Qiiseftio Pragmatica,

hxc

« dum

rvi-

lili- ftu- iita- imo

>efte xias [)eo uod fe*

tio-1

iis3

k ios

nosj le- iinj ol-i

resf

it

ad

tis.

!fcj

B. C. <D. /f

Qiiseftio Pragmatica,

ANIMUM

ELATUM

Cumj

A B JE CTO»

Ex oecafione verborum Ari-

jftotelis, Nicom. Lib.

c. 3

contendens.

■ - " • ■

Quant

Approbanu Veneranda Faeult* WiL

Upfalienfiy

2> x^je s 1 v E

v. P. !R. c Q_

M. PETRO

FONTELIQ,

MathematumProf.Ord.

Trogradu

Thil. publico examini

fubmittit

UNO JOANNIS

TERSERUS,

a.d.20.Juni)Anni166%.

/fl yd'

HOLMI/E, Literis Georgii Hamfchenii,

■ß-vH*

ILLÜSTRISS. ET EXCELL.

DOMINO,

DN. MATTHI/E

SACR/E

REGIME MAIESTATIS

REGNIQiJE SVECIiE

SENATOR I, EIUSDEMQUECANCELLARLE

C O N S I L I A R I

O, j

DOMINOELEREDITARIO IN

ET I/

DOMINO ET PATRONO MEO

CLEMENTISSIMO,

SKLUTEM ANNOS ET

PROSPERITATEM

,

Illuftriflime,& Excellentiffime

Domine, Patrone fumme.

gravem

ab* Te llfa.

i| &flnßime Domine

nonferre, qui nullo Www %Prorfm

indicemaliquem

ficmvegrati animi unquam produxerim.

Cumtanta tarnenextentfavoris Illußriß: Excell: Tua

tigamedocumenta,utde illodubitare

nefas ejfet &

tumnonimpium. Faftumid inde eft,

quodJperare

confervan-

damIllußrif.Excell.Tuxgratiamfacere

quid

j Nefaenimepenu meo

aliudproferripotuit

chartaceum,quoderuditionis aliquoflorenon

conßerßtm

marcet&inßpidumefl. Quando igitur vix

aliud quid

promitterepotuit immaturumingenium animuifc

tenui-

tatisßuprobe confciusyßatius duxit

tacuiße,

rei

literaria Patrono tanto, unoab eruditione etiamfum-

mainßgni,rudi&inconditoßripto

obßrepere. Idem

illud incaufafuit, curetiamnuncanxie

adeo delibera-

rim, anderemnevilißimumhoc fcriptum ad pedes lllu-*

ßrißf. Excell.Tuadeponere. Quandoquidem ad cur-

tamingenüfuppellettilemfummaetiam

acceßerit iniqui-

tastemporis,quohocconfcribendum

fuit. Animum

rnendeditinßigatiohonorandi Pareiitis, auxitfo

eumfi-

ducia bonitatis Illußriß. Excell. Tua, etiam heßerno

quodmihidementerindulfißi colloquio

comprobata}ut hoc

quicquid

qukquidefl ßeciminis Illußriff.Excell. Tuafacrumeffe juberem,• SperansIlluji.Exc.Tuamnefo triduihuncct labor emfuagratiadedignaturam, ne/j3patrocimofuoau*

äorem. Prafertim quandofateturlibens&nunquamtion

fatebitWyintegrum etiam^trienmumeinonfujfefturu^ad

talequdpromendum, quod meritis Illuß.Exc. Timre*

Jpondeait. _Deniquefuoetiam aliquojuread Te tendit

hactUjfertatio,in_quaequidem quicquid limatumminut

eflmihipartim,partim temporisinjuriaadfcribidebet.Si

veroquidcommendationealiquanonplaneindignuhabet,

Illuß.Exc. Tuamejus laudem ferre_aquumefl, ^ut qw

tion(otifiliotantummeinurgendisßudiisjuvit ,fed inf^- gni etiam liberalitatelibrorumcopiafti miht fecit,_quorum fubßdwinhacprafertim Phtlofophia_{moraWßudiopro*}

ficerepojfem. Acåpe ergoIlluß,Dominemunusculum hoc.nonminusfereno placidoquevultu,quamquohUmili->

mumfervumTuum auttorem ejus _exiperefilés,eumL

Tuagratia, uti clementer ccepifti,etiamporro dignari

perge. Dab.Holm. d,12.Junijoi. 1668,

IllufirijJ. Exc. Tute

humilimus

fervus

UnoJ. Terserus"

I

PROLOGÜS.

Uid me moverit ut

hane

potiffimumquaeftionem

diftertatio-

nihabendaematerian) prasbere vo~

luerimpaucisaccipe B, L. Poftquam V>Facul-

tatiPhil. profe&usmeosjamutcunqueprobavi,

&porroinftigantibus amicorumfavenriumque

nonpaucis,publiceanteabkum

difputandi

iiliumccepi, ad duomaxime attendendum

mihi

Videbatur. Etenimtemporismihi ratioquoni-

amomninohabendaerat,taliseligi debuit ^ma¬

teria,_{quae non} nifi perpaucorum dierum ope-

ramfibivendicaret ₅ &quia difplicebantpro- tritasill® nimiumq; vulgares,depotiori aliqua cogitandum mihifuit. Utrunqueautemrefte

adfécutusvidebar,quando haec mihi forte oc- currebatquaeftio. Qua?taliscumfit, ut

potius

judiciialiquemconatum,quamexvaria diverfa

fentientiumaudfcorumleétioneatque collatione

natas obfervationes requirat$ brevitati illius cjuod jamfuperefttemporisnon

alia ratione

ttius^meconfulere poflevidi, quamfi

illam

ingenii modo perpendendam

mihi fumerem.

Verum nec indignamarbitrabar hane

quaeftio¬

nem,in_qua occuparetur meaqualiscunque o-

pella,qiuB^cumperomnemvitam

ufum fuum la-

tiflimédifundat,publicum tarnen ejus examen jamdiu å Mufis Upfalienfibus

intermifTum eft.

Faveigiturconatibus raeisB.L.magnique

Ari-

ftotelisfuperhacreJudicium jam

accipe.

Å Nicom,

i

TSLicom. Lik_{4.r. 3.}

Ayhrtjelai

juDcqo-J/u%fa,

juolååov tv$ %a.vvoTiflos. ^Kal y^f

yiyfldi

■ fi&Moyxai %etpQvBTIV*

Magisautem animi magmttidini adverfatur humilim

& demißio animi,_quam elatio acfuperbia, Nam frfrequentior eft,&aliquid item deterius.

Caput I.

DE

extremis

/xtyaAo^xw

a£turo

quod utrinque vitia &c in defedtu & excelfu ftringant ^, utinec illud, live medium rei live

rationiselfe attendendum.Non enimdefunt il- Iiqui in hoc argumentofeliciterdefudarunt, a- deoutminus videaturnecefihriuro,quaeftionetn

illam meatnnuncutfnciam. Sufficit_{mihi pro} fundamento idpofuifle quod res ipfa loqvitur,

nimirum omnibus virtutibus cognata autvicina

elTevitia,_quoeintantumvitia e£fe cenienturin

qvantumä virtute recédunt. Magnanimitas

vero&modeftiaquoniam circa idem obje&um gradutantumdifferenseodem modo verfantur,

extrema etiam earum videntur mihi ejusdem

elfeconfiderationis. Nimirum elatio& abje-

^tio animi f.

pulillanimitas

tam in magnis quam mediocribus

appetendis

' honoribus. Quarum utra pejorfit, quemad-

' modumprimafrontenon fatispatet,

ita

preciumfuerit idaccuratius perpendere.

Jamvero in limine id

monendum arbitrorj

quodfinonredeobfervetur,facilis erit in^quae-

ftione hac decernenda lapfus 5 feil, attenden-

dumeffe adgradusvitiorum, Nequeenimex¬

tremeabje&umcum elatoin gradualiquoinfe-

! rioricontendereanimuseft. Nequeeum,tan-

tamquianimoconceperatfui fiduciam ac arro-i gantiamutomnemejuraverit

rationem,

fuis in

qui

enim

nulla eftcontroverfia. Sedeodemingradu,^ea-

, demadfeinvicemproportionepofitahcecce

vi-,

tia, quseftionifane difficili materiam

praebent.

Ariftotelesexceffum virtuti propiorem fta-

tuit,& fententiamfuamrationibus etiamadditis

confirmat: quarumfenfum^atquevimex

officio

fuojfanenoninfeliciter,exponit Paraphraftese-

jusoptimus,fiveisAndronicus

fuerit Rhodius,

five aliusquivis. Hasveroadducit

rationes qui-

bus idconaturevincere. Primoquodpufillani-

mitascrebrius Vitiumfit_quamvanitas,proutAri-

ftotelisejusqueParaphraftse

fenfum reddit cla-

riffimus Heinfius. Deinde quod vitium illud poflefloris fui mores ac yirtutem corrumpat,

idveroinalteroillo eioppofitöyitio

deprehen»

dinonqveat. Demum

quod- prius itfud

A* tnaneat

4

maneatatquecrefcat, hocverocorrigi&depo-,

nipoffit. Ariftoteliautemhacinrecontrave-

nire non dubitarunt, vir accuratiflimi judicii

ThomaliusinTabulis Philofoph.pradt, aliiqus quimorumdo&rinam tradiderunt. Inhoc fen-

tentiarumdivortio fi mihi alterutra fequenda

eft (quod utique necefiiim poftquam hane

inmeprovinciamfuicepi)pofteriorem fententi-

amuttutioremampledtor. Id ut prorfus fine

rationenonfeciffevidear,procaptuingenii mei

invim rationum addudfcarum ex Iatidato iilo

Paraphrafte paucisinquirereconabor.

Caput II.

QUod

primam

cöncernit,illam

ut nihil obfcu»

bisexpreflit Paraphraftes. Et videtur funda- 1

mentumfuumhabere inillis_{qua? 2} Nicon?.c.7 didhaflintdecontrarietate vitiorum. Ubiinter

xqflyipictex

magis^naturapropendemus quibusque difhcili-

usrefiftitur,virtutibus etiam magis adverfen-

tur, quam quse contrario fefe habent modo.

Quandoquidem igiturabjedtio, crebrius, ex

mentequidemejus,vitiumeft,adeoque ad illud

fedtandum, fortiusimpellimur, majorem in eo

cumvirtute contrarietatemarguit. Verum fu- fpedhim aliciii^non immerito fuerithoc

xgfltyoy»

Quandoquidemriosfatisluperqj docet ipfaex- peri-

periehtia

diverfas natlones diver/is etiam vltiis

'prasaliisdeditas

efle.Unde äPoliticis pafiimno-

tatüdeprehendimus,gentem

hane crapula>illam

levitate,aliåfcortationibus,aliatn item

faftu

tealiasomnesinfignem eile. Imo

idem illud

obfervarelicetde vitiisfibioppofitis,v.g.

natio-

I numaliasaudacia,quafi innatofibi

vitio labora-

bellicas inertes»

luxushaneillarofordiumnimioftudio notatam elfe. Hinc fequitur ex propenfione

ad vitia

liaecautalia3earumtnagnitudinem

judicari

in

hac, alteruminalia gentegravius

efle. Quod

certeplaneincommode

dicitur,&

Philofophi-

ca

<&x§i£ei&nimis

vel maxime

illudutprobum admittendumeflet,ni-

hilominusnefic quidem Ariftotelem id quod

vult obtinerepofieputo. Namqueoportetfå¬

ne autminusre&efe habere afiertionem illam,

autmoreshorninum nimium jam degenerafle

ab iftius feculi confvetudine. Vix enim aliud

aliquodvitiumfrequentiusjamelfecredo,quam

quofuaevirtutiplus juftotribuunthomines,fuo-

quefe metiripedenefeiunt. Unde enitntot de

locipraerogativacontentiones, unde de mune¬

rumdignitategravifiimatot certa-mina, etiam

in internecina odia deiinentia exifterent, nifi

eorumfingulidefua virtute^quam de alienaam-

plius quid fibipromitterent/ imo majoremjam

A} ^efie

«(Te hommutnpartem qua;abje&o adeofitani-

juq,ut fuis yirtutibusdiffidat,tantumabeft^,ut

pppidorara nuncfint eorutn exempla, Idque

peromniavitasyirtutumye generaeunti facile patebit. Quotusquisque enim miiitum tam imbellisnunceft,utfortitudinisaliquam faltem {peciemfibi inducere nonparet,imoaliisetiam regendis paremfenonjudicet? Intemperantia;

yicio nullus fere italaborat,ut^autipfiperfvafum

ponfit,in iliovitiolaudealiquiddignumlatere,

^utaliis faltemperfvafumelfe velit, vitio ifti fe

pbnoxiumnon elfe. Idemfere de reliquisvi-

tiisnjoralibus,imo&intelledlualibus,Judicium

.efto. Quandoquidemnon raroilliqui vix in¬

träcancellosverse läpientiae adhuc admififunt,

vallas tarnen eruditionis famam furomoftudio,

veruminfeliciter aucupantur. Et haec de hu- justemporis hominibus adeoverafunt,ut fi A-

nftotelisasvumhujus vitii tam ferax fuiftet ac noftrnmhoc,neqiiaquam eum diélurum credi-

derimcrebrioreseffepufillanimes elatis.

öeindequod abjedioanimivirtutemcorru-

pat,e!ationonitem,non fatis fufficienter videtur

mihiab illo Nicomacheorum Paraphrafte pro- batum. Aut enim per cefiationem feu inter-

miffionem bonorumai5tuumcorrumpuntur ha-

bitusvirtutum; quod Vitium familiarius qui-

demeile abiedto_quam elato non diffiteor,ve¬

rumetiam inhuncperläspe cadere certum eft:

autperadtuscontrarios amittuntur,-6c ficelatus quidem

qui Iten pat

vo no

mi

nu

7

quidemnon raro,at

abie&us

virtu^-

'tem fuamperdit. ^„ Prius

illud

efle iatis

patet. Cum

enim ille maiora femper animo

Volvat,quamqujbus

prasftandis

fit,ea omni~

noad_quasvireseius

fufficere

negligit,

tninoraqueducit,quam

in quibus virtutemTum-

! mam quamfibi

imaginatur

Atquc

ita imitatushac in parte canem

ÄLfopicum,re-

li&aoffaumbramvenatur, dumquequodqua?-

rit

attingerenequitjid quod

habuit,virtu-

temnimirum leuqualemcunque

ad operandum

bonialiquidfacultatem,

foede corrumpit. Hasc

etfi ita fehabeant,nontamendiflimulo id,

quod

ftipra etiam

innuebam, hunc virtutem fuam

negligendimodum,

propius ad abje&i naturam

accedere. Abundetamen huncejus

defedum

contrarias adiones virtu¬

temfuamnunquamamittat,

id

in altero

fieripoftit&fiat

faepedeinde quod hic femper

Yirtutealiquainftrudus

fit,ille aliquando nulla^

demumquodhicminusex

proserefi

alter

illepeccafleputetur.

Si

contrarios Sc

ipfivirtuti adverfantes

adus perditur virtus,

autmultum egofällor,aut

abjedi animi homo

longe remotiorab

hoc crimine eft

elatus. Ille

enim virtutealiquainftrudus

habetur &; oinni-

noeft, _quam ut opere

ipfo

exercear, fa¬

cit animi remiftio, quod autem ad

contrari-

asadionesedendaseumimpellat in abjedione quidemaniminihil

eft. Potius

ingenio pufil-

A 4 lanimis

8

janimiseft,utvirtutesillas_{ad quas}producendas ipfenon omninoineptus eft, defperet quidem

åfeproduci pofle, illas tamen in aliis fufpiciat

atquemiretur. Quod fi fic eft,immerito h$c

ipli dica fcribitur,quod virtutes quibus inftru-

étuseft vitiisinfuper oppofitisfcedet. Illeve- roqui inani virtuttim fuarum opinionetumet, v umbramquidemuti diéhim eft infelix feétatur.

Verum fiquibus bonisinftrutftuseft, fit utani-

musluarum virtutum contemptor, viribusque

fuisaltiorafapiens,illasnon omittendo tantum

perdat, fed_{V. G. in} & contraria defignando depravet.

moralibuscertum efthominemtempe-

rantiasalias deditum, dum liberalitati etiam&

ffiagnificentias,quas non habet,nequicquam &

praspoftere ftudet,hasipfius amiflioneredimere Velie,dumconvivia& compotationes inftitu-

endo illisvirtutibus quibus operam dare vult,

non infeliciter fefelitaffsputat. Inpoliticisve-

rototfereexemplaidem hocconfirmantiaalle- garipoftent,quotmodisvitas inftitutadifferunt.

Quastamenbrevitati operamdansnuncomitto.

Hominemvero vanumfeuelatum bona fiianon

corrumpere,indenonfatisfeliciter probat Pa- raphraftes, quod etiamproeclara alia vires fuas excedentia,aggredinondubitet. Eft enimid talequid,quodinmodefto&_sequovirium fua¬

rumasftimatorelaudedignum eft elatoautem

&virtutibusfuis nimium fidenti merito vitio vertitur.

Ter-

9

TertiumParaphraftasargumentum

ef!, quod

pufillanimitasdiuturniusmalum fit & femper

procedat & augeatur.

Vanitas

dedifci

poflit, dumquismagna

femper fedfando fpe fua

dejicitur,utinde vires

fuas redla lance difcat

perpendere.

Equidem

inficias iverim,ve¬

rumeflealiquandoquod de

pofteriori vitio af-

feritur. Semperautemitarem

fe habere,

ipfumParaphraften

lenfiffe arbitror,

& i-

pfeaperteinnuat,

adhibita

plerumque cum

nonfemperfpefua

deijci. Qu« ubi femel ite-

rumveeumnonfefellit, tantasilludvitiumquo

infedtuseftapudeum

radices agit,

vix

vixquidem

evellatur. At

illud

queverum elfe

arbitror,eum qui honores expe-

titosconfequinequit

neceffario modeftiam ad-

difcere,five,utloquitur

Paraphraftes, av<xyx<£-

(T0)<1)gove!V. Nam&

illi

fua fpes fe¬

fellit,inminoriquidemgradu

fubfiftere

tur,- atpro

dignitate,meritis & virtute fua

runturindignefe

haberi.

Verumquin pufillanimes

aliquando etiam

corrigi poflint vix

dubium mihi efie videtur.

Nonloquorjamdeextreme

abjedtis,de quibus

haud fecusacdeiisquiinflimmo

gradu vaniac

elatifunt,lubensprofiteor nullam

fpem

dationisreliquameffe. Quivero

ifti vitio

dumprorfus

immerfi flint, corredtionem mihi

admitterepoffe videntur.

Quam quidem haud

parumjuvabit

experientia, dum res,quas aggre-

A 5 diuntur

10

grediunturfeliciter fibifuccedere^cernunt, E-

tenitnnonpoteft^nonfenfim ifte omniumcona-

tuümfelix lucceflusfpem aliquam animumque ipfiaddere ad majora aliquanto audenda, nifi

fumraumiftius vitii faftigium rationis ^omnem

ufuméiabftulerit. Porrofi yel maxime ipfe-

metifto modo ad virtutislusanotitiamperveni-

reomninononpoteft, fpestameneft monita^a-»

micorumaliorumque ipfi faventium aliquid ^a- pudeumefficere pofté,quod inaltero iilo lon-

geminusfperaripoteft. Denique quemadmo-

dum boni fedulique Magiftratus officium eft, providere^nehominesvant autfalfa virtutis o-

pinione turgidi honoribusinRep.admoveanturj

verumpotius^utgraviacfubinde iterata repul¬

la tandem ad fuicognitionem pervenirepoftint:

Itailli etiamincumbit,uthomines virtuti qub-

demdeditos/eddefeipfisparumdigne fentien-

teserigatjimo reluéfantes etiamfibiq;diffiden-

tespaulatim publicis muneribus honoribusque

ornet. Sicfietutviribusvirtuteque fua explo- ratis, tandem majorem fui fiduciam concipere, illasque fub obfcuro diffidentiae tegmine alias Iatitantes,inReip, demum communisque boni

decusacemolumentumexererepoftint.

Caput III.

TTOcpatftorationum aParaphrafte Ariftote-

*iicoadhibitarum pondere pro captujuve¬

nilis

II

Ullisingenii&ratione

perangufti temporis

i minatOjidmihi(optaremutetiä

aliis) obtinuifle

videor,rationesiftasad

oftendendam aequalita-

temvitiorumiftorumfortaflis valere

potuifTe^ ii

autemgravitatem

alterutrius

altero often-

dereaptae erunt,

omnino maioris

vitii

vanitatemlaturam. Reftatiamutaliquot

fub-

iungamrationes,

quibus id clarius aliquanto ^e-

vincereannitar, inter duo mala

pufillanimita-

temutmalumminuselationipraeterendam

efle.

°Primoomnium quoniam in

fuperioribus

feculo, Vitium elatio-

nemefle,quam

pulillanimitatem ,etiam d^teri-

tiseft, Cuiusrationisconfequentiam

infirmäm

equidemefle fuprautcunque

probavi. Verun-

tamenquoniam

ipfe Ariftoteles cit, loc. eam ap-

forfan

incommodc contra eum aa~

terripoteft.

SecundocumThomafioaflererenon

dubito,

illud Vitium avirtutisorbita magis

defle&ere,

quod cum

cpiAotuliqc, perverfa magis convenit.

Etitafaneresfefehabet. Poftquam

enim ad-

ditacumThomafio vocula perverfa,

ambigui-

tatemvocisCptAaufcfuftuli,per

cPtActur^, A-

riftotelisfequutusdu&um ex

Nicom. lib.9.c.8,

intelligo

eav1o7$ k^mpLcfleu, ^ro ttAsTov ev X$~

(jlolq,^xcutificlisxeu

^cJWTstcuS ffaplctltxatf, h. e.

quiubifofibipotiorém

lticri> voluptatis corporea, &hono¬

risattribuuntpanm.

Huic

vitio graviflimo

Il

& caeterorum fere omniumfentinas, _{id quod} propius eft, magisquoque exvitio trahere cer- 1frw

tumeft, Athoc elatispotius quamabjedis^ve- fac

recompetere,cumfiialuceradiet,non opus eft di£

in ejus reiprobationemultum laborare. do Tertio argumentumetiamnonlevefuppedi- im

taremihi videnturipfaParaphraftae Ariftotelici ali verba,ibiproIata,ubiquammaxime eftoccupa- H

tusinexaggerando hocvitio quod levius mihi ^mi

videtur. Scilicetpußllammishoneremcumpetatquam ap

dtgnuseftwinoremipLyi&v&XwXiiji.e. vertente Cl.

Heinfionerntnimoleßuseft. Hoc quantum ego

intelligo&not«veritatis eft, & _pro contraria

'tnentiaudorisfententiaegregiepugnat.Ambi- m tiolus enimcumipfe fibi videaturamplis hono- 0

ribusdignus,omnemmovet lapidemiis utad- P

moveatur.Magiftratus&magnates penes quos ^

earum rerumeftarbitriumprecibus & obtefta- d

trionibusfatigat. Ssepenumeroetiam intempe-

ftivaacingrata (utnihil dicamdurius) fidarum virtutumcommemoratione&iadatione, adeo fe moleftum illisexhibet,^utnihil fupra. Hoc

verovitium_quamfamiliäre eft ambitiofo, tam abhorret ånaturaeius quifibi magis quam par

eratviliseft,itautnonfine ratione de illo di- dum fit, [ivi^évz\u7rt1.SiautemvocisÅutfeTv propriaefignificationiinfiftendum eft, denotat contrißationemalicujus. Quolenfufihoc loco Pa-

raphraftes inteliigenduseflet,etiamficconftaret t

fibk

fibi Veritäthujuspronuncfötr.o pf-

JevctÅUTret, _{&pro mea}fententia haud partim faceret, Dumenimelatushonores,quibusin- dignuseft,adpetit,imoperfsepe etiam obtinet,

doloreillos non fane levi afiicit, qui hominis improbi malitiam honores fibi aut melioribus

aliispotiusdebitosintervertifte juftequerunttir, Hujusverocriminis quiabjeéto eft animo infi—

mulari minimepoteft.Utquivel honores nullos appetit, vel li quiipiiobveniunt,eosvelutime- ritaejusminimeadaequantes^nemoipfi invidet.

Qvartoquandoquidemfaciendoid quod lex

vetatnoxiumqueeft graviuspeccatur,quamo- mittendoid quod jubet lex fierique oportuit (utidfufficienterab Horneio Eth.1.2,0.7.5-1?

probatumeft)fperomeobtinere pofle id quod volo, fioftenderopufillanimemeo tantummo¬

do_quoleyiuspeccatur,alterumutrovis, impin-

gere.Saneillenonaliarationepeccatquamlub-

trahendoReip. Patriasqueoperam quam&po-

tuifletfk.debuiftet illi praeftare. Hic vero &

negligendofaepeea utfua virtute minora, quse efficere poterat,priorispeccatumadsequat,- &

dum adeosadfpttat honores, qui nec debentur ipfi,fupraque viresejuspoliti funt,eosque non

raroconfequitur,fitutReip.officium fuumma¬

le adminiftrando,noceat,fummamque pariat in Rep. confufionem, imoeam non raroin fum-

mumadducatdifcrimen,fi tanta eft illa _quam occupavit dignitas &maturenoncaveatur«Hincigitur

nwnifeftumfpcroevadit,qiiantömalitia hic fuperer illü,

*4

Quinto hoc etiam pufillanimis ambitiofo praeftat, quod ille,utpotevirtutumfuarumquafi, 1_r^

ignarus,yirtutibustarnenomninofit inftrucftus, qu

ut utillis redteutinonfciat.Hicverofsepevitiis

^

reveracoopertus,virtutes quas non habet fibi ipfeimaginatur. Quorumutrumalteri prasftet, ^el

noneftdifficiledecernere. Praeftatopinorcum diffidentiaaliquafin virtutibus tamen ornatum _njr efle,_quamvanas falfoque ficappellatas virtutes :e(i iacftantemvitiisfcatere. Imo non tantum in jn(

vitiisfuisperfiftentes impares adeo funt,fedma¬

netidem interillosdifcrimen,etiam ubi ad fru- gemreduéti funt. Abiecftus enim fi emende-

tur,virtutibus fuis ubire<fteutididicerit, utilem Reip, navabitoperam. Alterverodemptava- T

naeiftius ia<ftantiae&ambitionislarva,ubi talem •£

fe confpiciendumpraebet,qualisrevera eft, aut d<

minoribusvirtutibus,quam quas antea verbo- fv

rumgeftuumquenudoapparatu praefe tulitin-: g(

ftrucftus,auttotusforfan vitiofusapparebit. fe

Haecfunt illa rationummomenta,quibus fen- ^ti

tentiaprobabilior veriorque mihi vifa,niti po- ti teft. Siveroquisautpraejudicio occupatus,aut <;

vim rationumminusfeliciter farfitanäme pro- j

pofitarum ignorans, hifce perfvaderi nequitj c movebit_eum,nifimeomniafallunt,divinifcri^ _j

ptoris Apoftolique gentium au<ftoritas,• cuius

hocChriftianaomnino&fimplicitate &chari- f

totedignum monitumextat,adPfiilippenfes^c.z> f i 3, uti fintt« TJcM&toQpswq

»fy1

Vtfép*

i

*5

fayeXoflaseavlcev,

fubmijjione anttni alii alios exiflimantes)i^r<tcellere.

Quod divinumeffatum abie&ionemquidem ^a-

niminon commendat,-neque cives Reip. alios fibiproeferendojftationemfuam relinquere iu-

bet. Sedmonetnos ut chriftianos, potius hu-

militerde nobis fentire, quam propriae virtuti

nimium fidere. Hocveroelationis faftuianab-

je&ionisvilitatipropiusHt, cuiuslibet mtegro

incorruptoqueiudicio decernendum relinquo.

caput iv.

pThaecquidemde vitiis illisin genere di&a ''-'{unt,citraullamåperfonistemporealiavere

determinationem. Etilautemplane mihiper-

fvadeamhaecce vitia in®abfoluta huiufmodi Sc

generaliadfe invicemcomparatione non aliter fe haberepoflfejnihilotamenminusquinävarie-

tatecircumftantiarum diftin<åionem (eu limi- tationemaliquam recipiant,negari vix poteft»

Quaeres cumnonpaucas3easquead vitamcom- munemre&einftituendamnoninutiles fuppe-

ditarepoflitobfervaticnes3aliquotfaltem^earum

prorationeinftituti & temporis delibabo.

Animus equidem elatus abieéto,_{utroque ill}

le8cnaturafuaIpe&ato,aliasnocentior eft. Ve¬

rumadtemporabelli fi refpiciatur contrariuni!

igötius afleripoteft. Milesenimvix Inacie for- titer

i6

titerdecertareautperictilaimperterritus fubiré.

poteftnifipradéntifit animOi Hocveroapu-

fiilanimi&abjecfto fperari nequaquam poteft.

Nififorte eousque omniumhonorum,dignita-

tisautampliorisconditionis confequendce fpem abjecerit,utaddefperationemvertatur, &turn demum quamcunqueproelii fortunam prsefenti

fortifuse,exquafefe hunquam emergere pofle

putat,praetulerit.

Huncveroanimumquamdiu^noninduit ab- je&us,periculumeftne 3c ipfe fraudet Remp*

&aliorum fortitudinem, _quantum qnidem in

feeft,verbis3cexemplo frangat. At quielato

eftanimo,quoniam fibimetipfefortiseft,aliiscg

talis videricupit,in periculis prasfertim mino-

ribus haud facile committet,utviri fortis offici¬

um nonexpleviffe deprehendatur. Certe ja-

«ftantia&vanadepraedijatione virtutis fuae,eo-

rumpraecipué quibus nondum innotuit focio-

rum fuorum virtutemacuet.

Principeporroarrogantia?&vanasperfvafio#

nis Vitiumomninodedecet,Nam 3c_magnopere ejusintereftad continendos in officiofubditos,

vanitatis iftiusmodi fufpicionern diligenterca- vere ,• &ubi falfo de virtutisviriumque fiiarum fnagnitudineperfvafiis,earumfiducia res majo¬

resaggrediturquam quibusexequendisillasfufi ficiunt, fe_remquepublicam incertiffimum ali- quando exitiumpoteftagereprascipitem. Ve-

rumtamennifidominus^' • - "longetolerabiliuseft,&

- • in

: il

Initlofaftigiömagis

éxcufabile in exceflu

in defe&uexorbitare. Namque naturs ordo plane invertitur,fi

homines ingenui & ad

gnanatitalis alicujus

imperium agnofcere de-

bent,quicumabje&i fit animi,

ipfa

fua ad

parendum damnatusdeftinatusque

eft. Deinde

nonpotefleum

certiflimus

fubdi-

tis,imoaliisetiamnationibuscontemptus,fitall

Vitiodedito,imperiihabenasvel penitus

laxa-

rp,velaliisdirigendascommittere

necefTum fu-

erit. Hinc etiamproditdilemmatale : dum

princeps abjeéti animi, vitio luo prohibetur a

neceftum eft

fpeciem

dam cLvapx104introduci ,• autimperium adfub-

ditosqui principi vel potentia

vel dignitate

aliave eminentia proximi funt ^, fine difcri-

ttline devolvi. H»c res pravam »mulatio-

nem inter ipfos dabit, invidiamque

illiscon-

ciliabit aliorum. Qu»mala dumfua auiftorita- te,qu»nulla eft, compefcere princeps nequit,

imminet iam imperiocertaruina.

Poftremoabje<ftionisvitiumnon tantum fua

naturalevius,fed&certis perfonis magis fami¬

liäreScconvenienseft_quamaliis. iHud defce-

minisquidem imprimis afTeri poteft, quando-

quidem adparendum fere änatura fa«ft»ScDei

ördinatione deftinat» funt. Etfi enim in illo fexu extentpaflimearutriexemplaqu» virtuti-

bus viros non »quare tantum fed & fuperare

B folent,

rB

folent,qiiodnoshiftoriae abunde docent: Op- pidotarnen raraeoccurruntfcemin»,quibus fua

yirtusadquaerédos honores,talivirtuti debitos,

incitamentolit. Undefi_quaepaulo generofior eft,per iocumdicimusnaturamin determinatio-

neiexuserraffe, Nequehocfoeminse didimu-

lantipfte, dum ^quae virtute. aliqua pollere libi

viderur, virumme,ait,mallem.

Ne vero tempiis in re manifefta teram, ad quajftionempergo quae colophonis loco fineni

differtationi faeiet. Qvaerere nimirumlubet

an ad fiimma quaevis femper collimando ^, an

proximum quemque gradum fpe votisque fi-

biproponendo, adfaftigium aliquod

reciius

fcehdatur? in virtutibus quidem acquirendis

dubium^non ed quinnonexcufationemtantum fed &laudem mereaturtalis conatus. Deho¬

norum autem ambitn paulo aliter forfan fen-

tiendum fuerit. Non lubet jam delicatis

atiribtis,immenfaquegloria; cupiditatefafcina-

ris oculis, nintiumquam molefta illa Syracidis objicere,qui c. 3, & alibi padim å fublimiori dignitatis & honoris gradu quaerendo di-

jfripulum fuum fnnimo dehortatur opere.

Velim id tantum conliderent , virtutem per fuiiplius exercitium immediate quaeri ³ ho*

nores non nid per yirtutem parari. Qjn igiturhonorisaltiusculmenanimo verlat,quam quod iniita ipfi yirtus promittit n»

illefuis

19

rebus male confulit. Quanto melius Cicero

a ' Tuicul. üb. i. c.38: Vtrtmem neceffariogloriat

s, etiamfituidnon agasconfeqvitur. Virt'utem igirur

ir afliduecole6c manebittecertumpraemium.

JT

f ET&ß) IX.

D complendas paginas hafire refi-

duasj_paucavifum eft addere de com-

• parationeaudaciae&metus.

Omninohicdiligenter cavenda eft confufio

diverforumobje&orum. Namque in publicis

amorepatriaefufceptispericulis ratio fortitudi-

nismagis elucet, minus^autemin privatis. De

hoc generedubiumnoneft, quinmagisfitextra

noxam,permetumfiias faluti confulens,quam

qui temere fefe perituüs ingerit. Cum enim privatatantumTalus indifcriminefit, ille quod prudentis eftquodammodofecifte cenfetur,hic

utTuae fortunae faber meritoreprehenditur.

Inpenculisautempublicis pro lälute patriae

fubeundisveniaelocumpotius audacem mereri

quamtimidum hilcerationibusprobo.

Primo illius omninovidetur levioraberratio3 quipatriaequamquifibi prodefle maluit. At

Verotemerariis idquandoque imoutplunmum

in animoeft, utfuocumdifcrimineveüficentur

communi faluti. Quodtum afiecuti fibi viden-

turcumtemere&fineconfiliopericulis fefein-.

B* gerenw

- gerciitfis,oftenduntquam vilis fibi fua fit vita pr« comuodis patrias. Qui vero per metum

(intelligo verse fortitudinioppoliaim) Reip.

fuam.operam fubtrahit, prorfuscontra viri for-

tisofficiumprivata'commoda praetulitpublicis.

Deinde accifitnöriraro,utqui planetemera- rio aufualiquidaggrefTus eft,non ipfe (olum fäl-

vusevadat,fedScReip.eoipfoprofuérit. Un-

devulgatum illud : audacesfortunajuvat. Ex

metu autem, ntoppofitofortitudinis boni quid-

quam inpublicumunquamredundaffevix ulla

nos docuit experientia» Qiiaetarnenad ravim

usque clamitat deftitutam metu Remp. inque

fummumdifcrimen addu&am,

Dejfldetemeraria faoinora,Scomnipruden-

tiaemilitariex adverfo repugnantia ( maxirae

fi cascus fortunas applaufus accefTerit) judicio

maximevulgifortia audiunt& laude digna.In

metuveronullam ^verae fortitudinis imaginem fpeciemvedeprehendi, neceflum eft quivis ut

fateatur.Undeignavinunquamnonignomi-

nianotati,Sc fa&us_proverbio locus: ti-

midisnonerigunturtrophtea.