FI NI

PRINCIPIA PÖLITICA INSTITUTIONIS PUBLICAE.

QUORUM

PARTEM TERTlÅMy

CUM CONSENSU AMPL. SENAT. PHILOS. IN AC.REG.UPSAL,

FUBL1C0 BONORUM EXAMINI SUBJICIUNT,

FRAESES,

ERIC FI LE NI US,

phil. mag. et vice-bibliothecarius,

a TQU E

RESPONDENS,

stipendiarius regius,

MATTHIAS ELFFÜRS, *

UP LAND US.

in audit, gustav. maj. d. xxi. decembr. mdcglxxx.

H. A. M, S.

UPSALIAE,

Tytis JOH. EDMAN, Direct. et Reg, Acad. Typogr.

PRINCIPIA POLITICA

INSTITUTIONIS PUBLICAE,

PARS TERTIA.

CAP. VL De Ordine Civili.

Dicamus _Leges.

Leedevis aqitas

Virgilen. XI

ocialem efTe Naturam Humanam, novimus. Scilicet congenita quaedam Se naturalis inclinatio,

neceflita-

tibus phyficis primum, Se exinde ratiociniis

fulta, ad-

duxit homines, ut in focietate 8e commercio cum fuis aequalibus confervationem, fuique Generis propagatio-

nem, queerant. Evidens iraque eft, exfiftere Commu-

nitatem quandam univerfalem. Hsec, ex aequali Naturae

Humanse conformatione oriunda, confenfu nititur taci-

to rationalium Animantium, vinculo* quodam fociali ^, quod ffvfjwd&eictv vocanr, conjun&orum. Et,

ü re£te

a-

pud homines

fefe

omnia

haberent, legibus naturalibus

quod convenienter vivendum effet,

pacifcerentur finguli.

Approbatur quidem univerfe Se

benivolentise illius

atque

humanitatis lex , Se honoris, Se jufti ^ac sequi do&rina:

Ted pracclara licet atque confpicua fint

univerfalia illa,

Se Generi noftro communia principia moralitatis; ^non

tarnen eft, praeter Civilia Inftituta, quod interponatur,

Se, in tanta malorum moralium frequentia, firmatae fpon-

fionis loco accipiatur, ut re£te praecepta

illa

Naturae prudentioris obferventur.

Hujus Sponfionis

naturam, o-

M ngt-

$4

€ap. VI. De Ordine

riginem, fundameoraj vires, maximopere e re eft, ut bene noverint Cives, qui pa&o Sociali ihvicem obftrin- guntur. Eruendee itaque fimt neceiritudines 8c affechis

Humani Generis, cum quibus comparentur Hiftorica fa-

£la; de quidquid in hifee ^a violentia de ferirate alie«

num _, ad humanitärem, juftitiam 6c decorum, propius acceflerit, hoc inter ea, quae ordini in ratiociniis adhi-

bendo inferviant, referarur. Etenim, qui originem Re- rumpublicarum refte penfitar,

fiagaciori

fccum volutare

animo cenfetur, non tantum quo fa£lo coaluerint Socie-

tates Civiles, fed etiam _quo jure feil ps£lo esedem, du-

dum formatoe, confiftant. Hie erit iile Civilis rerum Gr-

dor ob evidenriam fuam non minus, quam ufum, ^com-

mendabilis Inftitutoribus Patriae luventuris.

In fodalitia ccire vicinos proeul dubio propinquiras ipfa locoruin faepiiiime fiimulavit: Sc vel fic prima: ori- gines Societatum frequenriorum, Sc, quae proxima origi-

nibus _, familiaritas, tantum praebuerunt voluptatis ^, uf, ordine naturali confervationis propriae atque muruae de- fénfionis fervato, ab exiguis Respublica nafei potuerit

initiis. Cum ^vero fociabili confortioni _{, quantum} fieri potuit, amici, ftirpern fuam propagaram felici negotio

viderint homines, adhibendam _quoque efle curam Sc indtiftriam, qua reddantur cultura fertiles agri, ut plura efficiant, intellexerunt $ Sc pariter^, qua vi£lus quseratur, colendam efle pecuariam rem, Inde ab hoc tempore kiduflxioresrationalium varias exeogitare artes coeperunt,

quibus non res tantum neceflarias fibi, verum eriam commoditares quascunque, fine d.etrimento tequalium, acquirere potuerint, Deinceps, ^cum nulla fint ignaviae pretia, cuicunque mercedem laborum fuorum tribuere, viriumque animte Sc corporis concedere proemia² neceffe:

£iiit; unde effe£lum eft, ut nihil potuerit, nifi _pgsjmutan»

CivitL

dis facultatibus, accipiendo fciiicet, Sc concedendo ex

iis, quae quisque promeruit, in naturali nia Societate

comparari. Hoc mutuum Homines inter auxiiium minus experererur, Ii forte lingulorum facultates perfe£te ae-

quales, & animi corporisq.ua don-a aequaliter ^a Natura effenr diftributa: nunc vero diffimilirudo facultatum ipfa

unius hominis a perfeclionibus åkerins facit _operas fuae pretium cuicunque", adeo ut condignam labore Sc _peri-

cnlo fuo mercedem quisque capiat. Igitur, quos apud homines, fpeciatim conlidefatos, animadvertitur, inas-

qualitas non origo malorum Societatis asftimanda erit, fed potius pro fundamento habenda profperiratis Socia-

lium. Velicitatis autem nomine , delideriorum feu _ap.

petituum legirimorum ^atque rarionalium ihdicamus ^com-

plementum. Ad hane vero felicitatem promovendam,

ad conciiiatidces atque adjutorias invicem pnrbendas

manus, evidenter perfvadet, impellit, cogit perfeflio-

num iila diffim.ilitudo, quam Natura formatrix ingenio-

rum viriumque humanarum, procreavit. Nec fublatam hifce ratiociniis voinmus asqualitatem naturalem *), qua

homines, generatim loquendo, facultatibus, feu Naturae donis _, gaudent iisdem. Non enim Tironi magis, quam

Ciceroni, vim refleäendi, abftrahendi, judicandique,

pernegare poflumus: fed quis eft, qui, cum concedat,

omnes omnino homines elfe Fratres, ^non fimul intelli- gat, magnam elfe differentiam Fratrum ?

Antiquissima omnino artitim merito habetur agri-

cultio, Lubentér quidem concedimus, quod fecundiori-

bus ^terrarum globi partibus non tot rantisque exigere

incitamentis necelfe fuerit, ac iis, quae fterilitate quadam laboraverint, ut redderentlaetas fegetes, Sc libertäre fru-

M 2

gum

*) Cfr. V lnflruclion Publique, p. 62. 63.

86

Ciip. F/. De Ordine

gum non minus, quam

earundem varietate, efficerent

Socialem vitam hominibus jucundam arque commoclam..

Agrorum tarnen

culturae antiquitatem, & quod fummo

fit honore habita apud frequentiores Fopulos ^,

qui opi-

mas incoluerunt regiones, probant

fexcenra annalium

reftimonia. Nec certe recentiorem eiTe nobilißimam ar- tem, quam noviffe dudum &

exercuiffe cönftat ...Adamum

atque Cainum #), probarent argumenta, quae-

adduce-

rentur ex difEcultate inventionis ferrearum machinarum, quibus uti oportuit, ^cum arare

Sc agris colendis pracefie

debuerint homines: fed altius repetendam elfe Generis

nodri aetatem potius evincerent. Nos

quidem

non

ul¬

tra, quae in arcanis fan&ae

Religionis

traduntur

litteris,

progredi ducimus

confultum. Agricolationis incremen-

ta Osiridi fuo, qui primus aratra follerti manu

fecifle

dicitur **), ^{una cum} Iside ^, tori

conforte, ^gyptii

at-

tribuerunt ***), qui infuper huic negotio

infervientia ani-

maliaj apin Sc mnevin, boves,

fummis honoribtis

orna-

iUnt. Osiridi quoque atque Isidi

Scytharum Gens

^, un-

de ortus Odinus noder, gratias

perhibuifle dicitur, quod

boüm uti minifterio in profcindendis agris docuerint. Si

illuftrifiima illa Saturni Regis Propago fcientiam terrae efFodendi vifcera a fuo Deorumque omnium famofiifimo

Patre didicerit* facile eruitur, quid fit potilfimum, quod

occafionem fuppeditavit Poetis,

Saturnia celebrandi

re¬

gna, & auveum illud

Saturni Jeculam.

Nobjs vero fatis fui'flet neceflitatem adferuiffe agri- eultionis, matris illius Sc nutricis reliquarum

artium;

un-

*) De Cnltio loquitor Sacer Codex, Genef. IV. v. 2. & fimul A.

dntnum hoc pa&o paradifiacum recepifle fundnm, ut eundern coleret at¬

que cuftodiret, prohatur ex Genef. II. v. 15.

**) v. Tibull. Lib. I. EJ. 7- v. 29.

***) ^v. Diod♦ Lib» I. p, 17. ig.

Ci^vi IL 8?

tmde ex naturali quadam fin i^t sequitate, ut, quam quis-

que excoluit, portio libi propria maneat. Föret eniro

valde iniqiiiim, ut tantam aliquis fufcipiat ^curam vel la¬

borera_, & rot expenla ferat, quot requiruntur ad terrae

alicujus Sc rei pecuariae culruram, line certitudine ^pro- prietatis. Narratur fabulofe formica cicadam, imploran-

tern auxilium , fuilfe aliocuta: ,sfi tibi traducere aetlivumt

"tempus ^cantu Sc delictis placuerir, nunc in raaximo hie-

"mis accentiij faltare ad eosdem modos difce. Pari ^mo¬

do increpitum & induflrius fine dubio vellet agricola

eum _, qui fuorum participare mercedem laborum ^cona-

retur. Quid enim eft negotii, quod prudens aliquis at- que providus fufcipiat, & in ^quo raultum operae ponat, cujus fruchim capiendi jus fibi, adflipulatione vel sequa- lium _, vel fuperiorum, non expetat idem? Concedunt.

quoque cundti, qui natural i quodam fen (it jufti Sc sequi ducuntur, quod ad fuam quisque utilitatem referat indu-

fbriae fuae proventus; ubi aliorum fcilieer prius acquifita jura non ipfi ofbciant. Hinc originern debet ufticspioms jus illius fundi, qui ante collocatam operarn nemini com-

petebar, nullius fere pretii

aeftimatus.

Ex eodem

fonte

derivatur quoque legitimes proprietatis jus, Sc poffeffionis.

fundi perpetuse, quam confenfu So dalium, fen pacto^v

conceffam cuicunque hand quidem negari poterit; fed

hoc ipfum pacium ex naturali iitiere trquitäte Sc rerutn ordine contendimus, non autem prcttcrnatnralitev, ut lo- qui ^amant, inftiturione tantum humana,

feu fupervenien-

te quadam ordinatione Politiea, vindicari. Non enim efl

Homo, qui in tranquillitate vitam, Sc fine ^metu, haud tranfigere velit; non elf, qui libertärem

agendi legibus

convenienter naturalibus haud defideret; nec qui alios

earum rerum ufu _atque fruetu, quse promeruit ipfe, fuo-

que cum periculo comparavit,

interdidos, Sc

^a

fundo,,

å quem forte legitime occupavit atque

excoluit, prohi-

M _ß bi~

88

Cap. VI. De

Qrdine

bitos difctipiar. Haec fi exoptara obtingat, fuarum qui

follicitus ert rerum vicem _, fe _quoque obligatum confi-

teatur, iisdem obtemperandi legibus, cum Forte aquali-

um jura in cenfum veniunr. Sunt igitur proprietatis ju¬

ra non nili mutuarum homines inter relationum confe-

dtaria, adeoque evidenter infcripta Natura? legibus. Quae,

fi fuiflent redle obfervatae, Civilibus infiitutis nusquam

indiguiflent Societates; fed Socialibus Natura? praeceptis

cum obtemperaverint finguli, quisque libertäre ^, fecuri-

tate, atque proprietäre debita Sc _optata perfrueretur.

Foétis quidem attendentium applaufus concederetur, cum adhuc perdurans cecinerint aureum Saturni Seculum; fed redargui refellique fola experientia, absquc fingulari qua- dam reflexione, animadvertcremus commumonem iliam prwhevam\ una cum hinc derivanda aquaHtate conditio- mim, qua utraque do&rina Philofophi ^tantum non o- mnes enixe ftuduerunt _imbutos reddere animos morta-

lium. Si exrtitiffe _unquam Commnnio quaedam primava dicatur, adftrui debet proprietatis jus univerfi Generis

noftri ad res fingulas; ufu enim frudtus gaudent, etiam homine invito, bruta animantia. Sublatis autem juribus,

terrarum occupationes praseuntibus, tollitur idea Commu- nionis, qua? juris notioncm involvit; cujus loco fubrtitui poterit res nullius^ qua? jus omne abftrahendo concipitur.

F.t vel fe, generatim loquendo, removerur vitium invi- dise & avaritiae in origine proprietatis, quam fibimet adferuerunt Civitates.

Verum redeamus ad proprietates, jure Naturte cau- tas, excultorum _agrorum. Novimus, quod

diäamina.

Rationis non adeo fan&e ferventur, ac oporteret, fi fa- lus publica in vado elfe diceretur. Sunt homines, ^ut perfidos & turpiora fcelera praeteream, qui virium fua¬

rum excellentia confifi, haud alia jura hac fua in de-

men-

Civ iIL

mentia ac ferkate agnofcunt, ^quam quae armata manu

defenfitari poffint. Quid, fl fiagitiofi quidam direptores

agrorum, atque vexatores, haud aliter ^ac _apum alvea-

rra fpoliare mons eft, in aequalium fuorum detrimentum

exiverint ex urbibus *), quo nomine Rerumpublicarum

incMnabula antiqui fortafle indicarunt? Quid, fi fue- rinc, qui ctrca quadam du£ti ambitione Heroicis illu*

flrandi, ^ut praejudieia ferunt, nomen fuum a£tis? Si Prin-

cipes, vel au&oritate quadam pollentes Viri, quorum rationem Sc profpeetum habuerunt ceteri, focietate con-

jun£li atque comites, dominium fuum dilatare defidera-

verint, _eamqne ob cauftam agricolas Sc paftores, qui in

vicinia eftent, fubjugaverint, Sc deinceps aliquam. fibi partem pendere ^ex proventibus ^{terrae, ex} laborum Sc.

lnduftrke fuae fructibus, Sc annuum conncere tributum, coégerint? Sunt famofifiima apud rerum gefla rum Au¬

ftores nomina Nimrodi, Cyri, Alexandri, Romulique;

quse animo Sc cogitatione comprehendi vix poffunt, ni- ll fubeat juxra recordatio Proavorutn noftrorurn, Sc ce»

terorum memoria Septentrionalium Populorum, qui me- ridionales Europa* partes vidtricibus oppreflerunt armis,

novaque fundarunt Imperia.. Quod vero de fummis Va- ftatoribus _atque Tyrannis dicitur, idem quoque valet,

ubi de terrarum Dominis, minori porenria praeditis, fer-

mo erit. Referta ejusmodi narrationibus Hiftoria eft:

hane loquor monumentorum copiam antiquorum, qua po¬

kus confervari pofteris debuiffent adtiones, in quibus

eluceant induftrise ornamenta, fagacitatis, juftitice, atque

benivolentiae, oc in quibus humanitas, omnisque generis

virtus eniteat, quam folummodo injici infortuniorum men¬

tio humant Generis, illiusque errorum Sc infipientiae,.

Interea tarnen cum effe _eos, qui rapto vivere afTveti:

fint,

*) Poliiica?n CC7T0 TYjS 7lohsao$ deiivari, notiflzmuni eft.

90

Cap. VI. De Or di

ne

fint, inter omnes

conftaret, probabiiiter conficitur, Pa¬

tres familiarum atque incolas ejusdem terrae ingenuos

omneSj quietam atque tranquillam quiceterum

fecuti fue-

runt vitam, coivifle in commilitia & confociationes, pro aris & focis pugnaruros; & in eo vehementer

gratula-

turos fibi, fl Fortuna Ducem obtulerit, vel Arbitrum ax- que Propugnatorem,

cujus

ope

jllatas vindicare valerent

injurias. Non igitur,

exa£te loquendo, originem Civi-

ratum praebuit tnetus; qui potius

diflipare videretur

con-

fociatas mentes: fed fundamenta jecit Rerumpublicarum prima, aut fliarum

virium fiducia, & virtutis iilius Viri,

qui agmen ducat; aut etiam

fludium proprias fibi

res con- fervandi, una cum experientia &

reflexions utilitatis,

ex conjun&ione virium capiendse, Accedit confervatioms

il-

lud fludium ratiociniis, & ponderatis propius conflliis;

probabilitati vero,

annalium fidei, & imbecillitati huma-

nte magis confentaneum

eft,

dominandi

cupidine duclos

fuifle primos terrarum Dominos' & Inftauratores

Rerum¬

publicarum.

Circumfpicienda funt nobis,

quae

ad hane

rem pertineant, omnia, & ab utraque parte

fubducendi

calculi, ne repugnare unum alteri videaturi

Sunt Nariones, _quee fixis gaudent domiciliis; funt,

qu£E ab uno loco in alterum, mutandi foli

caufla, de-

migrant. Si forte Paflores aut Venatores, absque Agri- cultoribus, fub Duce quodam fefe confociaverint, vel legum paftorumque vinculis obflrinxerint, ^non tarnen hinc Civitatis örtum flatuere licebir. Deflderatur enim

requifltum quoddam ex praecipuis, quae ad Rempublicam

conftituendam pertinent* Patriam loqiior, feu certum

legitimum terrae fundum, qui, praeterea quod indu-

ftriam gignat alarque, Hominum fimul certum numerum,

a patrimonio fuo feparari nefcium, fibimet adjungat.

Non igitur de aliis verba facimus Nationibus, ^quam

qua-

CivilL _9*

quarum fixas fedes inter fundamenra conflituendae Rei- publicise exputari poflinr. Abfit vero, quod innuere vi¬

detur Auftor libri, cui titulus, Theorie des loix Civiles,

ut Politica inftituta haud alio jure feu fuhdamento ^ex- ffruantur, quam quod Venatores, beftiis comparandi, fi-

bimet flagitiofe acquifiverint, fpoliando laborum fuorum prsemiis Agricolas, eorundem cum fimul maximam _par-

tem necefhtudinum fuerint depeculati. Haud quidem

inficiari poflumus, quod, manifefta quadam transgreffio-

ne legum naturalium fa£ia, violentas inferre ^manus iner- mibus potuerint, qui fcutis effent telisque parati: fed juxta obfervandum erit, pa&um metu initum Agricolas oppreffos ^non tenuifle obligatos. Evanefcunt igitur ini¬

tia Rerumpublicarum, qure line paciis legitimis, adeoque

•& moraliter neceffariis, vix ne hodie quidem fubfifte-

rent. Aut, fi phyficam tantum neceffitatém fpe£temus, quomodo hoc probabiliter confici poflir, agricolas, hofce operarios primitivos ^, ad perdurantem quandam co-

gi potuifTe fervitutem, qui robore & membrorum fir- mitate tantum valuerunt, quantum agilitate fua hoftes?

Agricolas inquam, quitotum fibi terrarum Orbem _pa¬

ratum, quo efFugere potuiflent, recipiendis viderunt?

qui coa£lionis infiiper fuerunt inexperti, iisdem fere ^ce-

terum notitiis imbuti, ac Venatores, adverfarii? Pifcato-

tes autem non nifi prastereundo loquimur, quum paucis-

fimte fuerint Gentes pifcatoriae, quibus fedes figere con-

tigerit locis fatis idoneis, ut inter Societates Civiles re- ferri polfint. Vagabundas autem Nationes perluftrare fi placeat animo, illuftretur exemplis illa veriras, quod Ih¬

ne fixis fedibus, homines, nullo metu, nullo malo, ad-

duci potuerint, ut imperium Civile paterentur. Norna«

des ab antiquis dicebantur Nationes iftae, feu potius mul-

titudines indomitas, quoe raptu vivere affvetae fuerunt,

& uno in loco cum per aliquod tempus remanferint,

N _mox

92

Cap. VI. De Ordine

mox antiquas fedes derelinquere, novas fibimet paratu-

ras. Sic Gevinanos Tacitus, Svevos C/esar, Scytbas Ar-

rianusj eodemque modo S/ws Procopius, & Huvnos

Ammianus defcribir: _{quorum ramen} Populorum civilia

inftituta anre adventum in Galliam, Hifpaniam, Italiam,

tacet Hiftoria , fidelis ceteroquin index errorum atque malorum Humani Generis. Si Nanones, ^non ita pri-

dem dete£las, nobisque cognitas, intueamur, gavifos effe

fua Patria Canadce incolas antiquos, Sc Pevuvianos, con- fuendum eft, eosque, haud fecus ^ac Mexicani, civilibus

temperatos iniiirutis : Braplien/es autem, una cum pluri-

mis Arnerica Africaque Populis indigenis, qui cerus te- nebantur nullis domiciliis, fed in defidia Sc incuria erra- bant vagabundi, reperti funt indifferenter »ferre ^ornnia, fuique impotes; adeoque haud aliter ac noftri Lappmies,

fieri Cives ^non _potuerunt probati. Suo in gremio plu-

rimos fovebat quondam Respublica Romaoa Italia Po- pulos, quibus inferendis Polirico fuo corpori, per fce-

dera Sc pa£ta conventa, fuffecit. Hase autem ailatatio Imperii, hac hominum civiumque abundanria, fine ^a-

grorum cultura, fatale adeo mälum evafiffet Romanis,

ac Imperio quondam Aquilonarium fopius repetita fue-

runt demigrationes Hominum, qui, defe&u alimentorum,

verPari in prada Sc fanguine cogebantur, neceffiraribus quarendis occupati. Etenim, ubi vincere cultura negli- gitur ariditatem foli Sc agrorum, non augerur numerus Venatorum atque Paftorum ^, nifi eorum damno, qui pri-

us terram inhabiraverant. Hase autem contraria funt

Divina, per Natura leges Sc civilia inftituta nobis pa-

tefa&a, deftinationi; qua jubet, ut ad incremenrum profperitatis tendat propagario atque multiplicatio Ge- neris, ^non vero ^ut perniciem illius Sc deftru&ionem mb

nitetur. Legitimus autem qui dicatur poffeffor earum rerum, qua, in frequentiori Populo ad vi&um Sc ami- dum

Civili.

93

&um neceflaria fint, aut ipfemet terram colat, aut etiam commutatis mercibus, facultatibus & merendi ftudiis, ac-

quirat, quae éx altrice terra hauferunt Agricolae. Confi-

reamur igitur, oportet, agricultionem Societati Politicte

effe apprime neceflariam, & fimul ^veram nullibi funda-

tam fuifle Rempublicam, ubi fixis fedibus adftri&os Ci-

ves, eosdemque legibus, ad jus proprii tuendum fancitis, obligatos, non Patria quaedam ^certa tenuerit.

Sunt igitur ingenui terrae filii ³ qui prima rudimen-

ta publicae lalutis atque privatse fuo labore ex agris eli- ciunt, quorum praecipue interfit Civilis illa inftitutio; ut- pote una, quae jura proprietatis, fundos fpe&antia, a

transgreffionibus legum naturalium defendere ^ac vindica-

re valear. Cum transferri ex una Civitate in alteram

reliquae proprietates terrae cujusdam incolarum poffint, praedia & pofieffiones rufticae loco moveri ^non poflunt.

Eo major igitur eft agrorum cultoribus neceffitas, libi

ab adverfariis prsecavendi, quo certior fit ja&ura, fi noa civilibus infiituris providearur, & quo evidentior veri-

tas_j quod imminentia faepiffime pericula nullis aliis pos- fint difcuti confiliis, atque comprimi. Praeter Rempu¬

blicam igitur nulla Talus excogitari potefi:; Ted teneren»

tur continue non minOri metu fufpenfi Agricolae malo-

rum, quae ab hoftibus evenire poffint, inträ Societatis

territorium vitam degentibus, ^{quam quae} ab Ulis ^? qui ab

exteris proveniunt regionibus. Ut enim proxime ad

veritatem accedit, hoftiles in agrorum cultores Tpiritus

gerere bellatores ^extraneos, vel vana quadam ambitione

duftos , vel etiam quos defidia compulerit, & ad quae- rendam vitio falutem coegerit immitior aura j ita quo- que non conjeftura tantum, verum etiam jufta fufpicio-

ne tenetur, abripi indigenas pofTe, flagitiofos nimirum homines, eadem invidia atque cupiditate Tpoliandi fuis

N 2 bo-

94

Cap> V}\ De

Ordine

bonis opulentiores, Evidens itaque

ncccffiras

urgeret

fi-

ne dubio fociaras mentes ; fi modo vak. Je unqu-aa Ra- tionis di&amina, iine Moderatore, apud uaiverfum Fo- pulum,

credere fas ii

t;

impelleiet, inqm.m

v

necclktas,

ut

fuas conjungant viics mcmbra Socictatis

cujuslibet ad

commune auxilium ^, quo iingulorum non minus, quam univcrße Socictatis, jura contra oppreiTores deféndanrur.

Ejusmodi uf>iverjaCm te*ra;

cujusdam tvcoLnum unituteni

atque cnfevlum,

ubi hat fttb auftumtate

q

inni

am tut

elur i

, ad communem promovendam falutem contra'tarn

indi-

genaiura injurias, quam

hoflilitates

exnaneorum,

Otdmis

Civilis nomine. nuncupanuis.

Quum ad Socierarem ineundam Natura

ipfa

compu- lerit, Sc fubfidia, quibus uti inur in perfectione quau'en¬

da , legibus naturalibus fint convenientia,

idem

iile Civi¬

lis Ordo merito Naturalis dicitur. Eßentialem veto crdi-

Tjem appcllamus ejusmodi

fubfidiorum

catenam,

iine'qui¬

bus propofirum non poilir obtineri.

Igitur, ii

^extra

Rcrn-

publicam ^, & absque

univerfeli quadam conjundione vi-

rium, non aflequi poilint debitam faiutem homines, nec vindicare _queant jus naturale ad ea, quae cuilibet fint propria; idem ille Ordo

Civilis

et'am

eßentialis habearur,

oportet. Sunt itaque ex ipfa rerum natura

Sc ordine

haufta Civilia illa infliruta, quibus ftarim acquiefcerent procul dubio homines,

Ii foret univerfa quaedam Natio

edo&a fatis, ^ur absque du&ore Sc indice peragere pos- fet, quae fuaferir poilmodum experientiae & rcflexionis

vis : fed probabilitati contrarium hoc eil, Sc

fubire

ani-

mum illa fpes fyiiemata confcribentium nunquam

debu-

iffer. Scilicer difcrimen ubique faciendum inter ^{ea, quce} oportuiffer effe, quaeque reapfe fuerint faepenumero pa-

trara: Sc vel lic providebitur ne

ratiovalis habearur

ille

rerum ordo, qui atiuaii oppofitus fit. Ea enim

eft

gra-

Civi l /V 95<

eT'ras humana? meritis atqtie infirmifas, ut, fl propoli-

tum pondeictur, hcud quidcm ex lcgitimo probatoque

coiililiu lemper ÖL ubique ca, qua? iaiutaria fint aquali- bnS) pioncilcantur. Fieii ensm potuit id, quod a.ecidis-

£e etram lapius teftaniur tot anualiuni monumcota, ur,

tum ramaiii extendere ladbis öl fines Imperii lui dilataie

voluerint Principes, vicinas lubjugaveriuT Familias, Gen*

tes , vei etiam coegeiinr ad Poiiticce ordinanonis regulas

diüoiutam quandam hominum multitudinem3 verum 11011

ex hac quidem ^, la tis inordinata, dominandi libidine, e- rit aeüirnanda inlbiturionum Poliricarum legitima utiUtas,

uitro confitemur. Heec enim evidenter fentiri öl expu*

tasi non potent, mli in ipfa

conjundbione

virium lub

audboritate quadam tutelaii, ^qua vindicenrur leges natu*

rales 1'andlione coadbiva, öl qua coniervetur communis, publica nimirum öl

lingulorum

^,

libertas, fecuritas

, at-

que proprietas. Interea tarnen,

fi vel

metum

dicas

prae-

builFe auiam inftiruendis Rebuspubiicis, vel violentiam,

vel muruam defenfionem, vel novarum rerum cupidira-

tera; ubique ramen uriliratis

fuu?

arque

coblervationis

ra¬

tio habita fucrit, necefle elb. Verum utilitas legitima

efle debuir, non immodeiata: adeoque , ü quid in jul ti in

Confociationibus primis Populorum obfervetur ^, non oo- flrum erit, idem inrer Principia Politica referre. Vis

enim omnis Imperii in confenlu

obedientium

lita

eft *).

Non autem ex viriolis iniriis, led ex legirimis Rerum- publicarum

fundamentis oritur legitimum Sociale Padtum,

quod nuilum plane

eilet, nifi obiigarione naturali nirere-

tur. Igitur non lolumrnodo

hiftorica conliderare fadbra

licet, _qua? fepius injulba fuere,

led etiam reébitudinem

padbi , feu veritarem

juris

^,

cujus lpecie Civitates coale-

lcere potueiunr. Quatenus igitur

rationalibus nititur Ci-

N 3 vitas

*) Livius, Lib, 1» c. 59,

96

Gap. VI. De Oråine

vitas fundamefttis, illius propofitum ^non poteritefle aliud,

quam commune bomtm *), privataque fingulorum Talus,

per aqui Sc jufli diftribunonem obtinenda: & hoc qui.

dem fenfu redle omnino dixiffet Machiavel, vqiiun Gou-

^vernement ne pouvoitfabfifter, fil ne recouroit fouvent å fes 1!'premiers principeNec feparari debere exiftimamus, quiåjuftum fit in Dodlrina de Societate Civili, ab eo, quod

utile appellari mereatur. Tendit propofitum in primis

noftrum ad Educatoriae Scientise perfedtionem; Sc in pra¬

xi femper monita utriusque Scientiae, Jurispubltci univer- felis nimirum, Sc Pohticcc, comparari debent. Ideoque

nec dubitamus principia ex utraque Dodlrina, ad inftitu-

tum noftrum facientia,, adducere. Nec Naturte aliquid

convenientius efle poteft ^, quam Civilis ille rerum Or- So, quem ex diftributione ceqai Sc jufli haud leviter pen- dere patet.

Quid enim aliud eft fenfus ille jufli Sc cequi, quam fenfus^'z/rÅr, quod fibimet finguli homines comparaverint per legitimum fuarum facültatum ufum, ad ea, quse pro-

pria eorum appellantür ? Eft hujus evidqntia juris ; eft

Rationis vis, quae hane evidentiam fufpicit Sc intuetur;

qua impediuntur vires boni Civis, quo minus earum mi- nifterio fraudentur alii homines iis rebus, quas Natura Sc

induftria cuilibet conceflerit» Hinc ftne difficultate ju«

flum Sc aquum in Civitate determinatur\ Sc fimul intelli-

gitur, quae fit vera origo proprietatis, cujus legitimo Sc

non impedito ufu frui conceditur ab omnibus, qui, fibi¬

met iplis relidli, ^non paftionibus obruuntur, ^nec igno-

rantia, nec nimio fui amoris Sc commodi ftudio

,°nec

praejudiciis inveteratis laborant. Interim tarnen ad Ra¬

tionis didlamina, feu Naturae leges, quibus fenfus ille

jufti Sc sequi confirmatur, fruftra fsepenumero _provocat is,

*) v. V inftruclion Publique, p, 71, 72»

Civit% ₉₁ :is, qui fuer.it infirmior, cum vindicandi fibimet jura for¬

tior poreilate gaudet. Sunt Politicae inftitutionesquibus

unice temperari ad juftitice trutinam intequalitas illa na¬

turalis pollit virium humanarum, eo gravius addendo pondus ifti robori, quod ^ex unitis omnium voluntatibus exoritur, quo magis fingulorum defideria ad proprium

fuum commodum inclinent.

Non certe mediocri ufui eiTet Politico, originem Re- rumpublicarum ^, narrationibus Hiftoricorum exafle con-

venientem, (i conferre valeat cum rationalibus & legiti-

mis Civitatum initiis; cujus comparationis ope accurarius

volutari poffenr inter fe r.ationes rerum. Sed differunt Homines, öl tanto magis univerfse Nationes, rerum a-

gendarum modis Sl ordine ^, ingeniis, moribus, variisque

aliis circumitantibus rebus, adeo, ut origo Rerumpubli-

carum Hiftorica ad inflar typi cujusdam certi öl unifor-

mis neuriquam referri poffir. Adeoque, ne quid Inge¬

nium excogitet, ab hiftoricis fa£lis alienum, iisdemque

contrarium _, li ^caveat Philofophus, fatis erit. Ut dome-

fticum illud, quod Patriarchae tenuerunt olim, imperium propius accedere Monarchie® regiminis formte, ^quam

cuidarn reliquarum, certo refpectu dici poteft; ita quo- que novum additur pondus eorum fententite, qui Monar-

chiam antiquiffimum fuiffe imperii genus, quod elegerint homines, nullis ^antea Civiiibus vinculis obligati, ^ton-

tendunt. Non certe lentas iniifle folidasque communt- cationes öl confilia primos Civitatis cujusdam Tnftituto-

res, conje£Iura affequi licet 3 non fanxilfe öl ordine dis- pofuifle leges quasdam fundamentales; Sl ^ne quidem

concordia tantum valuifle, credere fas eft, ut pluriurn

deleftus perfonarum haberi poruerit, quibus Magiftratus

honor Sl au£loritas ma$darerur. Tor enim comprehen- Tas animo öl prteeuntes ideas ifta omnia

poftulant,

ut

an-

98

Cap. VI. De Ordine

antiqiiioris tevi irhperitiae nulla ratione conveniant. Ve¬

rum ümpliciter ornnino efl'ent fubducendi calculiq fi ^mo¬

do hac hominum aetate capacicatem in animo ^, rariociniis relidbam, fuilfe putemus. Cum fcilicet Nario quaedam

•intelligere coeperat univerfa, defiderari judicem, cujus

ope lices Sc controverfiae exortas enodari atque dirimi

queant; cum experientia edodli fenflm omnes rarerent-ur, frequentia beüa, quse cum vicinis gerere folebant Popu¬

lis , poftulare Moderatorem ^atque JDucem, qui non tan-

tum audloritate apud omnes plurimum valeret, verum et- iam confiliis Sc fortibus faftis experientiam militarem

dudum comprobavißetj cum infuper forte hunc vel il-

lum efle exempli redii Virum domi militiarque, opinio publica tulerit; ^tunc Eidem ünguli fefe fubmiferunt. Hic

Ii defideriis Commilitonum fatisfecerit, _tegre Majeflatem ipfi poftmodum unus vel alter Civium adimere potuitj praefertim fi forte confirmata

fuerint

Ipfius in univerfam

Societatem promerita ^ex auguriis Deorumqtie praefagiis

atque miraculis, quibus rudia Sc agreåi^a plerumque line

mora fefe credula praeiliterunt ingenia. Quomodocun-

que fe lisec ipfa Rerumpublicarum initia habeant, de ne- ceffitate tarnen inftitutionis fummae cujusdam Sc abfolutse

Poteflatis convenerunt procul dubio omnes, quotquot il-

lius notionem, Sc ultra Parentum Lares concipere gu- bernationis cujusdam ideam cpnceffum fuerat. Sunt ^va-

riae regiminis formae : reliquas tarnen, praeter Regalem

atque judicialem ^, feu quam Monavcbicam nuncupamus, nusquam gentium propofitas Sc conceptas animis fuiffe, propius fidem eft; niii facultatem prasbuerint incommo*

da, quae ex Monarchici abufu imperii fubinde provene- runt. Sed quid formam regiminis loquar? Rerum huc

usque ignoratarum rationes penfitare ^non potuerunt pri-

mi Cives; fed potius nusquam praemeditato cuidam con-

filio Sc maturis hominum ingeniis origo Sc incunahiila

Ci-

C i vili. ₉₉

Civitatum attribuenda funt. Verum, ii Gracice quondam

incolas obedienter imperata fui fecerunt Cadmi; ii Attica

ad obfequium reda&a fuerit Thesei; ii Svecia olim ad

r.utum Sc arbitrium fem^et compofucrir Odinij heec certe dominationi Heroum fa£la obtemperatio ex admiratione potius Civium repetenda ed, quam communi adfcriben-

da cuidam confulto vel prudentiori decreto, quod firmi-

ori Incolarum niteretur fpe, fore felicitatis fuas florem,

fub tantt um imperio Virorum, omnibus numeris abfo-

lutum. Ådmirationi humanae accedifle viderur religionis

vinculum , quo obdri£tos olim fuiife homines ^, legimus, qui, creduli refponfis, a iimulacris Deorum redditis, fa- pientiorum faspenumero Virorum placitis dirigebantur.

Proclives igitur ad Civilem vitam homines, etiam

cauilis .legitimis, cur prasoptetur, ignoratis, confideravU

mus. Nec fubeffet certe ratio Civitatem fugiendi ^, feu,

cur de übertäte naturali aliquid praejudicati afferant, ii, propoiitis ad amuiiim rationibus, priorem ^, feu licentiae

iibi datum fatalem fore fciant. Redat igitur, ut medita-

tionibus relinquamus nodris, quid de Patlo Sociali illo,

tantopere decantato, fentiendum iit, feu quomodo ad u- niverfalem, fub au£fcoritate quadam tutelari, confenfum

atque unitatem, qua vindicentur iingulorum jura, & ^com¬

mune obtineatur bonum , tendat naturalis, Sc eflentialis idem, ille rerum Ordo, quem Civilem appellamus. E Na¬

tura rerum haurire omnino licet illas, quibus proprium cuique attribuitur, leges, Rernpublicam fua quae virtute fulciunt; quaeque praebuiifent eidem etiam indituendae occafionem, fi fatis experientiae

conti^erit multitudini im-

perira: atque rudi. Sunt, inquam, nas ipfae leges, qui¬

bus iinguli Cives ,qui inträ Societatis territorium ^manent,

ad Sociale illud Paäum, faltem tacite ^, fed quotidie, in-

eundum depofcuntur, perfuadentur, flagitantur. Neuti-

O quam

100

Cäp. VL De

Ordine

quam igitur leges, quibus juftum vindicafur Sc tequum% ex mera quadam conventione inrer Societatis cujusdam

membra derivandae funt; Ted PaSlum illud Sociale Primi- tivum, cujus mentionem toties injiciunt Poiirici, aut nus- quam exitirir, ^aut, quavis data occabone initum, ^rea- pfe idem femper Sc ubique manet inrer Cives , qui Pa¬

triae legibus, inftitutis, Sc forrunae acquie cunt, iua forte

contenti. Etenirn de fui confervarione promovenda qui-

libet Civis quotidie cum Republica, ejusque Adminiftra-

tore, convenire cenferur. Quod ut obnneatur cornmo-

dum, faiutem totius Reipublicae (e pro virili promotu-

rum_, legibusque Sc inftitutis Civilibus obtemperaturum ^, pollicetur Civis atque pacifcitur. Hoc certe PaSlum Sa- Chile eft liberum atque legirimum ; quod qui fregerit,

peccat, quippe cum in Natura ipfa Hominis fundatum

fuerit fui illud Confervationis Studium.

Verum _ut, qui de utilitate ac neceftitate ejusmodi SocialisPa&i inter fe tacite concinunt, Cives, iidem quo- que, rebus folide circumfpe£tis, rationes juftas Sc legi- jtimas ftmul deponere atque referre valeanr , quibus fir-

miter efte ftabilita Civilia jura &, hifce quae refponde-

ant, officia,. conficiatur; partes funr atque munera Do-

<ftorum EducatricU in Republica Sapientice.. Hi, cum re-

ru n veras forte non placeat cognofcere cauffas , ad ar- bitrium feu pa&um fuperveniens humanum incomniode

fatis. con<ugere. folenr. Cui enim ufui inferviat PaSlum, quod Narurae ^nec conveniens fit, nec contrarium , haud

bene intelligo: non enim eft, nifi naturale vinculum, quod obligat; Sc pafhim per fe, nifi obligationem pa-

riat, nulium erir. Altius igitur, fed ^brevibus tarnen, i-

nitium rei demonftrandae _peramus. Cum _propagara fo-

bole multiplicatum fueritGenus humanum, fine mora in-

telligitur, Homines, iociali natura beatos, non nifi labo-

Civ ili. loi

re & induftria comparaturos fore, qute neceflitatibus vi-

tce fufficerent; &, crefcente poftmodum experientia, confirmari ratiociniis _quoque fenfum sequi juftique illum,

quo propria cuivls habeanrur ^{ea ,} quae fibi quisque per le- gitirnum fuarum facultatum comparaverit ufum: hinc de- nique ^, idem jus proprietatis ut fumma accuratione de-

fenfitare ftuderent, compellebantur finguli. Confpira-

runt veluti, idemque 6c unum fenferunt Sociales omnes;

praefertim ne fedibus fuis pellerentur, cavere difcupie-

bant terrarum pofleflbres. Mentes igitur fuas confociare deprehendebantur Sociales^j fed vires in unum fuas ad

commune auxilium conferre , hoc inaequaliter, varioque

eventu gerere potuerunt diverfae Nationes, Interea ta¬

rnen, quomodocunque id ipfum fatum fuerit, 6c inge¬

nia Popularium coniociebantur, 6c vires, neceffitate fcili-

cet praeclara magifira. Hane vero ingeniorum virium-

que confociationem, licet vel exoptantibus bonis omni- bus, non tarnen habuifle tantum efficacitatis, experien¬

tia docet, quantum fit fpeciofa diéhi, nili, conciliatura

anirnos fingulorum, viresque, una voluntas ^, una vis,

autoritäre florear, Perfonte cuidam Imperanti conceffa,

qua confervetur non minus univerfie Reipublicae falus,

quam fingulorum Civium. Satisfa&um fit hoc modo o- mnibus atque fingulis, oportet, Societatis cujusdam mem- bris, quec itnre pactum cenlentur Sociale vel Civile; hoc ed, quod confenfu quisque tacito approbet ordinem il¬

lum naturalem vel civilem, quem cetera Societatis ejus-

dem membra fequuntur. Igitur, fi quid novi 6c adven-

titii in Sociali illo Pato obfervandum erit, non naturam feu effentiam Societatis Civilis idem, fed formam illius

6c adminiftrationem imperii referier. Notifiimum enim eft, quod promiflor non nili ex obligatione, cui fuerit

obnoxius, teneatur: adeoque , fi vel maxime expreflum

fuerit patum quodcunque, ^non ramen Jure Naturali o-

O 2 bli-

102

Cap.

yi. De Ordine

bligare homines, patet, nifi legirimum fuerit idem. Le¬

gibus Fundamentallbus, fine omni dubio conjunguntur ar-

£tiffimo nexu Cives cum Perfona Imperanre: non autem, exa£te loquendo ^, vi pa&i, niü liberum arque legitimum fit, obligantur; Ted obftringuntur invicem, Moderator

rerum, 8c fibimet qui fuerint Subditi, ob naturale _atque eflentiale vinculum, quo tenetur Societas univerfa, fuam

quaerere confervationem, libertatem _atque florem; nec

non Princeps, falutem fuam atque gloriam ^promovere.

Haec ^cum plana admodum atque aperta fint, fequitur,

nullo pa£to fuperveniente 8c novo inftituta niti Civilia, fed, quod Sociale Paclum nuncuparnus, una cum tota

Jnftitutione Civilis ex confecutione quadam naturali pen- dere Ordinis, in rebus humanis obfervandi»

Qita ratione igitur dicenda fit extraordinarium bo-

num Civilis Inftitutio, difficile intelle£lu erit: nec Pra- ternaturale aliquid appellari poterit, antequam fatis ex-

preftis definiaiur rerminis, ubi non tendant ultra Natu¬

rs vires. Societas ^enim Civilis non erit minus natu»

ralis, quam ea, ubi ordo civilis ignoratur. Eft Natura,

aut rudis 8c incondita, quae Rarionis diktamina haud fa¬

tis, fi fenfus primos excipias, noveritj ubi non poteft

non falutaris elfe Civilis illa Inftiturio: aut exculta ma¬

gis atque polita Natura eft, 8c Generis Humani leges uni-

verfales edo£ta. Haec, vel immorigeros vi coa<ftiva teneri

debere ad officia prsftanda intellexit; vel non concepit

animo Civilem illum, atque neceflarium rerum ordinem.

Si prius; Societas Civilis dicitur: fi pofterius j an debi-

tam adhuc perfe&ionem nafta fuerit Natura, feu, quod

idem eft, an proprium fuum commodum intellexerint re£le Homines, dubitari poterit. Politior autem illa, 8c civiliter inftituta, Natura aut confiteatur, necefle eft, imperium exerceri, 8c Leges Civiles fanciri, fecundum Ra-