*N rf i j D. D. DISSERTATIO DE
EFFECTU
JURIUM
DOMINII
PRIVATI
IN
REMPUBLICAM.
QUAM
VENIA AMPL1SS. FAC. PH1U
PR Λί SI DE
Mja.DANIEL·
BOÉTHIO,
ΕΤΗ, ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.
PROPONIT
PETRUS
HÖGMARK,
CALMAKIENSIS.
IN AUDIT. GUST. MAJ. D« XIX DECEMB. MDCCLXXXVII.
HANDELSMANNEN
ÄDEL och HÖGAKTAD
Herr
NILS
HÖGMARK,
min huldaste fader!FARS bma omforg och ofparda kofinad
for min Väl¬ färd är jag fkyldig den tilfredsflållelfen, att nu offentligen
fä betyga bur lifiigtjag känner min forbindelfe.
Jag tror mig lycklig, <?/;/ min K\ FAR anfer tilägnan¬ det af detta Academifia Forfak
fäfom levis pä min önfkan
att fullgöra den„
Forfyneη gifve min h\ FAR en glad och längvari g ål¬ derdomj attjag fint ?nätte fakna Föremålet for den
vördnad\ hvarmedjag till min lefnads fiut framhärdar att vara
min huldaste faders
^
lydigile fors
DE
EFFECTU
JURIUM
DOMINII
PRIVAT!
IN
REMPUBLIC AM.
§. i.
IM a eil imaginadonis
humanas
mdoles,
utlibenter
•H—J in iis fingendis
&
contemplandis
Spedtaculis
detineatur, qux communem
generis
noilri
feli-citateni vitamqtie
ibllicitadiaibus
,iimultatlbus &
vidis vaciiam ocuiis offeruntc Hincdeicriptio-nibus Poetarum de aurea aetate
mirifice
deledla-mur , innocuoque
defiderio
fidfcorum
Aitreae
tern-porum capimur, atque
fortunaris
illis
mortalibus
in-teresfe optamus, qui,fadlitiis
nonturbati
defideriis,
fpontaneis natursmuneribus
contenti,
communi
jure
iisdem iine pugna
&
iine
invidia
fruebantur,
odio-fam illam omnino ignorantes
hominum
inter
divites
& pauperes
diilindfionem,
quseomnium
fcre,
qui-bus jam urgeturhumanum
genus,miferiarum
mäter
fuit atque origo.
Sed
relinqtienda
Poétis
jucunda
hsc de melioribus fomnia; gnaviores
&
altioris
inda-ginis
juris
dominii
privati in
falutem
generis humani
effedtus Philofophorum
meditationi
ofFerre
posfunt
qusiliones:
An
fcilicet
fieri
poteil,
ut
Respublica,
hoc
& De BffeBu Jurhim Dominii Privati
eft, Salus omnium, fublato jure in res privato & reftituta communione bonorum, melius floreret? vei fi hoc fieri nequeat, quomodo, confervatis juribus do¬ minii , trifres ex ίIiis derivandi effeQrus prscaveri &
cohiberi posfunt? Hifce qusftionibus, fi minus
eno-dandis, quodammodo tarnen illuftrandis brevem hanc,
quam mitiori rus B. L. ceniurs commendamus, db
care voluimus opellam*
' §· II
Dum de causfis & alimentis malorum, quibus
jam premitur mortalium genus, qusrere volumus,
eo-rum haud exiguam partem introdu&o & ftabilito
ju-ri dominii deberi facile fiatebimur. Homines enim
natura squales alios inter fe, hoc fi exililaret jus
,
non agnofcerent fuperiores, quam quorum excellens
& probata virtus omnibus utilis esie posfet; & fub¬ lato dividarum fönte, ab una parte tollerentur haben¬
di, dominandi & opprimendi cupidines, dum ab altera
invidia malsque omnes inferiorum contra
potentio-res artes cesfarent. Jus dominii a nonnuliis Pyxid-i
Pandors aifimilari foiet, qus, dum imprudenti
homi-num confilio aperiebatur, peftem $ miférias malaque
omnia in humanam vitam difperfit; adeo ut vix
du-bitandum esfc putent, quin mortaies, qui primi
re-rum quandam particulam occuparunt & fuam ita
es¬ ie voluerunt, ut cum exclufione aliorum eademuti,
frui & pro lubitu eandem deftruere vel aliis tradere
Iiceret, fi mala omnia prsvidere valuisfent, qus in
pofteros fuos inde derivarent, dubii hsfitasient an hoc
Jus
r""
in Rempiiblicam. j
Jus, fine ullo coevorum damno permisfum, fibi
attri-buerent. Hac e luce Jura Dominii femper
contem-planda esle jubent nonnulli Philoiophorum, quorum
inter recentiores agmen ducit Celebris Rousseau,
qui Humanuni genus de ialute iua femper erraturum
esfe ominatur, quamdiu in prifHnum üium
antiquo-rum mortalium non regresfum fuerit ftatum, ubi re¬
bus communibus lingul i ucebantur Sc perniciofam
il-lam inter egenos & divites ne divinarunt quidem diftinflionem. Vereor autem, ne reos ie fecerinc hi
Philofophi inutilibus querelis auxisfe onus humeris
de-presiae Humanitatis impofitum, falutemque hominum
Societati conditionibus, quibus praftandis humana vi¬
res omnino impares funt, vendere voluisfe,
§. ΙΪΓ.
ConcedimusTquidem
affe&ibus
Sc defideriis
Salutiomnium inimicis nova fuppeditata esfe alimenta, per
introdufta & ftabilita Jura Dominii, fed Jura tarnen
ipfa per fe & necesfaria & humanarum virium
per-fe&ioni proficua atc.ue eo usque innocua esfe, quo
virium ufui ad uniuscujusque falutem
fufficienti
non tollenda impedimenta haud objecerint, omnesnobis-cum fatebuntur, qui eorumdem
effe&us
etiam ab eaparte afiimare & dijudicare didicerunc, qua faciem
minus triftem Sc minus horrendam fpe&antibus
offe-runt. Quin urgente ipfa necesfitate prima Juris Do¬
minii fundamenta ja£ta fint, nemo facile dubitare
poteft: deficientibus enim terra fpontaneis fructibus,
cum vita fudore atque induftria redimenda fuit, aut
omni-6 De EffeSiu Jurium Dominii Privati
omnibus pereundum esfet, aut fingulis fui laboris
fructibus, ab aliorum, otiofam forte traducentium vi-tam, violentia liberis, frui permittendum esfet. Hac
orientis Dominii necesiitate imprimis impeliebantur
Homines, quando fixas fedes
naäri
in cultura agrorumfpem fere omnem vitas fuftentandx ponere coeperunt,
eaque tanto magis ingraveicebat, quanto certius
ho-minum numer o in pacato hoc vits gencre augefcen·
ti, occupatis dudum rebus ad fuilentandam vitam
ido-neis, majori induftria graviorique labore opus fuerit,
ut copia rerum ad vitam necesfariarum non deesfet.
Humanam vero omnino ignoraremus indolem, fi,
hanc omnibus fuffe&uram induftriam & laboris
pa-tientiam excitari vel ferne! excitatam durare posfs,
nifi blanda adfuerit fingulis fpes fua augendi commo·
da, contenderemus. Quod vero laboris & induftrix
neceifitas creavit
firmavitque
Jus, illud quoqiie per-fefitioni humanaram virium utile fuisfe nobisconce-dendum esfe putamus. Vires, quarum initia in finu geftamus, non
fine exercitatione crefcunt,
necexer-eentur nifi idonex adfuerint causfx ad earundem n~
fum excitandnm. Spes illa commodioris vitx, per
Jus posfidendi, ubi tranquilliores iedes habere coepe¬
runt Mortales, fota, facultatibus ingenii liberiorem
va-ftioremque aperuit campum; fic artes, Scientix
reli-quxque res, in quibus prxcellentia humanx indolis
imprimis elucet, inventx & excuhx fuerunt,
neces-fitatibus, commoditatibus & dele&ationi vitx
infervi-turx. Si quis xgro & trifti animo
perniciofa hxc
in-in RempiibJicam. 7
juftis querelis ipfam Sapientiam
Divinam
offenderet,
quae, mundnm creatura, non
melius'duxerit animalia
tantum fenfu &ratipne perfeftibili carentia,quam Ho¬
rniηum producere genus. Fatemur
au&as
esie perJura Dominii nocendi & a communi falute
aberran-di occafiones, ied plura inde derivari
posfe
virtucum femina, quae, exfulante DominiiJure,
ne cogitationemquidem hominum ingrederentur, etiam
nobis dandum
esfe exiftimamus. Praeterea ii inaequalitati divitiarum,
quae querelas acerrimas contra noxios
Juris
Dominiieffe&us movere ioiet, ea non infit vis, ut necesfario omnem tollat facultatem jucundam & contentam trans-igendi vitam, quamvis his
faventioris
fortunae
com-modis minus dotati fuerimus; ii parvo bene vivere
unicuique reli&a fit poteftas;
& ii denique
fociatishominum viribus non defit facultas praecavendi, ne
praeter propriam culpam quis omnino
miier
& Omni¬bus vitae fubfidiis deftitutus evadat, fruftra ne dicam
injufte Juri Dominii culpam laefae Reipublicae &
Sa-lutis communis tribueremus, illudque abolendum es¬ fe fue.deremus.
§. IV.
Ne vero generales, qnas
jam attulimus,
obferva-tiones, ad Jus Dominii ab iniquis
vindicandum
que¬relis, fiia priventur veritate, opus erit, ut
ad
examenrevocemus illas gentium coniuetudines,
illaque
Le-gislatorum, Sapientiae
laude
imprimiscelebrium,
in-itituta, quae metum funeftorum
Juris Dominii
effc-£hium haud vanum produnt; &
cautionibus,
ne« De Effectu Jurium Dominii Privati
quam
introduceretur, adhibitis Sal
u.tiho min
umfapb
enter confuluisfe videntur. Qui gentibus rudioribus,
quas venatus
alit, communis
fuit
mos, ut exiguailla
agricultura ,
cujus
curamfeminis injungebant, Juris
proprii
poteftati
nonfubjiceretur,
minus,
mejudice,
de metu quodam
effethium
Juris hujus teftatur, quamde difficultate idem fartum fervandi in eo rerum
ila-tu, quo adhuc
poteftas quaedam moralis,
posfesfionestutas redditura, orta non fuit. Prifci Germanise inco-lie, ut CiESAR narrat, memorabili conivetudine
prae-caverunt, ne deliciis quietae vitae poiliaendique cupi« dine caperentur,
aequalitatemque
fic, libertatis
ixiaeprae-iidium, deftruerent. Arva icilicet pro numero
culto-rum partita per annos
mutabant. Sed, quod
inincu-nabulis Societatum civilium, ubi armis & rapinis ma¬
gis quam
pacificis artibus
ftudebant homines, locum
obtinere poteft, ad publicam rem inter moratiores
gentes
funditus
evertendam tendere, neminem
dene-gaturumesfe exiftimamus.
Gravius
forfan
contrane-ceffitatem Juris Dominii argumentum ab antiquis qui· busdam Rebuspublicis peti poteft, quarum Cives li¬
bertäre virtuteque confpicui fuam iis praecipue
Legi-bus Salutem debere videntur, quae Juri huic
gravis-iima
oppoiuerunt
irnpedimenta.
Ut
reliquas
antiqui
temporis civitates praeteream, quae
pernicioiis Juris
Dominii effeöibus in ipiis Juris
fundamentis
obfta-re necesfum duxerunt, Celebrem Lacedaemoniorum
Rempublicam beneficio Lycurgi Legum per
feptem
& quod excurritfaecula
florentem attulisfefufficiat.
Ly-curgus acerrima judicii vi praeditus Sc
asiidua indolis
hu-—1- - ' . . · —- ■ - '
in Rempublicam. 9
humanas & Civitatum ejus tempore vigentium per-icrutatione eruditus, Legibus patriam iuam inftruxit, qua?, ad illiws ftatum accommodatae, duraturam iili ad-derent profperitatem. Hiice legibus Jus Dominii iis
circumfcribendum esfe duxit cancellis, quibus
aeter-num avaritiae aliisque ejusdem generis vitiis
oppone-ret munimentum. Agros praecipue, quos incolebant Lacedaemonii, non iingulorum civium fed Reipublicae
proprios esfe voluit. Illos itaque in aequales portiones partitos fingulis civibus ita diftribuit, ut omni
alienan-di & haereditandi jure ademto , illis uti liceret. Hoc
in-ftituto cautum fuit, ne acqualitas posfesfionum unquam
difturbaretur. Sed obiervemus oportet, quo in rerum
ftatu conftituta fuit Respublica, cui ejusmodi leges
ferri potuerint, antequam
concludamus
illasad
noilriquoque temporis civitates
accommodandas
esie.An-tiquis omnibus populis
alia
omninofuit femet ditandi
commodaque fua augendi ratio , quam hodiernis aevi
hominibus: induftriae pnruin fed armis & rapinis
o-mnia debere voluerunt. Spartanis hic quoque unicus
cognitus
fuit divitiarum
&
commodioris
vhx
fons,
equo ne manaret
libertati
virtutique
infeftisfima
pefbis,
iapienter legibus, quae omnem
privatis femet
ditandi
poteftatem
ademerunt,
cavebat
Legislator,
etiam
iine
oraculo Apollinis Delphici eruditus,
Spartam nulla alia
re, quam avaritia ,
perituram.
An
veroidem divitia¬
rum metus inter gentes, quse
induftria & labore
resfuas augent, valere
debeat
valde
dubitamus. Memo«
rabilem quoquedifferentiam
inter
Spartanam Rempu¬
blicam & hodiernas civitates in eo pofitam esfeva-ίο De EjfeSiu Juriiim Dominii Privati
vamus, quod illius Cives labore Helotarum, gentis in (er vitotem durisfimam reda&ae, fuftentabantur, aliis
haud diftenti negotiis, quam quae arma & imperii fe-curitatem fpe&ant; incer nos vero quaeritur,
quomo-do, aboleto omni fervitutis jure, quisque libere at-que ab aiiorum arbitraria vi immunis vitam toleret
& commoda fua augeat.
§· V.
Tentatam fuisfe accepimus recentiori aetate in-ßitutionem Reipublicae, quae, quamvis labore & in»
düftria vivendum esfe iingulis Civibus praecepisfet,
tarnen communionem quandam bonorum iimul legi¬ bus munivit. Jefuitae, ad Religionem Chriftianarn
in-ter Gentes Barbaras ad flumen Paraguai Americae me-ridionalis habitantes propagandam misfi, iingulare illud & moratioribus gentibus adhuc inauditum fe iniisfe
perhibuerunt coniilium, ut ex his diiperiis populis, ad fidem & meliores mores feniim converiis,
Socie-tatem inftruerent, quae, labore & induftria
potens,
nul-lis tarnen urgeretur au&arum divitiarum malis.
Cui-libec hujus naicentis Societatis membro labor five in
terrae cultura iive aliis in artibus impendendus
afuis Antiftitibus committebatur, illisque dirigentibus
pe-ragebatur, ne otioii forfan lucrum diligentibus
debi-tum reportarent·, fru&us
ex hoc labore provenientes in communem committebantur cuftodiam Re&oribus
Societatis, qui iingulis hominibus vel familiis, prout
unicuique opus esfe judicarunt, iterum eosdem
difper-tiebant, & qui, perafto quolibet anno, fupererant in
commune convertebant lucrum. Sed abfit,
ut Mo¬
na-in Rempublicam. ix
nachale hoc Tnftitutum ut excmplum Reipublicse a
Sapienti Legislatore imitandum proponamus. Primo
enim ipfa iliius inida inveterads & naturae quafi virri habendbus confvetudinibus omnium gentium, in
civi-tate dndum viventiiim, aperte contraria flint, nec ali¬
bi locum invenire, posfunt quam apud Barbaras eas
Gentes , quas communionem laboris bonorumque
pro-pter Juris Dominii incertitudinem inftituere dudum coa&ae fuere; deinde, graviora in hac Republica ne-cesfaria fuernnt mala, quae, quantumvis eadem
Jefiii-tarum Patroni diffimulare conati iint, inter Gentes eo-rum gubernationi fubje&as dndum irrepfisfe plura do¬ cent fide digna monumenta. Unum obfervasfe
fuffi-ciat, fatentur ipii Jefuitse in his populis mirum
inva-lefcere vitae taedium, adeo ut plurimi eorum voluntariae
fe morti tradant; Vitium hoc naturali quidem illorum
ingenio adfcribunt, Ted melius forian impatientiae la¬
boris, quem inviti & nullo impellente interno
defi-derio peragere tenebantur, tribuendum esfe putamus. Poftremo non dubitandum esfe arbitramur, quin tota
gens, huic fuba&a Reginiini, tandem in plenam
incidis-fet Servituten!, dum quae au&o opponerentur laboris
taedio, nifi reftitueretur Dominii Jus, alia
Gubernan-tibus non adfuisfent quam violenta remedia; nec in eo rerum ftatu fieri posfe putamus, quin mutua inter
Imperantes & Subditos tandem cesfaret concordia, dum
Uli avaritiae fufpicionem vix effugere posfunt, fed iua
potius commoda quam publica refpexisfe videntur,
quo crimine Jefuitarum ordinem laudatnmque illorum
Paraguaianum inftitutum vix abfolvere audeo.
i2. De EjfeSlu Jurium Dominii Privati in Rempublicum.
, ~
. §. VI.
Singulae has obfervationes ad eam Ηrman.dam convc-riiunt concluiionem, quod fcilicet Gens, cui induitria vi-vendum eft, Jure Dominii privaci carere nequear. In pras· fenti humanarum rerum flatu Societatem Ordini cuidam
Monachorum haud diffimilem, hoc eil, fruges, aliorum fu-dore partas confumere natam , ex communivivencem
for-fan quis inftituere posfet; Ted illis, qui tam iibi quam Socie-tati iic creatae alendis vires impendunr fuas, autJus Dominii
concedendum, aut in miferam iilos detrudere necesfum
e-rit fervitutem. Mutatam omnino faciem res humanas noftra
aetate offerunt, fi cum priicis temporibus conferantur.
An-tiqui Legislatores fapienter quaerendum esfe viderunt, qua ratione asquali divitiarum & commoditatum inopia
liber-tatem tueri communisque Salutis curam excitare posfent.
Hodierni e contrario Civitatum Re&ores eam iibi
injun-£lam esfe rede vident curam, ut divitiae & rerum omnium
copia indies crefcant, Sc iingulis ita munita fit adquirendi
via, ut nemo vitas fubiidia fruftra quaerat, Ted iisdem
quan-tum fieri poteft abundansj ab aliorum arbitrio immunis
vivatj fuamque falutem cum publica conjun&am fentiat. Fatemur quidem grave hoc negotium fua difficultate eam omnino iuperare curam, quam iibi injun&am habuere
an-tiquarum gentium Legislatores, interim tarnen humanas vires eidem ferendo omnino impares esfe contendere non audemus. Multa bac in re inventa <5c effeßui non fine fuccesiu jam
pri-dem data fünf, plura adhuc in lucem protrahet noitra «Sc quie eam
fecu-turs fint atates. Hac fpe freti ad finem opellae properamus, Viris Phiioio·
phiae & rerum peritia inclytis altioris indaginis quaeftiones refolvendas
re-linqnentes,quae in nobili hac Sapientiae Legislator!« parte occurere posfunt· Satis nobis evit eam quodammodo illuftratam exhibere potuisfe veritatem:
Jura Dominii privati, quousque fine tnduftriae & laboris patienti« de-trimento tolli nequeant, non tantummodo in Republica
.tole-randa Ted omni cura firtnanda esfe.