JURIS NATURALIS

/33 ^.

EXERCITIUM

ACADEMICUM,

GENUINUM

JURIS NATURALIS

FUND4MENTUM

SI S T Ε NS,

QUOD ^,

Ex conjenfu ÅmpliJJl Orånis Pbilof

In ^cademta,

üpjdtenfi, PRz£SIDE

VIRO

CELEBERRLMO,

Mag. A Ν D R Ε A

^ 91 d 3? Φ ä 2

Eth. &

Po] i

^c. PROFESS.

Reg. & Ord.

Publico bonorum examini

modeßc

Jubmitut

DAVID Hl ORT

C AL Μ AR ΙΕ ΝSIS.

In Anditorio Guftav. Majori.

boris ante meridiemfolitis♦

Die n Decembr. Annti 1738.

UPSALlsE, Apud. vid. B, Joh. HÖj'eri

-

&A. R:ä'M:tis " "r

MAGNEE F1DEI ViRO

Perilluilri

ac

Generofiilimo

Baroni ac Domino

Dn. g e O R g I O BOGISLAO

Stael

von

Hollitein

Generali

Majori

&

Provincisc Calmarienfis

GUBERN ATORI Splendidiilimo

ΜΛΞΟΕΝΑΤΙ ΜΑΧΙΜΟ.

JsJö* vnaVtrilluftris

ac

Generofiflime Domine Baro®

hanet omniprorfus elegantia privatam opellam Splenäidis reliquataceam, confiliimei efi Argumentum Veßra in omnes

gularis^t quam jufie mihi pradicatur» prtftat Vcnerabända

tur, humillimequafo, Mecenates Optimi, differtatiunculam qui eideeft nitor, eidem exJplendidis Veftris Nominibus

rumqueφlicitäte (f proß>eritate calidijfima ad Deum fün¬

ftii Nomiηis Ghrificationem femper foßites (β incoUmes

Perilluftrium _atque

GeneroiiiTimo

NOMINUM

Cultor devo-

"

DAVID

S:« R:^e M:tis

MAGNiE FIDEI VIRO

Reverendiffimo Patri

ac Domino

Dn. herm anno

schröder,

S. S. Theologiae

Doctori Ccleberrimo

incluta: Dicecefeos Calmarienfis

Epiicopo

Eminentiflimo,

VenerandiConilftorii PraciidiGraviiTimo

nec non

RegitGymnafii ScholarumqueEphoro

Adcuratisfimé

PATRONO O Ρ TIΜ O.

nec non Reverendisfime in Chrifto Pater» eft ratio, tur

Veftris Nominibus facram ejje xoluerim.

Votisfimum

verot ut

pietatis & bonarum artiumfiudiofos

benevolentia

certe

fm-

tncnteprxterirei quammutilando

extellere,

Accn

iatis igt*

hane_, quam Vobis dicare volui ac

debui

^,

tf finatis»

ut,

concielietur. Meum femper erit pro perenni Veßra Veftro*

dere & indefejfa fu^iria^ vovens oelit Vas Dem Q. M* ***

fervare,

rum nec non

Reverendifiimorum

Veftrorimi t'tßmut.

HiORT,

SpeBatisßmo

atque

ConfvMsßmo VIR ^O

Dp. OLAVO B£lKER

^,

Regii Collegii quod ^a Camera ^no-

men forcitur

AdloriPublicOjDexterrimo,

Avunculi loco

iemper colendo.

Admodum Reverendo atque

Prtclariflimo

^VIRO

Mag ALEXANDRO CA ΓΟΝΙΟ,

PAS IORIToriahlcnfiüCalmaria:

Fideliifimo,

FAUTORl OPT1MO.

VIRO Prnclarijfimo,

Dn. MATTHIvE

SILVIO,

L.L. O. O.in Regio Gymnafio Calmarienfi Leétori Dexterrimo, Confiftoriique AiTeflori Adcuratiflimo

FAUTORl PR0P6NSISSIM0.

Speftatiflimo atque Prudentiffimo VIRO,

Da

JOHANNI FAHLBERG,

Cm& Mmatori

Calmartenjium

Dexterrimo

FAUIORI OPTJMO,

Speclatn integ'itatis & Prudo//VVIRO,

Dn PETRO

L-ÖHNGREN

Clvi & Mercntori Calmarienßum . ~ßtfJi*no>

FAUTORl BENIGNISSIMG$

Spe&atae integritaris & Prudentiae VIRO,

Dn. NICOLAO

BETTKE,

Civi Calmarienfium Honeftiifimo, ^Parenti Optimo, ob

innumera in me Patern\ beneficia, ad cineres us-

que filiaii amore & obfequio profequendo,

Vobis _quoqtte Fautores Optimi & Parens Carilfime in tejjeramgratijßmi erga Vos λnimi hoc qualecunque Jfcc-

eimen Acnd. dxt& dient,

tultor ob/erv/inftßimw

DAY. htORT,

Pr

^£

fat to.

Uantse fuerint olirn , & etjam-

num fint de genuino Juris nat.

fundamento lites atque difcepta-

tiones , etiam viros inter _magna eruditionis laude confpicuos, ne- mini, limina ialtem philofophiai

moralis qui adierit, incognitum fore credide-

rim. Merito iraque diu haefitavi, ati

hane diffi-

cillimam 8c multis jam involutam obicuritatibust

controverfiam exercitii Academici loco expone- rem; optime enim vidi, quantum fecum

haberet

tum laboris, tbul periculi^; cui accefTerunc fata,

longe,

quam qua? fperaveram, duriora: nihilo-

minus erexit _me, percinaci alias febri jam per du¬

os fere annos fra&um, iingularis illorum favör, quibusratio ftudiorum meorum reddenda eft. E-

legi itaque, ex omnibus,

hypothefin

illam Reve-

rendiffimi _{Londinorum antehac} Epiicopi D. An¬

dres Rydeiii ^, _nuper pie, & non

fine iniigni

reip. liceraris detrimento, defun&i, icil. Deum in

A mnibui

-ill.«·'.- ·.y-C-U* jJ

t 4^ ) o C

cmnibus aflionibus noflris ejje

ghrtficandum,

pro v fundamenco juris nat.;cujus quidem hypothefeos

veritatem, evidentiam & ada?quationem ita expli-

care animus eft, ut iimul pateicat, an & quomo- do fibi conftare poflint dua? ilise hyporhefes, Soci-

alitatis & fui coniervationis, _quas heic tanquam

duo extrema examinaturi fumus. Fateor rem

eile maxime arduam, magnique ponderis, cui hu-

meri mei prorlus iunt impares; fiducia tarnen tui

favoris B. L»feliciorem mihi poliiceor rei exitum*

SECTIO PRIOR.

$. I.

POndus

^ftr«

_praefixa vocabulornm

_vides,

,

_paucis

quae

_explicare

DifTertationi

_rnonet

no·

ipfa rei

neceflitas

^,

& quidem

eo magis, qno

certius exhiftoria

jurisp.

^nar. conftat, variam fun-

damenti juris nat. & diverfam acceptionem ^,

ob-

fcuritatis non modo fed & maximorum errorum

fuiffe genetricem. icil. fundamentum Archite&o-

nicis proprium eft, iisque primum eft in ftru<ftu·

ra a^dificanda , cui totum sedificium inniti debet.

Hinc fundamentum ^, propter fimilitudinem ,haud

certe incongruam, de omni illo dicitur, in quo

aliquid fundatur & cui inniti aliquid poteft. Sic,

fa&a vocisadjurispr.nat. adplicatione ^, ftatim in- 'telligitur , per

fundamentum

nihil aliud iniinua-

ri, quam primum

aliquod

^tn lege naturalt uηiver-

JalijJimum

praceptum,

quod

ejus

fit

naturet> ut

etdem

\\Å ) " A *·· ^. ·

m ) o (t®. ι

emnia

reliqua

^, jure nat. continentur prtcepta &*

officia ^, commode inniti, indc factle deduci, atqueuon minori factitäte ad idem re/olvt po[fint a ), (i

modo vices fundamenti rite pofifi (uftinere que-

at. Sic explicaro vocabulo fundamenti ^, fta·

tim intelliguntur ejus fynonyma ubique in

moralibus occurrentia , onalia funt: principium juris univerfalifßmum,fuprema

lex,

Jumma legis^yprima

lex ^, lexfundamentalts ^, propcfitio legh fundamentala, complextis naturalium, ultima ratio omniumacli*

onumhumanarum. Qusenam autem fint veri &ge¬

nuin· fundamenti proprietates & requifita,

iuolo-

co monftrabitur.

§. IT.

Eque unam obtinetjuris vocabulum fignifica·

tionem , feχ enim <&· trigmta juris acceptione%

annotaße Juris Con/ultos tum l/eteres tum rtcentiores>

teitatur CiariflLWanderrnuéien^.Originemautem ipiius vocabulf quod adriner, non aliunde quam

a Jove petendam efje ^. ideo forfan quod hocjus homi-

mbtis a Jove datum ßt atque pfognatum> putatChry- fippus ^, öc cum illo Sto corum nonnulii.c). Örtum

q ioquejuris alios a juvando velerjam jnbendode-

ducere teftatur Gerhard. Joan. Woifiusin etymo-

logko Ungv. Latins Vi vero uius in diicipli-

Xia morum communis id inlert , quod juflum eflt

vel id potius fenfu negante qua η ajente ^, quod ήοη in- juflum efl, h. e. expiicante

W

ander

muelen

^,

quod9

A 2 legibus

a) vid, Job. G. Kulpif, Col. G^rot. Exer c. I. ad. Prol· 4,

Hocbfht, Colleg, Pufend, Exerc, 4. § I- b) vid.UXanderm.

Commtnt. ad. Grotii Jus B. & P.lib. I. cxp. I. §. ]% t,

f) Teße Gröt. in Prolog^ ad Jus B. &, P.

4 ^ ) o c m*

legibus prohibitum

non

efl

^neque

improbatum, adeoque

licitum magis

& permißumquam

^prtecepium

d). Hoc

feniujus

tantummodo aåaätonem moralem refer

tur; alia enim éft juris fignificatio, qua? perjo·

mmmoralem concernif* atquerunc

qualitatem denotat

moralem perfon<e competentern ad

altquid jude

^v

el

^agen-

dum vel habendum. Jus quoque

interdum fententiam

a judicecoramtribunali latam & pronunciatam

fignifi-

care, obfervat Pufendorh ut 6c

aliquarsdo

^pro fjeceffitudtne ^, cognatione

& adfinitate poniy Wander-

rrmelen. Ea vero fola juris acceptio nobisheic in-

lervit, quando feil. idem fit cum

lege

6c

abeadem

non differat niii in iolis verbis, idque cum caute- la Pufendorfii, ut feil. Jus minimead

libertatem

per- veniat,

quemadmodum td fit in prima [tgnificatione

^,

Jed

vinculum h ber

tat

i,

^quo

conftringitur,

imponit.

Plu-

res juris

fignificationes,

nec non

ejusdem diftin-

öiones, diitin&ionurnque explicationes, qui

defi-

derat, eas videat apud Grotium e),

Puffendorfium

f),

Hockftedcerum

g)>

Lehuiannum /?), Beek-

lerum /) 6c alios,

$ III.

NAfurae

^{6c concedic}

vocabulum

Richard. Cumberl.

^a nafcendo derivatum

k), quse qui-

vult

dem d) vid U7<inderm.tn Grot. lib, I- c/ip. I. §. III. e) vidi

loc. eit. feil. libr. 1. _cap. I. Ill, /. 0* cfr. ^cowment. Clnri(J.

Wtndcrmuelen. f ) vid. Jhs N* & G. lib. I. cap I §. 29.

g) vid. Cfflltg Pnfend. Everc. III. §. /· bj vid. Inßit. ju¬

ris Ν. G. in pramio not. 2.& j. td§. ^/, i) vid. totnm.

Ad Grotii J. B. & Ρ lib.i. cap.i. §. j.p. γρ. k*)ae hg. nät.

i. 2. §. l>p4g« m. 92.

«β'" ) o f Β* $ dem fententia iuis non deftituitur radonibüS, fal-

tem fi humanam fivenaturatam intelligamus. Proue

autem naturae vocabulum uiu communi invaluit,

valde eft ambiguumjinterdum enim

effentiam,

con»

flitutionematque indolem

alicujus rei denotat, interdum

ordinem totius hujus univerß a Deo inprima creatio-

fie inftitutum deßgnat; Aliis quoque mos

fuit

per impulfum, inchnationem &

äffedus

naturam

explica-

re. Vocabulum autem natur# & quod indedefcen-

dit naturalis multis jam

obfcuritatibus involutum

eiTe in Philofophia ^, quis »e«

ignorat? Caufam«,

hujus obicuriratis ad Sroicos

forfan referendamu

cum plerisque Philofophorum

crediderimus. Seil,

controverßam movit Stoi eis

Pufendoråus fuper

nat.

vaeahulo. Putarunt illi legem natura?

e(]e

aeternam, fim~

darique non in humana iantum naturas

fid etjam in

unherfa , eademque aeterna

& immutabili, &

pro- pterea natura?

ipßus

potius, quam

naturalem dicenäam

eße arbnrattJunt.

Dicebant quippe

natura

fua &ex;

fe, a&iones noftras eile honeftas & turpes,

juftas

& injuftas ^, etjam antecedenter

ad Deum,ideoque

a Deo piaeepta

eße bona, mala

vero vet

it

a ,

quia

ta-

lia jmt, ^non autem taha effe ^, quia

Deus

ut

talia /vit,

determinaverit, ßve ^, quod idem ^,

qualitatem

mora- liter bom & malt venire ab objedo in legem ^, tion ve· ro a lege in

objeflum.Q-Aliud

autem

Pufend. ejus-

qtie aOTeciis vifum fuit, feil, eam

illi foverunt

o- pmi )nem ^, hane legem non

effe

aeternam prout

do·

cuerunt Stoiei, [ed omnes adtonesnoßras ante

liberum

Del ί) vid. {feber, fub num. Puffcndorf. ^c*p III.§,/o

) ^o r

φ*

Dei

impofitionem

indifferentes eße ; omnemque itaque

vim & moralitatem _\uam habere non ex Je,Jedex Übe-

rö Dei decreto; atque lic qualitatem moralirer boni

& mali a lege in obje&jm ^{, non} ab objetfto in legem venire contenderunf. Aliam igitur deno*

tmnationis natura? vel potius naturalis rationem invfftigandam elTe cenfuerunt, feil, vel quia homo

citraatiud quodque adjumentum hanc legem ^, naturall

ratione , pereipere po/fit, ve! quia ahunde hauriri non

posfit%

^quam confiderando naturam humanamejusque in- digentiam m), Ha?c ^autem controveriia ^, neque a- deo praecile eil noftra, neque jam vacat eam ex-

plicare. ld ^certum eil, ii legem intelligimus in

fenfu proprio, non efle a?temam ; ha?cenimfup·

ponic non

modo

fuperiorem,

fed erjam

ejuscor-

relatum, infnriorem; hic autem quoniam exilie¬

re eeeperit, etjam legem exiliere eeepiffe conftat.

Aliud dicendum exiilimaverimus de materialegis ^, aåionumque humanarum cum inrelle&u Divino

eonvenientia; hanc enim ^cum ipfo Deo exllitille—·

nemo quidem dubifat; adeoque etjam hoc modo

patet neque deelTe a&ionibus humanis luam mo¬

ralitatem, etjam non lata adhuc lege. Cavendum

tarnen ne cum quibusdam aüeramus ineile a&io·

nibus noftris moralem

quandam

qualitatem vel

ante Deum vel ante ejus völuntatem ^; hoc enim adeo eft impium ac eft abfurdum. Fundamencura itaque omnis moralitatis qu^rendum non extra Deum , led intra feil, in eonvenientia aélionum

cum

vi) vid. emniuo Rev. Rjdel. Coli. Mor, Super. Ioac contr,

; * ( 8* 7

cnm intelle&u Divino ^, qui

quidem nullam ab

ater no fibi repraeientare

potuit aétionem, nifi fub

idea alicujus moralitatis, ita ut

in

quantum

a&io

cum intelle&u Divino convenerit, in tantum

bo·

na _, in quantum vero

ab eodern deflexerit, in

tantum mala cenfenda fit.Hoc

etjam eft

^,

quod

non irnmeriro Pufendorfio

oppoiuitIlluilris Leib-

nitius his verbis: neque inquit, ipfa normo,

åttio·

fium aut naturajufti a libero Dei

decreto, fed ab

äter*

ms vernattbus Divino inteUettui objettis ρ

ende

t; qua ipfa ut

Jic dicam

^,

Divina efkntia conftitunnlur\ me-

ritoque a

The ologis auttor reprehenfus eft

^>

quandocon·

trarium defendit ^;

credo quod

pravas

coniequentias

non perfpexijlet η).

5.

iv.

Sic

fixis,

explicatis

tamen

vocabulis

aliquanto

diilertationi noflra? obicuriora

videntur

prae-

vo-

"cabula juris natura?

conjun&im fumta

^,

unde in«·

rriaximos heic errores incidiile viros ^, fua

alias

laude nbn deftitutos ^, ex hiftoria

juris naturalis

plus quam uno

loco conftat. Seil, fuerunt, qqi5non

probe

intelleåis his vocabulis

^,

putarunt non β-

los hominesy fed Britta quoque

ammantia, licet ratione

deßituta conftituere

(ubjettum juris naturalis^

percon-

iequens

obligariad id, quodjnßum eft&* honefium.Qux-

nam autem alia origo

hujus

erroris, quam

quod

non probe incellexerint ^,

quid fibi velit jus, quid

natura _, quid

conjunåim ? Explicarunt forfan jqs

natura?

n) vid. Efißol lilaftris Qetfrtd. Guilm, Leijtitii ct»(ort'

rn fag*

t

_

«Β )

o

( ψ

natura? per ordinem totius

hujus univerfi, Sc

per

naturam unicuique rei in prima creatione a Di o inditatn , quam quoniarn iervent femper eandem

bruta 9 delirarunt eadem fecundum hoc jus agere.

^hraiin autem in Phüofophia efte omninoignotam

& vitioiam quoque putaveririnus. Poßetarne ι con*

cedi afltts brutorum jure naturalt regi, Jed non ideq bruta jecundum tUud agere exiftrmat Joh, Kulpii. o )

melius ramen controveriiam hanc explicafte

mihi vifus eft CiarifiT. Ofiander , qui re<fte dt*

ftingvh inter

illud quod eft juris naturalis ér id

quocl cd

naturale

pj. Si itaque

explicatur jus

nat.

quod fi ^ri omnino

debet,

per

legem

q)y uti iupra

monuimus, pnefcribentem nobis diferimen inter juftum &

injuftum

cum

obligatione ad illud faci-

endum hoc omittendum, cui accedere debet non tantum ratio, ied legitimus ejus uius ^, ecquis ama- bo ^{tum errorem} non videbit ? ied properandum.

$. V.

¥]Tjam

eo

felicioresiimus in explicando

^genu«

ino juris naturalis fundamento ^, neceilarium duximus, paucis disquirere, ^an fitJus natura?, Sc quid fit; idque eo magis, quocertius conftat, fru- fira Sc temere quam fildamentum juris ^, ubi ^non

dum fatis evi&a eft juris exiftentia ^, vel ubi,quid fit, ignoratur. Liceat autem

nobis

omnium pri-

mo enumerare faltem illorum _argumenta, qui exiftentiam hujus legis deftruäam voluerunt.iciL

fuerunt

#*) vid. Colleg. Gret. Exefc. I. in Grotii Hb* L eap.I§*

V) vid. Objerfdt. in Grit.TbefiIz, p. zio. q) vid, §,z*

fuerunt, qui eam in dubium vocarunt,

rndu&i

for-

ian argumento difcrepantia? ^morum apud vanas gentes, etjam moratiores ; adeoque omne jus ex utiiitate & comrrodo proprio promanaile credide-

runt. Hinc Carneades, qui agmen horum quad

du; it , concludic, jura fibi bomines pro utiliitate fan*

xijje

feil

varia pro maribus ^,

& apud

eosdem pro

ttmporibus

fcepe mntala ; jus autem

naturale

eße

nul·

lum, Ownes & bommes & alias animantes adutditåtes

/nas ^{, natura} ditcente^, ferri;

proinde

aut

millam efjej

t^- flitiam ^, autβ

ßt atiqüa

^, jummam

eße ßultitiam

^quo

mamftbi noceret altenis commodts confulem, Omnibus populis qui fltrerent inperio, immo Romaiiis qwque

ipßs ^, qui totius

orbis

^{potirentur ,}

β jufli velint

eße

h. ^e. fi ahena

reßituant,

ad cafas

eße redeuiulum

Sic apud Laxantium contraåa itguntur Carnea-

dis argumenta, tefte

Pufendorfio rß,

maicule au¬

tem refutata funt a Wandermuei.f) alifccg ^per plu-

rimis. Abfurditati Carneadis _paru eoncedere viden-

tur & iili, qui jusnut inter privatas tantum

ßve

in-

terhominem & hominem, non autem int^er integras civit

tates aut refp. aut etjam unicepacis ^, non

belli

tempore, vigere conlendunt/).Miramurquoque alienam Grotii

de legis nar. exiftentia fententiam ^, magni alias^no-

minis viri, qui contendit,

obligaturum eße Jus

nat«

etjamβ daretnr,quod^tarnen ßne fummo Jeeiere dari ne- quit, mn eße Deum, neque

eurari ab tllo negotia

mor-

B taIium

t

r) viel. Jur. Nat. & Gent. Vtb.y. cap. J.§.ro. f)vid·

comvn. etd Grot. Prot, de Jure Belli Pacis j. t) vid, tefi<r Kulpij, Coüeg. Grot. Exerc. I, ad Bröl. §.

to «Α ) e ( 8»

tahum; quemadmpdum enim illi in defe&u pecca·»

runt,vel negando direéte , vel etiam indire&e,

mutiiando

_{Jus naturae; ita hic in exceiTu, ponens}

effe&um fme caufia , obligationem lege anterio¬

rem_> & principium Deo prius «)♦ Nec fatis digne

de lege nat. & ejus latore philoiophantur, qui, le-

gern pro

libero Dei despotifmo dißtenfari,

immo mutari

foffe, exiftimant. Mutatio

enim legisnat. infert fine

omni dubio mutabilitatem ipfius natura? Divina?;

quoniam itaque haec lex fundara & radicata fit in

eflentia Divina, eftque quafi εχτυπον veritatumx- ternarum in intelle&u Divino latitantium, fequitur

non pofle mutari hane ^, nifi fimul ^mutentur veri¬

tates illa? aeterna? & Deo eflentiales; mutationem

autem harum, _tanquam necefiTarium in DEo ^im- perfe&ionis χξΐτήξίον quis concedat ? adduxinnus ^au¬

tem hsec* ut pateat ^, éiTe ^non folum qui dire&e legem negant, fed

erjarn

qui indire&e ^, licet in thefi exiftentiam ejusdem fateantut.

$. VI.

T^jEque

vero

hinc conftat exiftentia legis. Magni

femper habitum eft argumentum illud de- monftandi legem ^, quod ex conditione naturλ burna-

A* dedudtur , fed cui ad huc majus pretium ac- cedere fperaverimus,fi naturam Divinum [tmul cou·

ßderemus. Etenirn

^,

dum

ⁱⁿ

his

verfamur, non pot- erimus non fateri, Deum ^{omnia ,} _qua? fecit, pro- pter

hominem feciiTe,

& illius femper clementifii-

mam agere curam. vult igitur Deus ^, ut utatur homo

*) vid, §, j,

«Sä

O

g£fr

ti

homo omnibus iis , quae creata

funttum ad fu·

am utilitatem, tum ad jucunditatem ^,

h.

e. ut

fe«

lix fit in hac vita. Felicitatem enim torius genc- ris humani, finem eile, poft

glorificationem

Cui

nominis, in creatione a Deo ferio intentum,nullum

eft dubium , multisque demonilratum eft a Ri¬

chard. Cumberland *·). Quemadmodum autem in-

clinationes hominum _pro diverfis temperamentis variaque eduetione ^, diveriae

funt,

unusque

vehe¬

menter id adpetit, quod alter averfatur &

refpu-

it, noluit Deus ^, imo certe non potuit

hominera

utpote pra? aliis creaturis

anima rationali condeco·

ratum _, fine norma relinquere, ne vago velutim-

petu, citra

refpeélum ad legem,

ageret

quicquid

perveriis fuis

iibidinibus arrideret, & fic defrae-

natis fuis

cupiditatibus iuccumberet. Norma

au¬

tem haec eil lex , qua? hominem

informat,

qua*

demum ^vera fit hominum felicitas ^, & per qua?

media

adquirenda. Deus itaque quoniam eft cle·

mentiflimus, qui ferio cupit

noftram felicitatem,

homo autem hanc felicitatem adquirere non pot-

eft , fine interveniente aliqua norma , tuti con- cludere poiTumus,

efte legem hominibus,

a

Deo

latam _, fecundum quam aéliones fuas coropone«

re tenentur. Nec ineptum effe

judicaverimus le¬

gem demonftrare ^ex interno

umuscujusque confcien-

tia teftimonio. Hujus enim confcientiae tanta

eft

vis,

ut poft bene a<fta laetetur

homo & fru&um bonae

confcienthepercipit,

mala

vero

crucietur poft>*ma·

B 2 Ie

x) vid. deleg. njU, cAf. f. §. 4 0.

t* «0 ) ° ( Β*

le patrata J etjamfi optime videat pcenam fori

humani fe pofie

effogere.

Ab hoc argumen-

to Gentiies eruere legem nar. demonfirat

Gentium Apoftolus y) ; concedendum ramen__»

eft, exigium eile

hujus

argumenci ufum

in convertendo Atheo , perverie legem negante, licet in foro confcientice omnes in univerfurn ho- rrines de exiftentia legis convincat. Idem tenen- dum de argumento illo demonfirandi legem nat.

quod ex reverencia ;numinis cordibus hominufru infita, deducitur: confirmatum eft iilud experien-

tia 6c exemplis Gentilium ^, qui licec ^verum De-

um ignora verint, tamen vel Idolis tanquam vero Deo divinum honorem tribuerunt , vel erjam fa-

niores fub variis figuris 6c imaginibus verum De-

um fibi repraeientarunc. Conf. in hane rem Gerh.

Joan. Woifium de Theo!, Gentili p. p. cap. 5 qui

hunc Deum colendi mod^um appellat iyrnbolicum.

Baterour equidem, argumenta haec, qua? ad evin-

cendam legis nat. exiltentiam adduximus ^, a po ßeriori efle deiumta, nihil tarnen obftat, qiiomi·

nus vera fint , ut ex iis vere poilit demonftra*

ri. Unde Weberus: _neque» inquit, eo demouflran·

di modo (_demonftrationem ex caufis intellige } u- b qne opus.

Demon firat io

a

poßeriori, feil,

ab

'effeäi·

bus ad cauβam

eß etjam

vera ,

etjamfi aliquant

^o igm- bihor. & * _paucis interje&is ^; hac quoque utiintur

& ipfi

άγ.όγξχφοι

³

quando

exißentiam Dei demon-- ßrmt ex eJt/tcl

bus.

j) vid Epiß. ad Roman, eap, i· v./f.

5. ViL

J ^o ( 11

δ· vik

DEmonilrafa

^nat. _{porro ,}

fic

_{quid fic,}

qualitercunque

_ut demonilretur,

exiftentia legis

ne- ceiTe eil. Non igirur dubitamus-legem ^, praeeun-

te Rev. Rydello, definire, qood fir Confttlutio Dei

O. Μ, ßtern<εejus bonitati

&r

^juflitifi conveniens ^, &*

per creationem homimtm mentibus infena ^, qua obltgan·

tur ad glorificandum Deum ^, amando feil eum

&

vo*

luntatem ejus Jupra omnia , adeoque ad

qufirendam

coujervationem atque emendationem flatus illius commu*

ms , in _quo conßttuti Junt omnes

fr

flnguli hömmes*

ζ) Genus Definitionis heic eil conflitutio; adeoenim adcequaiü id crediderimus ^, utdequavis lege

jufte

prasdicari

pofiit; adeoque

legem in genere

defi-

nit Rever, au£xor _per conftitutionem de facienåis &

non facienda a), Decretum maluic Pufendorfius ^,

id-

que eodem jure ^, licet nou fatis ada?quatum

eile

exiilirnet Hochiledterus, adeoque regulam in

ejus

locum iubilitui roavuk b), fed quaeminoris eft nio·

menti controverfia. Voluntatem alii volunt , &

quidem non inmerito : conftitutio enim ^,

decre¬

tum _, regula & voiuntas

heic

non

nifi

in

verbis

folis diff.runt, eandem rem exprimentia;

eodem

quippe momento ^, quo Deus voluit, confiituic Sc

decrevit etjam legem homimbus ferrLConilatquo- que ex definitione noftra ^, quis fit legislator , ni-

mirum Deus O M. Eil enim revera Me Superior ^,

cui vere & proprie competit

jus

^,

regulam &

normaoi

z) vid. Ryd. Colleg. Mor. vid. Colleg.fupra citatum b) vid Hsikßedt Colicg. Ptffend. Exerc j♦ 2. //>. <t\

ϊ4 °

normam nobis

pradcribendi, iecundum

quam

in-

ftituenda* func aftionesnoftr«: & de hoc nifi cer- to perivafi fimus, facile

a&utn

erit

de omni ob·

ligatione legis ; neque enim

inteiligitur lex nifi in

relatione a?que neceflario ad fuperiorem ac

ad

in¬

feriorem. Competere autem Deo jus iuperiorita-

tis, & quodnam fit illius

fundamentum,

a

multis jam

diu demonftratum

eft. Convenientem

porro

diximius hanc legem efte juftiti« & bonitati Divi-

nae , & re&e quidem ; lin tantum enim in

lege

praecepta (unt bona & vetita malajn quantum cum juftitia Dei vel conveniant vel

difconveniant. Et

id forfan eft quod quibusdam occafionem

fubmi·

niftravit deicribendi legem nat. per εχτνπον ali-

quod juflitiae Divin«. Bonitati

autem

& dementia

Divinae convenic hasc lex , quatenus Deus per hanc, poft fui nominis gloriam ^, felicitatem totius generis

humani intendit, mediaque nobis eandem

adquirendi in eadem monftrat.

Modum

quoque

promulgationis

hujus

legis nat. in

definitionenoftra

oftendimus , quod inferta feil, fit vel inferipta«·

cordibus hominum. Quomodo autem aeeipienda

fit h«c infcriptlo , ipfemetRev. Rydeliu« demon·

ilrat, nimirumwo^ pro aflualipreeeeptorum expreffio·

ne in mentibus hominum , jed pro potentia eadem co-

gnofeendi,

^qu<e

ⁱⁿ aäum deducitur partim

per

fen'um quendam internum

(

qui proprie confcientia dicitur ) partim

p<er

rationat'wnem.

Inepta

igitur eft illorum

obje&io ^, qui contendunt, infantes hac lege noru.

obligari 5 fi enim per

modum difcurfivum

^,

qui

necefi-

( )β W*r?

neceiTario re&am rationem, legitimumque ejus u*

ium prarfupponit, haurienda

iit ha?c lex, &

quem

non adhuc adringere poiTunt infantes, certo (e

concludere exiftimant, eos non obligari,nec in iis

adhuc promulgatam eiTe legem nat.

His

auteriL#

nervofe dudum fatisfecerunt Zentgr. &

Richard

Cu mberl. quorum jam adducere argumenta non permittic inftituti ratio. Obligat porro

ha*c lex,

uti ex definitione noftra patet ad

glorifican-

dum Deum, amando feil, ^eum & voluntatem e-

jus iupra omnia ^, adeoque ad

quasrendam

con-

iervationem & emendationem flatus hominum-«

communis. Quo autem jure,lex heic dicatur

ob·

ligare prascife ad

glorificandum

Deum &c.

jam

in fequentibus monflrabimus.

SECTIO POSTERIOR.

$. VIII.

CUriofa

xia illa

magis

quorundam philofophorum

^, quam utllis & neceilaria

cura

eft an*

in- veftigandi unicam

juris

naturalis

propofitionem./,

longe enim melius& cpmmodius

comprehendi

pot- eftlex Cub duabusvel tribus ;id quod a Gentilium

Dolore fatis monflratum, qui totam legem na¬

turalem ad prineipia tria feil, σωφρονίας^,

χάι töxot*

ictg, χάι ένσεβsiac reducit e], ita quoque

Juftinia-

nus h^c tria vult jur. nat. eile prineipia :

honefte

vivendum _, neminum la:dendum, iuum cuique tribuendum _; (ed qui ideo a

Thomafio reprehen-

fus t) lid. _{epiß, Tit}um cxp. 2» v· η%

«β ) o r

ρ*

fus eil,

quod benignitate

(ua nos

obruerit/) Nul·

Ium tämen eft dubium , quin (ub uno univeriaii

pr^cepto poffir comprehendi & includitoca lex na¬

turalis , etjamfi maximam habeat [difficultaterrL,.

Tale pro noftra fententia eft illud principium glo-

rificationis Dei, _quo univerlalius non aliud inver

niri crediderimu*« Quocirca tamen liceat rrihi

verbis uti illuftris Pufendorfb : Sententiam fctU hane exponam , non quidem pro au

florit

äte

quadam

papali, acfi ab omni errore

privilegio mihi

cmitum

föret y neque qui ex fomnlts divinitus

immjjjts

aut ir*

rati011abili aliquo inβinÜ^it, (rngularis cujusdam Ultimi'

mtionis fiducia animetur,/ed tanquam talis ^, cm /par·

tam fibi commtßam pro modulo ^ingenii exornare cor*

difil; ha tamen ut cordatos <&> eruditos viros meliora Juggerentes

lubenter audtre &

citra

pertinaciam

prius placita emendare fim paraius

ff)

Eorum enim

damnandam cenfemus ftultifiam , qui nihil

reäum putant ^, nid quod eorum conveni-

ac cerebro. Potius itaque cum Kulpifio &

Hochftedtero Iubentes fatemur ^, v arüs modis vari- isq; vtis poße

adinveniri projßtionem

juris

fmulamenta

* lem _; quare nec Hit infedandi, qui ex varii^s fontibus

eam repetunt,

modo

in

fe

vert

fint ér alias

admitti pofjint. Ut autem eo

melius propofitum noftrum

ad finem perducamus ^, de norma aliqu3 ^, fecun-

dum quam, tanquam

ad lydium lapidem,

exami-

netur noftra propofitio ^, ut folliciti fimus, necef-

fe f) vid. Cfjy. Ihomaf. tnftit jurtsp- Div. lib% T c. 4 §. _ij%

/J· vid. Pr<ef, lUufir. Pufendorf. ad libr. de Of. H.&.<7.

■•JEl

) ° (

§9*

l7

eft· Norma autem haec non eft alfa , quam quae dudum a Moraliftis recepta eft , & in eo cofiftit,

ut examinetur propofitio i. an fit vera h. e. expli-

cante ChriihThomafio^) ut propfitionem non con*

tineat falfam 2. an fit evidens, ita ^, ut citra pro·

lixiorern animi diicurfum ab omnibus percipi &

confenfum invenire pofiit.· 3: an fit adaequata, ita,

ut vere omnia juris naturalis praecepta ^, ambitu fuocontineat&includat, nec non, ut omnes, qnae

jure nar. continentur quaeftiones fpecialiores

& cafus inde pofiint decidi &explicari. Cum hac igitur norma fi convenerit

propofirio nofyäf,

nul-

lutn eft dubium , quin vera fit. faciamus itaque periculum.

5, IX.

\7Eritatem

ⁱⁿ dubium

quod adtinet

quidem vocafte

propofitionis,

conftat ipfos Gen-

eam nei

tilium philoiophos, confirmaturas quoque confi*

dimus ^omnes alias gentes , quamcunque demum dereligione habuerint perfvafionem. Deus eninx,,

uti natura fua eft fapientiflimus, inque illo habi-

tant effentiaiiter omnes prolunditates fapientias,

nihil certe faceré potuit fine quodam fibi pras-

fcripto fine, Finem autem hunc non effe

aiium

judicaverimus, quam ut per res , quas tam excel-

lenter produxit ^, iumma illius & llllmitata agno*

fcatur potentia & bonitas ab iis, quibusdatumeftre*

&a ratione uti; unde nonpoteft non laus & gloria

tanti creatoris enafci. Negari quidem non

poteft,

C Deum

g) vid. lnßiß% Juris#. Divin* Hb, caf. ett.§·

) β ( igt»

Deum fibimet ipii

ab

aeterno & in $ternum

fuffi-

cere , adeoque nec extra fe

aliqua

re

indigere ad

fuifuffi cientiam fuamque beatitudinem; regulista-

men acterna? aequitatis nititur ^, ut creatura ratio·

nalis , quatenas tum qua efle, ^{tum qua} bene-·

efle a Deo dependet, omnia ad (ui Creatorisglo-

riam & honorem referat. Hane autem gloriam

fui nominis, finem fuifle & non alium, Deo ab

aeterno pra?(criptum & propofitum, probatur, quia impoflibile fuit ^, ut is, qui iummus eft ^, & quo

nemo eft fuperior, nemo a?qualis ^, aliud quod·

quam extra fe pofitum

fibimet pra?ferrre

potue-

rit. Diximus fineme rebns creatis eliciendum effe,

operaenim Divina

juila &debita coniideratione

oer-

penfanonpoffuntnon fummi& omnipotentismi fui

au&orisgloriam manifeftare;ad eoquenonunolo-

coin S. Sacra_opera Divina dicuntur ^enarrare glo¬

riam Dei. Indoles quippe ea eft humane natura?, ut, fi lexempli gratia ,rnechanifmos arte huma¬

ne confabricatos, nobis ob oculos ponamus,

nos ftatim , etfi vel mediocricer fint excellentes, ad fui rapiant admirationem ^, quod tarnen non ra·

ro, praeeipue

Philofopho,

quippe

cujus

eft caus«

fas rerum bene noffe , vitio vertitur ; Adlionum

autem Divinarnm, quippe qua? omnem caprum mentis noftra? longe tranfeendunt, alia eft ra¬

tio; haeenim tanro gradu excellunt noftros mecha·

Bifmos , quanto eft excellentior Deus nobis. Hinc

paulo adtentius confiderantes rationem

op?rum DWinorum , pra?cipue

excellentiffimam

illam hu-

mani

«8 ) o ( fS» ¹⁹

mani corporis ftru&uram ^, unionemque, qua? eft

inter duas illas fubftantias tam longe diverfas, a- nimam & corpus , impericrurabilem: vim &

motum corporum coeleftium ^, omni tempore in·

de acreatione mundi a?qualem & ordinarium, tan- taque temporum ferie continuatum ^: artificiofifli·

mam totius mundi machinam, fumma Dei & illimi-

tata potentia a nihilo produ&am , ejusdernque gubernarionem & confervationem ^tarn providam

& fapientem , certe non po'erimus non proFun·

ditatern fapientia?, qua? in Deo effc, cbftupetaéH

& iacro quafi horrore obruti admirari. Et mani·

fgftabfic potentia & fapientia D *i, certe non pot- eft non inde enafci laus & Gloria Creatoris.

$. x.

COnftare fic

^maverimus

^ex

^,

iis

Deum

^, quae

_{per res}

jam allata

& ^opera

funt f

(ua

exifti-

o- mnia,nullum alium finem fibi propofitum habuif-

fe, _quam gloriam fui nominis. Hunc autem iuum finem, quin & noilrum

fecerit

Deus,

nullumeft

dubium , ira feil, ut omnia nosmet ipfi ad tanti

Creatoris gloriam & honorem referamus : refle·

ftens enim homo ad feipium fuasque facultates,

talibus fe inftru&um dotibus, _qua? huic Creatoris

fini producendo maxime funt idoneae & accom- modatae , intime fentit, Huc inclinant quoque

ea, qua? egregie in

hanc

^rem

diilerit

Doflus iüe

Anglus Wilh Derham, qui, coniiderata fapien-

tiffima humani corporis ftru&ura ^, demonftrat

mn in alium finem amma rationali condecoratum

eße

Q 2 kvmi