Commentatio historico-philosophica, de formula jurandi, per Deum sanctumque ejus evangelium, quam, consensu ampliss. facult. philos. in reg. acad. Ups. sub auspicio ... Gustavi Antonii Boudrie ... publicæ disquisitioni submittit Johannes Jacob Schultz, We

D. D.

COMM E NT ATI O _{HISTORiCQ-PHILOSOPHICA,}

FORMULA

_JURANDI,

PER DEUM

SANCTUMQUE

_EJUS

EVANGELIUM,

Quam,

CONSENSUÅMPL1SS. FACULT.

IN REG. UPS. ACA

SUB AUSPICIO

Mag.

G

USTA

VIA

NTO

NII

B

O

UD

R

_IE,

Philosoph. PROF.. Reg, et Extra-Ord.

Publica _{dijquifiiioni fubmittit,}

JOHANNES

JACOB

SCHULTZ,

Weftmannus.

IN AUDIT. GUST. MAJ. Die X. APR. MDCCLXXIX.

H. A.

S-U P S A L I _M,

§. I.

Poflquam alma fides

perac,

ejusque

Iocum

inter

_occupaverant

homines

exfulare

_traudes,

cce.

techns, mendacia, & id genus alia malelanis

unice libidinibus _{indulgendi compendia; nullum}

ar&ius, quam jusjurandum, in commercio humano

ad firmandam _{fidem repertum ed vinculum.}

Paul-latim _{juramenta privato hominum ufu primum} in-troduäa fuiife _videntur, ut di&is fuis _majorem

con-ciiiarenc _{fidem, usque dum publica gentium &} im-perantium au&oritate, ob ufum _{publicum civilem,}

recepta fuerunt ac confirmata. _Quemadmodum

nem-pe nem-per jusjurandum intelligimiis fermonem, _{quo in}

adfirmationis vel _{promiffionis fidern, Dens,} tam-quam tedis veri & vindex faifi, religiofe invocatur;

ita nicuntur _{juramenta perfvafione ida cornmuni,}

qnod etiamfi homines fint ad fallendum proclives, ideoque iura quidem omnia & officia erga alios

i-pfamque confcientiam lusque deque habere pofiint,

eo tamen _{protervis ac dementis}

nequeanc

procede-re, ut vinditbs Divins fe _{fubjicere velient}

poenam-que judifiimi Dei, quam in fe provocant, flocci

pen-dere _{pofient. Quod autem nequeat femper exa&a} omnium obtineri nebulonum _{fides, id non tam}

vin-culo _{jurisjurandi, quam rumpentium nequitis,}

ad-fcribendum. Et _{quoniam finis juramentorum ed}

fir-# ) 4

(

(»

firmier ad _{eliciendam, quae jure debetur, veritatem}

& _{adftringendam ftdem, copula; heile intelligitur,}

perinde effe, five religio jurantis in verum Deum

tendat, five in falfo crediturn, modo fincerus de

a-liquo Deo, veri gnaro & mendacii vindice, animus gerarcr atque ödeo Dei timor ad fidei firmitatem augendam accedat; unde etiam, vel me non mo.

nente, fatis fuperque patet, nee Atheum, nec Dei«

ftam, qui nullam rerum humanarum curarn Deo

adferibit, jurare vel pofle, srel ad jurandum

aädi-gi a). Sed vero a jurejurando probe _diftingven» da eft non modo _{con.teftat.io, qua adieyeramus ali¬}

quid per Deum teftem, aut rem aliam nobis caris-fimam vel maximi momenti _{b)% Ted etiam} obtefta-tio, qua quis alterum per Deum teftem veritatis

di-fftorum & vindicem mendacii ac _{perfidisj aut} fa&i

cujusdam illiciti, vel per rem aliam ipfi cariffimam,

cujus maxime rationem habere debet, obfecrac, nc

ve-a) Cfr. CANZII Difcip). Moral. §. 270. & feqq. i-temque WOLFII Jus N. P. III. 873. 886.

b) Cfr. WOLFII Jus N. P. IIf. §. 5)48« Scilicet in

omni _{quidem jurejurando Deus ceu teftis veritatis}

in-vocatur, (ed Ii invocatio quöque Dei tamquam

vindi-cis mendacii vei _{perfidia; non adfuerit, jusjurandum non}

erir, heet haud diffitendum fit conteftationem ad

juris-jurandi naturam _{propius accedere; id quod exempla ex}

Sabro Ccxfice huc referri folita teftantur• _adfeveratia nernpe Jofephi _{fratribus per vitam Pharaonis fada Gen.}

XLil: _{15, ut & illa Flifae, qua per Deum animamque} Elia? fe difcelluruai non efle adfirtiiabat. _{2. K.eg. II;}

eS.ßs \ ? ( c^3

J ) \

verum dicat> vel ut quid facht, auc non ficiat e). Quibus omnibus üc rite expenfis, oppido

conftat,

& _{quid fit}

_{jusjurandum &}

_{qua ratione}

_{ab Iis,}

_q.ux

affirsia _{videntur, diftingvatur. Sed quoniam dantur}

formuiae _{jurandi, quae func quafi ancipires & de qui¬} bus eil dubium, an ad vera pertineant

juramenta;

operae pretiurn

duxi, follemnern illara

&

jam diu

inter Chriftianos _{freqnentatam formulam}

_jurandi

_per Deum _ejusque

_fan&um

_{Evangelium, qua par eft,} accuratione _{explicare, ut, quid de ifl-a formula} fta-mendiuTi tit, _{plenius planiusque int-eiiigacur* Quod}

fa&urus, Te, L. B. reverenter _{rogo atque obteftor,}

et non -ad _rigidioris cenfurx _{legem conacam meum}

innoxium _{exigas, Ted benevolentix tuae mihi adfis} favonio.

§. II.

t) Cfr. WOLF, jus N. P. III. §. 944* Differentia

jusjurandum inter & obtcftationem fatis eft perfpicua,

ut non _{indigeat ulteriore probatione. Sed} differt _etiaai

ab _{jurejurandö imprecntio, qua declararnus nos velie,}

öt nobis vel aliis mala eveniant. _{Quoniam enim jurans} tantummodo _{fignificat, fe pGenarrt mendacii ac perfidiac}

a Deo decretam eueren & lubire velle, nifi verum

di-xerit; fatis adparet, imprecafionem, utut adfeverationi

adjeftam, a juramento efte diftinåam; id quod inouic

Sacer Codex in _{abnegatione Chrifti a Petro fa$a Matth.}

XXVII. _{Quod fi} autena adfeverans per imprecationem

folummodo mendacii & _{perfidi« vindKftana in fe depo»} fcat eamque fub poena damnationis asternae,

quemadmo-dum a Cbriftianis _{jurari pofle WOLFIUS 1. c. §. 896}

& _{898. demcmftrat, tum imprecatio in jusjuraadum}

@ ö c c?

§. II.

Dum _{jam in} eo nofira _{occupabitur induftria,}

ut, qusntum fieri potefi:, diftinÖ:e _enodateque

expli-cetur formula illa jurandi _{per Deum Ejusque}

fan-£tum _{Evangelium, ftatim in anteceftum natales ejus} indagare juvabit. Licet enim id non datum nobis fit _{negotii, ut hujus rei hiftoriam ex profeiTo}

con-texamus, Ted (altern ut _{disquiramus, quid de ifta}

hac _{jurandi formula fit ftstuendum; e re}

tarnen efir,

ut _{paucis ante exponatur, unde illa fuam trahat}

o-riginem, quam de ejusdem natura & indole exa

fei-atum ferre _{judicium poflimus. Ritus nimirum fuit}

perantiquus in Ecclefia Chriftiäna _receprus, ut

ju-raturi, codicem _{Evangeliorum tangerent; unde}

etiam _{dicebant fe ad fan£la}

Evangelia _{jurare. Atque}

hic ritus videtur a _{primis inde f-anculis}

pedetentim invaluifte, prxfertim quum fub faeculi quarti _initium,

ejusdem, tamquam rei jam tum fatis _{not^e, mentio}

injiciatur d). Occafionem autem huic confvetudini

vulgo exifiimatur dedifie mos _{Judaeorum, fequiore}

pnecipue & quidern ipfo Chrifti tempore ufiratus,

ut _{juraturi Pentateuchum manibus tenerent}

<?); ad

quo-d) Teftatur non tantura _{CHRYSOSTOMUS Tom.}

V. Horn. XV. hunc in _{modum, jam feculo quarto}

ju-ratum _{fuifle; led etiam SOZOMENUS in Hifl:.}

Ecclefiaftv

Lib. VI. _{Cap. X. eodera quoque Sasculo, Evagrium}

Ar-chidiaconum _{Conftantinopolitanurn, taäis}

Evangeliis

ju-ralle.

e) In Veteri Teftamenfo Judaeis in ufu _{erat, ut}

fa-clu femoris _{jurarent, quemadmodum in Gen.}

® ) 7 ( H

quorum etiam exemplum Chriftiani, vericatem di-ftorum _{oblignaturi, codicem Evangelicurn manibas}

attigifle auc tenuiffe videntur /). Etenim licut

a-pud

Judseos Pentateuchus

fingulari fuic habicus

ho-nore; ita _{primos quoque Chriftianos quattuor iliis}

Evangeliis praecipuum ftacuifle pretium comperimus,

adeo ne enndem codicem non modo in _templorum

aicaribus ac _{fuggertibus, fed etiam in cribunalibus}

col-locaverint_{^). Hinc fubfequencibus feeulis magis} ma-gisque, ede hunc ricnm frequentacum, eo turias pos¬

lamas _{adfeverare, quo certius conftat, JUST1NIANI}

tem-3.9. XLVII: 29. patet, quando herus jusjurandum poftu»

Ja-vit a _{férvo, vel pater a filio, quem ritum complures} arbirrantur fuifte teflificationem _{obfequii & devobonis}

jurantium inferiorum erga fiiperiores. Cfr. CARPZOV:

Annotat. in Goodvini MoC & Aaron. ad Lib. VI. _Cap. VI. & _{§. 2. Sed alias in jurejurando fiebat elevatio} ma-Ruum verfus _{coelum, quum Deurn jurisjurandi teftem}

advocarent _{prifci in veteri fcedere mortales, ut eum,}

veluti manu ad _{coelum,. ejus ledern, porrecta, digito}

o-ftenderent. Sie _juramenfo Denna in _{partes vocans}

A-braham Gen.. XIV: 22. alt: Levo manum meam ad Domi¬ num, Deum exceifum pofjeßorem _caIi c? terrce. Cfr. ]cc.

cit. ad _{§. i. Interdum etiam jmjurandum pradlabatur}

in _{Templo Hieroiolymitano, ftando coram altari i.}

Reg»

VIII: _{31. ut major jurisjurandi religio inceOeret} homi-nes Cfr. loc. cit. ad _{§. 3. Sequiori aufem & ipfo}

quo¬

que Chrifbi tempore, libro legis contre£hto, jurarunt

Judsei. Vid. Gundlingiana. P. IV. Cap. II. §. 5.

f) Cfr. Gundlingiana loc. fupra cit. §. g.

g) Cfr, SCHMIT de Cuitu Evangeliorum,.

W J o V

tempore, lege quoque cautum _fuiffe, ur juran tes Sa¬

cra

_Evnngelia

_contingerent

aut in manibus haberent /;). Feminis autem _{juraturis apud Chrikianos hilce}

temporibus non erat Iicitum Sacra cangere Evan-gelia, fed fakem digitos ad pe£his fuum adplica»

re i); _{quernadmodum etiam Cicrieis, pokquam}

fu-perkitiofa invaluerat au&oricas, inkar _privilegii re¬

perimus indultum, ut Evangeliis _{non ta&is, Ted} tam

turii

b) Hoc perfpekura babernus ex Novella VIII. Tir.

3. in _{quaiilis, qui adminikrandas provincias fufciperent,}

& _juramentum ftde!itapis _{praÄrent, hsec jurandi formu¬}

la _{prsefcribitur: Juvo ego per Deum omnipotentem, Ef} fi-lium _{ejus unigenitum, dominum noftrnm Je[um Cbriftum Ef}

Spiritum SanStum, per _{fantlam glorinfam Dei genitricem Ef}

femper virginem Mariam, Ef per qnattuor Evnngelia, qua

in _mambus meis teneo , fy1 per Sancios Arcbangelos Michas*

lem Ef _{Gabrielen:, puram conjcientiavi germanumque}

[er-vitium tue férvaturum _{Jacrati(fwiis noftris Dominis} Juk?-niano & Theodor^ _{conjugi ejus, c>ccafione tvaditne mihi}

ab corum _pietate adminiflrationis. _&c.

i) Hic mos _{pradertim apud Alamannos olim non}

modo _{obtinuit, fed etiam inkar legis fancitus}

depreben-ditur; _{quemadmodum pstet} ex L. I„. Alaman. Tit. Lvl.

§. 2. ubi hrec occurrunt verba: Tunc liccat Uli mulievi

ju-rare _{perpe&us fuum, Ef dient &rc. Hand abkmilem}

ojü-dnm commeroorat etiam Ovidius Lib. III. Amor, de

nuptiis Fluvii Amonis:

Suppoßäjfe manus ad pe&ora lubricus amnis

Dicitur, Ef focii jura dedifje tbori.

Haod tarnen diffitendum _{ek, juralfe etiam fem'nas}

per

quattuor Evangelia, prov.t conkat ex Epikola Arfenii

tt ) 9 ( «

tum coram _{poficis atque}

infpeCtis^ jurarent

_A);

quip-pe qui praecipaam

quandam

fibi fan&itatem arro-garunt,

quafi Evangelium

peöori inclulum

facra-tasque manus haberenr: onde enam a Clencorurn

juramenco folebat Laieorum dtftingvi juramentum

& dici _{corporate /). Sid quam primum}

exhibere-tur juramentum purgatorium, _{turn a jurantibus}

Cle-B ricis*

adjurandi formula adducltur: Juro egoEngeltruda D. tneo Nicolao _{fummo Pontifici univerjali Papec, per Pa¬}

irem Filium _Spiritum San cl_{um &} hac _Jancia qua-tuor _{Cbrifti Dei Ev}an_{geha, qua ore} ofculor, & manibus

propriis tango, &c. Cfr. DU FRCSNE Gloflar. ad

Scri-ptor, med. & infim. Latinitat. Tom. II. p. 154 & 160.

k) Hoc ipfum in Concilio Meidend ftatutum

no-vimus. Vid. Concil. Tom. III. Cap. 38. Hinc ftatuta

Ordinis de _{Sempinghnm. C. 3. Eligendi junt}

_IF.

_viri Deum _{timentes] ordin}em zefantes, qui infpeStis Sacro

Sanclis_{jurabunt, quod &c. Tabularium Prioratus S.} Ni-cafii de Mellento ann. 1211. foi. _{52. Ego vero Galterus}

Capellanus prsenominata dotnus, infpetlo Sacro SanSlo

Ev-angelio juravi, &c. ut loquitur Gregorius M. Lib. V1F.

Cfr. DU FR ESN E G lo«Tår. 'Tom. II. _{p. 155.}

/) Ifthcc' haurire licet ex Aurea Bulla CAROLI IV, in qua Cap. II. §. 2. applicatur hocce dilcrimen ad ipfos

Ele&ores, _{applicaturoque his verbis} fancicur: PeraSla

quoqué Miffa hnjusmodi, omnes Uli Eletlores (eu Nancii

ac-cedant ad _{Altare, in quo Mißa cadem extitit celebrata. Ti¬}

bi _{Principes Ele&ores Ecclefiaßici coram Evangelio beati}

Johannis, In principio erat _{Verbürg quod illic} ante ipfos

poni debebit, manus fuas peSlori cum reverentia Juperponant.

Seculares vero _{Principes Eleclores diSium Evangelium}

corpo*

\ _{IQ (}

ricis, _{tangendo Sacra}

_Evangelia*

_{id ficret 7;;). Et} quoniam non nuda, fed veftita, quemadffiodim vuk

STRYKIUS _{n), fuic haec cxerimonia, ut nempe}

o-mni _{gracia in Evangelio nobis annunciata}

excide-ref, _qui falfo _{joraverit; inde etiam fa&um efle}

in-teiligimus, ut n.on modo ad facra _{Evangelia, fed}

etiam _{per illa jurare cceperint <?). Immo,}

ingrave-fcente _{deinceps magis rnagisque fuperfticiofa}

religio-nis _{caligine, in fönnularrt quoque juramenti} eran-fiérunt non modo S_ _{Yirgo Maria, Archangeli,}

An-geli omncsque Sancti, fed Sa n£fco-rum etiam _reliquire,

quss manibus attingerent auc tenerent jurantes; id

quod permulta monftrofarum taliunv formuiarum

comprobant exempla, mix paffim _{proftanc & cui»} vis horum hiftoriarn _{temporuin evolvenci Tunt ob»}

via _p)«

jm».

m) De Ciericorum juramento pnrgatorio, ta&is Ev-angeliis, exhibendo Capitulum CAROLf MAGNI Lib.

V. Tit. 34. _expreflis verbis'hunc in modum fanclt:

Sa-c erdos _{fe facramento cor am popitla, fuper}

quatuor Ev¬

angelia dato, purgatum Ecclefia reddat.

12) Meletem. de Jurament. VII. Gap. I. §. 5.

o) Hoc conftat ex formula jurandi Judinianasa,

fu-pra (lie. b.) al lata.

p) Crebra iftiusmödi Juramenti in Antiquitatibos

Ecckliafricis eft mentio. Hinc _{Capitularia GAROLF M.}

Lib. VI. tit. 009. Omne facramcntum in _{Ecclefia, £f fu¬}

per reliquias juretur: Et quod _{in Ecclefia jurandum efl,}

vet cum 6 _{eleftts, vcl fi 12 ejje äebent, quales potuerit}

in-vefiire, Sic illuni Deus adjuvet, <f Uli SanSli, quorum

I ) 1I ( #

$. IIL

Sic non moåo brevicer pcrlufiravimns liajus

per

Evangelia

jurandi formuiae

primos

natales,

(ed

R 2 etiam

Iii. de rooiib. Norm. _{Delatistque SanBorum reliquiarum}

pbylaBteriis, manibus fnper ipfai npofitis, Deo nominato impri~

tnis_{juravit je contra omnes Uli auxiliari. Cfr. DU} FRE-SNE Glofiar. _{p. 155. Id quod pari etiam modo in}

Pa-tria nolFra oliro ufu _{receptum eile novimus: qua de re} adduxiile non _{pcentfebit Nobilif. Dn. AF BOTIN ita}

lo-quenfem: / fiälletfor at de Hednifka Svenfkefvoro vid Odens

ocb _{flere Gudars namn}, famt beßoto (in ed med dejpi orden:

Hjeipe mik (Va Freyer, fom Niorder och hin almatke As,

fkuile all ed nu afläggas vid Guds ocb helgonens namn> ocb

beßutas med deffa orden: Så Tant mig Gud hjeipe, Jung¬

fru Maria och St. Frich. Den Hednifka _Jeden att

emed-lertid hälla et blottadt Svärd i _{handen, forbyttes nu i den}

vidfkeppeIfen, at medan eden fvors, hälla banden b[ver

hel-gonens aflefvor. Däraf blef han kallad liflig Ed. Nec fi¬

lenrio _{pr,vtcreundum eft, quod Polyhiflor Nofter,}

Ge-nerof. Dn. IHRE in GIoiTar. Svio-Gotb. Tom. Ii. _p.

68- de voce Liflig hunc in modum _{commentatur: ubi}

de _{Jitrejurando fermo eft, id vocatur, quod fit fupra Corpo¬}

ra Sanclor_um, vcl eorundetn _{reliquias, alias på he!gedoma,} Germ, leiblich eid: _{opponitur rbl bokared, quod fit taBis}

Sacris _{Evangeliis. Alias liflig ed 0° latinc juramentum}

corporale iftud vocabatur, (quod a prcefente edebatur, atque

adeo _{opponebatur iyyßcpoo, fen Uli, quod fcripto edebatur.}

Atque' huc fpeTat formnia juramenti Regii in Codics

Chriflophoriano Kong. Bl. Cap. IV. § 8« hiice verbis

exprefia: Nu ägher Konunger Eedb Un fvärja a Book, och

bälgbadoina i handfinne halda, och fva fighia: Sva bidher

iach mich Gudb bullan badbe til _{lijfocb fjäl> Jomfrufancla}

belgha-A T_/\ ( C£$3

^ J 1 z \

etiam

_expofuimus,

_{quem, per omne id tempus, quo} fub _{jugo Papali tota Ecclefia Chriftiana quam}

maxime corrupta, depravata tenebrisque plus quam cimrneriis invoiuca _{fuerat, habuit progreflum,}

eum-que talem _tantumque, ut _{Evangeliis, Archangelis,} Angelis, San&is

_Sancforumque

_{reliquiis in} unum

quafi corpus compa&is, variae jurandi formule inde

enatae evaferint _{penirus monftrofap. Sed poftquam,}

feliciflimo tandem fidere & non flne _finguiari

Di-vini Numinis _{benignitace, faliuaris Sacrorum}

Re-formatio,

_fpiffas

_{illas, quibus obdu&us} erat

Chrifti-anus orbis, fuperfiitionis _{nebulas ditfipavent &}

Cle-ricorum erroribus _{pudendis fallendique artificiis}

lar-vam _{detraxerat; mox etiam jurandi formula non per}

Evangelia, fed per Evangelium concepta eft,

adeo-que repurgsta publicisque legibus ftabiiita, Seilicet quamvis, lite inter Affe (Tores Judicii Camerae

Im-perialis, Pontificiae religioni & Auguftanse

Confeßio-ni _{addiftos, de jurandi ratione oborta, primum}

qui-dem per Tranfaöionem Paffavienfem _{duplex for¬} mula _{utrique Religioni conformis, per Dezim ac} San-£tos, & per Deum atque Evangelium, illa Pontinciis,

hsec Proteftantibus fuerit conflicuta _{q)\ poftea ta¬}

rnen

döma tbe iach ahaldery at &c. Ifemque formula jurandi,

I _{egiferis praefcripta, Cap. I. Tingm. B!. L. L., quae ita} fe habet: Sva bidber _{iagh tnigb Gudb hjelpa, och tbe}

bal-gbaåoma iagh ahalder, at &c.

q) Cfr. Corps UniverfelDiplomatique du droit deGens Tom. IV. Partie III. _{p. 46. de Traniaition conclué &}

Re-cäÖ3 ) 13 V

men _per Receflum _{In perii 1555-} follemniter con-ventum _{efr, ut uns, in quam omnes} ab _utraque

parte coofentirent, jurandi formula, per

Deum

pu¬

ta _atque

_Evangelium,

_{maneret in}

Imperio Roma¬

no-Germanica faneita ac recepta,ad cujus _tenorem

jurandum eflet r). Kinc in Electione novi

Impe-ratoris notandum eft _{I:o, quod ab Ele&oribus, tam}

Ecclebafticis, quam Saecularibus, juramentutn, non

LingvaLatina, qualein Aurea Bulla erat conceptum,

fed Germanica exhibeatur. II:do, Quod Proreftantes eorumque Nuncii, ac Catholici non amplius

jurent

anff das H. Evangelium, fed promifctie

il lud hac

forma _{pmftent; zw dem H. Evangelio. HUcio}

_Quod

loco claufulse: Als mir Gott und alle _Heiligen

helf-fen, Catholici aeque ac Proteftantes hodie communi¬

ter hane adhibeant: Als mir Gott belffe undfein H.

Evqn-lig. §. 2. hare habentur verba: Ac queecunque Jcepe diciis

Induciis adver_{(ari videbantur} aut exiftimentnr, nihil tarnen

derogent, fed a Ccejarea of Regia Majeftatihus, EkBoribus,

item Principibus _ac Statibns refpe&wefuffirienter, _ut

ne-cejfe efl provideri caverique debent mediante huqus

Trnnja-Bionis _{Ccefareo quoque Judicio Cameree £? AJJefforibus Inju¬}

ria _{grcediBx intimentur ac innotefcant, ad enrum}

obfervatio-nem _{jurejw ando fuo adaStis, otnnino} Ulis fe _ut conformes

ob-temperantesque gerant, Partibus item implorantibus nulla

Religionis dijferentia vefpeShive habito, prout decebit,

opus-quejuerit, opem Juris Juftitieeque ferant. Affejforum quo¬

que aliarumque pevjonarumjuris jurandiper Deum

SanBos»

que aut Deum SanSlumque Evangelium, jovmula juraturis

€t

) *4 C €t

-Evangelium s). Sic _{viguir poflei}

_ha?c

_iurandi

for-mula in _{fmperio Romano-Germanico farta te&aque;}

fed in Convencu Ordinom _{Hungariae poft pera£hm} Regiam imperaforis CAROLI VI. coronationem, qute-flionem rnocam effe _{refere HOCHSTEDTERUS t),} an Proceftantes _{ad claufularn formule juramenti}

adjedhrn: ita me Dens adjuvet zf S. Maria & o-vines _{fanBi, qooque recicandam cogi deberenr.}

Quam ultimam de S. Maria & San&is _appendicem

Protedantes Tunt _{deprccati, in fui adferendo}

patro-cinium, canto minus ab iiiis idam _joramenti

clau-fulam _{poftulari poffe recitandarn, quo certins}

con-dat, neque Judaeos nec Turcas ad _{aliqood juramen*} tum contra fuam confcientiam _{unquam cogi, 8z}

prse-terea talcm quoque _{iurandi formuiam e diarnetro}

re-pugnare Art. XXV. decreci in _{prascedente Conven*}

tu _{Presbürgiend, quo ipfis ea religionis adferitur li.}

bertas, ut non fubjiciantur _{caerimoniis, quae}

doöri-nae fu$ _{Evangelien? integricatem feriunt,}

exercitan-dis. Ataue hinc etiam _{ed, quod ihitim poft}

Refor-mationem _{religionis Sacrorumque in Patria nodra}

falu-r) In Receflu illo Imperio ita exftat: _{Dafs die Form}

defs Eydes oder Sacraments (allerhand ungereimts fo ««ff

diefen Zmefpaltigen formen an Kaiferl. Cammar -Gerichte

künftig erfolgen mochte zu vermeiden) anff eine gewijje

maafs, als nemlicb aitff Gott und das _{heilige Evangelium}

zufteilen.

s) Cfr. SCHWFD. Tntr. in _{Jus Publ. Imperii Roma¬} no-German. Nov. P. _{Spec. Seft. I. Cap. II. §. 19,}

m ) u c n

falurarem, a G'oriofifT. Memor. Rege GUSTAVO

I feh'eiffimo _{plane aufpicio inftirucam* & ad finem}

perd vtterem iilam Papalem

jurandi

tormu*

lam _{exoIevilTe, haud dubitemus,}

_ejusque

_loco

for-mulam hancce _{jurandi per Denm Sanctumque}

Ev-angelium mox ufu efTe receptam credamus; licet ejus veftigia, quanturn nos quidem

indagare

potui-mus, in A£lis nodris] publicis _non exftenc _{ante an»}

mim _{15405 a quo tempore h^c} formula

frequentari

ccepic, viguitque ad noftram osque secafera u).

________

§jv.

u) Scilicet exemoln, qu-e huc fpeclant, complura

prö-flant. Sufficiat faltem _{paucis adduxide, I. Regecnenti Form}

i _{Weftergotdand. Dat. Nylodpfo den9, April, 1540,}

nem-pe Scadhollerens Eedh: Jag lofvar och [var uppå

Gudb och utbi Hans _{helige Evangelium, at &c. Vice}

Can-cellerens eller Secretererens _{Eedh, dock fynnerligen hvar}

for _{dg: Jag N lofver och [var uppå Gudb och Hans}

hel-ge Evangelium, att &c. Theris Eedh forn then menige

hjelpefkatt uphåra fkole: Jag N. IV. lofvar och [var up*

pä Gudb uti Hans helige Evangelium, at &c. Befittier«

nes eher Medrådzens Eedh: Jag 'N. lofvar och [var

up-pä Gudb och Hans helige ordh, att &c. Ridtmefleres Eedh:

Jag IV. lojvar och [var uppä Gudh och Hans beige ordh,

att c. II. _{Regeraents Rådens Ed, fora giordes på Konung}

GUSTAFS blotta fvård, Datum _{Nylöle den 10, April}

1540: Wi lojjve och [varje jamfäüelige och fynnerlige hvar

for [ii?b, uppå Gudh utbi Hans heliga Evangelium, att &c»

III. _{Konung JOHANS Kongelige egen Eed, den han gjor¬}

de i fin _{Croning i Upfala den 10. Julii 1569. — Sedan}

gjorde då Kongl. Maj:t fin Eedh, låfandes honom uthaf en

bok heel _{elljeft befkrifven och defs förinnan hål¬}

&

) 16 ( & $. iv.

Hifce omnibus (ic _{praefultis atque enarratis,} po.

fhikt um inßkuti ratio, ut breviter _{qüoque &} eno-date _{difpiciamus, quid de hacce jurandi formula} per Deum

Sanciumque

_{Ejus Evangelium jam diu}

tarn _{extra, quam intra Patriam communiter ufu re*}

cepta, fit itacueadurn. Hac autern de re varia inter eruditos occurrunc fententiarum _divortia,

quse o-innia & _{fingula recenfere}

atque _expendere,

impe-. rata non permittit brevitas*

Interim tarnen

cempe-rare _mihi non _{poßum, quin nonnuila}

atque pociora

hujus agitatse concroverfise monienta, quantum fieri

poteft, fuceincfce in fcenam _{quafi producantur} 8z cu«

ratius _{paulo examinentur. Refert SGHWEDERUS v)}

Wefembecium _{x) exiftirnaße haue formulam in ea«} dem vitio _{hsrere, quo antea Pontißciorura formu¬} la

det korteili g a_{fle aitfå : Jag JOHAN beder mig ja}

Gudtil

bjelp■) Hans Helige ord och Evangelium, fom _{i denne} book

författad dr, at &c. IV. Rijkfens Rådhs _{iijflige Fedh, den}

de _{gjorde vid SIGISMUNDI Kröning}

1594: _Jag N. N. lofver, tilfager ochi/var vidhGudh then Ahmecht_{igh, Hans}

beige Evangeliumgß och min _Chriflelige troo, _{Adelige dhre}

och _fanning, thet &c. Ridderfkapfens och Adelens _Iijfli¬

ge Eedh vid farorna tilfålle: Jag N. lojvev, _{tiljagher och}

jvdr, vidh Gudh Ahmechtig, Hans

_helige

_{ord och Ev}an»

gelium, fä och min Chriflelige troo, Adelige dhre och fan-ning, at &c. Ut jam recentiores filenno prsetereaoaus

jurandi formulas, omnibus jam dudum notiffimas.

v) SCHWED. Intr. in Jus Puhl. Imp. Romano.Ger¬

man. Nov. P. _{Spec. (ett. I. Cap. II. f.}

ip.

& ) *7 (

A

la laborat; fed _excipit

_SCHWEDERUS

monetque,

praeter rem non

modo

religiofum

effe

Welembeci-iim, nam Evangelium tamquam

medium

falutis

se-ternse rekte _{conjungitur cum Deo, tamquam}

caufia

principali, fed etiam

hane

formulam

in

Transaktio¬

ne Paffavienfi _a noltratibus, _ut verbo Dei _non

repugnantem^ elfe admiflam et hodie

frequentiflimam

ab omnibus admitti. Inter _Theologos

_-Reformatos

arbitratur G. VöETIVS, non fatis tutam videri

& evidentem enunciationem illam, in qua Deo cor*

dium _infpeäori

_{ér fummo tefiti}

_ac

_judici,

_{per quem} folum ideo jurandum efl,

Evangelium conjungitur

y); fed nullurn

periculum

fubelfe videtur,

quum

formula illa fano fenfu _{explicatur- Vulc autem} SPERLINGIVS formulam hancce _{per Sanktum}

Evangelium non

inteliigendam

elfe

de

littera

Evan-geliiy fed de

Verbo

Dei

Hypoftatico

h*

e. de

filio

Dei

z); fed non _opus efl:, _ut arbitratur

HOCHSTED¬

TERVS _{a), ad Verbum Hypoftatieum confugere,}

cum fenfus elfe poffit: ita _me Deus adjuvet, _per

pro-tnijfiones in Evangelio mihi revelatas; quali jurans

beneficiis in eo memoratis oblatisque renunciet ,

(i _{juramento non fteterit, ac viciflim obteftetur, fe}

vera adeo dicere,

quemadmodum

_vera

efle

credat,

quse in Evangelio

continentur.

Porro

etiam

BAL-C

DUI-y) Difp. Theol. fel. p. 156.

%) SPERLINGS Mofes Detonans Tom. 1. p. 733*

a) HOCHSTEDTERI.Diff. fel. IX. de jurament. §.

® ) 13 C ©

BUINUS

_{b) hane}

_{jurandi formulam minus probat?}

contendens, quod praflaret a tal)' formula juralnen•

ti _{prorJus abjtinere, quam in grätiam adverfar}

iorum

ea alio & _{forte tolerabih jenfu uti, /2? c222// /pyfo}

colludere videamun Sed KROMAYERUS iftam

formulam ceu Papalem improbac, _dicensr

per Evangelium cum granö faIis _{accipienda fünf.} Nota _{efl claufula juramentis ex Papatu ad nos}

translatts annex_{a, qu*e}

_obfer

_{vantur adbuc in Eccle•}

ßis Cathedralibus Reformatio & ritus inde proma¬

nans, ut nimirum ad tnitium Evangelii Johannis duo

appon intur digiti: ßc me Deus _adjuvet per fanffa

Evangelia c). Hinc viderhus non tantum _JurisCon*

fuftosy féd etiam

_Thcologbs

_{Reformatos pariter ac}

EYangeiicos, hane jurandi formulam , aut plane

im-probafle , auc minus certe probafle. Sed plura id;

genus alia judicia heic adducere non vacat».

§. V.

lam demum ad momentum controverfla? rite

explicandum devenimus. Scilicet apud Proteftantes duplex in ufu eft formula.- per Deum atque Evan¬

gelium

, aut nimirum

adjefta

claufula: ha me Deus

adjuvet, aut ctiam claufula his concepca verbis:

ita me Deus _adjuvet & _{Sancluni Evangelium♦}

ve!, ita me Deus adjuvet per Sanåfuin Evangelium, Sed in utraque hac claufula juramencum, quod per

Evangelium

nuncupatur, eft

intelligendunv

Etenim

q uaa*

b) Caf Confc. Lib. IL Cap. IX. qu. 2.

' _t§%

) Yö f*

. s i.y (

^

quantumvis in ipfa claufula vox

_Evangelii

_non adhi-beatur; id tarnen tanto minus _juramenti

natu-ram

ipucac,

_{quanto cerrius novimus, non claufulam,}

led sdfeverationem _per

_Evangelium

_{hoc conftituere}

juramentum, idque ipfum eciam fine claufula

per-fe&um efle, _{quemadmodum quoque GIoriofifT.}

me-mor. Regis GUSTAV! _{ADOLPHI Conditutio de}

Proceffu Forend edocet _{ä}, licet haud diffitendum}

(it, claufulam iilam hunc tarnen in modum

conce-ptam: ita me Deus ad]uvet, qua corpus, & ani?nam>

nodris _{jam cemporibus ufu invaluifie e\}

Quod

vero ad _{pofteriorem claufulam steinet,}

quse daphcem

exhibet _{lormulam, probe notandum efl:, in}

utraque ida _{per vocem}

_Evangelii

_{verbum Dei intelligi pofTe}

ac debere , & in utraque, nullum efle dubium, quin

fenfus _{queac tribui vero juramento accomodatus*}

Namqve , ex mence Proredantium, prioris formulas

fenfus elfe _{videtur, uc per Deum, qualem fe in} verbo fuo _{manifedavit, juramentum exhibeatur;}

poderioris autem, ut fub condicione _{prornilTionum,}

C 2 _in

d) vide Råtteg. ProcefT. d. 23. Junii 161$, ubi in va-riis iliis _{jurandi formulis per Deum}

fan&umque Ejus

Evangelium ibidem praTcriptis plane nulla adhibetur

claufula.

e) Ita fe res habet tam in cauflis _{forenfibus, quam}

aliis civilibus _{negotiis, ubi juramenta funt exhibenda.}

Cfr. _{Cap. I §. 3. & Cap. XVII {. 16. R. Bl. Item Tro}

och Huldbets Eden _{1772. R. Råds Eden år 1772. Lands}

Hofdmge Eden uti Inftruft. for LandsHofd. d. _{4. Nov.}

• ) ao ( $

in verbo Dei _{revelatnrum, juretur, quo intuitcf} urget THOMASIUS, iftam formulam hunc habere

fenfum : ha me Deus _{adjuvet, per promißimes}

in

verbo_{fuo mihi revelata$> non quaß attribuamus} ver-bo, prout litteris conftat, efficaciam

_/),

_{Unde fatis}

fuperque patet, alio fenfu per _{Evangelium jurari} a

Pontificiis, qui Deum atque _Evangelium

disjun-gere aut certe, tamquam plane diverfa, conjungere videntur; alio autem a _{Proteftantibus, qui}

jurisju-randi _{religionem per addicam Evangelii}

vocem

ve-lut motivum Chriftianis _{jurantibus proprium faltem}

determinant & nihil _{qjäå'otqicv inde inferunt. Hinc} DQRSCHiEUS rem _{jprofe&o acu tecigiffe videtur}

dicens: _{quando juratur zu Gott und auff das hei¬} lige

_Evangelium,

_{objettum religiofe invocationis}

ju-rijuranåo inclufa tantwn Deus ejl^non

_Evangelium;

ut adeo _{Evangelium vel Innitet vel difiin&ius}

expli-cet, quem Deum intelligamus, _{Jcilicet qui in Ev}

an-gelio fe explicavit, vel indicet _{Jubjeclum, quod jure} jurando digitis tangitur g). Dixerit autem

quis-piam, juramentum efle invocationem Dei ceu teftis

ac _{vindicis, ergo non}

_Evangelii,

adeoque

contor-tam ac verbis minus _{congruam illam effc hujus}

juramenti _{interpretationem, imprirnis quidem quum}

in confefTo fit, hane jurandi formulam a Pontificiis

ad nos _{tranfiifle, ab illis autem alio}

verbisque ma¬

gis conveniente fenfu intelligi.

Verum

enim vero

quem

f) Turispr. D'V. Lib. II. _{Cap, IX. §. 102,} not. _p,

ft ) 21

(

©

quemadmodum

verbis

qwhuscumqiie jurari

poteß,

modo tisdem tribuatur_fig

_mßcatusi

_qui\vi

_definnioms,

juramento convenit

h)\

ita

etiam,

hasc

jurandi

for-mula, _{quantumvis a}

_Pontificiis

_ad

nos

fuerit

trans-rnifla, null© tarnen iaborat vitio, poftquam per in¬

terpretationen juramento congruam

evaflc

repurga-ta. Sed _{porro forfitan} excipies,

acceffionem iftam,

feu _{conjun&ionem Evangelii cum Deo in}

_juramen¬

to _pro

fuperflua

efte

habendam.

Fatemur

quidem

lubentes, Evangelii mentionem , quae

juramento

in*

feritur, neutiquam

efle

neceffariam; fed

inde

non

fequitur , ut pro

fuperflua

ha-beatur.

Etenim eft

hsecce _{jurandi formula Chriftianis}

_propria

_{& quafi}

chara&eriftica, qua a Judseis- &

Gentibus,

a vero

Dei in facris PandeQris _{prtefcripto cultu alie-nis,}

di-ftingvuntur, unde etiam hoc

juramentum

Evangelicutn

& _{Cbrißianum dici poteft,}

_quod

_(ub

_promiffionum

Evangelicarum conditione

exhibetur,

adeoque

rnajus

perjurii evitandi motivum

probet,

quam

ubi

per Deum extra Evangelii & Verbi

reveiati Cognitionen!

juratur. Valet heic omnino

exquifttum

illud foli«

dumque Judicium,

quod

de

hacce

jurandi formula

per

Deum _{[anttumque ejus}

_Evangelium,

_hunc

_in

mo-dum _fuppedicat

_NobilifT.Dn.

_Dav.

EHRENSTRÅLE

Och_{Jörn detta}

_ordafått

_ej

_bör

_förarga

_någon:

_ty

_är

thet _{ej heller nödigt} att längta

efter ändring

ther-uti _i).

_C

₃

_{§♦ VI.}

b) Hoc ipjfum demonftrat WOLFIUS in Jur- Natur»

P. III. §. 889.

)22

( i?

$.VL

Coronidis tandem loco breviter etiam _explicusfte

juvat, qua ratione juramentum _{hocce, qnod per}

Deum _{ejusque Evangelium exhibetur,}

a

contefia-tione _{atque imprecatione diftingvatur k).}

Scilicet

ubi ad _{contefiationem oculos convertimus}

atque in memoriam _{revocamus, quse fupra ($.!♦) hac}

de re

commentati _{fumus, lubences quidem}

iargimur, fi adleveratio _{vel per Deum vel per Evangelium}

eo

fenfu _{inftituatur, ut adféramus,}

cam verum _efle,

quod loquamur, quam quod vel Deum pro Deo

vel _{Evangelium pro Evangelio, uti}

par eil , reapfe

agnofcamus , eandem non pofTe _non ad

conteftatio-nem _{perrinere. Ut vero}

quoniam hüic jurandi formulae eo minus is _{adjungitur fenfus, quo certius}

patet nos non aliter, quam per Deum in facris Pande¬

dis _{manifeftatum, fub conditione promiffionum Evan¬}

gelicarum, jurare; nemo non facile _{intellexeric,}

for-mulam hance a conteftatione _{toto, quodajunt,}

ccelo difcrepare, praefertim dum ad claufulam, quae fubjun-gi fölet, animum advertimus, quae five per Deum

dm-pliciter, (ive etiam perDeum _ejusque

_Evangelium

con-cipiatur, neutiquam fine _{jurandi religione intelligi}

pot-ed. _{Porroquod ad imprecationem adtinet, eam ad ifthoc}

juramentum propius accedere _{animadvertimus,} dum

claufulam _{adjici folitam refpexerimus: it}

a me Deus aå> ju¬

li) Quod ad Obteßationem adcinet, ejus differentia a

juramento facis _{perfpicua, quemadmodum fupra (§ i.)}

) *3 ( il

juvet, qua corpus

&

animam,

vel it

a

mc

Dens

&

Evangelium, vel

Dens

per

Evangelium

adjuvet.

Et-enim fi adleverans per

imprecarionem

generatim

mendacii &

_perfidiae

_vindictem

_eamque

fub

_pcena

damnationis arternas in fe depofcat; tum

nullum

eft

dubium _{, quin}

_talis

_imprecatio

_{pro vero}

haberi

_queat

juramento;

quemadmodum

fupra

(§

I.

Iit,

c.)

monui-ri us. Pröiride fi quis

promiffionum

Evsngeiicarum

ja&uram in

perjurii

pcenam

fibi imprecetur,

haud

negaveris,

veri

naturam

juramenti

id

induere, ita

quidem , ut

nihil hinc

juramento

derogari

dixeris,

quod

claufuia

rationem

imprecationis

prae

fe

ferre

•videatur, quarnvis de

cetero

juramentum

inter

at-que

imprecationem

in

fe

fpeQratam,

difcrimert

omnino fit manifeftiffimum. Sed

mihi in

praefen-tia non licet elfe longiori; interim tarnen,

iis

rite

perpenfis,

qu£

in

nobiii

hoc

argurnento

percra&andos

expofui;

fatis,

ut

opinor,

conllabit,

quantum

fanEti-^

tatis ac pretii juramento,

quod

per

Deum

Jan-dum_que

_e)us

_Evangelium

_a

_nobis

Chriftia-nis exhibetur, ftatuendum fit«.

%r:Q "Vt kV T;v f v ' . y: v * ii \».u 'nr:V- .<m .% • v. * i ^Vv.. I ; rui iBU.fiCnL. _iGiq g i' . ij-i '. ■ ■■:• _{n v:*...} ... ♦'ilf>■:' ■ : ' •y:> Qffi. _{:h;> V; uj i} • > ;•; Yip\ - ' i. } _.. - _{- i ■:aö $1} ; _p 'in oj3

h

-<b v.'«: . ; i •v "T _•?;? -j , /iVim.•'! _f!" r'1 C _{-ij r ;■}

-"ii hvira _frgå ..jnaqUäifhlinsrq ₃ii._{o si}

in

nÅ-; - flintis

um. 'V :) .v _{j[ mn [.}

•

\H ■ i" :ivc' | 0JR3 £i _{0' v} d _{q ".vv} f::i! _{s i} .

^ßnsTifiainn 1 .-V _{,icvi.jo icl}

puloqspt

■r;t.\ unrjU 00 _{;p pxviäcqinut ;i:rnq 5,3}

'ßifij'jiiD 3if/oi! ii, iV^Wt :Lui.?y _{iv.iif i}

^

ri{«fö

-,u*i

_mqbnia?B^,

_{.vnr?u äx:;}

_iia

_V

'

Vt> ,VV ■■ ■ y : .;

< _{:$*ji f-.-,,}