tA. fl;
DlSSERTATIO
ACADEMIGAAriAOEIAN
SAPIENTIS
STO
ICO
RDM
leviterperftringensj
QVAM,Sufjragante
Ampltff.
Ord. Philo]1
in Muta
Mufar
umad
Salam PäUflra,
Sub PRiESlDIO,
Ampli/fimi
aiqueCehberrimi VIRJ,
,Dn.
la u re n ti
i
ar
rhen
11,
. Hift. Prof, Reg. &Ordin.
Ad
publicum
efuditorum
examende
f
ertJOANNES
MICRELIUS
NBR IC I US,
InAudit,
Guft.
Ma), ad diemxxvi.Junil
A. MDCCXXVIl.
Horb ante mericfiem confvetis.
S:«
R'/®
M:tiS
MAGN/E111)11 VI
RO,
Reverendijjimo
Patri
acDomino,
Dn.
DAN I
ELI
NORDIJM).
S. S.Theologie
DOCIORI
Celeberrimo , Incluta? Dicecefeos
Strengnefentls
EPISCÖPO
Emi-nentiffimo, Confift.
PR/ESIDI
Gra-viffimo, Regiiibidem
Gymnafi!
Scholärurnc$ EPHORO
adcu-ratiffimo,
MsECÉNATI maxiMÖ.
H
Silade
qui genitus
Pcecilefopbtis
tcttumeft
y
cUl
Prabuit, £9"cunas /Itticaßravit
apisj
lndeque Tarpejas fedes,atquealta
Qvirini
Culmina, Romulidis inhabitata ■> videt,
Jauern tantiftupuere viriy quem
prifca
vetu-fias
JPaUtdacommemorat,litorayfaxa,fonani, Hunt
Jfunc meay M^ECEN»AS , getidifukrcgnaBo*
i 01i.t,
CultaqueHyperbobeis arvdyThdlejdvocat» Scilicet haud dignum ttuxi quem mucida
Lethe
Supprimaty autfcretro quemLibitinalo->
cet;
Namque perirefitu, lentacforubigirie carpl Ccepit}&adputridas ireCharontisaqua*. D(t vehiam,V rande Pater, Tua UmiriA
tangat,
Mitia da trepido lentaqueverba,preeor. Noneaquarutilansy fatcor, datPaBolus,
adfert
Munerdyneccelerlsqua vehit unda Tagit
Ciaffus adeß, propria nec quidquam luce corufcat,
Lumtnefedradiet fac,PaterAlme,'Tuo. Fervidusinteredy fubmißipeBorisarrha,
Metenetyy & votüathera pulfatyamor, Vtve diuy Patrium fidus, procul improba
pergat
Atropos , & rauc£ pulla caterva Stygis♦
V'tve diu,celfosque humeris fulcire Triones Pergito,ftc rapidos ridet ovile lupos,
i
Remendisfirnt
Nommis
Tui
cliens dcvotiflimus
fidm.Rever.
atq;Ptzdarijjimo
VIRÖ,
MAG.
SAMUELI
F A
B
R
I C I
O,
S.S.
Theologie
LeBori
Primaria inGymnaf.
Strengnef.
laudatiffimo,
Paflori &
Pr<epofito
SeiJoenfiurn di«
gniflimo,P^m;opia
menteaeter-num
fufpiciendo.
rj4dmtRever.atque
Pr<eclarisfimo
V1RQ,
Mag.
GU
ST AV
O
H
E
R
D M
A
N,
Paflori in &
étilU
fatfebfltneritiffimo, ut8c
adjacentis
diftri&us
Pr<epo(ito
adcuratiffimo
a
Tatrono venerabunda animi
ob-fervantia astatem coiendo.
Plur. Rever, atque
Clarisßmo
FlRO,
Dn.
ANDREI
D
U
C
H M
O,
Paßori
in2iUh)ttd
8c£>bt)
dignifll
•mo,
Everget#
a cFaatori
Optimo3omnihonoris genere
jugiter
Adm.Rever,
alquePr&clarisfmo
PIRO,MAG.
I N G
E
L L
O,
HELST
A
DI
O,
S. S,Theologie LeÜori
inCollegio
Strengn.
dexterrimo,
PafioriScPr#-pofito
inSffpo meritidimo, Patrono,
ut optimo, ita quovis
obfervantias
cultu ad cineres
profequendo.
Aclmod.Rev.atque
Pr<echri(ftrn$
V1R0*
MAG.
S I M O N I
K I E M
P
E,
In eodem Gymnafio Streng. Gra*c.
IJng. LeÜori adcuratiflimo,
Pa-trono nullo non tempore vene*
rando, colendo.
'Plur,Rever.atque
Doäisßmo
VIRQ,
DN.
ANDREJ!
a
$
3t
m
« 3?/
Ad
Templum Cathedrale
,quod
Strengnefias
eft
V. D,Comminiflro
yigilantifllmo,
Fautori
certiflimo9T
ftram3Patroni,
Anteil
per
lenevolentiam V
Promotores,
c-,
8
fé
cf
FautoresExoptatiflim
j,
in me _cßrnultitti
ji/int
beneficiasnt
quod
ea,^
debitis laudumchortigits
ejferat,
||
nedumftitiis
meritiscpue
rependat,
in me
fitum
nonfit.
Habete
inte¬
rim Actidemictishafce
lucubrati-nncnltis,
in
perpetua,
revefentia,
gratisfimique
ammiIsKpitifioy,
V
o-bis dicatasj easopuemunufcuh
<vi-cefaventes
excipite.Ego
ajicisfimj
profaluteQf
mcolumitate
Vert
ra,
ardentisßmti
ujotafundere
nun- adquamJ-
mtermittam
£etdc
»bfervanttjßtnus cultor,
j.
M.
tes
Admod.Rev.Clari(fimorumqj
?®
ÖOOOOOGOOOOOÖOOOOOOO
Å. j£
ö.
tl^OOlfilOV.
|lü
muitumqué
intet?
rtiortales quarfitum eft* quo potiflimurri nomi¬
ne iliud veniret,
un-dequismeritödici
que-at felix. Fuerunt, qui
äd ararn fortunac ante omnia
confu-gerint, tänta éarri religione
ädoran-tes, ut, quartdoaut
fplendidos
natäles^ äut celfos hönorurri äpicesj aütam-bitiofa mägni nominis elogia, aut
vi-rentes filvas, divitisque patrimonijL*
Crcefi» autalia, fiquacfiint, ejus
mu-nera? oftentarepotuerunt, iis tanquam
Ultimo bonorum > unicéadquieverint®
Aliij quos btluas potius, quam
hotni-toes dixeris, eo dementia:
runt, ut in faginando voluptatum le-nociniis mifero corpufculo, beatarn
vitam^pofitam efle crediderint. Alii
alia9 quae orbis literatus dudum
ex-plofit, circa hanc rem fententiarum
rnonftra, infaufto fane omine incru-ftarunt. At vero alii, quorum lyncea
ingenii acies
- ~ - licet eoali rcgione
remota
Afra tarnenpetiit:&qua naturanegav'it
Vißbus humanis, oculis eapeüoris haufit
Ut eft apud Poécam a) ab ejusmodi
E-picuri de grege porcis,
immanequan-tum receflerunt, nec in externis illis,
fortunas temporisque varietati paren-tibus, fed in ipfius animi cultura ac
perfeélione
finem animocertummiferisfaviaticacanisb)
feu, ut verbodicam, veram
felicita-tem quaerendam efie, magis ex vero
judicarunt. Animus enim hominis,
etfi indole fua fublime quid & alturrij
fpiret, eumquein finema fapientiffimo
Creatore inditus nobis fit, ut corpus
& omnes noftras avftiones regat; ea_»
tarnen eft natura: hümanae perverfitas, caeft pravorum affetftuum pertinacia,
eamalaeconfvetudinis vis, ea denique
exem-Cxempiorüm
efficaeia, ut> nifi in eo excolendo & probe informando ,o-mnem moveamus Iapidem, eertiffime
fiat> ut hifce malis mifere fuccumbat,
& extra gyrurrt rouneris fui velut
fur-ca quadam abigatur. Inde vero
tur-bulentifiimas oriri folicitudines,
&vi-tam miferrimam, quis nifi talpa
ca£-cior non videt? certe experientia_,
clamat, eos homines, qui ex fupinä
quadam negligentia, animum fuum
velut fitu quodam obduci finunt,per-petuas fentire furias, eo quod vagam & impotentem mentis vim , jamcor*
poris inordinati motus arietent, jam
coiicitatitfimi affedtuum aeftus
fuperin-undent,jam tanta errofum pravarumqj
opinionum divortia diftrahant, ut
le-giones quasdam & cafira in iis
excti-bare jurares- Et dicere profedloaufim$ omnem,qua cingimur* malorum ler-nam, ex prave informato animo, &
pracpoftero affediuum dominio* velut
ex hydra quadampullulare, At Con¬
tra, ubi hic per impigrum Iaborem*
& crebra virtutum exercitia, ad eurii
perfeftionis gradum perVenitj ut
mu-nere fuo rite fungi, inordinatos
poris & affeduum motus pro
imperio
hftere, & omnia ad redae rationis a»
muflim ita examinare queäti ut nil niii ex ejus prasfcripto geratur, non
potefi: non maxima inde oriri Vitas
ju-cunditas* & ex confcientia rede
fa-dorum, gratiffima animi quies & tranquillitas. At, quam fvavis &
ju-cunda hatc poffeflio? quam fapida:
mel-litacque hae deliciac ? quam rnagdac k incomparabiles haedivitiae? certe, ut
praeclare olim Seneca: in*ftimablie
bo-num efl, quies mentti iri tuto coliocat<&y
& fublimitai c) & Poeta :
Latius rcgnes avidum domando
Spiritum, quam ß Libyam remotti
Gadibusjungas, Cd uterque Ptenus Serviat unid)t
Ex hoc dudi Stoici, fapientem fuumy
.quem culmen quöddam omnis
perfe-dionis efie voluerunt* quemque ideo
beata vita neceffario fequeretur, tot
parafangisj ab omnibus quas homines alias fentiunt, animi perturbationibus
fejunxerunt , ut omnimoda quadanu
jt-aet&tU feuaffeduum vacuitate,
gau-dere dixerint. Qui conatus, an
fe-liciter ipfis
ceffent>
an ScyllamM o gg f
giendo in Charybdin inciderint, res
eft, quam adcuratiori fcrutiniodignam
duxi, cuique ideo praefentem opellam
impendi. At te, candideje&or, in_»
anteceflum, qua decet humanitato
rogatum volo, ut hoc, quidquid fit
conanimis, pro candore tuo, aequi bonique confulas. Et fi, quod facile
crediderim, per omnia tibi heic non fatisfiat, id immaturo adhuc ingenio,
& argumento fi libere dicam, fatis
fublimi , benigne adfcribas* Quod
fi a te impetravero , tantillum tem¬
poris in lucubrationibus hifce
confum-fifle, neutiquam me pcenitebit.
a) Ovid: met am'. 1://. b)Perf: Sati /♦
c)de vit; beat\c:jt d)Hor:carm:l:z:od.za
MEMBRUM PRIMUM.
§■
i-UT
pulospericulofosaequivocationis fco«
tuto praeterlabamur, vo-cum quas fronti adpofuimus,na-tales, omnium primo inveftigandos
efle judi.co. Quod igitur ad vocemj
<t7r*Stictv adtinet, originem fuam
Grac-ciae debere, & derivari ab a
& nomine vaffe neminem fugereij
eredideidm. vero a nuix® pa~
tior, afficior, ortum trahit. Cuj us
verbi ufus ut latiffime fe extendit, eo
quod & animatis & inammatis rebus
indifferenter adtribuatur, ita etiarru
sraJ9? derivativum ejus, multiplicem
in pandecdis Grarcis, fortitur fignifi«?
catüm. Midis autem brevitatis caul-fa reliquis notionibns, eas, tantum, %
quibus animo hominis adfcribifur>
perftringere lubee« Difcrepant ha: pro vario variorum palato. Apud
Rhe-tores graviorem quendarn animi
mo-turn, quales in tragcediis effe folenc,
denotat, eoque pa<ffo tZ ,
affe&ui
mitiori ac tenujori opponitur. Stagi^
ritar taiem animi moturn plerumqnc
importat, quo quis ad objedas,
fen-ßbusque perceptas rerum
fpecies,me-diocriter incitatur, easq; prout bonae
-aut malar vife fuerint cum
hnodera-tione quadam adpetit, aut averfatur^)#
Pythagoricjs, Platonicis, ahisque
ve-teris aevi Philofophis idem fere infi^
fiuat. At Stoic-i-j in q-uorum regno nunc fumus, aliud aliquod per voca«
Calem nimirum motum, quo animus
a repraefentatis per phantafiarn rertim
imaginibus, velut vi quadam
abript-tur, eumque motum ita perfequitur,
ut ultra debitum modum ,
praefcri-ptosque a reda ratione limites,
Ion-giflime progrediaturf), Hinc Cicero» ipfe quoque Stoicifians, femper fere, per animi perturbationem , vocem hane reddit, ut bene obfervat
Ju-Aus Lipfius^). Alii vero, modo
pas-fionem, modo adfedionem, modo
adfedum , & qua: id genus alia funt,
vocare foient b). jam quid a7ra&eic*
Stoicis fit, velDavus quidam judicare pofiit, nimirum talis animi flatus, quo
aphantafiis, ut.ipfi loqui amant, non
abripitur, Ted ad omnes perturbatio*
lies immobilis, perpefuam quandam
conftantiam fervat & ferenitatem, e)videatur ipfe Arißoteles liét
Nico-mach. cap. 4. f)Diogi Laert: in Zenone.
conf: Cic: Tufc:qu<eß:/:4. Salmaf:com: in
JEpi£i:&S'tmp\p,//, g)manud:ad Stoic:ljhii\
3*diff.p* b~)vid.Budd:Tbcol. mor:p.m»ipl%
II.
Proximo ad frontem loco vox
fapientis comparet, quam a verbo
pere
originem ducere,
tam notum eftsquam quod notiflimum. Antea vera quam vocabulum hoc, ad menterq
1
Phiiofophorum, inprimis Stoicorum, cfrplicatam eo, natales nominis
imme-diate fubfequentis, Stoicorqm,&quod
(
ulterius circa illud obfervationem
me-jretur» paucis adferre lubet. Sedlam quandam Philofophicam, hoc olim
taomine infignitam fuifle, omnia
fcri-ptorum loquuntur monumenta? cui
nomen dedifte t*jy roau, Jocum ubi
philofophiam profefla eft, more tuno
temporis perquam folenni , praeter a-lios audor eft Diogenes Laértius *)< Tres autem ?ocu Athenis olim fuifle
dicuntur» quarum una, ?oct ßaa-tXeisfy
porticus regia k&t
e^o^v
vocabatur,eaque fita fuitin dexrraCeramici par¬
te» annuoque saudebat magiftratu,
quieapfopter ßcuriteiog , poteftas
regia
appellatus
eft.
Altera 70«g\ev-fyW
Aiosi porticus fovis liberatoris,eregione fuperioris ßamXtus collocata,
nominabatur. Tertiaab antiquis tern*,
poribus n*i<navciKTii(&*.
Pifianadia*de-mceps vero vMKiXq feu varia dida_» eft* propter varias, quibus eam Po-
lygno-M O n p
lygnotus quidam decoravit pi&uris*).
Ultima harumnoftris JidarK&h.zlov fuit»
liomenque Stoicorum ideo contulit, quemadmodum teftaturSnidar* gmzA^-<9't] Jt k, avTog 'zt00txcgy Jid ro tv t\ <?ocL rjf tv A&rjyciig
JJcc^cti
dvräy yrig ttqmtovpitv
mKnctvoLKTiiog, vrsgevJe
laygctQij&etTOt
ynixiAy etciAtj&ij cognominatiis ilie etiam
eft Stoicus (loquitur vero deZepone) fröfterea quod in porticu 4thenis
docue-rif, qua pr'imum quidem Pifianattia, po*
ftea vero pitturis ornata, Poecilefeu va-ria appellata etti). Denominationis
hu-jus meminit etiam Etymologus:
ko), ci Qi\o<roQoi. ek t£ foci* lx.ilyct(> vjv
dvTUV to JiJctrccAiiov. ZyvsoU o Knrtivg,
JitTgißsv
tv Ty <?od Ty xetAHpotvy 7mxiAy.e&tv Xaßelv Tyvai^tcnv
Kanévopict,
(rvvißyy
kett £7rccv£y<nv tis o tig to oo. Stoici
Phi-lofophi exfioa ita dittiy ibi enim fcholas
eorunt fuit. Zeno Cittieus* verfatus efi
in fioa qtia pcecile vocatur, unde etiam
fetta qua ipfum fequebatur, nomenfuum
contigit, per mutationenstu oin to oom),
Hacc jam porticus, tametfi triginta_»
tyrannis Athenis imperitantibus,
tru-culentiffimaftrage polluta eft, eo quod mille quadringenti cives in ea
io m ° $$
emti dicantur n) attamen, mirabiU
jam colorum
fvavitate
variegata, non potuit nonanimosnoftrorumimpeile-re, ut ibi, tanquam in publica quadam
fchola* philofop^iiae litarent, internt
tentibus oculorum deledamentis
,pri-ftinam injuriatn apte avertentibus. Et
quod mirabere, eo minus avitum il-lud ulcus, dignitati ejus offecit , quo
poft jada ineadem, philofophiae
Stoi-cas fundamenta, tand habebatur, ut vel minimam ejus partem violaro,
propemodum religio fuerit. Quo
fa-dum eft, ut ad tempora Arcadii &
Honorii, farta teda manfilTe dicatur»
At Proeonful quidam Achajae, vene- 5
rationem, qua eam prolequebantuc
Stoici> jufto forte majorem, aegro
ferens, tabylas ejus abftulit, ipfamq}
ica deturbavit, ut non nifi nudum
no-men , aut faltem leviaquaedam
rude-ra, de tanto apparatu remanferint0),
Atque fic decantatiffima illaStoicorum palaeftra infaufto (Ibi fidere, extremam
fubiit K&TctTti.oQqy.
i) in Zenone. k) Lex'. Gr<£c: %afile<e
edi-tum in voce foa» conf: Diog: Laert: in Zc
mone l)cit\a Menagioin obf:ad Laerc. p., m. t$8i.
<M~ ° $§ 11
pt.lf$. tn) in vocepoecile, n)Laert'in
Ze-I
-tione. o)Cafaubonus ad3. fat\ Perfiitä hac
yerbtt: Quafc docetfagjens braccatts iHita
II Me dis Port1 cus*
III.
"
t
His
de
etymonominis Stoicorum
c breviter didtis
> proximum ert:, ut
au-töorem, incrementa, praecipuosquC/
3
coryphaeos fedtae paucis tradamus.
Au-dfcor fuitZeno Cittieus* a Cittio Cypri
oppidulo, ex quo oriundus fuerat,no.
I men träbens, quemadmodum teftatur Strabo:
fö
kittjov XtpsvetaXei^
& IVTZV&ZV i<?t Zqvwv 0Ulfasws
"» tywyztys. Cittium habet
portum opti*
'* me
claufumf illinc ortus eft Zeno, Stot*
ic ca fett* princeps p). C,ni adftipulatur
Seneca: Unum fuiffe Homero fervunu» ,
)i tres Platont, nullum Zenoni, a quo
ccc-i* pit Stoicorum rigida ac virilts faptentia^
-r fat is conßat q). Et alibi : vult nos ab c
)» brietate deterrere Zeno,vir maximus, hu-II jus fe Ha fortißima acfanEjiffima conditor r), Ti In diverfum abire videtur Laertius
u-bi de Antifthene na palaro: foxei Jsxa\
i- wjc
dva^oooi^arrg
sjuü'xfe nctru^cii videture» Autem Stoica febla princepsfulfje,ejus qua
f* rqaxime Virilit ftfit s), Si Alltiftheni
II <ü ° 1$
rigo adfcribenda eft>
quomodo jatru
Zenoni? At facili negocio conciliari
rp
hasc pofiunt, fi m&minerirauSf
tan-tam Stoicos inter & Cynicos5 qui ad Antifthenem genus referebant,
inter-ceffiffe cognationem, ut omnia fere ^
utriusque
Tedlas
dogmata, amice in¬ter fe confpirarint, ideoque non a di-verfis fed uno omnino audlore videan* tur eflfe profedla. Nam Zeno ut Cy^ nieos praeceptores habuit, ita ple-raque fua (cita ex eorum penu
de-promfit. Hinc eft quod dixerunt
Stoi-ci: TW ffvCpcv dvTov jcvvieiv, étvai yag
tV
jxwitrfAcv, trvvToptov S.7T ct^£T)jv
ojcv
fapien- ,tem (uum debere efje Cynicumy Cynicif-tnum enim efle compendiariam ad virtu*
tem viamt) adeoqj redte Poéta:
EtquineeCynicos, neeStoica dogmata legit A Cynicis tunha dißantiau)
Hoc igitur Laertii effatum, nil
impe-dit, quominus interrita fronte
adfe-verare poflimus, Zenonem Stoicae
fedlae fuiffe audlorem, praefertimquum f
ipfe Laertius innumeris aliis Iocis
rotunde hoc profiteatur, & prarter allatos jamjam audlores% omnia vete* ns aevi monumenta idem teftentur.
Occafionem i qua Mufis fe
confecra-»I Vit Zeno> hanc fcriptores fuifle
perhi-"bent: cum initio mercator efifet,tantis
ornatus divitiis, ut ad mille talenta
poffedifle dicatur1 purpuram venalem
f Athenas e Phcenicia aliquando
trans-Vedurus» xftuante procellis Oceano>
apud Piraeeum naufragium fecitj
u-bi mercibus ex afie deperditis> ex
di-tiflimo Cracfo) pauperrimus evafit
Co-drus. Hoc infortunium primam ei anfam fuppeditavit, qua de
Philofo-phia cogitareu Itaque paulo poft
A-thenas revertitur & Crateti,
Philofo-• pho Cynico, fe adjungit. Sed reti«
Cenda heic non elt vox illa Cedro
dignilTima* quam ad iftum novercan*
tis fortunac impetum, mira quadamj
tnagnanimitate edidit nofter:
Ivye
utöytj -mitig , tigtoti
TffißoüVa
Tr^ocrEÅuvva-m Jjjtta? bene polfacti fortuna> qua mos
inpalliolum redigis x), fenuteam efFerc
Laertiusi Nvr éuTrÅoqxct ort vtvctvciyqxazk
I Mvyé miti q Tngo&ehauvxfct tjpLag Cp^
jtoovCpu* bene navigavi cum naufragium
feci$ beneagit fortuna , qua nos ad ph\*
lofophiam advebity). Verum , ut
nq-fter hic is erat* qui cum virtutis
*4
^
&
0
ɧ
dio ro
7r^7rov
fcmper conjuflgerö Vö-luit, evemt inde5 ut a Cratete cani- tnis iftis moribus prorfus adglutinato* tandem deficeret, & in
Academico-rum caftra tranfcendens, Xenocratetti ac Polemonem, fervatis tamen Cy- '
nicorum dogmatibus* per aliquot an-nos audierit. Sed cumjurgium quod»
darp» Zenonem inter & Arcefilam»
condifcipulum ejus» heic obortum
es-fet, Zeno calore contentionis rriotus»
praeceptorem fuum Polemonem*
to-tamque Academiam reliqiiit,
novam-qtie in porticu haerefim, novo, u£
loquitür Vatro>paxillo fufpendit. Hoc ^
modo plantata eft celebratiiTima illa_i f Stoicorum fedta, quam poft obituni»
Zenonis latifTime ampliarunt, & pro
Co, quo pollebant, ingenii acuminé
ad fidera usque extulerünt, Cleanthes
Aflius, ChryfippusSolenfis,Zeno Tar* fenfis, Diogenes Babylonius,
Pana:-tius, Antipater Sidonius, Pofidonius
RhodiuS) Arifto Cbius, Athenodorus t Solenfis, Epidtetus, Arrianus,
Sene-Ca, aliique plurimi> qüöS adcurato
recenfuit, & in ordinem
difpoluitce-Uberrimus Lipfiqsz)* Horum dodtrb
iiarrt, quantum ad meum quidem
pro-! pofitum pertineat , in fequentibus
examinabo, heic de vita eorum
dixis-fe contentus, quod etfi nonulli tales
fuerint, tit in eos merito dici poffit
I iliud Poetas:
QuiCuriosßmulant&BacchanaVtaVivunta)
eo quod phalerata verborum pompa,
virtutem ad coelum extulerint, opere
vero parum aut nihil curarint. Quo
intuitu optime iis cum Pharifasis
con-venire, jam pridem judicarunt
erudi-ti b). Multos tarnen, imo quod re-élius dixerim, plerosque eorum inve-a ». nire licet, qui externam illam
fanfti-f tatis larvam valde exofi, temperanj tias, modeftias, manfvetudinis,
con-ftantiac aliarumque virtutum ftudio, in
tantum eminuerunt, ut non modo
ceteros gentilium squaffe, Ted &
pal-mam hac in re iis prseripuifTe
- - - vel
ipfa fatebitur usque invidia c).
i
p) Hb. 14. tili de cleidibus qu<e funt tri
Cypro. q)in confol. ad Helviäm c. 12. r)
epift, Sp. s)Hb. 6. in Antifthene. t) Diog.
La'ért% in Zenone. #)Juven. fat. 13. .1?)
-iitat'e. item in lib. de tranq. animt, >*)in "Lenone. z) manud /.l.dijf. nf&/Z. conf* . Laur.Reinkar dus de fetla Stoicap. m.104, I item Rudd. ehm.phil inßrum.dcphil.Grac, j
§.37. a)Juven fat.z, b)videßsSalmaßuni
comment.inEpitt, &ßmplp.m. up. c)con• )
fiiL Budd, dephil. Grac.§. 40.
$. IV. ^ s
jam ad fapientem» qüem ämty formare voluerunt Stoici , pedertu
pmmoveo. Ubi in limine notändum
Venit, non talem fapientiam
flagitaflfe
Stoicostqualem,licet etrivio petitam*
fudis plebecula mirari folet. Qujdquid
enim cognitionis, quidquid fcientiaei
quidquid vigilantia?, quidquid indu-
!
ftriae aut artis
fufpicimuj
homines, &
omne demum quidquidalto &
perfe-!
<jio nomert debet, cun&a hacc fub uj fco fapientiac nomine comprehende-funt noftri, linde videre pronum
eft, eüm, qüem
titulo
fäpientis dignadfunt, tanta cognitionis luce, tanto
Virtutüm adparatu, tantö denique o- ; ftinimodae perfefrionis äpice^ fuprä_j
ceterosmortales confpici debere
quan-tö vel
- - - ab imö
diftet oiympus.
Quod
fi reélam rationem> tanqtiam iiriadnaeum quoddam filuni) in
omni-bus fuis aftionibus adeo prefie
nonfe-queretur,ut vel latumungvemab
eade-liraret, nonfapiens fedftultuspotiusad
UK^ißsiuv
Stoicamdicendus
erat.Sed
ut ex lpfis eorüm fontibus aliquam
hu-jus imaginem habeämusj dignum^qui
prae céteris audiatur} Senecam duco* qui hunc demum fapientem reputat*
cui animus ineftv era intuens y
peritusfu-giendorüm ac petendorum y non ex opinio*
ney fed ex natura pretia rebus imponens%
Totife inferens mundo, ö' in omnes ejus attus coniemplationem fuam mittens', co*
gitationibus atlionibusque intentus> ex
«c-quo magnus ac vebemens, afperis blan•
düquepariter inviäus, neutri fe fortuna
(abmittensy fupra omnia qua contingunß
äcciduntque eminens, pulcherrimut cum._»
decoré , cum viribus (anus y imperturba-tus, intrepidusy quem nulla visfrangaty
quem nec attoüant fortuitay nec
depri-mant d)* Digna qüoque quae heic ad-feratur Ciceronis fententia eft: //,
quisquise(iy qui moder atione &conftantm
quietus antmö efty fibique ipfe placatuSyUt
hequetabefcat moleftiis, neque frangatur
titnorey necfttienter quidappetensardeat
defiderloi nec alacritatefutiligeffiénsy
de-hquefcat, is eftfapiens, quem quarimusf is efibeatus, cuinihil humanarumrerumy
aut intolerabile ad demittendum animum»
aut nimis Utabile adofferendum
videripo-teft} quidenim et magnum videatur, cui
aternitas omnis, totiusque mundinota fit
magnitudo e). Ex his, ni fällor,
lu-cem capit ille in porticu fapiens,quem exenumeratis perfed:ionibus7éAf<ov
av-<^«>perfedum
virum,vocare folebanr,ctnque, differentiae ergo, 7ov
7rjor]a, fen proficientem oppofuerunt, qui usquedum ad fummum pervemret,
fapientis nomen proprie non obtinu-it, fed in numero ftultorum potius
reponebatur. Atpriorille,
utaltitfi-mum perfeélionis verticem, fecundum
eos, jam pridem occupavit,ita dignum
quoque judicarunt, de quo fequentia fancirent paradoxa: fapientem fibi
pa-rem, & in gaudio femper eflfe. Sapi*
entern vel in tormentis beatum eflo.
Sapientemct7rctBti feuimperturbabilem
efie. Eundemnon opinari,
nonigno-rare , non fallere, non mentiri. Ei'
dem nihil prakter opinionem accidere»
Sapientem fibi fufficcre, feu fe folo
conten-^ o ^ ,9
cohtentum efie. Omnia fapientis* & folum divitem cenfendum. Solum.»
fjpientemliberum , ceteros omnes
fer-vos elfe. Solumfapientemregem» ifho
(quod diftu horrendum eft) Deo pa-rem effe. Sapientem omnia reéto
facere , etjam digitum exlerendo. Si*
ne peccatis elfe* Solum fapientem
a-micum , folum pulchrum <, nobilem_>>
civem, magiftratum , vatem, Rheto-rem elfe. Eundem non injuria affici>
non infania, non ebrietate. Nun-quam praeterea ignofcere , nunquarrL» mifereri. Qu^ omnia paradoxa» ere-tto nimis fupercilio effufa, qui accu-ratius cognofcere velit» adeat celeber-rimum
iSipfium,
ad mentemStoicö-rum hacc omnia fufe explicantem /)*
At vero tantum abfuit > ut aliis extra
porticum Philofophis» magnifica hacc elogia probari potuerint» ut potius in
jocum & rifum.abiilTemerito dixerim*
Unum Plutarchum teftem prövocalfe
fufficiat, qui fapientem illum Stoicum»
nafo fufpenditadunco, ubi hacc profert verba: ö 6% tö«? ßo&ov (Azyct
ttct)
Kac^ctyug 5 Eyso (aov(@^ h/A fiaaiÅkvg,
sy® fa-cvog H/tii , cgajcu 7ro?ha>cte
t7T
ctfaÖTgicqg
f&ogaif
Aeyuy , Acf aivctvio Ii O
\7r7rcdvcacji,
xaflajccg fry®
K04ß^/aßetKillti
Sapiens e por tu u tlamans altum (6inco-nans : ego John rexfum, egojohu dives,
j
(6 conjficitur interim ad alienas föres
mvf-fitans: da tegmen Hippönatti j nam fru
geoj totusfo contremifco g). His adde< quod Horatius hunc Stoicorum regem alicubi ut futorem inducat* & fufto
pro fceptro inftruat, ac türba unde> quaque circumfufum omnium rifui ad
ludibrio exponat b). Et profefto, (i
quod fentio* dicam, vix in Stoica di-fciplina quidquam fuit, quöd tantam
aut litigandi* autcalumniandi materi-em acmulis fuppeditaVit, ac fecit
ma-gnilöqua
haec
defapiente
doéirina*
d)epift. 66. conf. epiß. fp. &dé tonft. fap♦
c. S» *) Tufc.qu&ft.L4. f)manud. adStoic.
pbil. I addeBudd.anal deerroribus
Stot-corumdiff.2. {?)inlib. Stoicos Poeiis abfur*
(Hora dieere• b) Serm. 1. /.Sat.3*
§. v,
Nobilis heic occurrit quaeftio,
ut-rurrt Stoici hunc fuum fapientem in_»
idea täntum defcripferint, an alicubi
gentium reipfa inveniri, adfeverarint?
In eo quidem eft Seneca» ut
pofterio-rem nobis fententiam obtrudaf» ubi
Ca-M. Catonem, ceu verum perfedae ib
Jiusfapientiarexemplar, inducit i). Nec ideo de exiftentia talis fapientis
du-bitari debere pronunciat, quamvis,
tanquamPhoenixfemel admodum
quin-gentefimo anno nafcatur k) Alteram
tarnen fententiam, ut probabiliorem ,
ita ab eruditis magis receptam > ego quoqueampledli nullus dubito. Nam,
utut nititur Seneca, vix ac ne vix
quidem probabit, aliquem Stoicorum
ante fe dixiffe, talem confummatse
fapientiac hominem usqnam loci vel
temporis, ne in ipfa Stoa quidem
ad-huc fuifle inventum. Hinc aperteL» Plutarchus: (fv Je ^rog éjccptis fås
fåyovev
eft autem hic (fapiens Stoicus)nusquam gentium terrarumque, neque
fuitl) cui addj poteft illud Cicerdnis:
quis fapiensJit aut fuerit, nec ipfos
Stol-cos folere äieere z») quid igitur
dixe-runt? Unanimi confenfu
profiteban-tur,po(Te hominem,n excellentiffirnis
naturae doqis inftrudus fuerit, &
cre-bris virtutum exercitiis indefefla ope¬
ra animum fuum excoluerit, ad furo-mam illam fapientiae
ctKpc^if
perveni-re, hunc veroaut lllumde fadoper^
o
venifiTe, negry quidem in fcriptis
eo-rum comparet- Quapropter, fi in- i
terrogabantur, an fapiens Zeno, an
I
Cleanthes, an Chryfippus? refponde-runt, magnos quidem illos ac vene-rabiles fuiffr, non tarnen id, quod I
natura hominis fummumhabet
,confe-cutos»>. Itaque qui plus natura?
de-beret, qui meliori difcipJina
innutri-tus eflfet, qui in ftadio hoc
decurren-do magis fudaret, hunc demum, ad
fummum iliud adfcendere pofte, ex fua quidem hypothefi,, rotundc
adfir-mant, Quanquam & hoc, veritati mi¬
nus congruum effe, exiis, qua: ea de r re inferius djfferemus,facile conftabit*
i) de con(l. Sap.c. 7. k)epift* 41* l) in
IIb. derepugn.Stoicorum. m) diead. qu*ft,
l. 4. n)Fabiui U/•?.
MEMBRUM
SECUNDUM.
§. i.
¥uhet propofka tradhndi ratio, utad B pandenda Stoico-rum circa, affedlus placita,nunc me accingam. Seåqua?,
ma-lignitate, & ipfius vetuftatis vitio, in
( tantam
caliginem demerfa
funt,
ut qui ftudio lllorum tenetur, ex occultisquafl latebris ea eruere necefltim
ha-beat. Fuerunt quidem, inter
homi-nes fequioris aevi, nonpauci,qui mul-tum in eo pofuerunt opera* ut re-conditos illos pathologias Stoicae
re-ceftus luci exponerentj fed vereor, ne multos eorum invenias, qui loco
Junonis, nubem amplexi fint,
dum-que in lucem revocare voluerunt,
genuinum illorum fenfum prave in¬
telligentes, tenebris potius & tricis in-L volverint. Ab his ego jure meritoqj recedens, in explicando hoc nodo, ad ipfos fontes quantum fieri poteft
refpiciam, & ut ordinis habeatur ra¬
tio, varias *]£ definitiones, quas in fcriptis Stoicorum videre licet,
pri-mum adferam, ut exinde de ceteris,
quas ad rhombum faciunt, eo facilius
judicari queat. Eft vero Zenonis hare definitio: 55-0.30? eriv q a,\oycg 71
(pvtnir Mvqcnso) quam Cicero ita vertltI perturbatio eft averfaa refta
ra-tione, contra naturamyaniml commotio p).
AIii fuccintftius ita definierunt: mS-os
i4 mo ° ^
Cicerone interprete ita vertitur:
iurbatio efi appetitus vehementiorr)t AIii
fufe magis fic extuleruntr m£&of
Sgf&vj
TrXi^vaZjioa,
(cctmiS'qs
1$ aig&vjlXoyco perturbatio efi appetitus
vehcmenti-pr^ & inobediens rebia ratt ont A AIii
denique? per
xftmg (pcivXag
(pJofas)
pravas opiniones & judicia, affedus defcripferunt» quemadmndum teftatur
PlutarchiiS! Ta 7ra9v\ (rvptTTtevla %oiva$
xgimg QavAag (c
$o£ag
opoAoyxcnv eivcti> omnes afebius omnino judicia prav a &o-piniones dicunt ejfet) cui toridem fere
verbis accinit Diogenes: Joxei dvjolg
*Ja vct9tj ftg&etg kivat, videtur autemipfis
perturbationes judicia quadatn ejfeu). Hac jam definitiones, ut Stoam omnes re-dolent» ita quibus (ingulae nitantur
hypothefibus paulo penitius, pro mo? dnlo ingenii, inquirere Iubet.
o) Diog. Laert.inZenone. p)Tufcqu<eft.
å.4. q) Laert.loc ocie. r)loco nupercit* s)
Salmaf. tommentjn Epibi. &Simp♦11.&fi.
eonf.Stobaus ineclogis moratibus. t) in lib,
wtramimalta &c. u)inZenone.
§.
II-Notum eft Pythagoram, Plato-fiemj Ariftotelem, & omnes denique* tam
Ü ° flf 2y tam veteris, quam recentioris aevi
PhiJofophos, qui in anima hominis,
praeter ?c
Ao>W?,
etiam atoyov n a-gnoverunt, unanimi confenfudocuis-fe, in parte illa irrationali, quam & inferiorem dixerunt, omnes affe&us
ac motus, quibus ad rem aliquam
fu-giendam vel appetendam impellimur,
federn fuam habere, ibique ab ipfa na¬
tura plantatos ac infitos efie. Proinde, ut obje&a, quae appetitum noftrurrij
movent, in duphci fpeåantur
difFe-rentia, aut enim bona, aut mala fint
neeelTe eftj ex eo, parti huic ir¬
rationali duas fubjecerunt facultates, jtjv £7ri&v[AifltX}}v (c rqv
&v(Aosi$j,
concu-pifcibilem & iralcibilem , quarum illa,
quae bona adeoque grata nobis
viden-tur, profequatur, haec, quae minus,
deteftetur ac averfetur. Quibuscum
amice confpirantScholaftici ubi ad ap¬
petitum concupifcibilem ac
irafcibilem
omnes hominis afFecftus referendos
es-fe judicant. At Stoici, ut nullam in
anima humana AttAoV admiferunt,fed
unicam tantum ejus crvrctm, eamque totam Ao^tKvjv feu rationalem ftatue-runt, ita omnes affeéhis3 omnes
IT—'
~~
T
i6 M o $S
tus » omnes perturbationes , omnes
denique nifus aut inclinationes, quo- |
cunque demum nomine veniant, in
hoc Aoyt&KM produci docebant. Nam licet ammam in ocfto partes
difpescue-runt, quarum quinque conftituant to,
yrivn quinque fenlus, fextam
to (puvvjTiKiv pogiov loquendi particula,
feptimam to ^evvyj]iy.ov generandi, & ocftavam deniqj fe yytpoviKcv feu
prin-cipale x). Omnes tarnen lias partes
ita conftitutas effe voluerunt, ut nulla
earum omnino fit, quam to
hcivoqTim
feu ratio non componat, adeoqueto-tafri animae ervsuaty rationalem red- j dat y). Hinc ubi afFe&us uAoyot illis dicuntur, non ita intelligendum eft,
ac fi in parte animae irrationali eos
conftituant, quippe quae Stoicis nulla
eft, fed ideo fic appellari, quod licet
in ipfo r&) fapoHKu generentur, ra-tiöncmtarnen prorlusrefpuant acaver-fenturi Undé etiam Cicero vocabula
illa, r, öLÅö-yog xivqoit,per averfam
a re< ta ratione afiimi commotionem,
in definftione optime extulit. Ha:c
fwtratio, quam propter Stotelaffecftus
&
voltf&tlHatf
eile, & in hominerru i\ folum rM o $$ ty
folum cadere adfeverarunt.
Volunta-rios quidem> quia aftenfu mentis
in-digeant, & ab arbitrio hominis toti
pendeant. Homini vero foli
compe-tere,quia, ut bruta ratione prorfus ca-reant, ita nec ulla rationis afpernatio
in iis concipi poftit, quae tarnen cum affecftu intime femper conjun&a (it. Hinc Cicero : Omnes morbi &
pertur-bationes, ex affernatione rationis evenjunt^
ttaque in hommibtis folum exifiunt, nam
beftta fimile quiddant faciunt, fed inper*
turbationes non incidunt z). Quid vero
iftud fimile ? habent fuam
ogfiij»
(quam Seneca impetum, Cicero appetituriu vertit a) animalia bruta, a natura.» fibi concefiam , cujus vi & impulfu, ad ea qua: grata ipfis vira fuerintferun-tur, ab iis, quac contra, recedunt. Quod autem illa ojjpuj in
beftiis eft,
idin hominibus eft ratio, quibus
nem-pe acque naturale eft, fecundum
ra-tionem vivere, ac brutis fecundurrL»
impetum impelli. Sed habet, fecun¬
dum Stoicos, etiam homo fuam
o^vr
a ratione quidem diftin&am, at irL»
eadem qua illa, fede éoliocatam; quac
tarnen facpenumero, per pravas
2g fü O
niones, & tömeraria mentis judicia,
in tantum excurrit, ut debitum
rao-dum, pofitosque fibi a ratione
limi-tes , quam longiflime extravagerur*
Itaque ubi ro
Trubw
per c^vTrAso^#-euv, impetum vehementiorem
defini-crunt, non fimplicem quendam &na'
turae convenientem appetitum, fed
talem omnino, qui rationis imperium,
rigida ut ita di.cam cerviceafpernetur,
hoceos intellexifle, vel ipfa vox
?rA?$-valuret
facile probabit,
x) Plutarcbtu deplac. Phil. 1. 4, addtj*
Laert. in Zenone lertull. de ani. c*14*
y)Videfi$Salm af,comin Spitt, ($'Simp.p.g^
z) Tufc<quafi, l.4. a) Sen./♦2, de ir4c,j,
Cic. defin, /. r.
£.
Hl-Hace> in genere quidem, circa^
affedluum dodlrinam tenuerunt Stoi«
ci. Ac litern haud minimi momenti,
inter fe agitarunt, firmiffima illa fedta:
HtipivjXict Zeno 8c Chryfippus, qua
po-tiilimum in re, ipfa affediuum
eflen-tia conftitui debeat. Chryfippus
opi-niones perverfas, 8c judicia rationi
contrariantia, affedtus nomine
indigi-iavit; Zeno e contra, non
ipfas
opini¬
onesjB o m 19
ones) fed ea quac ex opinionibus
effi-*
i* ciuntur , ita dici debere contendic«
1 Sententiam
utriusque optime exponit
Galenus, Iiis quidem verbis: ^i/oisr-wog (mv xv , ev*jop Träuret 7n(ji
TmSuv
,
et-tnJetzvvvcCi ,
Knotig
^ivaghvcti
7*XoyiStKX tu 7rafyi; ZtyuxV Je , x1#,$
Kgi'*
ötig aujCLfi eifaet l7wyivopt.evctg
dvjcug
ov^oAe&$, (c Avoeig^ ex-ccgcreig ti (c
7r]dpsi$
1pvjfås
t evopilev hvcti I# Chry»(tppus in primo Ubro de affcEtibus, demon-firare conatur, judicia quadam rationalst
partis efje affeftus} Zeno autem non ipfa
judicia, fed judiciis accedentes
contraRio-nest & folutiones, elationes & collapfio*
iies animi, eße cenjebat affe&us b).
Ni-mirumj inter eos quaefitum eft ,
ut-rumne ipfa opinio* quam animus dc
hac velilla re fibi format, quaqj
dein-cepsadeartdem rem autfugiendam aut
appetendam
impellitur
j nomine iret,* Sxs eflet appellanda ,an Veroilliuso-pinionis effe&us, nempe quodanimus
autcontrahaiur,aut efferatur, aut alio
aliquomodo afficiatür* IllaChryfippi,
hxc Zenonis fententia fult.
Utram-que temere confundit, & in ununu
coadunat Cicero ubi italoquitur1 Sed
}Ö o
qu£ judicia 9 quasve opiniones pcrturba*
tionum effe dixi, #0« fAr5 perturbationcs
folum pofitas effe dicunt, verum illa etiam 1
qua efficiuntur perturbationibus3 ut
<egri-tudo quafimorfur» altquem delorts effiiiatf
metus receßum quendam animi fugam»
fat itia profufam bilaritat em c), llndo
etiam aegritudinem definivit per opini•
onem recentem maltprafentis , in quo de-mitti contrahique animo rettum effe
vide-atur d)> Cujus definitionis membrum
prius Chryfjppo, pofteriusvero
Zeno-ni originem debere, ex di&is facilc
colligitur. Et judicat Lipfius hunc eo-rum diflenfum tanti non effe, quin_» facile inter eos conveniat e). Sed d
quidquid dicat, hypothefi uterque
ni-titor diverfiflima, nam quod uni ipfum
wd&l&y ld caufla 7^zraSxs alteri ha-bebacur. - Exempio rem illuftrabo:
Morsmihi exmorbo impendit. Si
ju-dicem , mortem effe malam , &
me-tuere illam incipiam, opinio illa quam
de morte habeo impendente,
can-quam de malo aliquo, a
Chry-fippo ftatuitur , & (foß©* feu metus
vocatur. Quid autem ex illa opinio-oe deinceps efficitur? cum malam-»
mor-£1 o ü ?r
mortem judicaverim, ab ea quantum
3- poflum recedere nitor. At in eo quod
itarecedam, contrahar animo ac de»
mijttar neceffe efb. Hane vero animi
i afT^ionem , ir'ct&m nomine
infigni-vit Zeno, ideoque rneturn , non ut
Chryfippus, per opinionem
impen-dentis mali, fed per receflfum
quen-dam animi & fugam , a ratione
aver-fam, definivit. Hoc igitur difcrimen5
interutrumq;horum interceflitj
Chry-fippi tarnen fententiam, quampluri-mum fecuti funt ceteri Stoici,
quam-visPofidonius, & ipfe exeadem Scho-la, ab ambobus difTenferit> & affe-åus neque judicia effe, neqne id quod ex judiciis efficitur
, fed fieriab ea
fa-cultate animae, in qualo
SvjuostJeS
kuiimJvpqTiKov ponitur, conftanter
do-cuerit. Quo quidem refpeftu a por-ticu difcetfit, & in Academicorum ac
Peripateticorum caftra tranfcendit. &) de dogm.H/ppoc.&Plåt. I.4, c)Tu(c, qu<xft. I.4, d)loc. cit. j?) Manud. adStoic*
tbil. /. j. dijj»7.
§. IV.
Ex his igitur frtud obfcure coI-;
ligimus, mvtjgcie
éc£as
pravas & per-verfasverfas opinioftes* omniuomnino
afFe-dtuurticauffas habitasfuifteZenoni.
Un-de,utunicumtantum teftimonium pro-feram,ajgritudinem ita definivitr hyfå
B<?i ov<?oKvj ciint&yis Xcyop$ ctfyov
<5e civ]qi
Jo£ct(^eiv
7r^ocr(Pei]ov kcikov7r%(>-itvcti •) £(p' d Kcb&Pjkei ovséyktiQ-cit
<egritu-do eft contraciio animi> a verfa a ratione. Cauffa autem ejus öpinari recens maluni
adeffe in e/no conirahi animo refttWLs
ijje videatur/) ubi rotundis> quod
di-Citur, verbis hoc adfirmaf. At do
Chryfippo difficilior quxftio eft, qui
ut non cauftas affedlutim> fed ipfos
aftecftus in opinionibus ponebat, ita
haud facili negotio probare pofte vi¬ detur, qua podftimum e caufla eos
provenire cenfuerit. Fuérunt, qui
motus quosdam
dvctfjias
eosfeciflej neciillam omnino cauftam > unde
proflu-adhibere potuifte
Chry-fippum, dicere nod dubitarint^ quo-rum in nümero * primas fibi facilo
vendicat Galenus,avu^ejcdi ko]® Chry¬
fippo hoc objiciens^). Sed quojure>
ex dicendis> nifällor, conftabit.
Sup-pofuit Chryfippus, in cujuvis hominis
aaima# efte quandam aut éd]o/tetv aut
%Toriuv, vigorem aut infirmitatétrL,,
qua potens vel impotens efficitur flan-di iis> qua; fernel reda efle viderit, &
fana: ratioiii convenientia* Si qnis illa
gaudet, inde fieri dixit> ut rationi
jo KgcE]@h>
feu robur quoddamaccedat,quo omnem extrinfecus ingruenterrL»
vim expedite repellere, & in omnes hominis adiones plenum & abfolutum
imperium exercere queat. -At ubi
a-nirnus, c^onoc quadam laborat, ex ea, rationi uKg*]eiuv feu imbeeillitaterh
fupervenire contendit, qua domina.-adionum fuarum elfe non poflit, fed
incompofitis affeduum motibus
cede-re, & quafi tergum dare cogatur» Tae
lem autem rationis
dxgctTtiavi
quanuStoiei alio nomine intemperantiarrLi
dixerunt, omnium affeduum fonterri
aeeauffam efle voluit Chryfippus. Narh ratio, quae ad regendum totum cor¬
pus, corporisque paffiones homini in-dita eft, ubi fätis virium non habet,
ut hoc faciat, regitur ipfa potius quam
regit, haud aliter ac imperitus &
ii>-firmus auriga, qui ab equis> quos ipfe
regere debebat, excutitür, aut in
de-vium abducitur. lit enim hujus
£4
pötentiae imputari
debet,
quöd
equieum transvorfum agant, ita quoquO j rationis etKgpJtM Sc defedfrii, merito adfcribendum elt, quod affedluum «•
ftus animam fuperinundent, ac per crines quafi & colla e via abducant.
I
Hinc optime ad Chryfippi mentemCi¬cero: Omritum perturbationum fontenu
éffe dicunt intcmperaniiam, qua ett >
reita rationedefettio, fic averfa aprafcri»
ftione rationis ut nuüö modo appetitionct
animi > nec regi nec contineri queant.
gfucmadmodum igitur temperantia fe
dat appetitiones, cfficit ut ea retta re tioni pareänt, confervatque conftderata-i
judicta nientis >fic huic inimica intempe• \
rantia omneni animi ftatum inflammat,
conturbat y incitat. Itaque & agritudi« fies, & metus , & reliqua petturbationes>
omnes gignuntur ex ea b). Ex his igitur patet, Chyfippum & qui ejus veftigia
fecuti funt> minime eos fuiffe, qui»
tit nugatur Galenus*
nullam
affedluumcauffam agnoverunt, fed potius, hac
in re f ita difteruiffe, ut verum & ge»
nuinum omnium perturbationum
fon-tem retexiffe videantur i)*
/) Stokam in eclogismoTAlibus* g) dej
m o a
dogm, Hippoc. & Plåt. /. 4. tff, b)Tufe.
qu<eß* /. 4. i) Vid. Salmaf.roz«,/»
Ä*Simp.p.g]* &feq%
l v.
Proximum jam cft, ut de ordin^
quo nafcitur affedus, ex mente
Stoi-corum , pauca differarnus. Quocirca
obfervationem mcretur» quod tribus
diftindis diverfisque grädibusj omnern
ömnirto affedum uroduci. ftatuerintj
quorüm primus po7ns feu propenfio , al-ter
ovyxcnufams
(eu adfenfus > tertiusimpetus feu adpefcitus, vocari Co* lent. Primurrl illurh motum, a
phan-tafia alicujus rei* animo
objedac*pro-Venire dicunt, eundemque , cum
ex-trinfecus totus fit> omnerrique animi
aflenfum feu approbatioriem praeve-niat, ab arbitfio hominis neutiquam-»
pendere, fed prorfus involuntarium
eflfc, ac vi quadam animo fefe
infer-re.quemadmodum apudGellium
tefta-tur Epidetus: Fifa animt, quas
phanta-fias appeüant, quibus mens hominis ,
pri-ma (latimfpecie accidéntis rei peÜitur, non Voluntatis funt, neque arbitraria, fed vi
quadamfuai inferunt fefe hominibus no*
j6 ü . o
g!
feitanda k)l Quo cum am
ice
confpf«
råt Seneca, his quidem verbis : Utfei* as quemadmodum inclpiant affetttu, Aiit
erejeant9 aut efferantur, Eftprmtitmo*
tut non voluntarim, qtiaß praparatio
af-feBus, (d quadam comminätio /), Aliisl
quoque locis> de primo hoc motu*
ixiulta difputat, quac tarnen omnia* eo fere recidunt, ut oftendat* nec itu
arbitrio hominis pofitum efle * nec ul¬ lo padto efflei poffe, üt ratio eum
ex-pugnet, ideoque nec proprie
affe-&um> quatenus affeétus & ratio fibi
irtvicem conträriantur, fedpotius ptx»
parationem afFe&us* feu pracludens
quoddam affeeflibus prineipiuni etfo nuneupandum.' Alter vero gradus* quem <rvykcnx%aiv vocatum diximus*
ex eorum iententia tunC effleiturj
qüando animus phantafiae, aut fi
ma-Vis, produéto a phantafia motui, ad*
fentitur, ac rem revera ita
compara-tam ehe credit, quemadmodum eam
phantafia repraefentavit. Hunc toturti
in hominis poteftate fitum efle
con-tendebant, quippe qui, ad
admitten-das aut refpuendas ejusmodi
Ö g
admittendas quidem , cumrés ab ipCs
, objeftas utiles fibi ac bonas effe
vi-deat, adrefpuendasvero» cum fecus* Sed vitio id fit dWw animae, quod
faepenumero talia vifa» (utStoico
ver-I bo utar) quac revera mala &
pernicio-fa funt, in numera honorum ponat,
iisque, a quibus, tanquam Stygio ve*
neno, fugere debebat, afienfum fuum
& calculumaddat. Hinc re&e Poeta: Fallit enim Vitium? fpecie virtutU9 ö*
umbra.
Cum ft triße babitu, vultuque & ve~
ße feverum ni).
Haec eft illa ovyxcnujtrig, decantata^
Stoicis, qua:, fi rem penitius
intro-fpiciamus, nihil fere differt a feu
opinione , in qua
7}
vmfyg confilterovolebat Chryfippus 5 nam ut opinio nihil aliud ipfis fuit, quam prseceps & imbecillis afienfio, cenfence Cice¬
rone n) ita wyKcmtJzms, quatenus fe-cundum in affeétu gradum conftituit,
femper ufurpabatur de tali afienfione,
qux rebus aut aperte falfis, aut norM
usquequaque certis, aut non refto comprehenfis, commodari fölet,
Un-C. 1 de
3S m ° ^
de eti-am nara eft diftmdio, intet
pjyKcnufcinv
dsfay
,ipevj>/
tyydactm'
&>j7r]ov> aÜenlionem inhrmam, faifarrb
& incomprehenfibilem> ex diverfitate
objedorum quibus praebeator,
peti-»
ta o). Ex hac jam myxan*Jim, na-fcitur deinceps impetus, quo
af-fedus, ruptis jam animi foribus, vela
diftendit, & haud aliter ac effrenis
e-quus, excufTo auriga, in immenfum
excurrit. Hic motus, ut Stoicis ma-xime ßia&y.cg feu violentus eft, ita_. reda: rationi tantam vim infert, ut
alla9 qua: regina alias cluit, jam ad
infitas redada , ancjllari incipiat, illa
quae folio fublimis federe fölet, heic in pulverem quafi dejiciatur , illa quae
fixa, firma & immobilis effe debebat,
jam velut torrente quodam auferatur,
adeo ut heic, fiunquam, dicere pofiis Jertur equis auriga nec audit currus
b abenas.
k) Gelliw /ib,rp. c.t. /ib. 2. deira.c.4.
2») Juven Sat 14, n) Acad. quaß. l.i, <$) Sa/m. inEpifl'p,$6, conf,Cic, loc. cit.
o 39
VI.
Quod ad numerum affe&uum
ad-tinet, quatuor genericos
Princi-pales conrtituerunr Stoici, quos
7r^u-7ct vmfy adpellare
fol-e-bant. Recenfet eos Laertius, nomi-natque Xv7njvy cpoßov, i7njvfxictv
é qJavijg
aegritudinem , metum, libidinem & laetitiam. Quorum
finguli
utmultos
alios fpecialjores fub fecomprehen-dunt, ita pro fe quisque
dilucidan-dus ac excutiendus ert. Quantum
igitur ad acgritudinem, eam ex Ze-none definit Laértius, quod fit cv<?oA>?
a'Aoyog, animi adverfante
rati-one contradlio. Cui partes fubjicit
novem: mifericordtam,invidentiam,
acmulationem, obredlationem ,
an-gorem, affli&ationem folicitudinem,
acrumnam, conturbationem«. Has
ve-ro ita defcribit, quod fit
mifericor-dia acgritudo, ex miferia alterius, in¬
juria laborantis, Invidentia, acgritu¬
do, propter alterius res fecundas
fus-cepta. ./Emulatio acgritudo, quodeo,
quod ipfe cupit, alter potiatur.
Ob-tre&atioacgritudo ex eo,quod quibus
ipfepotuwr, his alter
quoquetur. Angör
segritudo fit
premensj;affliftatio aegritudo vexans, difficulta-temque afierens. Solicitudo,
aegritu-do, e cogitatione manens, five
au-gefcens. Airumna aegritudo
laborio-fa. Conturbatio aegntudo a ratione averfa torporem afFerens, impediens-que, quo minus praefentia confpieia-mus. Pauio in diverfum abit ab his
Cicero, ubi in recenfendis
atgritudi-nis fpeciebus occupatur, eo quod con^ turbationem non aegritudini, fed me^
tui fubjiciat, & loco illius fcx alias* quarum non meminit Laértius,
aegri-tudini infuper fubftituat, nimirtim in? ftum , moerorem, dolorem, lamen-tationem , moleftiam & defpcratio-nem. Lu&us fit a?gritudo ex ejus,qui
carus fuerit, interitu acerbo. Mceror
aegritudo flebilis. Dolor xgritudo cru».
cians. JLamentatio aegritudo cum
e-julatu. Moleftia aegritudo permanens.
Defperatio aegritudo, ßne uMa re rum,
exfpeftatione meiiorum» S.ecundus
interprincipales Stoicorum afFe&us eft
metusj quem ex Chryfippo ita
de<-finit Laertius: c<pcßog zat," raetus, eft opicuoimpendentis