaL
Sub PR£SIDIO
CELEBERR1MIVIRL !
MAG. ANDREJE
C ELS 11,
Aßronom. Prof. Reg. & S.R.S. S.
Publice veniitånäam fiftit
OLAVUS JOH. PETRAlUS,
WjEST. Dalekarlus. . In Audit. Guftav. Maj. d. X, Junii
Anni MD.CCXXXL
Hor is ante meridiem folitis
iii!!■
•UPSALiA,Liceris Wernerianis.
S:x R:ae M:tis
MAGNffi FIDEI VIRO, Summe Revcrendo
AMPL1SS1M0QUE DOMINO,
I)n A N DR kalsenio,
S.S.Theol.DOCTORI Celeberrimo,
S:m K:je M:ti a Sacris Concioni- btis Supremo , Stockholmenfium PASTORI Primario , nec nori_»
utriusque Confiftorii Äulici & Ur-
bici PRZESIDI Graviflimo,
M^CENATI OPT1MO.
QUamplurima
rende Dn.aDOCTORTe,Summe
,Re
inve¬tntcoüatabeneficiaquoties,utpareft, con-
fidero, totiesputas , quamTibidebeo,
animum
ammiimmeumfubit; Patere itaque,Vir
Summe Reverende, ut hane Dißer-
tationem> qualitercunque pro ratione temporis conjcriptam, in grati animi figmim, venerobundet mente Tibi of*
jeram & conjecrem. De cetero , ut mihi inpofterum etjam , Patroni af- feäum confervare digneris, fubmiße
peto atque contendo.Ego , quoå httmilli-
mi clientis e[i , vota & preces, pro falute Tua fandere nunquam
deßflam.
Summe Reverendi
Nominis Tui
Cultor Humillimus
Ol AVUS PETRASUS.
PRyEFATIO.
frequens efl, cujuscimque ge*
+ neris fcripta , in publicum lucem emifia ,variis variorum exponi juchci-
is , ut , qu£ ab dliis perjpicua merito
cenfentur, ab alm vero cbfcura judica•
rijiepijfimefoleant; Abs re itaquenon
fore duxi, notionem obfcuritatis paullo äiflmflius evolvere , ut clare pateat, quinam libri obfcuri habendi fint &
quinam falfo objcuritatis arguantur.
Verum polliceri non audeo , me omnia attigifie, qudS ad hujus rei uberiorem
atque accuratiorem explanationempro- duci pvtwffent; quum anguftia tempo¬
ris interclufus , qu& vehm , pr&-
,flare nequeam: Te igitur B. L.
oificiofe rogo, /// excufatum me habeas,
fi dejiderio tuo jatisfacere non potit-
erim,
§. I.
§. I.
QUi
prxfentat, mtionemrem aliquam fibi
ejusdere-
rei habet, & quidem cla-
'ram , fi fufficiat ad rem oblatam agnofcendam atqueab aliis
difcernendam , fin minus ob[curam
habet; Jiiffieit autem notio , fi no¬
tas omnes exhibet, quibus res re- cognofci queat,fi vero non omnes, fed aliquot (altem habet, nonJüfficit.
§. II. Notio clara illi diftincta eft ,
qui notas diftingvere poteft, conju-
Ja autem qui eas diftingvere ne- quit. Ex. gr. notionem quadrati
diftin&am habemus , fi quatuon_»
ejus latera diftingvere & ligillatim
recenfere valemus ; Notio autem coloris rubri clara quidem eft,quia
rubedinem nobis oblatam femper agnofcimus & a reliquis coloribus
difcernimus, confufa tarnen, quum
notas , quas nobis ille color exhi¬
bet , diftingvere nequeamus.
A Hl
t
§. III. Signa , quibus notiones
fuas alter alteri indicat, funt voces, qua? logice confideratas termim
appellancur.
5- IV. Quum itaque termini no¬
tiones fignificent, res autem per notiones reprefentantur ($. t.)ter*
mini quoque figna rerumfunt.
§♦ V. Terminus nobis chrus eft
cui notionem claram , ob/curus au¬
tem, cui obfcuram notionemjun- gimus (§. i.)
§. VI. Audito itaque terminono-
bis ciaro, rem illo iignificatarrL, agnofcere pofiumus (§.i.);Quum
verotermino obfcuro notio ad rem
agnofcendam & abaliis difcernen- dam nonfufficiensadha?reat($.i.)ilIo
audito, ignoramus, qua?nam fic ea
res, qua? termino ifto fignificetur, coniequenter perinde eil: , ac ii nullam cum eojungeremus notio¬
nem , vel nuliam rem nobis re-
pra?fentaremus ( 4,)
$. Vlh
VII. Terminus åiftinftus dicipo- teft, cui notio diftin&a , confujus
vero, cui notio confufa adhaeret ,( 5- )
§. Vill. Terminus fixus vocatur # cujus notio eadem fernper manet,
rcagus cujus notio variatur.
§. IX. Prolatis itaque terminis
fixis , eandem rem nobis continuo reprasfentamus ; vagis vero audi-
tis, h^remus num hane vel diam
notionem cum illis jungamus; a-
deoque aut diverlam aut nullariL*
nobisremreprasfentamus (§. 4.)*
§. X. Si videamur nobis habere
notionem termino alicui refpon-
dentem , etfi re vera nulla eidem refpondeat , notio illa deceptrix , &
Wrminus eam hgnificans inanis di-
citur. Ex. gr. termini inanes funt;
anima vegetativa , vis attradi«
ta , fuga vacui, quatenus cauf-
fas mentiuntur, & alii plurimi fi-
ne mente foni, qui in Phyfica»j
prcecipue Scholafticorura frequen-
ter adhibentur.
A 2 §• XI«
4
$.XI.Hincle#isterminisinanlbust
nullam rem illis fignificatam nobis repraeientare vaiemus ($. 4.)
§. XII. Terminumab alteroprolatum
inteiligere dicicur , qui eam cum-»
illo jungit notionem , quas animo
terminum proferentis obverfabarur.
E contrario terminum non intelligity qui diverfam aut nullam cumeo notionem conne&it.
XIII. Qui itaque terminum in- telligit, rem quoqj termino fignifi-
catam fibi repraeféntare valet; qui
vero terminum non intelligity aut__»
nullam aut diverfam rem fibi re-
praefentat ( {. 4- )•
XIV. Terminum intelligit,qui
rem illo fignificatam fibi reprslen-
tarevalet(§. 13.); Auditisveroter*
minis nobis claris & fixis> res illis denotatas nobis repraefentare pos- fumus (§.6.9.)proinde termintclari
& fxi inteüigi poßuntQvum au*
tern terminis oblcuris & vagis pro¬
fetis» aut nullam aut diverfam no¬
bis rem repr«fentamus3 termintok»
[citri&vagiintelligi nequéunt 6.9.).
5. XV. Quum auditis terminis
inanibus ? res nulla reprasfentari pofiit( §. 11.) urmini inanes intelligi
nequeunt.
§. XVI. Quoniarn notio clara«j
termino & diftin&o & confufo re- fpondeat ($. 2. ) , terminus vero , cui notio clara adha?ret , intelligi poteft (§. 4. ),terminus & dißinäus
& confttfus intelligitur,
J. XVII. Experimur continuo,
quod terminurn crebro ufitatum
nos intelligere arbitremur, etjamfi
ad notionem, quam fignificat, non attendamus, & inde ille terminus
nobis familmris dicitur.
§. XVIII. Si igitur inter termi-
nos familiäres, alii occurrunt non familiäres , attendere debemus ad
notiones,quaD terminis refpondent,
& fic termint non familiäres intelli«
guntur ; Si vero ad terminorum
non familiarium notiones non at¬
tendamus, termins non familiäres
baud facile inteäiguntur.
XiX
6
§. XIX. Librum appello fcriptum quodcunque , five hiftoricum five dogmäticum, ex terminis conftans.
§. XX.Quum itaque liber conftet
ex terminis, fi termini intelligun-
tur, liber intelligi poteft & contra,
§. XXI. Liber perjpicuus dicitur,
qui intelligi , liber vero obfiurus,
qui non intelligi poteft.
Sunt hao definitiones nominales,e*
communi loquendi ufu defumtae.
§. XXII. Liber itaque perfpicu-
us conftat ex terminis , cum qui-
bus easdem notiones conjungere
valet Le<ftor ac cum illis conjun- xit au<ftor; oblcurus vero continet terminos, quibus aut diverfas aut -prerfus nullas jungimus notiones.
$, XX11L Termini nobis clari &
fixi poftunt intelligi (§. 14.)» ter"
mini vero obfcuri & vagi non item (§. 14. ) j Liber autem intelligi-
tur , fi termini intelliguntur , Sc
contra(§. 20. Proinde liber terminis
claris & fixis conftans , mtelligitur
A 4 adeo+
7
adeoque perfpicuus; Liber vero ter-
minis obfcuris atquevagisfcatem non
intelligicur, & inde eft obfcurus (5.21.)
§. XXIV. Termini inanes non pofiunt intelligi ( §. 15.); Liber i-
taque terminis inanibus jcatens necg
intelligitur, & confequenter obfcu¬
rus eß,
§. XXV.Termini confufi pofTunt intelligi §. XVI); Liber itaque ter*
minos continens confttfos etjam intel¬
ligitur; adeoque perfpicuus eß\
Ex gr. Omnis über nobis perfpi¬
cuus eft,qui continet terminos in
communi fermone occurrentes no-
bis fatis claros , quia loquentes de
rebus pr^fentibus, notiones ter- minis adhasrentes nobiscum com-
municarunt. fic libri Philofophici, qui, licet terminis conftent non
diftin&is, per exempla tamen &
judicia de rebus obvia terminis an-
nexa,perfpicui evadunt. Ex.gr. ter- raini Metaphyfici plerique Schola-
fticorum
fticorum clari funt, licet confufi&
male definiti.
§. XXVI. Quum quselibef resfu-
is gaudeat notis , quibus ab aliis
omnibus poflit dignofci , fieri o»
mnino poteft , ut unuj habeat e- jusdem rei notas fufticientes, alter
vero inlufficientes , confequenter
72otio qnx altert clara e[i , alteri ob- fcura elfe poteft ( §. i. ).
§. XXVII. Quoniam illud ipfum, quod valet de notionibus , valeat
etjam de terminis (§. 3, 4), in-»
confpicuo eft , quod terminus qui
altert eft clarus, alteri objcurusefle-»
poflit.
§. XXVIII. Siquidem über con- ftac ex terminis {§. 19.), & termi¬
ni qui alteri Tunt clari alteri efle poflunt obfcuri ( §. 27, ) ; Termi¬
ni vero clari poflunt intelligi, ob¬
fcuri non itern ( §. 14) , Uber qui
alteri eft perjpicuus , alteri objcurus ejje poteft. (§. 21).
§. XXIX. Quoniam termini non 1
familiäres, ab attento intelligi pof-
funt
9
Tunt, a debita vero attentione de-
ftituto non item (§ 16. ), Liber
termuiis non jamiliaribus confians tili ferjjucuusjmic vero obfcuruse(t(§.21).
XXX. Quurn relaiio dicarur, quod rei ablolute non convenit,(ed
tum demum intelllgitur , quando
ad alterum refertur; Liber qui åke¬
ri ett perfpicuus & alteri obfcurus,
eft tantum relative non autem ab' folute objcurus.
Fatemur quidem , haud raro i-
pfos Au&ores in culpa eile, cur li-
brieorum obfcuritatis accufari ms-
rentur , (i cerminos fibi quidem.»
claros, fed in comrnuni fermone..»
non obvios , neque diftiaéfce expli-
caverint, necg per exempla & pro.
bationes manifeftos reddiderint ; Quotidiana tamen experientia, ex¬
empla eorum nobis iuppeditat fre-
quentidima , qni libros alioquin«»
perlpicuos , obfcuritatis arguere haud verentur. Cujus quidem rei
vari# dari poftunt raciones, quae
tamen
10
tarnen omnes ex principiisjamjde
monftatis derivands funt. Sciliceü omnia, quse impediunt, quo mi¬
nus easdem notiones terminis jün¬
gere valeamus, ac cum iis junxit
Author , obfcuritatis quoque funt
cauftk. Sic fyftemata (cientiarum,
ut ex* gr. Elementa Euclidis, licet
Methodo fcieritifica , quam accu- ratiffime fint pertra&ata, obfcura
illis apparent,qui terminos fibinon
reddiderunt familiäres, vel debita«*
atentione non utuntur, vel quibus
termini memoria concrediti non
fuccurrunt. Immo fcripta dogmati-
ca ideo obfcura videntur , quia_j
terminos aliunde cognitos fuppo-
nunt. Ex- gr. in Aßronomia termi¬
ni ex z-Arithmetica & Geometria, in
Philojophia Morall ex Ontologia &Pß- chologia cogniti, merito fupponun-
tur. Sic etjam fcripta non fyfte-
matica , ex. gr. librum Medicum &
Chymicum non inteiligit, qui ter¬
minos Medicis& Chymicis ufitatos
It
ignorat, neque juridicurn , qui
terminos Juridicos nefcit ; fic quo- que librum idiomate fibi incogni-
to confcriptum quis intelligere po- teft? Et licet lingvam fibi perfpe-
dam habeat, literas vero feu cha-
raderes , quibus termini fignifi-
cantur , ignorat, librum tarnen_»
non inrelligit. Nonraro etjamcon- tingit,ut libri ideo obfcuri cenfe-
antur, quia negledis veris regu- lis hermeneuticis , alium termino
fignificatum tribuimus, quam illi
tribuit Audor. Unde accuracifli-
mis Philofophis, nefcio quid obfcu¬
ri, immo etjam abfurdi, imputatum eft, ob terminos male intelledos&
in alienum fenfum perverfos. Sic Celeb. Wolfius , qui in Syftemati-
bus fuis Philofophicis , omnibus
atque fingults terminis fixum tri¬
buit fignificatum & fingulos accu«^
rata definitione explicavit, in Phil.
fua» Ration. §. 904. queritut-,*
quod , quum Mündern de fini-
verit
12
verit per feriem fimultaneorum &
fuccesfivorura inter fe connexo- rum ,multi non attendendo sd de¬
finitionen! , nunc vocem mundi
fumant pro compage corporunu.
mundi totalium , nunc pro ftatu quodam particulari telluris, nunc
pro genere humano: quo factum
eft , quod mentem ejus non re$e percipientes , fcripca ejus male
atque perverfe interpretati fint:
Quis itaque non videt, obfcurita*
rem librorum relativam , tantum
dependere ex ignorantia & non-.
aceurata attentione legentium ; a-
deoque verum , quod omnium fe-
re ore fert ur: Pro captu letioris, habent fuafata hbelli.
TANTUM.
