D. D. SO7/
DISSERTATIO DE
IMMUTABILITATE LIBERRIMI
DEI DECRETI,
quam
CONSENSU AMPISS. FACUL7. PH1L0S.
IN REGIA ACAD. UPS.
PR7ESIDE
DOCT. PETRO NICOLAO
CHRIS7IERNIN,
Log. et Metafhys. Prof. Reg. Ord.
PRO GRADU PHILOSOPHICQ
f.xhibet'
CASPARUS CASP. WIJKMAN,
FIER DHUNDREUSIS.
in audit. gustav. majori d. xvi aprilis
anno mdcclxxix,
Tales vos amat Deus, quales futuri fumus ipfius
donoi non quäles fumus noftvo merito.
augustinus.
UPS ALI A),
arudJoh. Edman, direct.et reg. acad. typogr,
& O
£ I.
Nö» femper pugnänt inter fe, <7^ videntur.
o omni icientiaffrm geoere pafTim occurrunt notio-
nes, qua? prirao quidem intuitu fibi invicem repu- gnare videntur, atque adeo eonjundta? in unaeadem-
qje propofuione, noa obfeuram prodere contradictio-
nem; Ted ubi commoda accefierit explicatio, faciii neg¬
otio inter fe conciliari potfunt, eidemque objecto fine
uila repugnantia tribui, Atque huncinprimis ufumlub-
tilior illa prafftat abftrsdla debniendi ac diftingvendidex- teritas, quam metaphyfica? difcipiin«, rite exctilta? atque ab inanibus umbratiiium do&orum tricis repurga'a?, bo-
narum debent artium cultores , ut, qua? eadem prorfus videntur, cum fint diverfa, eamque ob cauftam facile confundi pofiunt, apre difcernantur; qua? vero fernen*
ti«, licet inter (e probe cönfentiant, ininoicis fefe cor- nibus petere exiftimantur, in coneordiara nullo nego¬
tio redigantur , fi modo ratio diverfitatis & identitatis,
pro varietace obje&oruto, rite fuerit evoluta. Speci-
men hujus rei haud oblcurum exhibere potent non in-
celebris illa controverfia, qua? de liberriroo & fimul
imrautabili Dei decreto inter eroditos agitari (ölet, &
quae in theognofia recle percipienda, atque tradenda»
non minimi eft monoenti. Hane igirur brevi diflerta--
tione exponere & enucleare,Tuasque L. B. mitiori fubji-
,«er,e ceafurae decreyimus.
A
% De immutaSilitau.1
§. ir.
Non qucelibet decreti notio in Dcuvi convenifc.
Non dafür alia ad fummum omnium rerum aufto^>
rera cognofcendum via, quam ut, cognitis rite ejus o- peribus, eas ipfi tribuamus perfe&iones & a&ones, qu©-
in hoc univerfo inveniuntur praeftantiftimaj, & quse in:
ip(o fimul (ine limite efTe & concipi poftunt. Quam--
vis enim Divinis, quaj veneramur, fcripturis,confumma-
tiorem & (aluberrimam divinorum attributorum &inftitu-
torum cognitionem debeamus,nequeullam illi, quibushoc
fummum revelationis beneficium contigit, demonftratio-
nem requirant: tarnen hasc patefa&io, qu« intcr opera
divinse benificentias pcaxipuum Tibi vindicat locum, in- telligb nobis nullo pafto potefty nifi rerum in hoc u«.
niverfo prsfentium & vocum, quibus in communi vi.
ta-. defignantur, aliqualem (altem cognitionem fuerimus*
adepti. Hinc neceflum eft, ut eundem in rebus divinis
exprimendis fignificatumied ex contextu tarnen fcripti
aut fermonis determinandum, vocabula retineant, quem ufos loquentium &: fcribentiuro in communi hominum
converfatione ipfis tribuir., Sic Deo vim intelligendi vo- léndi atque agendi eodem fignificatu adtribuimus , quo
nobis hx facultates inefte dicuntur,. quamvis inter vim
divinam (ummam noftrasque vires pertenues infinita
fit diftantia. Nihil enim eft reale in efteftu, quod non eminentiori modo deprehendatur in caufla prima. De-
ceroere nos dicimur, quando voluntatem ad agendum quidpiam determinamus feu aSionem aliquam fufcipi-
endam judicamus & volümus.. Ubde decretum Dei nee aliud involvit, quam voluntatis divinac aftum, quo ef*
fe&um quempiam exiftere vult. Mülta tarnen clecretis
noftris, ob maximain, qua laboramus, infirmitatera, ad-
Mairent3 qu« Deo decernente. forentt indigna.. Sic.nos de-
liberrimi Det äecreti. ■i
rdecreturo a&ionibus committendis pramitfere foIecöuss
ut poftea vires noitras ad agendum adplicemüs. Deu*
autem, qui ab initio tnundum hunc non, optione «11-
unde quafi dafa, elegit, fed liberrima bonitate ipfe
produxit, & qui, ordine jam rerum inftituto, om-nia
a iuo beneplacito pendentia diftinctifiime videt &pro
lubitu mutare atque effeäui cuivis prasftando fingula ad-
commodsre valet, confilia & decreta deliberäbunda ml»
nime ne&if, neque aliter quam volendo decretum fuum
exfequicur: fed deceroendo agit & effe£tum deftinattma
fuo tempore & ordine exiftere jubet. Ejus voluntatis
lola vi, quidquid vult erit, nec illa unquam fucceflu de-
ftituitur, quocunquefertur. Omnem enim externam re¬
moram & obiccm nefcit. iNfulla in illo a&uum fucces-J
fio, nihil prius & nihil pofierius, fed omnes ab aeterno
in aetsrnum fimul feexserunt. Initium & finis in Divini«
volitionibus locutn non habent,multominus decreta de-
cretis contraria. Unde nee decretuma conditione fus-
penfum Deo omnifcio convenit, utpote quod non ni-
fi expieta conditione in a&um determinatum erumpit.
Neque etiam nos, deoernere dieimur, ubi deficiente
conditione, nondum nobis conftat:, utruno a<5tio fit fu-
feipienda nec ne. Hoc vero ante datum eventum & ex-
itum conditionis conftare nequit: fed indefinitam tan»
tum habemus intentionem, ad obje&uno certi decreti
nondum determinatam, parati tarnen ad certo decer-
nendum, quam primum eventus fuerit fecutu«. Ut ta-
ceatn in conditione, qua; promiflis aut agendis additur,
eventum, a quo fulpenditur actio, a&uro efie inccrtum
feu in cafu adhuc dubio pofitum, e. g. dabirur hoc
tibi, fi craftina luce ferena Fuerit tempeftas. Deo
autem omnia funt aperca & perfpe&isfima. Inte-
gram feriem caufiarum 8& effe&uuro, liberarum & ne-
■ceflariarum., Deus uno intuitu perfpicit, ideoque phy-
4 De wimutabihtate
ficos eventus moralibus cognitis ab ^terno adtempe»-
rayit,
§. hl
^ Vere Deus decernit
Quamvis autem non omnia, quas noftris decreds
eonvemunt, in decreto divjno locum h.ibeant, Deos ta¬
rnen vere decernic feu .'ad eligendum & agendum liber-r
rimo voluntatssl a3u fe déterminat & quafi accingit;
non quod decretum fit a£Ho quaspiam a produ&ione effe£luum diftincta, ut nobis decernentibus ufu venit3 Ted quod eodem voluntatis motu cun£fca3quae ipfi pro- ducere aut mutare placet, ad exiftenfiam aut flatum a*
lium in fua qualibet ferie perducat.. Multse omnino iia facratifTVmam de Héo fciéntiam ex eo irrepferunt opinio-
nes erronese atque inter fe pugoanfes, quod nonnulli
Deunn ad noftram fimilitudinera deprimere ftuduerunts
atque adeo nofiras quoque infirmitates referentem Tibi
eum finxerunt, ut in hominem fere debilem, eundem-
que variis Jaborantem vitiis, fan&ifTimus rerum omni-
um auctor, in eorum fcriptis aut fermonibus videatur transformatus: alii vero ineptam banc & non raro pro¬
fanare) anthropomorphismi hypothefin vitaturi, in alte-
rum extremum prolapfi, nimiarn inter Deum & homi¬
nem diflimilitudinem eousque defenfitarunt, ut Veras 51- }i perfe&iones abjudieavermt, quia nonnulla earundem in nobis animadverfa fünt vefh'gia, eoque ipfo dura no- tionem Ejus maxime fubliraern proponere volueruntj,
parura abfuit, quin omnem divinitatis Cognitionen) per- verterent, ipfamqne 5. Numinis exiftenciam, tot licet argumenta fubtiliffimis demonftrari ab ipfis folitam, vo- carent in dubium. Sed mediara in re tam ardua viam
tenere difficillimura efi, quod experiundo tandem in-
yenimas^yerum inexpertis, atque adeo viribus & arti- ficiis*
liberrimi Dei decreii♦ r
ficiis fuis nimium canfideßtibus, hand facile perlvade-
mus. Sic decretum Dei cum noftris, nodone forcbaii
omnino eonvenit, quatenus volitionem denötst (eu vo- luntatem jam ia voiendo occupatam: difrert autem de- cernendi modus Angularis; fiquidem nos motsva vo- leodi aiiunde fomimus, atque inter obje£h aftivirads
6c appetentiae a nobis non dependentia eleciionem ple*
rumque infdtuimus. Deus autero Independend vokm-
Cate gaudens, 6c qui omnia confefiiai eftkere & ma¬
tarevalet, fucceftiva agenöorum penfitadonenon egefj'fed' firnplicifTima omnino voiitione aut aeterno juftu cunåa
(imultanea 5c fucceftiva prreterita, praefentia 5c futura
cecenti ordine prcducit, fuftinetj difpcmt 5c gubernat.
^ §. tv.
Decretum Dei interne liberum,
Eft autem decretum Dei omoino iiberrimum, id quod ex iis edam, qua? jam tioodo difteruiraus, facile pa-
tet. Volunfas enim divina elicita, non per natura?
quandara neceftitatem ad hoc 6c non aliud extra fe agen*
dum adigitur: fed bonitate fantom infinita 6c conftantis- ftnoa, tanquam attributo morali, ad optimum agendi
modum commovecur, Deus igitur beneftcia praeftat, non
ex impotentiayVlquafi contraria faciendi vi non polieret:
fed quia bene agere quam lubentiftime cupit; mala an¬
tenn, fine refpeåu finium bonorum, nemini imroittere volt. Dicitur ha?c Itbertas, qute neceflitati naturas op-
ponitur, interna, quam qui Deo non tribuendam judi-
cant, paulo aliter natura? neceftitatem interpretantur, ut moralia quoque Dei attributa, quatenus res a Deo
diverfas pro objefto hsbent, ad natoram referant5 De-
umque ideo libere quidquam extra fe agere negant,|qoia
non poteft agere contra fuas perfe£tiones, quaIis eft
bonitas 6c lapientia* non poteft ut bonos crudeiitacem
©xercere, neque ut fapiens minus bonura prseferre ma-
De immutabilitate
jori. Sed quaravis bonitas & fapientia Dei, natura: ©-
jus excellentiflima: omnino infint, neque adeo, Deus,,
qustenus bonus eft, injurias cuipiam inferre, nec, ut fa- piens, a fcopo aberrare & perperam agere queat: bo¬
nitas tarnen, generali fenfu, & ante decretum fingula-
re, ad hoc vei illud bonum prasftandum , per quandam
aliter agendi irapotentiam non eft alligata, fed liio mo¬
tu interno & (poneaneo, fe ad hunc vei illum bene a-
gendi modum ex pluribus modis poftibilibus efficien- dum auf ad a&ionem aliis profuturam adplicat 5e quaft
inclinat: atque fapientia practica , qux adcuratam fub*
fidiorum irnpedirnenforum & finium contemperationem
in volvit, & a fcientia, qua: & ipfa fapientia:, fed the-
oreticae gerit nornen, reifte diftingvitur, fines rerum
creatarum utique a Deo Jibfre propofitos fupponit, ne¬
que adeo Deum ad eosdem proponendos neceflkat, ne¬
que ad optimum abfoluee fbeftatum, feu quod Omni¬
bus, qua: cogitari poftimt, aliis prarferri mereatur, infi-
nitis viribus efficiendum adigic, utpote quod, prafter Deum nus^.am eft, & ne concipi quidem poteft, Quin
etiam inter homines non, qui nihil nifi optimum, ab-
foluto iilo fenfu, fed qui fatis bonum feu fim omnino fufficiens, facit vei elegit, fapientia: meretur laudem.
Non igitur in re ipfa, fed in verbis diverfimode intelle&is
ac determinatis,haec fita eft controverfia, qua delibertate
hac Deo afterenda aut adimendainter^eruditos difceptatur.
§• V.
Externa libertas decnto Dei competit.
Libertatem \externam, quac in ftatu volentis, a de- terminationibus alienis immuni, re&e ponitur, divino competei»e decreto, ex independentia Dei fummaque roajeftate facile colligitur. Quemadmodum enim De-
vas non modo primus eft, auctorem minime agnofcens,
hberrlmi Bei deereti. f
fed' fummus etiam exiftit, cui nihil par roultoque mi¬
nus fuperius quidquam cogitari poterit, ita nullam pror-
fbs admittit voluntatis fuae determinationem, qu« aliun-
de, quam a voluntate naturaii & liberrimo ejus bere-
placito, fit arceflenda. Si enim Deus femet iplum haud
naturaliter amaret, nihil illi neque bonum neque raa*- lum videri pofiet, nihil plane vellet aut eligerec, ma- chinae more potius movendus quam fpiritus, ideoque
in operibus fuis deleTari & adquielcere; nequiret. Sa- pientifiimus itaque Creator, fe iplum araans, confilium
cujusquam non requirie, neque suToritafem alienam fu-
premus agnofeit aut fequitur rerum omnium modera¬
for, neque cogi aut cohiberi poterit infinita Numinis
potentia. Eft autem htec libertas externa facultas agen-
di convenienter internal ele&ioni, fine ullis extemis im-- pedimentis phyficis vei moralibus. Ha;c Iibertas five va--
lentis immunitas a cca£tione alsisquej obftaculis, maxi-
me in communi fermone commerooratur, quam tarnen
cum interna illa, leu ipfa aniroi facultate eligendi haud
raro confundi apud {criptores videmus. Hunc certe
ftaturn liberum Cicero intelligit, quando paffim in fuis feriptis libertatem in eo eoiloeat, ut qais poffit vivere
ut voluerit. Hane Romani, aliena tantopere afpernan-
tes imperia, tam impenfe laudabant ut ne vitara qui-
dem ipfiam buic anteponendarrs judicarent. Talis ve-
ro libertas homini quidem jam minori jam majori gra-
dü competit,quatenus alfis hominibus magis vel minus obtemperare cogitur, vel pluribus aut paucioribus ob-
ftaculis fuas refrenari cupiditatesv lua impediri fentit
confilia: abfoluta tarnen libertas, quee omnia incitamen-
ta & impedimenta externa removec, tanto minus in ho¬
minis cadit voluntatem, quo certius hoc fubiimor dorer religio , res univerlas fingulas, atque adeo etiam men-
tes hominum„ libertatis licet capaces & compoces^divi-
, no»
g De immutabiliiate
nodistarnenmutationnutui Sc difpofitioni liberrimas , in fingulig
ibus eile (objecfos, unde homines a circura- (tandis iivquibus Divinicus coilocancur in sgendo cir- cucnicripti Tunt, nee extra oiess vagari poiTunt. De-
us autem , qoi foius cun&a dirigit, regimims ipfe mi-
nirrse patiens, (amma gaudet in oroaibus fuis a&ionihus i iberate, q u as nullos prorius admittit externes iiroites, quapröpter decretum ejus, qaod ab ipfius a&ionibus non eil (egregandum, en'am hoc fe»fueft liberrimum. Ven01-
muni quidem eft, quod Deus re» ereatas fingulas, pro
cujusque capacicate vei indigenda curat & dHponit; ua- de conditio hominis, vei commodis recipiendis apta vei
opem efRagttans, caufla beneficiorutn divinorutö impul*
fiva externa pafiim apud eruditos vocari fölet. Sed ipfa
tarnen hxc conditio, a regimine divino nequaquam eft independens, quamvis liaeris horainum alt*bus proxi-
rae Ron raro innitatur; ii quidem bonitas Dei gratuita
nos ad bonatumexpetenda tumaccipiendi reddit idoneos,
nec ullustn hac rerum feriedefedlusdeprehendi ur, qui Deo infcio vei invito, fit exortus. Sic indigentia pauperis De-
um ittipeilere ad juvandura haud mepts per metapho*
ram dicitur: fed paupertas innocens, non minus, quam fortuna (ecunda venit a Deo, qui forcera cuique fuara,
prout ipfi vifura fuerit, attribuit, eanderaque paterna &
pra?potenti manu luo tempore commutat iiberrime»
§. vr.
Liberum Dei decretum ßmul eß immutabile.
Hsec vero divini decreti libertas Tumma atque illi- mitata, non impedit, quo minus idera fimul fit immu¬
tabile. Summura Nurnen quod neceflario exfiflit & in«
finitas perfefliones compiectitur, nuiias mutationes ad- xaittit: nec emm aiiquid ei accedcrc poteft nec decede¬
re
liberrimi Dei decreti.
re, cum a fe folo pendeat, nec errare nefciens, confi-
liorum, quae infinita icientia & fapientia cepit poenitere»
Id ergo involvit 1)ei immutabilitasute^dem in Eo fem-
per fint perfe&iones, gradu eodem, neque au£tae neque
imminura?, idemque intelligat & velit, quod ab aeterno
intellexit & voluit. Quamvis enim Deus neque per ef-
fentiam fuam ad hoc vei illud externum decernendum
determinetur: nec extra Deum quidquam inveniatur, quod irapeaire pofik, quominus altter decernataut a de«
creto recedat, quemadmodum rationibus nuper adduftis
& libertatemDei illuftrantibus demonftratum arbitramur :
ea tamen eft intelle&us divini perfe&ifiima perlpicacia',
eaque voluntatis divinae conftantia, ea fingularum ejus
afiionum re&itudo,^ ea denique apud Deum decreti &
aäionis, fi ita dicere liceaf, identitas, ut decretum lu-
um optime formatum Deus nec mutare velit, nec ob
quendam deprehenfum errorem unquam ab eorecedere
poffit. Necefle eft ei eadem placere, cui nifi optima
placere, non poflunt. Nec Deus ob hoc minus liber
ac potens eft, cum hasc neceffitas nihil aliud fit, quam
in fapientifiima eleSione perfeverantia. Nos quoqüe
fine difpendio libertatis immoti perfiftimus in propofito,
quod leroel fapienter ftabilivimus, quamdiu nullaejno-
v« & antea incognitae rationes illud in melius noutandi
fefe nobis infinuant, talemconftantiam in bonis di«
ctis & dea-etis,1 omnes concordiflimo confenfu jeximie
collaudant; mobiljtatem autem & animi levitatcm con-
temnunt, exiftimantes parumprudentisefte, decretis &
propofitis luis lituram creberrimam inducere. Nullus
ianus deftinata nifi in fana] deferit. Archite&us! fuum
opus, quod fatis habet firmitatis & falis, non demolituc
aut immutat. Sic Dei opera decorero nova arte quaefi-
tum non exigunt,bnec repetito laborereficivolunt. Hinc
vis quidem fdiyina iiiimitata, ad quamcumque a^lionem
luici-
IC De immutabilitate
lufcipiendam & perficiendam fufficit, nec cogitari quid»
quam potent, quod prarvalens illa dextra non efficcre
Vaieat: iéd illa tarnen in ipfoj bonitas eft, illa Majeftas,
illud benefaciendi ftudium, ut eas fufcipere plane no- lit adiones, quar eum dedecent vel ab infmita ejus &
fapientiftima beneficcntia tantillum abludanc. Non enim beneficia cuipiam obtrudit, qui eadem repudiat & pro
beneficils non agnofcit. Hoec (andiflima&benigniftima
Dei voluntas femper eadem eft, neque fluduat inj Iis,
quae voluit fupremus rerum Arbiter. Sapiens, qui fani-
bus propofifis apta & iuffieientia adhibet fubfidia, ni¬
hil plane decernit temere, nihil fini,quem intendit, con¬
trarium, eanaque ob cauflam decretum jam fadum im- probandi atque mutandi, nullam perfpicit rationem, un- de, quia fruftra agere nequit, confiliuru mutare, falva fapientia, non poteft. Hinc Deus, ut fapientiilimus,
cui bonum quodque & fcopo obtinendo adcommoda-
tum adjumentura femper & conftantiftlme obvium eft
& placet, & cui impedimenta cum remediis ab arterno perfpeda friere, decretum fuum emendare vel irritum
reddere omnino nequit. Eiedio in Deo ut ab aeterno fuit liberrima, ita talis in aeternura permanet. Effedus ejus fiunt in tempore\ habenc (ua initia, progreftiones
&c fines; has tamen rerum creatarum viciflitudines, eo minus mutant Dei decretum, quo certius' eft, totam
hanc fucceftivorum feriem ideo exiftere, quia Deus e-
am ita ab aeterno decrevit, & talem cum fingulis ejus mutationibus liberis & neceflariis in teternum vult. Mi¬
ra rerum difparitas & immanis entium multituao, (latus
mutationes feu perpetuae vices & fucceftiones, non offi-
ciunt immutabilitati Dei, bare omnia decernentis,quia u-
nico,indivifo & fimplici volendiadu, fingulaftmul com-
pleditur. Unica eft & arterna voluntas, quar multipli¬
cera volendi varietatem> in Dco eminentiffime conti.net.
Na-
liberrirni Dei deereti. //
Naturalis & fupemaruralia fimul vult & decernie. Non
itaque rerum fini arum ortus & mn&ricus, ^ut aiiorum
jnftituroruro yariationes, novas in Deo voiitione? no-
vaque decteta requirunt. Legem cerertfomälem e, c.
tulit Deus, ut MdTiam venturum ejusque redenmoreni praeftandaro pnefiguraret, illaque confummata cefiarer £
non itaque novo decreto pofl morfem dem um faivato-
ris abrogata eft. S;c Deus decrevit Abrahamum per fi~
mulatum de filio immolando juflTum tenfare, iimuique
jßne novo decreto particulari lanxit filii llberntionem : confiiio huic & decreto aeterno, eventus (uceefirvus in
tempore refpondebat. Nulia tarnen hinc fluit fataiis ne-
ceflitas. Liberis enim creaturis, über! obfequii gloria,
aeterno decreto rfcü&ä effc, inobedientias poena contuma-
cibus & negligendbus fancita. Non itaque negamus, re¬
lationen* Dei ad res creacas, pra&fertima IIberis creaturis
mutari Nam Paulus ex holte Bei, s nküs ejus & ü-
lius fa&us; atque rrundus Deo, ut Phüoibphi Joquun*
tur, nunc coexiftit, qui ipfi non cosxiflebat priusquam
ex nihtlo effet produclus. Sed h^c mutatio rerum cre-
atarum eft, non Dei, cujus ne quideoa volendi & no-
Send! a£tuserga peccatoresrefipifcentes mutantur, qaain^
vis nobis in tempore corana judicio Divino juftificari
videantur. Cum enim ante omnia jam fzeeula intellexifc
peccatorem aliquando crediturum 6c pium futurum ei¬
se, femper hunc fidelem hominem benevolo Sc pater-
no animo amplexus efb, inopiuna vero qualis ante con-
verfionemeft,&SaulumChriüianosperfequentem,nenunc
quidem deteftari & indignari defiit. Cum igitur Deus
generatim hunc fibi fcopum prsfixerit, ue fumrais erga
genus noltrum beneficiis, grato animo receptis, infini-
tam luam illuflraret gioriam, atque hoc confiiium [de
falute noftra nobis fit divinitus patefaSut»; eo certior
noftra fpes eft de commodis hujus Sc futuras vita:, eo-
B % q««
De immutabilitate
-que gratiorem Deo praeflare animum debemus, qii
nos ardentiffimo defiderio gratiam ejus ad-
mittentes fovere atque feliciores in
dies reddere numquam de-
finit.
TANTUM
Mutabilium omnium difpoßtionem, immutabilis ratio continet, tibi fine tempore ßrnttl funt, qua in temporibus
tionfimul finita quiu tempora nonfirnul curvunt. ld quod in tempore novum efi^ non eß novüm apad Deum, qui condidit tempora, & (ine tempore habet omnia, quoe fuis quibusque temporibus,pro eorum varietate dißribuiU
AUGUSTINUS,
- #j
&
