• No results found

Dissertatio de effectu jurium dominii privati in rempublicam. Quam venia ampliss. fac. phil. præside mag. Daniel. Boëthio ... proponit Petrus Högmark, Calmariensis. In audit. Gust. maj. d. XIX Decemb. MDCCLXXXVII

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Dissertatio de effectu jurium dominii privati in rempublicam. Quam venia ampliss. fac. phil. præside mag. Daniel. Boëthio ... proponit Petrus Högmark, Calmariensis. In audit. Gust. maj. d. XIX Decemb. MDCCLXXXVII"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

*N rf i j D. D. DISSERTATIO DE

EFFECTU

JURIUM

DOMINII

PRIVATI

IN

REMPUBLICAM.

QUAM

VENIA AMPL1SS. FAC. PH1U

PR Λί SI DE

Mja.DANIEL·

BOÉTHIO,

ΕΤΗ, ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PROPONIT

PETRUS

HÖGMARK,

CALMAKIENSIS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D« XIX DECEMB. MDCCLXXXVII.

(2)

HANDELSMANNEN

ÄDEL och HÖGAKTAD

Herr

NILS

HÖGMARK,

min huldaste fader!

FARS bma omforg och ofparda kofinad

for min Väl¬ färd är jag fkyldig den tilfredsflållelfen, att nu offentligen

fä betyga bur lifiigtjag känner min forbindelfe.

Jag tror mig lycklig, <?/;/ min K\ FAR anfer tilägnan¬ det af detta Academifia Forfak

fäfom levis pä min önfkan

att fullgöra den„

Forfyneη gifve min h\ FAR en glad och längvari g ål¬ derdomj attjag fint ?nätte fakna Föremålet for den

vördnad\ hvarmedjag till min lefnads fiut framhärdar att vara

min huldaste faders

^

lydigile fors

(3)

DE

EFFECTU

JURIUM

DOMINII

PRIVAT!

IN

REMPUBLIC AM.

§. i.

IM a eil imaginadonis

humanas

mdoles,

ut

libenter

•H—J in iis fingendis

&

contemplandis

Spedtaculis

detineatur, qux communem

generis

noilri

feli-citateni vitamqtie

ibllicitadiaibus

,

iimultatlbus &

vidis vaciiam ocuiis offeruntc Hinc

deicriptio-nibus Poetarum de aurea aetate

mirifice

deledla-mur , innocuoque

defiderio

fidfcorum

Aitreae

tern-porum capimur, atque

fortunaris

illis

mortalibus

in-teresfe optamus, qui,

fadlitiis

non

turbati

defideriis,

fpontaneis naturs

muneribus

contenti,

communi

jure

iisdem iine pugna

&

iine

invidia

fruebantur,

odio-fam illam omnino ignorantes

hominum

inter

divites

& pauperes

diilindfionem,

quse

omnium

fcre,

qui-bus jam urgetur

humanum

genus,

miferiarum

mäter

fuit atque origo.

Sed

relinqtienda

Poétis

jucunda

hsc de melioribus fomnia; gnaviores

&

altioris

inda-ginis

juris

dominii

privati in

falutem

generis humani

effedtus Philofophorum

meditationi

ofFerre

posfunt

qusiliones:

An

fcilicet

fieri

poteil,

ut

Respublica,

hoc

(4)

& De BffeBu Jurhim Dominii Privati

eft, Salus omnium, fublato jure in res privato & reftituta communione bonorum, melius floreret? vei fi hoc fieri nequeat, quomodo, confervatis juribus do¬ minii , trifres ex ίIiis derivandi effeQrus prscaveri &

cohiberi posfunt? Hifce qusftionibus, fi minus

eno-dandis, quodammodo tarnen illuftrandis brevem hanc,

quam mitiori rus B. L. ceniurs commendamus, db

care voluimus opellam*

' §· II

Dum de causfis & alimentis malorum, quibus

jam premitur mortalium genus, qusrere volumus,

eo-rum haud exiguam partem introdu&o & ftabilito

ju-ri dominii deberi facile fiatebimur. Homines enim

natura squales alios inter fe, hoc fi exililaret jus

,

non agnofcerent fuperiores, quam quorum excellens

& probata virtus omnibus utilis esie posfet; & fub¬ lato dividarum fönte, ab una parte tollerentur haben¬

di, dominandi & opprimendi cupidines, dum ab altera

invidia malsque omnes inferiorum contra

potentio-res artes cesfarent. Jus dominii a nonnuliis Pyxid-i

Pandors aifimilari foiet, qus, dum imprudenti

homi-num confilio aperiebatur, peftem $ miférias malaque

omnia in humanam vitam difperfit; adeo ut vix

du-bitandum esfc putent, quin mortaies, qui primi

re-rum quandam particulam occuparunt & fuam ita

es¬ ie voluerunt, ut cum exclufione aliorum eademuti,

frui & pro lubitu eandem deftruere vel aliis tradere

Iiceret, fi mala omnia prsvidere valuisfent, qus in

pofteros fuos inde derivarent, dubii hsfitasient an hoc

Jus

(5)

r""

in Rempiiblicam. j

Jus, fine ullo coevorum damno permisfum, fibi

attri-buerent. Hac e luce Jura Dominii femper

contem-planda esle jubent nonnulli Philoiophorum, quorum

inter recentiores agmen ducit Celebris Rousseau,

qui Humanuni genus de ialute iua femper erraturum

esfe ominatur, quamdiu in prifHnum üium

antiquo-rum mortalium non regresfum fuerit ftatum, ubi re¬

bus communibus lingul i ucebantur Sc perniciofam

il-lam inter egenos & divites ne divinarunt quidem diftinflionem. Vereor autem, ne reos ie fecerinc hi

Philofophi inutilibus querelis auxisfe onus humeris

de-presiae Humanitatis impofitum, falutemque hominum

Societati conditionibus, quibus praftandis humana vi¬

res omnino impares funt, vendere voluisfe,

§. ΙΪΓ.

ConcedimusTquidem

affe&ibus

Sc defideriis

Saluti

omnium inimicis nova fuppeditata esfe alimenta, per

introdufta & ftabilita Jura Dominii, fed Jura tarnen

ipfa per fe & necesfaria & humanarum virium

per-fe&ioni proficua atc.ue eo usque innocua esfe, quo

virium ufui ad uniuscujusque falutem

fufficienti

non tollenda impedimenta haud objecerint, omnes

nobis-cum fatebuntur, qui eorumdem

effe&us

etiam ab ea

parte afiimare & dijudicare didicerunc, qua faciem

minus triftem Sc minus horrendam fpe&antibus

offe-runt. Quin urgente ipfa necesfitate prima Juris Do¬

minii fundamenta ja£ta fint, nemo facile dubitare

poteft: deficientibus enim terra fpontaneis fructibus,

cum vita fudore atque induftria redimenda fuit, aut

(6)

omni-6 De EffeSiu Jurium Dominii Privati

omnibus pereundum esfet, aut fingulis fui laboris

fructibus, ab aliorum, otiofam forte traducentium vi-tam, violentia liberis, frui permittendum esfet. Hac

orientis Dominii necesiitate imprimis impeliebantur

Homines, quando fixas fedes

naäri

in cultura agrorum

fpem fere omnem vitas fuftentandx ponere coeperunt,

eaque tanto magis ingraveicebat, quanto certius

ho-minum numer o in pacato hoc vits gencre augefcen·

ti, occupatis dudum rebus ad fuilentandam vitam

ido-neis, majori induftria graviorique labore opus fuerit,

ut copia rerum ad vitam necesfariarum non deesfet.

Humanam vero omnino ignoraremus indolem, fi,

hanc omnibus fuffe&uram induftriam & laboris

pa-tientiam excitari vel ferne! excitatam durare posfs,

nifi blanda adfuerit fingulis fpes fua augendi commo·

da, contenderemus. Quod vero laboris & induftrix

neceifitas creavit

firmavitque

Jus, illud quoqiie per-fefitioni humanaram virium utile fuisfe nobis

conce-dendum esfe putamus. Vires, quarum initia in finu geftamus, non

fine exercitatione crefcunt,

nec

exer-eentur nifi idonex adfuerint causfx ad earundem n~

fum excitandnm. Spes illa commodioris vitx, per

Jus posfidendi, ubi tranquilliores iedes habere coepe¬

runt Mortales, fota, facultatibus ingenii liberiorem

va-ftioremque aperuit campum; fic artes, Scientix

reli-quxque res, in quibus prxcellentia humanx indolis

imprimis elucet, inventx & excuhx fuerunt,

neces-fitatibus, commoditatibus & dele&ationi vitx

infervi-turx. Si quis xgro & trifti animo

perniciofa hxc

(7)

in-in RempiibJicam. 7

juftis querelis ipfam Sapientiam

Divinam

offenderet,

quae, mundnm creatura, non

melius'duxerit animalia

tantum fenfu &ratipne perfeftibili carentia,quam Ho¬

rniηum producere genus. Fatemur

au&as

esie per

Jura Dominii nocendi & a communi falute

aberran-di occafiones, ied plura inde derivari

posfe

virtucum femina, quae, exfulante Dominii

Jure,

ne cogitationem

quidem hominum ingrederentur, etiam

nobis dandum

esfe exiftimamus. Praeterea ii inaequalitati divitiarum,

quae querelas acerrimas contra noxios

Juris

Dominii

effe&us movere ioiet, ea non infit vis, ut necesfario omnem tollat facultatem jucundam & contentam trans-igendi vitam, quamvis his

faventioris

fortunae

com-modis minus dotati fuerimus; ii parvo bene vivere

unicuique reli&a fit poteftas;

& ii denique

fociatis

hominum viribus non defit facultas praecavendi, ne

praeter propriam culpam quis omnino

miier

& Omni¬

bus vitae fubfidiis deftitutus evadat, fruftra ne dicam

injufte Juri Dominii culpam laefae Reipublicae &

Sa-lutis communis tribueremus, illudque abolendum es¬ fe fue.deremus.

§. IV.

Ne vero generales, qnas

jam attulimus,

obferva-tiones, ad Jus Dominii ab iniquis

vindicandum

que¬

relis, fiia priventur veritate, opus erit, ut

ad

examen

revocemus illas gentium coniuetudines,

illaque

Le-gislatorum, Sapientiae

laude

imprimis

celebrium,

in-itituta, quae metum funeftorum

Juris Dominii

effc-£hium haud vanum produnt; &

cautionibus,

ne

(8)

« De Effectu Jurium Dominii Privati

quam

introduceretur, adhibitis Sal

u.ti

ho min

um

fapb

enter confuluisfe videntur. Qui gentibus rudioribus,

quas venatus

alit, communis

fuit

mos, ut exigua

illa

agricultura ,

cujus

curam

feminis injungebant, Juris

proprii

poteftati

non

fubjiceretur,

minus,

me

judice,

de metu quodam

effethium

Juris hujus teftatur, quam

de difficultate idem fartum fervandi in eo rerum

ila-tu, quo adhuc

poteftas quaedam moralis,

posfesfiones

tutas redditura, orta non fuit. Prifci Germanise inco-lie, ut CiESAR narrat, memorabili conivetudine

prae-caverunt, ne deliciis quietae vitae poiliaendique cupi« dine caperentur,

aequalitatemque

fic, libertatis

ixiae

prae-iidium, deftruerent. Arva icilicet pro numero

culto-rum partita per annos

mutabant. Sed, quod

in

incu-nabulis Societatum civilium, ubi armis & rapinis ma¬

gis quam

pacificis artibus

ftudebant homines, locum

obtinere poteft, ad publicam rem inter moratiores

gentes

funditus

evertendam tendere, neminem

dene-gaturum

esfe exiftimamus.

Gravius

forfan

contra

ne-ceffitatem Juris Dominii argumentum ab antiquis qui· busdam Rebuspublicis peti poteft, quarum Cives li¬

bertäre virtuteque confpicui fuam iis praecipue

Legi-bus Salutem debere videntur, quae Juri huic

gravis-iima

oppoiuerunt

irnpedimenta.

Ut

reliquas

antiqui

temporis civitates praeteream, quae

pernicioiis Juris

Dominii effeöibus in ipiis Juris

fundamentis

obfta-re necesfum duxerunt, Celebrem Lacedaemoniorum

Rempublicam beneficio Lycurgi Legum per

feptem

& quod excurrit

faecula

florentem attulisfe

fufficiat.

Ly-curgus acerrima judicii vi praeditus Sc

asiidua indolis

(9)

hu-—1- - ' . . · —- ■ - '

in Rempublicam. 9

humanas & Civitatum ejus tempore vigentium per-icrutatione eruditus, Legibus patriam iuam inftruxit, qua?, ad illiws ftatum accommodatae, duraturam iili ad-derent profperitatem. Hiice legibus Jus Dominii iis

circumfcribendum esfe duxit cancellis, quibus

aeter-num avaritiae aliisque ejusdem generis vitiis

oppone-ret munimentum. Agros praecipue, quos incolebant Lacedaemonii, non iingulorum civium fed Reipublicae

proprios esfe voluit. Illos itaque in aequales portiones partitos fingulis civibus ita diftribuit, ut omni

alienan-di & haereditandi jure ademto , illis uti liceret. Hoc

in-ftituto cautum fuit, ne acqualitas posfesfionum unquam

difturbaretur. Sed obiervemus oportet, quo in rerum

ftatu conftituta fuit Respublica, cui ejusmodi leges

ferri potuerint, antequam

concludamus

illas

ad

noilri

quoque temporis civitates

accommodandas

esie.

An-tiquis omnibus populis

alia

omnino

fuit femet ditandi

commodaque fua augendi ratio , quam hodiernis aevi

hominibus: induftriae pnruin fed armis & rapinis

o-mnia debere voluerunt. Spartanis hic quoque unicus

cognitus

fuit divitiarum

&

commodioris

vhx

fons,

e

quo ne manaret

libertati

virtutique

infeftisfima

pefbis,

iapienter legibus, quae omnem

privatis femet

ditandi

poteftatem

ademerunt,

cavebat

Legislator,

etiam

iine

oraculo Apollinis Delphici eruditus,

Spartam nulla alia

re, quam avaritia ,

perituram.

An

vero

idem divitia¬

rum metus inter gentes, quse

induftria & labore

res

fuas augent, valere

debeat

valde

dubitamus. Memo«

rabilem quoque

differentiam

inter

Spartanam Rempu¬

blicam & hodiernas civitates in eo pofitam esfe

(10)

va-ίο De EjfeSiu Juriiim Dominii Privati

vamus, quod illius Cives labore Helotarum, gentis in (er vitotem durisfimam reda&ae, fuftentabantur, aliis

haud diftenti negotiis, quam quae arma & imperii fe-curitatem fpe&ant; incer nos vero quaeritur,

quomo-do, aboleto omni fervitutis jure, quisque libere at-que ab aiiorum arbitraria vi immunis vitam toleret

& commoda fua augeat.

§· V.

Tentatam fuisfe accepimus recentiori aetate in-ßitutionem Reipublicae, quae, quamvis labore & in»

düftria vivendum esfe iingulis Civibus praecepisfet,

tarnen communionem quandam bonorum iimul legi¬ bus munivit. Jefuitae, ad Religionem Chriftianarn

in-ter Gentes Barbaras ad flumen Paraguai Americae me-ridionalis habitantes propagandam misfi, iingulare illud & moratioribus gentibus adhuc inauditum fe iniisfe

perhibuerunt coniilium, ut ex his diiperiis populis, ad fidem & meliores mores feniim converiis,

Socie-tatem inftruerent, quae, labore & induftria

potens,

nul-lis tarnen urgeretur au&arum divitiarum malis.

Cui-libec hujus naicentis Societatis membro labor five in

terrae cultura iive aliis in artibus impendendus

afuis Antiftitibus committebatur, illisque dirigentibus

pe-ragebatur, ne otioii forfan lucrum diligentibus

debi-tum reportarent·, fru&us

ex hoc labore provenientes in communem committebantur cuftodiam Re&oribus

Societatis, qui iingulis hominibus vel familiis, prout

unicuique opus esfe judicarunt, iterum eosdem

difper-tiebant, & qui, perafto quolibet anno, fupererant in

commune convertebant lucrum. Sed abfit,

ut Mo¬

(11)

na-in Rempublicam. ix

nachale hoc Tnftitutum ut excmplum Reipublicse a

Sapienti Legislatore imitandum proponamus. Primo

enim ipfa iliius inida inveterads & naturae quafi virri habendbus confvetudinibus omnium gentium, in

civi-tate dndum viventiiim, aperte contraria flint, nec ali¬

bi locum invenire, posfunt quam apud Barbaras eas

Gentes , quas communionem laboris bonorumque

pro-pter Juris Dominii incertitudinem inftituere dudum coa&ae fuere; deinde, graviora in hac Republica ne-cesfaria fuernnt mala, quae, quantumvis eadem

Jefiii-tarum Patroni diffimulare conati iint, inter Gentes eo-rum gubernationi fubje&as dndum irrepfisfe plura do¬ cent fide digna monumenta. Unum obfervasfe

fuffi-ciat, fatentur ipii Jefuitse in his populis mirum

inva-lefcere vitae taedium, adeo ut plurimi eorum voluntariae

fe morti tradant; Vitium hoc naturali quidem illorum

ingenio adfcribunt, Ted melius forian impatientiae la¬

boris, quem inviti & nullo impellente interno

defi-derio peragere tenebantur, tribuendum esfe putamus. Poftremo non dubitandum esfe arbitramur, quin tota

gens, huic fuba&a Reginiini, tandem in plenam

incidis-fet Servituten!, dum quae au&o opponerentur laboris

taedio, nifi reftitueretur Dominii Jus, alia

Gubernan-tibus non adfuisfent quam violenta remedia; nec in eo rerum ftatu fieri posfe putamus, quin mutua inter

Imperantes & Subditos tandem cesfaret concordia, dum

Uli avaritiae fufpicionem vix effugere posfunt, fed iua

potius commoda quam publica refpexisfe videntur,

quo crimine Jefuitarum ordinem laudatnmque illorum

Paraguaianum inftitutum vix abfolvere audeo.

(12)

i2. De EjfeSlu Jurium Dominii Privati in Rempublicum.

, ~

. §. VI.

Singulae has obfervationes ad eam Ηrman.dam convc-riiunt concluiionem, quod fcilicet Gens, cui induitria vi-vendum eft, Jure Dominii privaci carere nequear. In pras· fenti humanarum rerum flatu Societatem Ordini cuidam

Monachorum haud diffimilem, hoc eil, fruges, aliorum fu-dore partas confumere natam , ex communivivencem

for-fan quis inftituere posfet; Ted illis, qui tam iibi quam Socie-tati iic creatae alendis vires impendunr fuas, autJus Dominii

concedendum, aut in miferam iilos detrudere necesfum

e-rit fervitutem. Mutatam omnino faciem res humanas noftra

aetate offerunt, fi cum priicis temporibus conferantur.

An-tiqui Legislatores fapienter quaerendum esfe viderunt, qua ratione asquali divitiarum & commoditatum inopia

liber-tatem tueri communisque Salutis curam excitare posfent.

Hodierni e contrario Civitatum Re&ores eam iibi

injun-£lam esfe rede vident curam, ut divitiae & rerum omnium

copia indies crefcant, Sc iingulis ita munita fit adquirendi

via, ut nemo vitas fubiidia fruftra quaerat, Ted iisdem

quan-tum fieri poteft abundansj ab aliorum arbitrio immunis

vivatj fuamque falutem cum publica conjun&am fentiat. Fatemur quidem grave hoc negotium fua difficultate eam omnino iuperare curam, quam iibi injun&am habuere

an-tiquarum gentium Legislatores, interim tarnen humanas vires eidem ferendo omnino impares esfe contendere non audemus. Multa bac in re inventa <5c effeßui non fine fuccesiu jam

pri-dem data fünf, plura adhuc in lucem protrahet noitra «Sc quie eam

fecu-turs fint atates. Hac fpe freti ad finem opellae properamus, Viris Phiioio·

phiae & rerum peritia inclytis altioris indaginis quaeftiones refolvendas

re-linqnentes,quae in nobili hac Sapientiae Legislator!« parte occurere posfunt· Satis nobis evit eam quodammodo illuftratam exhibere potuisfe veritatem:

Jura Dominii privati, quousque fine tnduftriae & laboris patienti« de-trimento tolli nequeant, non tantummodo in Republica

.tole-randa Ted omni cura firtnanda esfe.

References

Related documents

Felicitas igitur hominum meta efi:, ad quam tendere debeant

Hand facere putamus, quam parüm ad publicam quisque hominum iibi formet falutcm a- nimoque teneat perfeftionis moralis ideam &amp; qux morum vitacque praecepta reipe&amp;u aliorum

illis adfpiciantur, quippe qui Vitium hoc omnibus com¬ mune do£lis credanr. Hoc igitur Doftis maxime de ani- mo esfe deberet, ut non artibus folum &amp; fcientiis Hude* ant, fed

primum accefllt, cum homines ex hoc flatu ad pau- lo cultiorem, impellentibus neceffitatibus, transgredi cogerentur. Ejusmodi Barbaras gentes fere non nid in illis terris, quae

qais ab aliorum höminum focietate fe removit, eo etiam triitiori eum lab o rare animo usqae deprehendimus,. optimo licet utat ir

Qui progresfus ingenii humani in vero &amp; bono quse- rendo obfervare ίϊbi proficuum esfe exiftimant, exiftima-. mare vero debent omnes,

magna dignofcuntur facinora, ab experientia &amp; rerum ufu ortam &amp; dirigendam efTe, facili quoque nego-. tio colligitur, homines, prout hisce in

per- ivafum nobis habemus, ii accuratiorem adhibuerint idearum analyfin in mente fua explicanda illi, qui causfas idearum moralium ab immutabili ordine 11-. niverii repetierunt, Sc