• No results found

Commentationum Stoicarum particulam decimam quintam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Olavus Udalricus Hedblad stip. Ahllöfv. Westmanno-Dalecarlus. In audit. Gust. die XX

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Commentationum Stoicarum particulam decimam quintam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Olavus Udalricus Hedblad stip. Ahllöfv. Westmanno-Dalecarlus. In audit. Gust. die XX"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

1

O

COM .ΜΕΝΤΑ TI ONUM

STOlCARUM

PARTICULAM DECIMAM QUINTAM

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL,

PR^SIDE

NICOL.

FREDER.

BIBERG

PH. KT J. TT. DOCT»

ΕΤΗ. ET POLIT. PROFKSS. REG. ET ORD.

REG.ACAD, LITT. HUM. HISTOR. ET ΑΝΤΙQU. HOLM. MEMBSOi

PRO GRADU PHILOSOPH1CO

PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT

OLAVUS UDALRICUS HEDBLAD

STIP. AHLL0FV. WESTMANNO-DALECAKLUS»

IN AUDIT. CTJST. DIE XXX MAJI MDCCCXXIi.

Η.- Ρ. M. S»

UPSALI Μ

(2)

Iii SACRAM REGIAM MAJESTATEM

magn^: fidei viro

sümme reverekdo atqtje celebeerijmo domino

Sc g. thfeoli doctori

pastori primario consistorii urbici pr^esidi REGII ordinis DE stella polari membro

ACADEMIiE SVECANJE ogtodecemviro

SACRUM

voluit dcb-uit

(3)

nniverialem, qualem efchicam concjpimus, nullum prorfus,

five aétiones ipfas, five agendi coniilia uiotusque

animo-rum fpeétaveris, fpatium licito cuidam pperire, qufppe

quod nudara involvere videatur indifferentem moralem,

primus aperte Fichtius confesfus eft, Ferventi inftabat operi Schleiermach erus, rigorem fententise Fichtianae cum fenfu communi apta dialexi conciiiare ftudens,

refi-duarnque notionis vim eo reducens, ut, misfa omni

po-ßtione > in aélione generali, abfentibus notis

individuis,

nondurn ethice determinabili, aut nihil omnino* niii hunc ipfum defeétum fignificaret, aut problema fimul

propofi-tum contineret, quo, completis,

quae defiderabantur, no¬ tis, quaefita determinatio provocaretur. Album utrius-que philofophi fententias calcuJum addimus: addita tamen illuftrandi* aut, ii opus fuerit, corrigendi quoque gratia,

duplioi admonitione; una, determinahiiitatis refiduae* in omni, quae licita vocabitur, aétione, rationem ex eo pe· tendam, quod limitibus acäionum, quos ofikia negativa exprimunfc aut jam expresl'ere, generalis aétionis con-cep-tus ne quidem repugnare posfe inveniatur: altera,

fallo omnino utrumque philofophum, maxime

vero

Fich-tium, praefumere no-bis quidem videri, notionem e

di-feiplina ethica eo maxime nomine relegatam, quod omni

poiltione deitituatur, difciplinse tamen juris, toto quippe coelo ab ethica diverfae, ad aliam quamvis

legem relatam, fundamenti loco fubfterni posfe t), Quod irritum

pror-Ρ fus

t) Qtjamobretn ex una parte in excesfu heic peccavisfe Schleier-machep.um pistaojus, quum aftionern, quaradiu

notae, quas

de-fiderat, individure defint, non niii ut tncdificationem

animiaut mu¬

tationen* univerfi concipi

oportere poilulat: ex altera in defe&u

peccavisfe Fichttum fufpicamur, quum, alias quidem, fed nec

minores tamen, eumdem liciti

(4)

fus Fichtio conftlium cecidisfe,, fuam juris difeiplinam

conftruenti, alia aptius occaiione explicabitur. Sed, his misfis recentiarum controvf-rfiis, quae tamen ipfae,

quan-ta tractari iftiusmodi eonceptus cautione oporteat, in* figni femper

documento

erun ;

id

unum

in

piaeftnti

tx-aminare operae, fi adbiberi

ulla

posfet,

pretium

duce-remus: ptudenrms antiquiores

vet faitem innocentins

hac eadeni

οί^οίφο$ι&ς

etbicm notione υii

fuerint5

au

recentiores% Nam prima certe philofopbo princepsque

laus exiftimanda, adcuratam veritatem exbibere^ neque altera tamen contemnenda, adftruere vera, falfa

repudi-are. Qua in quaeftione

transigenda»

non

rnultum

qui-dem, fed tamen aliquld a Sroicis etiam»

fuuin

maxime in poftrema^ quair»

defignavimus»

Hgriificatione

μέσον

tra*

ctantibus, aoxiiii petendum exiftimaverim.

Nuilarn

nem-pe actionem ?

exigui

quantumvis

mom ent

i

videatur»

per fe ethice

indifferentem

esfe,

ipfamqne,

quae

heic

concipitur,

indeterminabilitatem

numquain

abfoiuram

con-cipi oportere,

fed relativem continuo et temporanam»

bene, monente etianm

Schleierstachero,

inteliexisfe

Stoicos credidens; quippe qur eamdem actionetn, quam*

generaüter conceptam ,

indifferentem

judicaverant,

a

fa-piente peractam, notam mox

indifferentiae

amittere,

ad

ipfamque deinceps

κχτοξΒωματος dignitatem

adfcendere

posfe, difertis iaepius verbis pronunciasfe videantur.

Quam

primarium et fonöatrientalem cogitatum, premere diffkukates

non animadvertereU Cojvs vitii an particeps qucque fuerit

Schle-iermaeheruSi cum probabile iit, ex ea tarnen bortim conce-ptmim criii, quam inftituit, non Jiquido pattre fponte concedi-»

(5)

Quam quidem qul

folide

intellexerinfe

obfervationem,

iingulari liaod raro apud Stoieos ratione

u) expresfam

e. g. ''dsri quoddam etiam ττεξίτηχτεϊν,

onxhsys<Bcx,t

cet.

fa-pientis vel

Aoyi/,ον?

eos

firriul

in

relativis»

quas

abfoluta

omni pofitione deftituantur, totum quantum liciti moralis conceptum verfari concesfuros esi'e, credere

fas fuerit.

Fatendum tarnen frigide fingula confideranti, magno

fem-per indiftinctum Stoicorum

loquendi ufum

impedimen-to fore, quominus exacte judicetur, qnanta in his rebus

ex rigore analytico Stoicis intelligentia cesferit.

Cui

quidem vocabulorum concretioni

apertisfimam

fignifica-tuum in toto hoc genere obverfantium cognationem oc-cafionem praebuisie, conftat. Neque enim, peracta qua«

litercumque hac noftra analyfi, monere abs re fuerit; plu-rimum quamvis ex noftro judicio discrepare videatur ultimus, quem nuper finivimus, τα μέσα iignificatus ab

eo, quem τω κχ&ηκονττα τελειω pofteriorem adiignavimus, esfe tarnen exempia actionum, quas utrique clasfi,

di-verfo licet refpectu, vindicare multis indifferens videbi«

tur. Eligat vero ex iis, quae attulimus aut afferre

po-tueramus, cautus lecfcor ipfe fibi convenientia. Eftoque

penes eumdetn, rite, quae fummatim adumbrare conati

fuimus, penfitatis,

judicium,

quantam qualemve antiquio·

res cum recentioribus collati in tota hac re tractanda

aut excufationem aut laudera quoque meruerint.

§·

u) Ipfi nempe, cui admodum indulgebant, ideae fapientis normali con» venientisfima« Quam commodam magis, quam exactam notiones ethicas tractandi methodum, quum et pluries recurrat, nee rar·

(6)

§

7.

Itaque Stoicis egregia, ni

fallimur, laus manebit«,

ipfam pofitivam ra

κοοτοξθχματος

notionem

adcurate

de-terminasfe: oppofitas aut

contradiftinctas

ra μεσα aut ra

καθήκοντος notiones parum interfe follicita eosdem opera diftinxisfe, qui acerbius culpaverit; eum

perpendere fas

erit, nec ex negativis

conceptibus exhauriendo

heic

con-fiari pofitivam notionem

potuisfe,

nec ex

negativis

determi-nationibus ad pofitivas aditum

ullum

aut

regresfum

pa~

tuisfe. Quae contraria omnino, a

pofitivis

ad

negativas

progredient!y

addita

reflexione, ratio

eß.

Id

certe

fua

Stoici disquißtione eifecisie cenfendi, ut, quum ex

duo¬

bus omnioo locis actio quaevis fpectari dijudiearique

pos-fit; uno, ex ejusdem in adfpeetabilem hane rerum

natu-ram efiectu veßigiisque, quae agendo fenfibili rerum or¬

din! minus magisve caduca irnprimuntur;

skero,

ex

fonte ejusdein interno et

fubjeetive

ratio-naH,

qui

intelli-gjbili fimul rerum

ordin i

finique, qui agendo

intenditur,

totali objective eonveniat: utramque et

rigide

menfuram

fepararent, et,

exclufa illa,

huic ioli pretium

aetionum

morale conßituendi provinciam vindicarent.·

In

confenfu

enim objectivi cum

fubjectivo:

i. e.

in

familiaritate,

ut

heic eumdem interpretari confenfum sequum erit, quam

vis illa univerfi, quae cuncta regit atque continst, cum

ipfa, quas

conicientiam tenet atque

moderafcur, humanse

rationis vi atque indoleiibi

condidit,

conditamque

intiuiis

conftitutionis univerfaß radicibus religavit, ultimum noti minus obligationis, ut recentiores ioquuntur,

moralis,

quam

coni'pirantis,

ut

antiquiores

ioquebantur,

cum

ho-neilate felicitatis buinanae, fundamentum conftare,

Stot¬

els* ut antea demonftravimus,

perfuaiisfisnurn

fuife.

(7)

==r "7 Irdaque ne ipfa quidem fibi cönftitisfefc

χοπος&χμκτος

a κ«·

&r,KovTi diftinctio, nifi, quam verain loco morali

cenfui-mus, acticnum hucoanarum menfuratn, ab altera, quam contradiftinctain afper ηabamur, acerrimo limite feparasfenfe.

Scilieet adiurnta, quam palam rejecerant, altera illa

a-ctiones agendique corifilia aeftirxiandi menfura, commen*

furabilitas fimul actionum ipfarum cum iis, quse agendo producuntur, productaque fenfui aut experientiae patent,

in pretio actioni adfignando, exacta decerneretur: quse quidem commenfurabilitss, quum ex antea demonftratis

intimam τα ν.β,&ϊΐκοιτοε naturam conftituit, nullum omni-110, fi univerfe valeret, τω κχτοξΒωμχτι fpatium reliquum aperiret. Quod non limplici quidem beic causfa obfer-vasfe juvabit. Na/n et fua lic iyftemati confiautise inte·

gritas melius patefcet: er ratio fimul elucebit, cur latiori etiam iignificatu non actionibus folum fed rebus etiam

indiftinctisiiijnum illud τα μεσα vocabülum absque vitio

Stoici adplicarent: auctaque fic denaum argumenta agno-fces, quibus iuducti ipfi conftanter πξονγμενω boni, vel, quod idem esfet, rei expetendce dignifcatem negarent, fed

fumendce coUcederent: quam ita intelligendam concesfio-nem Zeno, iectse auctor, autequam ulfae de eadem re altioris indaginis controverfiae motas fuisfent, praecepe-rat, ut, quum nulii non πξοηγμεϊω ejusdem clasfis άτιο~

τΐξογ]γμενον opponeretur, ne 7τξοηγμενω quidem ipfi, nifi ad fuum contrarium relato, permisfa ifiiusmodi praerogativa exifiimaretur. Haec autem cum pulcherriine omnino fibi

conftarent, ficque Üquido pateret, non nifi nmtata men-fura, cogitari

χατοξ$τ»μ<χ

poSfe, hac autem mutata,

acfcio-nem, quae orbem τα

χαΒηχοντοε

alias numquamfüpergresfa

fuisfet, in alternaticnem faltim

κχτοξ%μχτό$

atque

(8)

US ι

wvros cadere: uni tarnen, Π et explicari

reliquas

excufa-rive posfent,

difficultati

obnoxia

permanfte

Stoicorum

interpretatio;

quod

actionis

netr.pe,

intra orbem

χχ&ηκον

ros nihilominus fubfiftentis, duplex perpetuo et

quidem

diverfisfima ratio cogitari queat, quam nec

fegregasfe

Stoici nec fegregatam quidem

voluisfe

multis

vidcbuntur,

Nam iftiusmodi actionem et ftultus, ut cum

Scoicis

lo-quamur, et

ad

fapientiam

nondum adultus

committere

poteft: quorum tarnen,,

nifi

fenfui

quis

communi

refra-gari velit, ea

differentia

ftafcuenda,

quod

in

via

faltem,

quas

ad fapientiam

ducit,

hic conftitutus, alter

extra

viam

ejectus

prorfusque

contraria oberrans

cenfeatur.

Cut

autem diftinctioni adeo vel non favisfe vel

repugnasfe

etiam Stoici videntur, ut non uno tantum, quod

jam

diximus, mStixcvros nomine utriusque actiones, quas

ad

dignifcatem κατ

αξιώματος

adfpirare nequibant,

si ulia

cete«

roquin

probabili ratione

continerentur,

comprehenderent;

fed gradui quoque

heic cuivis,

aut

inter

has

ipfas

m

κα-Btjkovtos fpecies, aut inter

has etiam

atque

οϊμαςτημοίτι*

admittendo, celeberrima aperte, impigreque, quantum

fieri

posfet, propugnata

dogmata opponerent, in

paradoxis

vulgo numerata, quorum apud Stoicos ea quidem expres-lio erat: Kottuas not* άξενης 8οεν stvoct μ*τα>ζυ\ 7οτι ισα

rot, χμκξτημΜτοο κα; τα

κατοςΒωματού'

cet.

His enim

ii

as-fertionibus acerrima, quas concipi posfet,

interpretatio

contingeretp neque

aliquid iisdem

vel

ex

formas,

quam ambierant, paradoxas

oftentu

excufationis,

yel

ex

ftri-ctisfimo etiam actionis Angularis conceptu

defenfionis

accederet; duplicem

exinde confequentiam

facilis

erneres:

unam* qua actionem

actionumve

feriem

ethico

quolibet

momento mancam atque deficientem nihil quidem a

vitio

Ipfo

diiferre

ftatueretur:

alteram

huic viciuam,

qua

(9)

■ ΙΙΦ v

^

ogresiioni

cuivis vel boni

ve! malt

in animis

mortaliurri

fpatium praecluderetur. Vixque, si ex

fragmentfs

defen-fionum, qnae ad nos pervenerunt,

judicare

liceret,

fci»

mus, quid fua Stoici dialexi

adjuti vel

potius

implicati

dubiis g avisiimis etegantislrrreque

'propofitis,

qiiie

in

ftiis ad Ciceronis de officiis· libmm obfervationibus Ceh Garvius v) contratotum illum doctrinae

Stoicae

articulum

movit, foiidi prop io marte aptique

fatis

regerere

potuis—

fent. fftiusmodi nempe dilemmatis nodo,

fingula ii

re-potas et

ambitiofa

a veris

diligenter

fecernis,

conftrictos

beic Stoicos deprehendes: aut enirn dogmati,

quod

omne in bono maloque. ex vera recti menfura

aeitimato,

gra« duum difcrimen tollit, omne fimul, fenfu five

intenfivo

flve exteniivo, interpretandi temperamentum

denega-bunt; quod ft adfumas, dogmati ipfi

fuus

rigor

perftabit

et fpecies pa adoxa; ceterum

introfpici

vix potent>

quonam potisii uu n

artificio

libertas, quseque

in libertate

tota verfatur, perfectibilitas humana tali

fit

enunciato

con®

cilianda: aut, perfpectis, quae inde ingruant

Γη univer-i

fam rem ethicam, difficultatibus periculisque,

mifcigandamr

aliqua expbcationis ope

thefin

cenfebunt,

qualis

tamen

ii vel levisfisr.a, fententiae inflectendae aut remittendae Ciusfa,mutatioaccesfef it, tantum aberit, ut vel novi amplius

vel paradoxi vel

fructuoii

erjam

dogmatis

fpeciem

celebra—

tisii na haec asferti© tueatur, ut, concifa teveritate, i» e»

excifis excidendis, mutatis mutandis, in triviale pofcius

fterilisfimumque ipfa axioma abeat,

cujus, ίϊ Iogica

quae«

ratur

v) Pkilos. Anmerkungen und Abhandlungen zum

r.ßen

Buch*

(10)

ia-3°-Ϊ20

expresfio, fequentem

adverfarii

esfe

urgebunfc:

"fummo

inferins quod vis non

adaequare:''

"toti

ii

pars

exteniiva

aut intenfiva decesferit, refiduum psrtem fore''cet.

Quod,

praeeunfce Garvio,

facile fojet

demonflratu

,

niii

brevi-ori opera ecs omnes, qui

elegantisfimum ifcum

ioco

ci-tato argumentorum conflictum legendo

persecuti tuerint,

provocare

posfemus,

ut

apud le

judicent,

an

haec

ma-xime, .confecto orbe, conftricti ηodi confcientia

iegenti-bus importuna fuperfit.

ipfique

aut

faiiimur,

aut,

hac

potisfimum excusfa

eontentione,

fructuofa

denaum

can-dido reriim seftimatori oceaiio pafcebit, dispiciendi, quanta

qualiaque Stoicis, et

huic implieatis

controverfiae

et

aliis

multis , incommoda crearit pertinacisfimus

immoderatus-que ufus idese fapientis·

normaliter conceptae.

Objectio-num nempe, quae contra totam

hane Stoicorum

doctri-nam, iive propofitam, five explicatam,

five

defeofitatam,

inftitui queant, fatique, quod

Stoicis

iinguiare

fsepenu-mero obtigit, ut, qaum et verum

aliquid

et

notabile

pro»

poiuisient, hoc idem tamen

adverfarii

aut

falium

inveni-rent, aut nullius momenti, aut denique verborum potius,

quam rerurn felectu

commendabile;

intimum

in

eo

fon-tem Iatere lufpicamur, quod, fi

expresfiombus

eorumdem

totique demonftrandi

deferifitandique

methodo

confidas,

ipfatn fapientis ideam ron nifi

normali

conceptu

apprehen-disfent. Cui, ut ex peracta recentioribus

analyii

con-ftitit, ea vis tribuenda, ut nihil contirieat,

niii quod in

genere quovis naturali fuinmum

fit.

In hoc

autem toto

x

ordine rerum dijudicando, ii non

nifi fummae

cuivis

fpe-ciei ea tribueres, quas magis minusve

inter

fingulas

fpecies communicantur;

mira

tamen

baec

quoque

efe

mox rejicienda inanisqoe

nulli

non aut

pertinacia

vide-bitur aut fubtilitas. Habeat enim,

necesfe

eft,

in

omni

genere,

quod ad hunc

rerum

ordinemj

pertinet, fuam

Γα

References

Related documents

ria paullatim forma ftringitur nihilque pro lege agnofdi- tur, nifi quod cum anticipata boni objeitivi idea cobae- reat, Quamvis antem progresfu philofophise.. =====.

fatum nihil esfe dicit, nifi effe&amp;uum a Divina illa vi, vidente, non eligente, profluentium continuam , necesfa-. riam,

ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem &amp; quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate

fuspicio j noftris, ii quid judico, acribus confonantior, quam Graecorum: altera incertitudo Graecorum fere confo-. nantior, quam nofiris: utramque fusfculit Cfeanthes;

omnino fit &amp; valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj. adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬

ex diverfo dignitatis naturarum faftigio, princeps ftetit Chryfippo fententia: eam vero legem, quae ethica appel¬. latur, ipfam esfe pro humana natura,

urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem. recidebat,

ex acerrimo vix exfpeiftares noftri condemnatore, djfertis quoque verbis a) edixerit: &#34;Ariftonem, cum Zenonis fuis- fet auditor, re probavisie illa, quae iile verbir: nihil