• No results found

DEO IMMUTABILI

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "DEO IMMUTABILI"

Copied!
14
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

T9 fö.

D. D.

Q U iE S TI O,

AN IRA ET RECONCILIATIO

DEO IMMUTABILI

RECTE TRIBUI POSSINT ?

QUAM,

DISSERTATIONE ACADEMICA, ENUCLEATAM,

VENIA AMPL. FACULT. PHIL. UPS.

PR AESIDE

Doct. petro nicolao christiernin,

LOG. ET METAPHYS. PROFESS. REG. ET ORD*

PVBLICO EXAMINI SUBMITTIT

JONAS GABRIEL FRYKMAN, "

WERMELANDUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. VIII DEC, A. MDCCLXXIX.

Horis A. M. Solitis.

UPSALI/E,

Apud Joh. Edman, Direct. & Reg. Aead. Typogr.

(2)

* å

Monfieur

SAMUEL THORSSON,

Patron des Mines.

T es mdrquesde bontés, dont vous m'avez favoriféy pendant le tems, que fai eu /' bonneur, drinflru-

he MeJJieurs vos chers filsyfmt fi gr andes, que mes reinerciments ne fauroient étre fuffifantfde Vous en

temoigner ma recomioijjancc. Je profite donc decette occafion, pour Vous faire publiquemetit l'ho?nage,

que je dois ä vos bjenfaits. Je ne puis /' eviteryfans

etre le plus ingrat du monde. C efi pourquoi je Vous prie, Monfieur, de regevoir avec votre generofité or°

dinaire cet ouvrage Acadernique; comme une mar- que de mon éjlime léf de ma foible, mais fincere re- connoifance. V Etre Supreme, qui gouverne fi fags*

ment les defiins de tons les bommes, Vous accorde

tout ce, qui peut contribuer a votre profperité zf Vous fajfe jouir des douceurs les plus pures & les plus con-

flantes de la vie. Les memes bontés dont Vous ni9 avez comblf me donnent la liberté de me reeomvien- der dans Vos bonnes graces. Je tacherai au moms de les meriter par la pr of onde foumijfion, avec laquelk je ferai, jus qui au dernier de mes Joupirs9

Monfieur

Votre tres liimblt fcf

tres obeijjatit ferviteur

JONAS GAB. FRYKMAN.

(3)

Magna opera Domini 3 exquifita in omnes vohwtas e- jus. Pr&videt bonos futiiros of crcat * pmvidet futaros ma- los, creat: fe ipfum ad fruendum prcebens bonis) multa

munerum fuorum largiens etjam malis * mifericorditev i gno■

feens j jufte ulcifeens : itemque mifericorditev uleijeens, jafle ignofeens ; nihil tJietnens de cujus quam malitia> [nihil indi-

gens de cujus quam juftitia, nihil ßbi confulens de operibus

bonorum, bonis confulens etjam de poenis malör um.

AUGUSTINUS.

§• I.

Perfecliones hominis Deo vere, fed absque imper-

fectione, tribuuntur♦

ihii fere in feriptis ad religionem fpe&anti-

bus eft frequentius , quam ut Deo adfe&us

tribuantur, quorum in gubernacione hu-

jus univerfi varia eademque haud obfeura pro-

ponuntur veftigia. Jam enim amare bonos dicitur,

jam irnprobos odio profequi, jam diverfa hominum

tatä ixciori vel crifliori vultu adfpicere, & qusplu-

ra func naturs ad nortras propentiones & avert'a-

tiones propius adeommodatae indicia. Cum enim

Deum invifibilem & infinitum immediate & facie

velut ad faciem intueri nequeamus, fed imagine

tantum in operibus obvia, ad vim & majeftaterp e-

A 2 jus,

(4)

4 Utrum ira i? reconcitiatio>

jas, admirandam potius, qnam perpiciendam dnca-

mur: mirum non eft, quod in noftris qualitatibus

ac moribus, hmulacra vel analoga divince perfedio-

nis invenire nobis videamur; fi quidem ex iis, quae cognofcere datum ed, nihil dignius occurrat, quod

cum fummo rerum au&ore comparetur. Caven- dum tarnen fedulo, ne vel perfe&iones divinas ex noftris ica aeftimemus, ut imperfe&ionis quidpiam

nobis inhaerentis, Deo infinite perfe&o atcribuatur,

vel quod in nobis vere perfe&um eft , Deo eam ob caufiam indignum judicemus, quod is omnem

perfe&ionem noftram infinite fuperet. Sic enim ne-

que cum Wychologis Deum in formam fortemque

humanam, etjam debilem & vitioiam, transmutabi-

mus, neque cum Philofophis nonnullis, affeclatx fubtilitatis & fufpe&ae humilitatis ftudiofis, eundem in fpatium vacuum aut conceptum fubftantiae gene-

ralem convercemus. Maximi fåne h$c cautela eft

momenti, quando iram Deo & reconciliationem in Sacris attribui videmus. Ita enim haec praedicata in- telligi & explicari debent, ut immutabili Summi Numinis naturse non repugnent, fed fapientiftimae ejus gubernationi , cuntta pro arbitrio liberrimo di*

verfimode difponenti, fint smica & confentanea.

Atque hoc eft argumentum, quod brevi diftertatio-

ne pro modulo virium explicare conabimur.

§. II.

Deus quidem per fe efi immutabilis, fed omnia ta- men fapient{(fime mutat, & res mutabiles con-

fervat ac dirigit pro ipfarum indole &

cpnnexione. Quan-

(5)

De o immutabili recte tribui pojjint? $ Quando Deum immutabilem adferimus, non ad

naturam tanfum divinam mutari nefciarn refpicimus,

Ted confiliorum quoque divinorum aeternam con*

ftantiam indicatam volumus, qua (ines optirnos, Ii-

berrime confticutos, (ine ulla voluntätis variatione profequitur & obciner. Scilicet Deus, qui prirnus eft, & parem , ne dicam fuperiorem, nullum agno-

fcit, mutari quod ad eflemiarn nequaquam poteft;

nec ulia fubeft ratio , cur a propofito potentiam fu-

am Sc benignitatem praeclaris operibus illuftrandi

defifteret, cum nec vires ejus unquam deficiant,

nec benificentia fumma ejus majeftate utique dignis«

fima, eidem difplicere quear« Hinc femper iderri

Deus perfiftit; nec ulii viciffitudini efl obnoxius; Sc

quem (ibi ab aeterno fccpum liberrima bonitate prae- fixit, ad illum cun£ta per omnem aeternitatem con-

ftantiffima voiitione dirigit. Quamvis vero natura Dei perfeSiffima nullas unquam vices fubeatnec

fuum benefaciendi propofitum abjicere unquam ve¬

lie, mundum tarnen a fe conditum ita confervatat-

que gubernat, ut omnes rerum vices ac mutationes, prsepotenti fua dexera determinet, atque ad fines li¬

berrima gratia prxfixos, fapientiffime dirigat ac dis-

ponat. Totum enim hoc mundi Syftema, fuam di-

vinse voluntati debet exfiftentiam, non modo quod

ad prima rerum exordia, fed ad perpetuam quoque mucationum vieiflitudinem, per quam vis & com-

piges earundem mirifice confervatur, & mutuis a-

£tionibus & paflionibus fapienter coordinatis ad ul«

timam iliam tendit gloriae divinse illuftrandae metam.

A 3 Sic-

(6)

6 Utrnm ha Z? reconciliatio,

Sic vero Deus absqüe ulla perfe&ionum fuarum commutatione, res mutabiles prodticit, easdemque

pro liberrimo fuo arbicrio mutat, jungit, fe para t,

mifcet, atque pro cujusque indole curat, ut omnia

per ipfum agant aut patiantur, prout ipd vifum fu- erit, qui cun&a ex confiiio voluntatis fuae operatur

ac difponit. Atque ut adj hane potius quam a- liam agendi rationem, immutabili quadam natura

non addringicur: ita diverfam plane & mnltiplicem difpodtionem, ipfa rerum & finiurn multitudo ac di- verfitas longe maxima poftular & indicat. AÖrio o

nim quadibet rnutationem involvit, quam agens fuis

viribus in ohje&o producit , quamvis iple, per o-

mnes fingularium rerum varietar.es , mutationen Sc vices repecitas, eandem fervet eßenciam.

III.

Adfeäns per Je non malt > neque ha, fed ejus abnfus, qui in Denm fanciijjhuum non cadit.

Qui cum Scoicis adfe&us morbis animi huoia- ni adnumerant & exflirpandos, non moderandos, contendunt, Deo eosdeni tribuere nefas exiftimant.

Verum nec Stoici voluntatis noftrae commodones excitatiores omnes tollere adnitebantur, fed pertur- bationibus tantum, rationis ufum irnpedientibus, bel¬

lum indicebant: ut adeo ad logomachiam ifta con-

troverßa magna ex parte fpe&are videatur: nec pra!- clare nobiscum afhim föret, fi mentem haberemus ad fenfum boni aut mali frigidam prorfus & lang-

vefcentem. Eximia autem in nobis perfedtio eft, quod bona noftris oblata fenßbus non adprobare

tan-

(7)

Deo immutabili recte tribui poffint ? 7 tantnm, Ted ardentius etjam adpetere atque feöari, iisdemquc acceptis, jucunda ('enfione frui poffimus.

Nec minus hoc ad perfe&ionem natura: noftrse per- tinet, quod alios benevolentia quadam smple&a-

mur, & ardenti benefaciendi ftudio jucundiffimarn

nobis timul paremus deleftationem, ubi aliorum am-

plificamus commoda, Quin & impetos mala fugi-

endi & noxiis malorum conatibus rebftendi, ad com

fervationem & defenfionem noftri & eorum, qtios tutari debemus, plurimum valet. Fruftra igitnr in

adfe&us invehuntur nonnulli, qui abufum facuka-

tum noftrarum , a deftinato per naturam ufu non fatis difcernunt, ipfamque adeo indolem humanam

darnnare videncur, dum nsvis ejus & infirmitatibus

nimium funt infenfi. Quod autem ad iram attinec,

qua; jam maxime in qusftionem adducicur, quseque

vehementiorem injuria; illat<e averfationem denotat,

& ardenti nos & alios nobis dile£tos ob injurias ac-

ceptas vindicandi ftudio abfolvitur; haee utique per

fe mala non eft, fed fecuritati procurandae prorfus sdcommodata, modo non extra cancellos modera-

tionis excitatus evagatur animus. Quidquid igi-

tur in adfefribus vere bonum eft atque ab imper-

fe&ionibus lejun&um, Deo optimo tribuere non

dubitamus X imperie6tio vero, qua2 in ortu, pro-

greftu & confe&ariis, incitatis his animi noftri

motibus adhaeret , quod tiempe ex confufis ori-

antur repraefentationibus boni & mali , quod ec- ftafin pariant & atrentionem impediant, atque fic

indu&a caxicate, mentem in errores interdum ab«

(8)

8 Vtrüm ira Z? reconciliatio ,

ducant, & qua2 alia ejusdem funt generis; a divi-

nis utique affe&ihus removere fas efl. Is enim di- frinftilfima rernm omnium gaudet fcientia , atque a

percurbatione & errandi periculo prorfus eft alienus;

Hinc analoga affe&uum nonnulli Deo tribuenda

di&itant; alii affeffcus quidem veros, fed rationales,

non fenfitivos, Summo Nnmini addunt, qus cautio

omnis eo tendit, ut cun&as removere debeamus

imperfeftiones ab idea adfe&uum, quando hanc di-

vinis a&ibus adplicamus.

§. IV.

Deo per eminentiam non male tribuitur ira , quan*

do malas hominum aclwnes a verfat ur easdemque punit.

Ira igitur divina noftrae quidem in eo ed dis- firnilis , qaod nec inopinatis & confulis oritur re-

pr&fentationibus, nec in depulfionem injuria Deo proprie & immediate illatse tendit, utpote qui lon-

ge lupra omnem vim injuftam eft polirus, nec in- Itar Jovis in Poetarum fabulis ullos Titanas Olym-

po minitantes extimefcit i fed vera tarnen hujus ad- feftus idea remanet, quae in ftudio malas aQriones reprimendi & removendi confiftit. Siquidem Dets

hominibus officia negligencibus & male agentibus

irafci dicicur, ubi pravas eorum a£Hones averfatur

ac perverfis eorum & injiiftis conatibus, per poe-

nas irrogatas obicem ponic, atque adeo impedit, quominus vel lernet ipfos vel alios per ftulciciarn aoc

injufticiam reddant infelices* Haud aliter ac irafci-

tur filiis immorigeris pater, quando increpando &

ca-

(9)

Deo immiitahili rette trihui poffint ? 9

csftigando illos, vel a motua tafione, vel ab inobe-

diencia & a&ibus (ioguios l&furis revocat: & iram

in malos cives aut hoftes exercet imperans, quando

maiis eorum actionibus, fecuritatem publicam tur- bantibus, per fupplicia aut arma refiftit, atque a- deo probos & pacificos ab injuriis tum externis ,

tum internis, quantum in eo eft, tutos reddie* Haec igitur ira, juftitise divinae punidvae ratio & exfecii-

tio eft, quam reformidare omnino unusquisque de¬

bet, ne (aluberrima Dei prsecepta violando, miiki- plicem (ibi attrahat caiamitatem. Neque enim ira

Dei in peccatores , nuda maiarum a&ionum ineffi*

caci deteftatione abfolvitur, nec eam tantum ob cauftam Dens iram fuam puniendo manifeftat, ut malas acliones (ibi difplicere oftendat; quod homi- nibus, Deum non reÖe cognofcentibus & amand- bus, non aaeo validam obiicit remoram: Ted ut cur- fum infanientis contemtionis ac protervix (iftat, &

peccantes ab ulceriore laeitone (ibi aut aliis inferen-

da abfterreat. De poenis quidem poft mortem ea- rumque indole ae duratione, fepodtis fncrarum litte-

rarum teftimpniis, Philofophia nihil folide demon-

ftrat: Ted ratio ramen nihil obftare videt, quo mi¬

nus Deus juftiffimus & (ibi per omnia conftantiffi-

mus, tamdiu fit duriora illa poenarum remedia ad- hibiturus, quamdiu ulli func futuri vaftißimae ejus

civitatis confortes , qui vel in fux malitiae coercido-

nem, vel aliorum perfe&ionem & majus gaudium ,

baec tolerare jußiffima fupplicia debent.

B

(10)

lö Qucüflio Utrum ira of reconciHatioy

§■ v.

Dens vere reconcihatiir^ quando mutato per gratiam

homini poenas condonat.

Quemadmodum Deo benigniffimo indifferens

effe non poteft, utrum homines, ad fortem beario-

rem, in ejus-amore & cuitu fruendam, rmti, futn-

mum benefa&orem contemnant, mutuisque femet

cladibus conficiant, an vero communem pariter ac

propriam felicitatem pie, re&e ac benefice viven-

do promoveant: ita ad iram utique juftiffimam pro- vocatur, ubi fufcipi quidpiam & continuari a mor- talibus videt negotium, quod gloriofo huic huma¬

ns confoeiationis fini fit adverfum , atque hoe poe-

narum repagulis coercere conftituit. Sed quia per iram hane effe&ivam fcu poenaro, illud vel ma-

xime intendit, ut ad meliorem frugem homines redeant, & mutatis moribus ad viam virtutis, pie-

tatis & felicitatis revertantur, atque ita gloriam in-

finitae ejus bonitatis illuftrent: fieri non poted, ut fine hoc per voluntariam animi mutationem obten-

to, durius illud ac trifliffimum emendadonis reme- dium adhibere pergat; fed neceffum eft , ut ira in clementiam converfa , adfii&ionem auferat & tran»

quillam atque jueundiffimam bonorum fruitionem

reftituat ac concedat. Poena quidem per fe & abs-

que aliis fubfidiis neminem vere emendat, feu a-

more in Deum & fpontaneo erga mandata ejns ob- fequio accendit, fed tantum ab aQionibus pravis

per metum retrahit; neque enim boni ftatim funt &

^irtutibus prsdici, qui formidine tantum poénarum

ma-

(11)

De o hinnutalili reffe iribui f offint? i r mala deteftantur & omittont facinora: at iilud ta¬

rnen haud exiguuiB eft ad mores corrigenrios mo-

mentum, quod poena mentem a veterno fecurita-

tis 8z falfarum opinionum excitans, ad (äluberrima

8z maxime efficacia ernendationis adminicula noftram

excitet attentionem. Cum igitur reconciliari cuf-

quam is dicitur, qui a ftudio eundem affiigendi di-

(cedit, & ad ftudium bona tribuendi per iram in-

termiftum redit: facile intelligitnr, reconciliationem

Deo haud incommode attribui, quando, fine com-

minationis & poenarum obtento, hoc eft, vita ejus,

cui irafcebatur, per gratiofas fuas operationes fpon-

te & lubenter eniendata, malum minari 8c irmnitte?

re definic, atque benefkentiam certa quadam ratio-

ne 8z menfura ad tempus intermiflam , r-efpe&u hu*- jus objeöi, iterum exercer, Vere igitur Heus ho»

mini, per fummum redemtionis beneficium (ide ad- prehenfum , a miferrimis ftultitias atque malitias vi-

is redufto , reconciliatur , iramque clcmentißime de- ponit, non quod decretum fuum univerfale 8z ae¬

terno rn de puniendis immorigeris jam mutet, Ted quod adplicationem ejus ad hunc hominem ceßare

faciat, eumque novis beneficiis reficiat atque exhi-

laret. Neque etjam perpetuum, quod in Deo eft,

benefaciendi ftudium per iram tollitur aut mutatur, fed homo tantum, grada Dei per inobedientiam ex- cidens 8z ab ejus amore fponte recedens, infignem

8z deplorandam fubit mutationem.

$.VI,

(12)

11 Quecflio Ut rum ira b3 reconciliatio,

$• VL

Ufus hujus confuUrationis in Theologia tum Exege-

tica tum Erafåica extmius.

Hinc facil i negotio cognofcitur, quod neqne ira neque reconciiiatio, ubi recte explicancur, &, refetHs imperfe&ionibus, qnas in fimili cafu nos prodere folemus, per eminenciam Deo attribuuncur,

immutahiii ejus naturs & conftandffirno per ornnia

bene agendi ftudio rep ugn en t. Deus enim dam ho-

mines averfos a fua gloria & benignitate cafiigat,

Sz converfos ad eandem folatür, idem tarnen fine pila vicifficudine per manet; baud sliter ac (bl nol¬

la m fubic muta tion em , quam v is ceram Ii b i obje-

ftam liquefaciat & ihtuni, eodem calore, fed diver.

ib agendi modo , exficcet. Et cum fuum Deo fem-

per placeat confilium, quo bona efficere & largiri,

mala aucem ad tempos permiffa tollere & in bonos

eventus dirigere decrevit, neutiquarn verendurn eil-,

ne alias atque alias in rebus creatis producendo

mutationes, voluntatem iuam, liberrimam quidem &

a nullis fapientia? regulis, a Deo diverfis, dependen-

tem, fed in liberis tarnen fuis operationibus con-

ftantiilimam, ullo pacto (ic commutaturns» Faliun-

tur enim qui Deum ideo non irafci feu punire pos«

fe fibi perivadent, quia amor ipfe exiiflit (ummus,

unde nihil nifi bonum feil jucundum proficifci pot-

eft. Nam Deus non amor magis eft, quam ira; pro¬

prio ienfu; fiquidem naturam ejus hi adfe&us St

qusevis ejus afriones mlnime conftituunc, fed ex eo«

dem immutabiii bonicatis ac potentias ionte proflu«

en-

I

(13)

Deo immutnbili recie^tribui poßiiit ? i 3 entes, diverfos in fatis noClris producunt effeSlus.

Hinc illa Scriptune di£ta, quae Daum jam irafci, jam ira depofita, reconciliari adfernnr, per effc£his

conflantiffima? Dei bonitatis ac jbftitiae funt cxpli«

canda, ut (latus hominum , pro cujusque liberis in»

climuionibus, indigentia ac capacitate, vere com-

mutet immutabilis illa dextra, cui nulla res refifte-

re valet. Difcimus vero ex hac irse divinse acque reconciliationis actenta conftderatione, non imagina»

riam Ted veram & horrendam efle miferiam , (i quis

per flagitia, iram ac poenas Summi Numinis fibi

in hac vel altera vira attrahit: fiinulque maximum

efie heneficium , quod per reconciliationem a Chri-

fto peraQam, irse divinae fubtrahamur, 8z, per ver- buni reconciliationis, ad emendationem inclinatio.

nura morumque adeo falutarem ac felicem perriu-

camur, ut in coelis, Deo 8z angeiis ejus, ßm£Hsrque

omnibus gaudium inde adferatur furmnum

ac jucundifliraum.

TANTUM.

- ——

Quam excellens bonum fit natura humana, bor maxi'

tne appavct, quod ipfi datum fit, ut poffit Summi ET incom-

mntabilis boni libeve adheerere natura. Quod fi noluerit, bo¬

na fe privat, Er hoc ei mahtm efi. Und Q per jufiitinm Dei,

etiam crnciatus eonfequitur. Quid enitn tarn imquum, quam

ut bene fit defertori boni ? Aliqiiando autem amijffi fuperioris bot?i, non féntitur mahim, dum habetur, quod efi afttatum inf er ins bonum. Sed divina juftitia efi, ut qui voluntate a- nnfit, quod umnre debuit, amiitaf cWnf dolore quod amavit, ET

natu rar um Creator ubique land'h-Mr. t&itifruc enivi bonum efß quod dolet qm'isfuvi bonum. Nam nffi aliquod. bonum remanfis ■

fet, in natura, nullius amijji Er déperditi boni dolor ej]et in

poenam. - Augustinus.

(14)

consångvinee dilectissime»

j^Jonorificum non minus, quam utiliflimuni Tibi ar¬

gumentum contigit, in quo elaborando ac defendendo ingenii Tui felicioris periclitari poflis vires. Nihil enim homini Religionis amanti & juftum eidem pretium Ha-

tuenti jucundius efle poteft, quam Summas optimi cre- atoris perfe£tiones Sc mitiflimum ejus atque fapientifli-

mum imperium meditari, atque inde faluberrimas fibi aliisque colligere doclrinas, in vita pariter ac morte in-

figniter profuturas. Ego vero Tibi, ut amicum & co- gnatum decet, hane felicitatem impenfe gratulor* 8c,

cum laudes Tuas meritiflimas dicere conjunftior nofira

vetet familiaritas, nihil mihi reliquum efle video,, nifl

ut fecundiflima Tibi voveam fatar id quod mullo un-

quam tempore fum intermiflurus. Vale.

Jonas Gab. Wenerlof.

in Fån i

Det prof ('om hav fvamgifves r

Ert Vett, Er Dygd gör uppenbar ; Der nåpfl: och nåd hos Ond befkvifves %

Som doch ej Jjelf fhrändring bar.

Nar himlen Ev til bögfta mål

På vishets han få lyckligt leder,

Vårt foflerland til gagn och heder x Min f agnad knapt be[kr ifning tåL

CORNELIUS THORSSON*.

References

Related documents

i%eiv : non dubito, qvin multis refpicert videatur omnes res, judicio humano ob- noxias, quse certo modo diel poflunt.Datur cquidem aliquod bonum, quod nullo modo eft malum,

cerit ante i.m bellum Punicum men- tionem, Exiftimat videlicet ipfe, 1. contra verbaLivii, hos vel nufquam fuiffe, vel non ad rem

appetune non deftruciionem ,• non («cundum quia cae- lumcfl: furu mura &amp; maximum agens»; quod autem eft. fumraum ac maximum agens,iÜud ab alio

tando ; interpres enim erat Deorum , quadratus yero Hermes, quoniam literas,■ muficam, geometriam &amp; pa- latfbram invenit, unde in ejus laudem ita fcribitur: 'Efjutjs. o A tos

nova vocata eft deinceps ideo, quod Cumani illam, condidere, everfa Pal&amp;'poli urbe, quam antea exilru-. xerant. Obtinuit tamen ufüs apud

ria etjam margaritis pretia fecit (c) ; quanti vero fumtus fuerit purpura, quam dibapham Romani nominarunt, mox Indicat: me, inquit, juvene vio-. Incea purpura vigehat, cujus

depreilio j immo ιτΑξα, rvjv xgntuitAv ην μ\» το~ς dm.. Quid, quod ex fola coftftru- endi ratione, diuturno ufu firmata, facris literis fua conftat dignitas, veritati fuum

Ratio eft in promtu, quod longinqna radios quafi parallelos erhittantj Perfpicilla autem concava_,. parallelos