1
OCOM .ΜΕΝΤΑ TI ONUM
STOlCARUM
PARTICULAM DECIMAM QUINTAM
VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL,
PR^SIDE
NICOL.
FREDER.
BIBERG
PH. KT J. TT. DOCT»
ΕΤΗ. ET POLIT. PROFKSS. REG. ET ORD.
REG.ACAD, LITT. HUM. HISTOR. ET ΑΝΤΙQU. HOLM. MEMBSOi
PRO GRADU PHILOSOPH1CO
PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT
OLAVUS UDALRICUS HEDBLAD
STIP. AHLL0FV. WESTMANNO-DALECAKLUS»
IN AUDIT. CTJST. DIE XXX MAJI MDCCCXXIi.
Η.- Ρ. M. S»
UPSALI Μ
Iii SACRAM REGIAM MAJESTATEM
magn^: fidei viro
sümme reverekdo atqtje celebeerijmo domino
Sc g. thfeoli doctori
pastori primario consistorii urbici pr^esidi REGII ordinis DE stella polari membro
ACADEMIiE SVECANJE ogtodecemviro
SACRUM
voluit dcb-uit
nniverialem, qualem efchicam concjpimus, nullum prorfus,
five aétiones ipfas, five agendi coniilia uiotusque
animo-rum fpeétaveris, fpatium licito cuidam pperire, qufppe
quod nudara involvere videatur indifferentem moralem,
primus aperte Fichtius confesfus eft, Ferventi inftabat operi Schleiermach erus, rigorem fententise Fichtianae cum fenfu communi apta dialexi conciiiare ftudens,
refi-duarnque notionis vim eo reducens, ut, misfa omni
po-ßtione > in aélione generali, abfentibus notis
individuis,
nondurn ethice determinabili, aut nihil omnino* niii hunc ipfum defeétum fignificaret, aut problema fimul
propofi-tum contineret, quo, completis,
quae defiderabantur, no¬ tis, quaefita determinatio provocaretur. Album utrius-que philofophi fententias calcuJum addimus: addita tamen illuftrandi* aut, ii opus fuerit, corrigendi quoque gratia,
duplioi admonitione; una, determinahiiitatis refiduae* in omni, quae licita vocabitur, aétione, rationem ex eo pe· tendam, quod limitibus acäionum, quos ofikia negativa exprimunfc aut jam expresl'ere, generalis aétionis con-cep-tus ne quidem repugnare posfe inveniatur: altera,
fallo omnino utrumque philofophum, maxime
vero
Fich-tium, praefumere no-bis quidem videri, notionem e
di-feiplina ethica eo maxime nomine relegatam, quod omni
poiltione deitituatur, difciplinse tamen juris, toto quippe coelo ab ethica diverfae, ad aliam quamvis
legem relatam, fundamenti loco fubfterni posfe t), Quod irritum
pror-Ρ fus
t) Qtjamobretn ex una parte in excesfu heic peccavisfe Schleier-machep.um pistaojus, quum aftionern, quaradiu
notae, quas
de-fiderat, individure defint, non niii ut tncdificationem
animiaut mu¬
tationen* univerfi concipi
oportere poilulat: ex altera in defe&u
peccavisfe Fichttum fufpicamur, quum, alias quidem, fed nec
minores tamen, eumdem liciti
fus Fichtio conftlium cecidisfe,, fuam juris difeiplinam
conftruenti, alia aptius occaiione explicabitur. Sed, his misfis recentiarum controvf-rfiis, quae tamen ipfae,
quan-ta tractari iftiusmodi eonceptus cautione oporteat, in* figni femper
documento
erun ;id
unumin
piaeftnti
tx-aminare operae, fi adbiberiulla
posfet,
pretiumduce-remus: ptudenrms antiquiores
vet faitem innocentins
hac eadeni
οί^οίφο$ι&ς
etbicm notione υiifuerint5
aurecentiores% Nam prima certe philofopbo princepsque
laus exiftimanda, adcuratam veritatem exbibere^ neque altera tamen contemnenda, adftruere vera, falfa
repudi-are. Qua in quaeftione
transigenda»
nonrnultum
qui-dem, fed tamen aliquld a Sroicis etiam»fuuin
maxime in poftrema^ quair»defignavimus»
Hgriificatione
μέσονtra*
ctantibus, aoxiiii petendum exiftimaverim.
Nuilarn
nem-pe actionem ?
exigui
quantumvis
mom enti
videatur»
per fe ethice
indifferentem
esfe,
ipfamqne,
quaeheic
concipitur,indeterminabilitatem
numquainabfoiuram
con-cipi oportere,fed relativem continuo et temporanam»
bene, monente etianm
Schleierstachero,
inteliexisfe
Stoicos credidens; quippe qur eamdem actionetn, quam*
generaüter conceptam ,
indifferentem
judicaverant,
afa-piente peractam, notam mox
indifferentiae
amittere,
ad
ipfamque deincepsκχτοξΒωματος dignitatem
adfcendere
posfe, difertis iaepius verbis pronunciasfe videantur.
Quam
primarium et fonöatrientalem cogitatum, premere diffkukates
non animadvertereU Cojvs vitii an particeps qucque fuerit
Schle-iermaeheruSi cum probabile iit, ex ea tarnen bortim conce-ptmim criii, quam inftituit, non Jiquido pattre fponte concedi-»
Quam quidem qul
folide
intellexerinfe
obfervationem,
iingulari liaod raro apud Stoieos rationeu) expresfam
e. g. ''dsri quoddam etiam ττεξίτηχτεϊν,
onxhsys<Bcx,t
cet.fa-pientis vel
Aoyi/,ον?
eosfirriul
inrelativis»
quasabfoluta
omni pofitione deftituantur, totum quantum liciti moralis conceptum verfari concesfuros esi'e, crederefas fuerit.
Fatendum tarnen frigide fingula confideranti, magno fem-per indiftinctum Stoicorumloquendi ufum
impedimen-to fore, quominus exacte judicetur, qnanta in his rebus
ex rigore analytico Stoicis intelligentia cesferit.
Cui
quidem vocabulorum concretioni
apertisfimam
fignifica-tuum in toto hoc genere obverfantium cognationem oc-cafionem praebuisie, conftat. Neque enim, peracta qua«litercumque hac noftra analyfi, monere abs re fuerit; plu-rimum quamvis ex noftro judicio discrepare videatur ultimus, quem nuper finivimus, τα μέσα iignificatus ab
eo, quem τω κχ&ηκονττα τελειω pofteriorem adiignavimus, esfe tarnen exempia actionum, quas utrique clasfi,
di-verfo licet refpectu, vindicare multis indifferens videbi«
tur. Eligat vero ex iis, quae attulimus aut afferre
po-tueramus, cautus lecfcor ipfe fibi convenientia. Eftoque
penes eumdetn, rite, quae fummatim adumbrare conati
fuimus, penfitatis,
judicium,
quantam qualemve antiquio·res cum recentioribus collati in tota hac re tractanda
aut excufationem aut laudera quoque meruerint.
§·
7·u) Ipfi nempe, cui admodum indulgebant, ideae fapientis normali con» venientisfima« Quam commodam magis, quam exactam notiones ethicas tractandi methodum, quum et pluries recurrat, nee rar·
§
7.Itaque Stoicis egregia, ni
fallimur, laus manebit«,
ipfam pofitivam raκοοτοξθχματος
notionemadcurate
de-terminasfe: oppofitas aut
contradiftinctas
ra μεσα aut raκαθήκοντος notiones parum interfe follicita eosdem opera diftinxisfe, qui acerbius culpaverit; eum
perpendere fas
erit, nec ex negativis
conceptibus exhauriendo
heic
con-fiari pofitivam notionempotuisfe,
nec exnegativis
determi-nationibus ad pofitivas aditumullum
autregresfum
pa~tuisfe. Quae contraria omnino, a
pofitivis
ad
negativas
progredient!y
addita
reflexione, ratio
eß.
Id
certe
fua
Stoici disquißtione eifecisie cenfendi, ut, quum ex
duo¬
bus omnioo locis actio quaevis fpectari dijudiearique
pos-fit; uno, ex ejusdem in adfpeetabilem hane rerum
natu-ram efiectu veßigiisque, quae agendo fenfibili rerum or¬
din! minus magisve caduca irnprimuntur;
skero,
exfonte ejusdein interno et
fubjeetive
ratio-naH,
qui
intelli-gjbili fimul rerumordin i
finique, qui agendo
intenditur,
totali objective eonveniat: utramque etrigide
menfuram
fepararent, et,
exclufa illa,
huic ioli pretium
aetionum
morale conßituendi provinciam vindicarent.·
In
confenfu
enim objectivi cum
fubjectivo:
i. e.in
familiaritate,
utheic eumdem interpretari confenfum sequum erit, quam
vis illa univerfi, quae cuncta regit atque continst, cum
ipfa, quas
conicientiam tenet atque
moderafcur, humanse
rationis vi atque indoleiibi
condidit,
conditamqueintiuiis
conftitutionis univerfaß radicibus religavit, ultimum noti minus obligationis, ut recentiores ioquuntur,
moralis,
quam
coni'pirantis,
utantiquiores
ioquebantur,
cumho-neilate felicitatis buinanae, fundamentum conftare,
Stot¬
els* ut antea demonftravimus,
perfuaiisfisnurn
fuife.
==r "7 Irdaque ne ipfa quidem fibi cönftitisfefc
χοπος&χμκτος
a κ«·&r,KovTi diftinctio, nifi, quam verain loco morali
cenfui-mus, acticnum hucoanarum menfuratn, ab altera, quam contradiftinctain afper ηabamur, acerrimo limite feparasfenfe.
Scilieet adiurnta, quam palam rejecerant, altera illa
a-ctiones agendique corifilia aeftirxiandi menfura, commen*
furabilitas fimul actionum ipfarum cum iis, quse agendo producuntur, productaque fenfui aut experientiae patent,
in pretio actioni adfignando, exacta decerneretur: quse quidem commenfurabilitss, quum ex antea demonftratis
intimam τα ν.β,&ϊΐκοιτοε naturam conftituit, nullum omni-110, fi univerfe valeret, τω κχτοξΒωμχτι fpatium reliquum aperiret. Quod non limplici quidem beic causfa obfer-vasfe juvabit. Na/n et fua lic iyftemati confiautise inte·
gritas melius patefcet: er ratio fimul elucebit, cur latiori etiam iignificatu non actionibus folum fed rebus etiam
indiftinctisiiijnum illud τα μεσα vocabülum absque vitio
Stoici adplicarent: auctaque fic denaum argumenta agno-fces, quibus iuducti ipfi conftanter πξονγμενω boni, vel, quod idem esfet, rei expetendce dignifcatem negarent, fed
fumendce coUcederent: quam ita intelligendam concesfio-nem Zeno, iectse auctor, autequam ulfae de eadem re altioris indaginis controverfiae motas fuisfent, praecepe-rat, ut, quum nulii non πξοηγμεϊω ejusdem clasfis άτιο~
τΐξογ]γμενον opponeretur, ne 7τξοηγμενω quidem ipfi, nifi ad fuum contrarium relato, permisfa ifiiusmodi praerogativa exifiimaretur. Haec autem cum pulcherriine omnino fibi
conftarent, ficque Üquido pateret, non nifi nmtata men-fura, cogitari
χατοξ$τ»μ<χ
poSfe, hac autem mutata,acfcio-nem, quae orbem τα
χαΒηχοντοε
alias numquamfüpergresfafuisfet, in alternaticnem faltim
κχτοξ%μχτό$
atqueUS ι
wvros cadere: uni tarnen, Π et explicari
reliquas
excufa-rive posfent,difficultati
obnoxia
permanfte
Stoicorum
interpretatio;
quod
actionis
netr.pe,intra orbem
χχ&ηκον
ros nihilominus fubfiftentis, duplex perpetuo et
quidem
diverfisfima ratio cogitari queat, quam nec
fegregasfe
Stoici nec fegregatam quidemvoluisfe
multis
vidcbuntur,
Nam iftiusmodi actionem et ftultus, ut cum
Scoicis
lo-quamur, et
ad
fapientiam
nondum adultus
committere
poteft: quorum tarnen,,
nifi
fenfui
quis
communi
refra-gari velit, ea
differentia
ftafcuenda,
quod
in
via
faltem,
quas
ad fapientiam
ducit,
hic conftitutus, alter
extra
viam
ejectus
prorfusque
contraria oberrans
cenfeatur.
Cut
autem diftinctioni adeo vel non favisfe vel
repugnasfe
etiam Stoici videntur, ut non uno tantum, quodjam
diximus, mStixcvros nomine utriusque actiones, quas
ad
dignifcatem κατ
αξιώματος
adfpirare nequibant,
si ulia
cete«
roquinprobabili ratione
continerentur,
comprehenderent;
fed gradui quoque
heic cuivis,
autinter
has
ipfas
mκα-Btjkovtos fpecies, aut inter
has etiam
atqueοϊμαςτημοίτι*
admittendo, celeberrima aperte, impigreque, quantum
fieri
posfet, propugnata
dogmata opponerent, in
paradoxis
vulgo numerata, quorum apud Stoicos ea quidem expres-lio erat: Kottuas not* άξενης 8οεν stvoct μ*τα>ζυ\ 7οτι ισα
rot, χμκξτημΜτοο κα; τα
κατοςΒωματού'
cet.His enim
ii
as-fertionibus acerrima, quas concipi posfet,
interpretatio
contingeretp nequealiquid iisdem
vel
exformas,
quam ambierant, paradoxasoftentu
excufationis,
yel
exftri-ctisfimo etiam actionis Angularis conceptu
defenfionis
accederet; duplicemexinde confequentiam
facilis
erneres:unam* qua actionem
actionumve
feriem
ethico
quolibet
momento mancam atque deficientem nihil quidem avitio
Ipfo
diiferre
ftatueretur:
alteram
huic viciuam,
qua
■ ΙΙΦ v
^
ogresiioni
cuivis vel bonive! malt
in animis
mortaliurri
fpatium praecluderetur. Vixque, si ex
fragmentfs
defen-fionum, qnae ad nos pervenerunt,judicare
liceret,fci»
mus, quid fua Stoici dialexiadjuti vel
potiusimplicati
dubiis g avisiimis etegantislrrreque
'propofitis,
qiiiein
ftiis ad Ciceronis de officiis· libmm obfervationibus Ceh Garvius v) contratotum illum doctrinaeStoicae
articulummovit, foiidi prop io marte aptique
fatis
regererepotuis—
fent. fftiusmodi nempe dilemmatis nodo,
fingula ii
re-potas et
ambitiofa
a verisdiligenter
fecernis,
conftrictos
beic Stoicos deprehendes: aut enirn dogmati,quod
omne in bono maloque. ex vera recti menfuraaeitimato,
gra« duum difcrimen tollit, omne fimul, fenfu fiveintenfivo
flve exteniivo, interpretandi temperamentumdenega-bunt; quod ft adfumas, dogmati ipfi
fuus
rigorperftabit
et fpecies pa adoxa; ceterum
introfpici
vix potent>
quonam potisii uu n
artificio
libertas, qusequein libertate
tota verfatur, perfectibilitas humana tali
fit
enunciato
con®cilianda: aut, perfpectis, quae inde ingruant
Γη univer-i
fam rem ethicam, difficultatibus periculisque,
mifcigandamr
aliqua expbcationis ope
thefin
cenfebunt,
qualis
tamenii vel levisfisr.a, fententiae inflectendae aut remittendae Ciusfa,mutatioaccesfef it, tantum aberit, ut vel novi amplius
vel paradoxi vel
fructuoii
erjam
dogmatis
fpeciem
celebra—
tisii na haec asferti© tueatur, ut, concifa teveritate, i» e»excifis excidendis, mutatis mutandis, in triviale pofcius
fterilisfimumque ipfa axioma abeat,
cujus, ίϊ Iogica
quae«ratur
v) Pkilos. Anmerkungen und Abhandlungen zum
r.ßen
Buch*
ia-3°-Ϊ20
expresfio, fequentem
adverfarii
esfe
urgebunfc:
"fummo
inferins quod vis non
adaequare:''
"totiii
parsexteniiva
aut intenfiva decesferit, refiduum psrtem fore''cet.Quod,
praeeunfce Garvio,
facile fojet
demonflratu
,niii
brevi-ori opera ecs omnes, qui
elegantisfimum ifcum
ioco
ci-tato argumentorum conflictum legendopersecuti tuerint,
provocare
posfemus,
utapud le
judicent,
anhaec
ma-xime, .confecto orbe, conftricti ηodi confcientiaiegenti-bus importuna fuperfit.
ipfique
autfaiiimur,
aut,
hac
potisfimum excusfa
eontentione,
fructuofa
denaum
can-dido reriim seftimatori oceaiio pafcebit, dispiciendi, quanta
qualiaque Stoicis, et
huic implieatis
controverfiae
et
aliis
multis , incommoda crearit pertinacisfimus
immoderatus-que ufus idese fapientis·
normaliter conceptae.
Objectio-num nempe, quae contra totam
hane Stoicorum
doctri-nam, iive propofitam, five explicatam,five
defeofitatam,
inftitui queant, fatique, quod
Stoicis
iinguiare
fsepenu-mero obtigit, ut, qaum et verumaliquid
etnotabile
pro»poiuisient, hoc idem tamen
adverfarii
aut
falium
inveni-rent, aut nullius momenti, aut denique verborum potius,
quam rerurn felectu
commendabile;
intimum
in
eofon-tem Iatere lufpicamur, quod, fi
expresfiombus
eorumdem
totique demonftrandi
deferifitandique
methodo
confidas,
ipfatn fapientis ideam ron nifi
normali
conceptu apprehen-disfent. Cui, ut ex peracta recentioribusanalyii
con-ftitit, ea vis tribuenda, ut nihil contirieat,
niii quod in
genere quovis naturali fuinmum
fit.
In hoc
autem toto
x
ordine rerum dijudicando, ii non
nifi fummae
cuivis
fpe-ciei ea tribueres, quas magis minusve
inter
fingulas
fpecies communicantur;
mira
tamenbaec
quoqueefe
mox rejicienda inanisqoe
nulli
non autpertinacia
vide-bitur aut fubtilitas. Habeat enim,
necesfe
eft,
in
omni
genere,