• No results found

ʻAwon haʻegael sive de moscholatria Israelitarum, cujus mentio in Exod cap. XXXII. Dissertatio philologica, quam consens. ampl. fac. phil. in reg. acad. Ups. præside ... Andrea Boberg ... ad diem 18 April. an. MDCCXXXVII. In auditorio Gustaviano majori, p

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "ʻAwon haʻegael sive de moscholatria Israelitarum, cujus mentio in Exod cap. XXXII. Dissertatio philologica, quam consens. ampl. fac. phil. in reg. acad. Ups. præside ... Andrea Boberg ... ad diem 18 April. an. MDCCXXXVII. In auditorio Gustaviano majori, p"

Copied!
48
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

*00

SJVE de

MOSCHO

LATRl A

ISRAELITARUM,

Cujus mentio in

Exod cap.XXXlL

D1SSERTATIO PHILOLOGICA,

Quam

Coηfens. Ampi.Fac.Fhil, inReg, Acad.llpf·

PRAESIDE,

VIRO CELEBERRIMO,

Dn.

ANDREA

BOBERG,

L.L. O.O. pkofess.Reg. &

Ord.

Addiem 18 April.An.MDCCXXXVII. In Auditorio Guftaviano Majori,

Publica c enfura fubjicit

Alumnus Regius,

■ ER1CUS

WIDGREN

4NGSR UANNUS. horis folitis.

__

(2)

S:3E R:x M:tis MAGNyE fidei viro,

ReverendilJmo

TATRl DOMINO,ac

Dn

G EOR

G

10

VALLIN,

S.S.Theol. DOCTORI Celeberrimo,

Per Gothland.SUPERINTENDENT!,

Venerandi Coniift. Wisbyenfis PRd>

SIDI,Scholaeque ibidem EPHORO

Gravifiimo, Accuratiflimo,

MJECENATI SUMMO.

T

An

me

t

iqnidem,

Pater , ha

Reverendifli-

pageU* no»

funt, ut aliqua fuifiducia

oculis Tuis fe fifterent, ne"

dum , ut Nomen Tuum in orbe erudito celebratiffmumfronte praferrent.Proinde gravioris etiam audaciaculpam vereor,ne

contraxiße videar, quodchartaceumhocce

munut, omni cultu ac nitore deftitutum ^

Tibi,ReverendiflimePater, offerrefus<·

tineam. Verum adhoc audendumaliexit, immo impulit

meperpetuus illefavör , & Jumma gratia, quam ego, ex quo ad

il"

(3)

lußre hoc Lycaum Upfdlienfe accefß, ite·

rum ac fdpius certißimis

expertus fum

do-curnentis. Totprofefio in me omni illo

tem-* *

pore cumulata funt beneficia, ut plura 0*

majora a parentefiliut vir ßerare pojjtt. Quapropter humilem gratumque animum

declarandißudio accenfus, ßmulque in me-moriam h<cc verba Martialis revocans :

Quaemihi praeftatis,memini femperquc

tenebo, - - -

-Dedecus eftfemperfumere, nilajdare,

nonpotui non,lucubrationes hasce,

parum licetdecoris habentes, Tibi offerre. Acci~

pias igitur, qu<efo, Reverendiffime

Pa->

ter, fereno vultu levidenfe hoc

veneratio-nis documentum, beneficiis innumerüper*

quamdiu debitumi mefc clientemTuum in

pofterumfavore folito ampletti ne

dedigne-,ris,Meumerit^Deum O.M.devotü

compellare

precibus,velit Te,Reverendiflime Pater,

tottantisq3 curis,proEccleßa

fua diflrittum,

una cum NobilijfimaTuaFamilia, fuis

ob-umbrare alis, virestf Iß valetudinem illam

benignelargir i,utinannosbenemultos

fal-Vus atquefoßes vivas,

vigeas , floreas*

Reverendiilimi NominisTui

devotijßmtisclient

(4)

Perilluftyi

atque

Gener

oßsßmo

DOMINO BARONI,

Dn.

ΛCATI0

OXENSTIERNA,

majori

Copiarum

Pedeitrium

Strenuiffirno, Domino de Eka &c. m&cenati magno. i

B

ßngularem

favorem

ac quo

Vobis,Perillufires

__ mum innotui ,

mihi

ab-tium hoc Academtcum in

fignum

Voto

ardentisßmo

pro

percnntVO'

volui, debm

Perilluitr.

& Generos.

bumiUimUi

(5)

Generoßsßmo

Nobtlisßmoque

DOMINO,

Dn.

1A C

O

B O

F

L

Ε

ΜIΝ

O,

LOCUM TENENTI ad

Cohortem

Pretoriam,

Maxime Sfrenuo, ΡAT ROΝ O Sil Μ ΜO.

gratiam

, quam

ab

illo

tempore,

ac Generofiifimi

Domini,

pri-ande declarare

voluifti*

,

exerci-grati

ac

rvenerabundi

animi,

cum ftra incolumitate ,

confecratum

Nominum

Veilrorum

. cultor

(6)

Alm od.Rever.(flFraclariffimoDomino,

Mag.

Μ

ART. KAMMECKER,

Facuitrt. Theologiea; in Acad. llpfal. Adjttnüo,nec nonEccles. Na*ien(is

Faflori meritifllmo, Patronojugiterfufficiendo.

Admodum Reverendis (flPraclayiffmis

DOMINIS MAGIST

RIS,

In Reg. Gymnafio Hernofandenii Le· itoribus dexterrimis, Ven. Confiftorii

Affefforibns accuratiffimis,

Promotoribus Exoptatiffimis, Flur.Reverendo(fl Doctiffmo Domino,

Dn. ERICO SELANDRO,

V.D·Minifiro in Wibyggera,

anni^me-ritisque admodum confpicuo, Fautori Aßumatijßmo,

i-f RugurnAcademicarum haseéprimitiaf

ftores (fl Fautores Optimi, nullo

& offerentis pietate deftimanda*,

inhumillf fingularemfavörem (fl pturima infe colla-benevolenti<e ffem , cum yötis,pro perpe-saif äedicat (fl offert

Ädmod.Reverend, Praeclariff.

ettItor ob-BRICUS

(7)

Admod.Revcr (dPraclariffimoDomino,

Mag.

OLAVO

KENZLLIO,

in Nordingrå

, Wibyggerå &

Ullånger VigilantiiTmio,

Patrono Optimo.

Admod. Rever. (dPr<eclari(fimo Domino,

Mag.

JOHANNI 5fK'2t@2/

V. D. Comminifiro ad templum Cathe« drale llpfalrenfe laudatiifimo,

Benefaftori Magno.

Plur.Reverendo&DoBiffimoDomino,

Dn. PETRO

FERNBORG,

V. D. Comminifiro in Fernebo

Geftrici-orum fidiifimo,

Affinitatisnomine dileciijfimo.

Vobis, Patroni, Promotores,Benefa-fuo ornatu, fedmateri<e tantum dignitate

m# mentis,

gratique animi indicium, ob

ta beneficia

, nec non ulteriorisfavoris

tua incolumitate

Yeftra, calidiffiimts

dt-&Plur.Rever.Nomin«mVeitrorum

fervantiffimus WIDGREN.

(8)

Pr&flantisßmo

Domino

Respondenti.

Zfxoptatamfane bic dies occafionem ad*

J

tulit, qua piumgratumque in Te a> nirnum , Ornatiflime Domine, publice

declarare licebit. Etenim quamvis nonfim riefeins, modefiiam vtrecundiamque tuam detreftare ea

y qu<cmeruifti,vitλmorumfo

Iraconia;adeo ut in laudes tuas excurrere mihi nonfit integrum, alias adb<ec

prom-tifiimo'j ßlentio tarnen involvere nequeognee aebeo, indefejjam illam operam diligen* tiam prorftis fingularem, quam infiudiis

rneis dirigendis per aliquot annos aßidue

impendifiij unde eiiam in &re tuo me

fem-perfuturum fatis intelligo, &

ingenuefa-teor. H&c autem& ejusmodi reliqua cum

ultra perfequi nequeam; vota

tantummo-do pro incolumitate Tuaomnigena,anitno

quam verbis prolixiori addami velit Sunt'

mus rerumftatoracmoderator

,Tibi* Pr£"

ftantiilime Domine , fucceffus quosvis

proßteros largiriy tuosque honeftiffimosco*

natiu exalto beare y ut inreipublica

com-modum ac emolumentum cedant, Tuum denique TuorUmque omniumgaudiumac

folatium longe maximum.

(9)

JT*0 MÄa Λ'βΛβΛβΛ^'Λ«Λ?Λβ

ί£>ι·<*»)'-Ol '-ΟΊco> «Ο)V5>1«Ο5Sj*0><«0> ίβ»> C<p»

®8äS®8S8S®§!CO ^CO>) ΌΊ '«Ol Ol -OlSSS3S8S8Οι Ol Ο)toj !-ΟιSSSäSSiSft O}O,OlO»

S*£H<

ΓΛΆ DBO

§. k

Ilm orbem hütiC üniver·»

Tum intuemur, aut res

iingülaSi nihil omnirto

deprehendithüs > quod

Deürtu agnofcendurru

hön liftat> ejiisque exifteiitiam ratio-hibus firmilfimis evincat* Coelum*

tnare* aér> terra* & quae in

illiscoh-tinentur, omnia fui aüdorem diferte ioquimtur* atque Deum exfertoqüafi digito demonftrant* Confirrriat

id-ipfum David verbis perfpicuis: ETÖt&fl ypirt n*

waiba

1133 d*iödd hi e* CdeIi enafrant glor Um Dei

i & öperA

Vnanurim ejui annunciätfirmåmenitlm Λ

H«c autem omnia ac iingula ut üt ad

Dei ägnitioilem facile

quernvis itianu-dücant} liaud Ievius tarnen ati&oris iui> rerumque aliarum* teftimonium

(10)

t ϋ o m

homoipremet in fe deprehendit,quum animae rationalis opeadinveftigandam

fui aliorumque originem, ftatumque

&facultates pia meditatione allicitur.

Sic utique intelligit , in Deo, a quo omnia dependent, tandem eflfe fubfi-itendum , eumque elfe honorandum ut ftatorem omriium & redoremj

ti-mendum ut juftum , diligendum ut

omnis boniaudorem & datorem. Ver-bo: ut fummum coeli terrsequeDomi¬

num , fubiniife adorandum &

colen-dum. Ceterum in modo exhibendi

cultum turpiter aberrarunt, non fo-lum aliae gentes, quae mentis czecitate

ac fuperftitione captae, multas

resali¬

as easque fa?pe viliffimas in Diis

habu-erunt, adeo ut vidimas etiam huma¬ nas illis caederent; fed ipfe etiam

Ifra-eliticuspopulus, illud Dei

peculium,

qui tot tantisque & minime

vulgari-bus beneficiis adfedus acornatus

fue-rat ; tot miracula in

JEgypto

oculis

fuis viderat, quac de praefentia &

au-xilioDivino quemlibetconfirmare

pot-erant. Quin cum

exfervituteJE*

gyptiaca potenti Jehovaemanuedudus

fuiifet, Pharaonem & omnem ejus

(11)

'Μ "ö "ϋ >5 fcrcitum in marifuffocatum

fpedlaflet

5

coelitus manna datum collegiiFet5

De-um ex monte Sinai loquentem

audi-viiTet, nihiiominus in nefandam ,

proh dolor!

faepenumeroprolapfuseft

Idololatriam. Comparent fane hujus graviiiimi criminis multa in facris

li-I teris veftigia; fed vix aliud fcedius

de-prehendimus μοο^ολατςόια ifta, iive vi»

tuli cultu, quo, Mofe abfente,

conni-vente autem Aarone , turpiter Fe

pol-luiiTe narrantur Ifraélitae Exod. cap.

XXXII. Cujus quidem rei deteftandae

s

hiftoriam, aeque ac momenta

nonnul-la eo pertinentia , quum in prsefenti diiFertatione breviter perpendere

ag-gredior, Tuam, L.B. humanitatem

atque benevolentiam mihi

exopto,ve-lis conatus hosce juveniles folito

fa-vore ample&i, & in partem meliorem

benigne interpretari. a) Pfalm. ig: 2.

§· II.

Argumentum autem hocce pertra-ftandum adituri,cumea,quaead

όνομα»

πλογίαν vocum pertinent , quas hacc

diflertatio praefert, nihil heic habere videantur ambiguitatis aut

(12)

4 β o »

tis; ftos quidem prakter necefTitateffl

iis operofius immorandum effe noti

putavimus. Hisce igitur bonacum

Le-ftoris venia praetermiffis , par eft ill

ipfo tra&ationis adituoccafionem

con-templemur turpifiimae audaciae , qua

praecipites adeo in cultum idoli nunc

ruebantIfraelitae: quam quidem

haud

obfcuris verbis detegit S,hiftoria,

vi-delicet cun&ationem Mofis inmonte

Sinai apud Deum. Ktenim qvum

pe-ne quadraginta elapfi efient dies>

rc-ditum ejus fruftra jam exfpedtare

iibi

videbantur. Hujus igitur morae

im-patientes,varias animo volverunt

co-gitationes. Hinc Aaronem adeuntes importunis compellant verbis : O1?

dti?*? \& rro

fac nobis Deos, qui pracedant nos. Nan>

que hasc mora illis partim moleftt,par¬

timfufftefta,fuiflfe videtur- Moleftao^'

dem, quod tam diu gubernatore

pri'

ftino & duilore carere cogerentur*

cujns -coniilio atque dudu ex j£gypt? egrefli, in illam pervenerant

folitudi-nem, ubi fedes fixas fe non habituros

facilenoverunt, Hane

ipforumimpa-tientiam notanter arguit

Cyprianus:

(13)

SI O Ü ρ

Quid, inquit5 populus "]udaiciis, f/Vr*

. beneficia Divinaperfidus & ingratus?Non¬

ne quoda Deoprimum receffit,

impatien-ti& crimen fuit ? dum Mofis cum Deo lo-quentis moras non potefi ferre} profanos Deos aufus e/ipoftulare, & itinerisfui

du-ces nuncuparet caput bubulum & terrefire

figmentum b). Sujpettam iimul iis

fuifie

hane moram credimusj quia

vereban-tur forte , ne infortunium

alitjuod

Μοβ contigiflet , aut

inter

tonitrua

& fulgura, quae

ipfimet paullo

ante

ad-toniti

&ftupefatti

non

procul abifto

monte animadverterant > tandem

pe-riifiet. Rabbini, utfuae gentis majo¬

rum vecordiamexcufent, harum

fufpi-cionum cauflampropius fubminiftrant.

Etenim tradunt, Diabolum oftendifie populo fpeciem feretri Mofis in aeref

Ut eo facilius

perfvaderet> illum

non

rediturum, Quin & fingunt, Satanam

exhibuifie Mofen pKm DOTHp3 fufrenfum inter coplum terram;

quem-admodum haec & ejusdem farinae alia,

e Talmude &SchemotRabba, plenius

enarrata confpicere licet

apudBochar-turn c).

b) vid. Mceb.Diff. Moftbol.part.l.§.z* t) in Hieroz. Ρ. I, Lib. II. cap.34.

(14)

6 ge o η

$. III.

Ejusmodi, quae jam

commemo-ravimus, &aliaRabbinorum commen-ta , quocunque demum inftituto trat

dita , nos fuis audoribus aeftimanda

relinquimus, atque feriemhiftorix

fa-crx attentius confiderantes id faltem

deprehendimus, Ifraelitas. Moiis

diu-tius abfentis deiiderio captos, de alia

forte religione fibi conftituenda,nova prorfus & a cultu priftino

abhorren-tia cepifle coniilia. Hoc haud dubie animo temere poftulant ab Aarone,

fac nobis Deos, qui pr<ecedant nos. Anne veroaliquam iis follicitudinem

excita-verit columna nubis, vel diutiusuni l.oco, infveto forte & remotiorivelut

affixa , vel plane occultata, haud

fa-cile eft ditftu , amplecftentibus aliis hanc5 aliis illam opinionem d). Id autem eft prorfus

vero limillimum, teme promiffae defiderio praecipiti fla*

grantes illos moram itineris non ul¬

tra fuftinuiffe} hoc

itaque

utmatura-rent, quin & felicius ac tutius

ingre-derentur, prius fignum quoddam

vi-iibile, quod Dei fui pra^fentiam

tefta-retur , expetendum

putaviife. Num

(15)

Si o 88 7

vero in eam addudi fuerint

fufpicio-. nem, ut habet Clericus, Deum ipfum

curam fuaereipublicac

abjecifle,

jamque

fui fore arbitrii, quas vellent leges

fibi ferre , & religionis formam

con-ftituere; id aliis difpiciendum relin-quimus. Saltem id conftat,

fimula-crum aliquod praefentisNuminis,quocl

caftris praeferretur,

fibi

in via

necef-farium eos jam exiftimaflfe. Fcediilimae autem hujusfuperftitionis cultum,quo

SupremumNumen in re externa

vene-rari placuit, ex

contagiofa

Aigyptio-rum confvetudine illos hauiiflfe,

pleri-que credunt. Etil enim in regione Gofen habitantes Ifraelitae fedibus fu*

is nonnihil ab Aigyptiis fuerant fegre-gatij fieri tarnen non potuit, quin in hoc confinio crebro cumipiis

conver-farentur, adeoque & moribusipforum affvefcerent. Quapropter exprefle Spi¬

ritus Sandus fevera admonitione per

Jofuam hoc illis exprobrat: ΓΙΚ ^TDH

ΊΠ3Π 12V2 ϋΡΠΏϊ* Π37

•CD"HVD1 dmovete Deostfuibusfervierunt

majores vefiri transfluvium , £T in

■&gj-pto e). IsJec diffitetur hoc Rabb. Mai* monides de idololatria : ΐαΐΠ ΓΡΓΠ

(16)

a 55 · se

mm ny ni apy* ^22 towv

T^in

niöV? mm tnyoa

^w1?

POT

]

inno t"y nuySi oiwyo Incedebat cre*

fcebatque verburn bQc ( CUltUS divinus) inter fitios Jacobi, &c, donec

proceffere

I[meIi in JEpypio dies. Illic enim

converfi Junt ad difcendos Worum mores} & idoU

exemplo Worum colenda f).

d) Calov. Cleric.tfPo/.inXynops.Crit,

adb. /. e) Jos. XXIV. v.

14. f) Cap, C

>

IV·

Jfraeüt£ igitur, jam revocati in

memoriam

cultusAEgyptiaci

? pofcunt

fibiabAarone

ρτΑ>Κ,

qua voce, licet pluralis numeri, non tarnen plurium Deorum , Ted unius tantum veri Dci

HmulacrumquoddamabAarone

paran-dum

flagitantj

quod quidem luculen«

ter patet, tum ex

uno tantum vitulo

confedoj tum quod Jehovaefoli,pon

Diis aliis fiditiis hoc fignum fuerit

confecratum, feftumque

poftea cele-bratum, Brevifiimo autem hoc allo-quio, quod narrat S. hiftoria, idobti*

nuiiTe populum

, utin partes fuas mox

pertraxerit Aaronem, ita quidem,

ut

nihil prorfus ille

refponderit, aut

re-pofuerit, aut rei gravitatem demon-ftraverit,

(17)

Κ © Η 9

flråverit, haud facile eredimus $ nid

mortis imminentis periculo tcrritum,

cum Rabbinis fingere velimus, qui

tra-dunt, Hure interemto, quod temere

ipfis oblocutus eflet, popuium eadem fuifle minitatum Aaroni, ii ipfe mox ailenfum non

pracbuilTet.

Quin

poti-us credere licebitΛ facrum

fcriptorem

orationjstantummodo fenfum &

fum-mam hic narrare , non fingulaverba,

quae ultro citroque di&a fuerint. Ne·

que enim dubitamus, popuium pluri-bus hacc egifie apud Aaronem, eum-que etiam fedulo fuifle conaturr illos

a turpiffimo inftituto

avertere, licet

acquieverit poflmodum & illorum defiderio obtemperavcrit,

V.

Inmmpeftivo hocce confenfu , qua·^

cunque demum ratione extorto ,

Aa-ronem a culpa graviori

non fuifle im¬ munem* facile liquet, quantumvis li¬

cet illum purgatum

defascatumque

ex-hibuerit Moncaejus, & poft illum for¬

te alii. Etenim culpam ejus

graviffi-mam cauflarnque venias debiliorem,

tum reliqua S. hifioriac feries

a tum

verfus i. & 4 hujus cap, evidenter

(18)

culis confpiciendam praebent. llbiplu-ra quidem notatu digna occurrunt,

variisquelnterpretum fententiis &ex*

plicationibus expofita, qua: tarnen (in-gula comtnodius forte in fequentibus perfcrutabimur. Id veropraecipue jam

dispiciendum venit,quota populilfra-elitici pars hujus criminis fuerit rea

& particeps; ccetus ne univerfus, an duces & primores tantum, vel

-ßgyptü

forte foli , qui populum Dei e terra

fua difcedentem fuerant comitati. §- VL

Maximam autem populi

Ifraéliti-ci partem, ii non omnes

, hoc

vefa-ni cultus Idololatrici crimine fe

pol-luiiTe , facile collegeris ex verbis

pri-mi commatis h. cap. oyn ^ΠρΊ:

ubi

generalius vocabulum Dy reftius forte

&uiitatius de ccetupopuli univerfo

intel-lexeris, quam de viliori tantum

plcbe,

aut peregrina turba,

quaecum

IFraeli-tis

^fegypto

egrefla eratj quemadmo-dum id interpretari ftudent Rabbino¬

rum aliqui, ut popularium fuorum

culpam graviorem aliquo modo

ele-vent, atque alio avertant. Conatus

idipium cit praeter alios Rabbi Salomo infuo

(19)

8£ o Μ ii

in fuo ad hunc locum commentario,

ubi in explicatione verborum vers.4. bxiW

yrhx

nV« fic commentatur : myw JNDQ

wrhx

idkj

W?I

;nn«

Sy

bnpw

on

onvpb byv

an

Skw n« iy&n *p nn«i )r\wyv onv

:nnx Nondiciturhic,ifti funtDii noftri:

Hinc difcimus, quod turba illa tnifcella-nea,

qu<e AEgypto egreß'a erat, fefe

con-gregaverit adverfm Aaronem, ö'quod hl·

pr£cipue fuerint, (vitulum) fccerint, acpoHea fecum in errorem traxerint

lfra-elitas. Étenim huic explicationi licet

aliquainiit veri fpecies, lubrico tarnen fundamento eam inniti, declarat tum

divina increpatio & poense graviifimae

infiigendap comminatio j tum preces & interceiTio Moiis: ubi nulla turbx

j£gyptiac£ fit mentio, quae deceperit Iiraelitas 5 fed hic ipfe populus dici¬

turfrpiy Πφρ Oy

vers. 9. &

divinoju-dieio propter haoc culpam

interneci-one dignus. linde & Mofes iram

di-vinam placaturus, nullamquidempro turba ifta Aigyptiorum , aut

Profely-torüm adfert interceflionem fuam,fed

pro Abrahami, Ifaci atque Ifraélis proge^·

(20)

u gg ο gg

progenie; quametiam, divina poten«

tia ex fervitute edu&am exprefle in

verf, 1ζ abjEgyptiis diftingvit. Exhis

igitur liquet, fruftra efle Rabbinos

il-los, qui

culpamhanc

a

fu<e

gentispa-tribus a c majoribus amoliri ftudentj

quin & PhilonemJudatum, qui crimen jioc quibusdam μη

ßsßuio$

ταςφνσεις, Attimi inconßmtu hoininibus tribuit bfi Proinde merito alii ab his diflentiunt, quipopulum Ifraeliticumejus#vi

adeo

non infontem a crimine graviflimo

declarant,ut feculorum etiam fequen*

tium pofteritatem omnem , propter

Jianc patrum

fuorum jdololatriam,

graviflunis calamitatibus expcfitam

fu·

iiTe fateantur. Etenim iic Mofen Ge» rundenfem confeflumfuifleaccepimus:

fcjpi«.

'*

ro pw

HrM&n

p*

JiyD Non accidit tibi, o

Jfrael

, ultio aUqua, in

qua non fit vel uncia de

feccatovituli. Qua: etiam verbaexTalm*

HierofoJ.in TaanitiicitatBuxtorfrus*). Confirmat hanc pofteriorem

fententi*

am in novo fcedere Stephanus

qui

Jud^orum patribus hunc vitulicultum exprobratj eosque Aaroni dixiife j/^

nobu Deof , expreife declarat. Unde

(21)

^ Ö ^ IJ

ttullum

quidem

de

culpa

Ifraélitml

du-biumremanerepoteft; anne vero c

oetui

üniverfo itahaec vefaniaiitadfcribendas

ut nullius plane

eximendi

locus

re-linquatur ,

pariter

disquirendum

oc-currit. Videntur faltem Levitarum

aliqui, fi non ex

rejiquis

tribubus

alii,

in fide fua&

obfequiopermaniiife)

nec

in focietatem criminis

hujus

veniife:

quod etiam fontium

&

infontium

dif»

crimen Mofen lpfumindicare

voluiiTe,

credere fas,his ipfis

verbis

ΓΤΓΡ1?

Ό

I). Qua compellatione

aüdita,

cum

fe¬

rner pracfentes ftiterint

Levitae,

ut ex

codem verfu patet; baud temere

lice-bit fufpicarijex

jufta

animi

fiduciahoc

faftum fuiife > reliquorumculpam

de-teftantis. Quo

ipfo

tarnen

eandemu-JiiverftE tribui huic puritätem

vindica-renonfuftinemus,qvumfequentia

ver-ba ΓΊΚ & in verfu 27*exilla etiam

tribu fuiife plurimos puniendos,

ne--quaquam

infontes,

non

obfcure

figni-ficent Sed de confortibus hujus

cri-Jninis haec forte fufficiunt.

h) in vitaMofisLib.III.p.6jJ>cit.Budd.

p* 486* i) in flor.Hebr.p,zfy% k)Aci,VII.

39* 40* 41· 0 v*z6,

(22)

14 X o ti

$. VII.

Abrepta» in hane vefaniam genti Ifraeliticac, qvurn intempeftive Aaron favere vellet , narrat facer fcriptor

, eum iibi & aurum a populo poftulaife,

&hocacceptoefforrnafleVitulum. Hane

autem figurain,

qua Deum Uraélitis

exhiberet, cur potiflimum prae aliis

e-legerit, diverfas admodum funt

vario-rum fententiar. Cenfent nonnulli Aa-ronem hac forma, ut abfurda &

ridi-cula, voluiiTepopulum ab idolomania

avertere. Alii fufpicantur , hane ut Deo gratiffimam delegiife

j utpote quem boum facrificiis deledari

novis-fet. Moncaejus, fuo favens inftituto in purgando Aarone, hoc modo com-mode vultexpreffumCherubiexemplar, cuiiniidentemDeum vidiifetanteaAa¬ ron cumfenioribus populi.

Ceterum

has opiniones , partim abfurditatis,

partim faliitatisconvidas,

eruditepro-fligavit Bochartusm). Nec ullam for¬

te meretur ättentionemautfidem

com-mentum Rabbinorum,

qui hane fof*

mam vituli non tam cura & artificio

Aaronis exftitiife tradunt, quam

Ma-gorumAigyptiorum,

quosfua »rte^fiue ΠΜ

(23)

ο ϋ I/

flDD id egiiTevolunt,

utexmaf-faaurea inignem conjefta praeter

ex-fpe&ationem omnium prodierit vitu*

lus »j. Hoc autem commentumlicet

nullo facri textus fulcro innitatur3 e-atenus tamen commemoratu non fuit indignum , quatenus eundem detegit

fontemabominandihujus cultus,querfi

agnofcunt cum.Philone Judaeo

pleri-queEruditorum, fuperftitionem

nimi-rum &idololatriamjEgyptiorum. Hu¬

jus igitur, cum memor adhuc eiTet

po-pulus Ifraéliticus, forte et Aaron ,

e-andern quam in vEgypto

confpexiifent

idoli formam, & hos petiiiTe, &

Aaro-nem adornaffe, facillime fufpicantur.

Etenim jEgyptiis cultum animalium ,

praefertim boum , fuiiTejam olim

con-fvetum & folennem, non eft ut

ope-rofe demonftremus , cum id dudum

viri eruditi plurimis fcriptorum

Vete-rum, puta Strabonis, Herodoti,

Me-lae, aliorumque teftimoniis evicerint. Innotuerunt prae aliis Apis tkMnevis,

duo facrorum boum nomina3 quorum

alterum a Memphitis, alterum ab

He-liopolitis divino honore fuiiTe cultum, plurimi fcriptores tradunt. Jn irulta teilium

(24)

ί6 SS & SB

teftiumcopia urtuiri vel alterum addu>

•xi{fe*nobis fufficiatSicatltemStfaboof.

^géCpelau

SyjXsict

β9ς fega

xåcömfaféf

o

"Aτις εν

Μεμφει,

Jv

ήλίχ ås

Κολέι

;Μνεϋις.

§τόί

μεν

Sv

Ssol

νομίζομαι.

Säctam ib i νdecdm dlunt* utApis quidem Mempbi , Heliopoli autem Mneuis riutri·

anttir* Atqué Uli quidem Dii putantun

Et alio locö de tirfeeMemphi:

*Βχει $

Ιέζά,

το τε τ£

"Απιάος\

οςεςιν ο άυβς

χαϊ'Οσίξίς,οπχ

ο (&ς "Απίςεν σψ,ρ

τίη

&?έφε}ΰίΙ.

Habet etidrn templet y Apidis

ftimirum, qui idem efi Ofiris3 ubi bosΑριά

irt delubro quodam dlitur. Meminit hu·*

jus fei Cicero ^ ubi Epicureüm

allo^

quitur: Quid cenfes, inquit, Kpimiüurrt

fdnfiumAlgyptiorum bovem, nonne Deuvi toideri AgyptiisρJ. Et Plinius : Bosin

Algyptö etidmη uminis vice coli'tur i Apini

pocant q)t Qui plura deiiderat hujus fel teftimoniaj Seldeiium y)i ac Beye-rlim/jj Bochartum t), Vitiium t*)j

lieC nonRuddeurti adeät λ·)* Tradunt

paritet quidam veterum Scriptorum>

quanta fuerit cura & folicitudo Mgy*

ptiorumin hoc fiftitiotiumineftiotum

^eligendo

* tum inquirendof itemque

(25)

as ο β

, . *7

fcurando

eolendoque

> zc fepeliendo denique &

lugendoj

poftquam

defini-tusannorumnumerus vitaeipfius efflu-xiflet. Quac fin gula ex veterum

fcri-"ptorüm monümentis

colleda

exhibet

Jurieux). hJos autem ifta ut a noftrö

inftituto remotiora>hictantifperprae*

termitténda putaVimus.

ni) in Hieroz.Lib.II. c.34. η) vid.

kafcb. infuo comm. not, Munft.äcFagii

in h.l. o) Lib.XVII. p) Lib.L deNat. Deorum. q) Lib. VlH. Cap. 46. r) de Diis Syr. Synt. I. s) in fuis ad illum

kddit. t) in Hieroz, h) inJßgypt.Lib.II.

c.z. at) tiiftor.Ecclef. γ) Hiß.dogm.&

tülti. Part. III. pag. jöp. t. Pignoritu in Menf.Ifiacapkg.yf. feqq.

§. viir.

Hane itaqüe utUt

vefanam

jEgyptio*

rum idoiolatriam cum confpexiiTent

ifraelitae,

in regione

illorum

diu

ad-modumcomprati«intempeftive quidem

ζηλοίΐάιτων

ΆίγυπΊιάχών

γίνο'νίöu

t'tä.

(ty.ccTOJV, amulatoresfatti funt figmento· rumJEgyptiorum, ut loquitur Philo z)-%

fibiqiie

aure'um vit'ulum cultu profe-^ ^üendum* confentiente etiamAaron^

(26)

formari curant. Quod vero Aureum

vel populus voluerit, vel Aaron

fa-bricaverit hunc vitulum, etiam id ex

aemulationedSgyptiorum

faftum,

cre-dere convenit. Etenim populorum

Orientalium & iEgyptiorum Numina

plerumque ex auro fuiffe adornata,

docent fcriptores a)$ Gra*corum

au-tern rarius\ fedex ebore, ligno &

a-liamateria, auroviliori. DevEgyptiis

certe ipfae S. literae hoc

expreife

mo-nentb). Huncitaquemorem&illarum

gentium luxuriam , pretium forte

a-liquod & dignitatemidolorum

fimula-cris addentem, imitaturusAaron,

im-pioque populo morem gefturus,

juilit

libi tradi, nonvafa aurea, quae ex

Rr

gypto attulerant; fed inaures aureas,

quasforte difficulter populumdaturum credebat. Sic cenfet Auguftinus c):

£>uod) inquit, Aaronjubet inaures

demi

abuxorum &filiarum auribus, unde ild* faceret Deos, nonabfurde intelligitur

dif-ficilia pracipere voluiffe, ut hoc modo eos

ab illaintentione revocaret. Crediditfor¬

te, neminem lubenter ornamenta fua

depoiiturum, nec facile pailurum, ut

ea fibi eriperentur, Sed hane

(27)

S§ o Μ l9 ram vicitidoli faciendi aviditas!

trade-bant ei finguli aurum, ut voti fui

fo-rent compotes. Hoc ipfo Divini man-dati prorfus immemores, quod

acce-perant denon faciendisDiis aureis*/).

z) de vit. Mof. Lib.IlI. a) Bockart.

Hieroz,Li b. II. C. 34. Seid./. cit. b) Deut. XXIX. v.16. c) £)v<efl.141. in Exod. d)

Ex od.XX.zu

f ix.

Formandus itaque jam erat vitulus

cura vel artificio Aaronis. Hane rem

facer textus iic narrat: Ε3ΊΓΠ 1ΠΚ ΊΪΊ

Y

:nDDD inWjTI Quäe verba ut

even-tum inftituti operisque

complemen-tumdefignant*, ita fenfum

longediver-ium pracbent Interpretibus nonnullis. Etenim vocabulum bjy non tantum

vitulum fignificat recens natum, fed

etiamadultum, ut apte per reddi

poflit} quo vocabulo pariter hoc

ido-lum deiignat David Pfal. CVI:

19, de foeda hac Ifraelitarum

idololatria

loquens

: bjy MPjn fecerunt vitulum :

quod ita deinde in verf.20. explicatur.

■TO *53«n» rnana c-iua ηκ ιτοι

i* Mutarunt glor

tam fuam infimilitudinem

bovis, tomedentis herbam. Hinc, licet

(28)

ίο ο §8

vdtulumexpf

ciferit

veriioVulgata,LXX Onkelos etiam Syrus & Arabs vocabulum > quod habet Ebraeus

textusi retinuerint; pliiriixli tarnet!

Patrum^ utpote Ladantius* Hierony*

mus, Tertullianus, Aiiguftinus, aliij

cAputbubulum vel vituii capuinominant ab Aaroneformatum. HaeC autemfen* tentia ciim fuffragio facrarum litera*

rum deftitüatUr

j (riiii Dodotes illos

Eccleiiae tropice pro integro

animali

partem potiörempofuifle velis, ut

qui*

dam cos

excufantexemplo

Virgilii,

qui

bina boUm capita , dixit> pro bdbus

duö-buse)^

maxime veritati cönvenicns videtur explicatio Beyeri, qui

fufpica-tur aureum bovem artificio taleni, non

ex<equaffe naturalem , [ed vitulofimilio'

temhoc quoquenomine veni(fe /), Adeo*

que hac voce fpecieni, non actatem

&

magnitudinérrt praecife fuiflfe

defigna-tam. Neque enirrt ullam meretur

fi-dem aut attentionem nonnullorutii Rabbinoruni comrrientum, qui pon*

dus vituii ftatuünt centum &

viginti

quinque

talenta:

id quod probari

vo-lunt ex fupputationeGematrica

litera-mm in riDDD» uride

prodit

hic

iderri

(29)

hunie-ü Q 1 ti |i\imcrus? ex quo pondus eliciunt, Sic Utique Rafchius: ΓΜ0ΓΙ1 D^J?) HRD

;r\3OO bv K^PEND u rn ηπι ,ηιωρ

centum viginti quinque centenarii tturei fuere in eo (vitulo) Jecundum Gematriam

vocis ropD- Ceterum haec quis cum

Seldeno^J&aliisnon rideat &rejiciat>

e) ALneid. V. vid. Jurieu l. cit. Moeh. DiJ/.I. §.qj. f) Loc, cit% g) £oc.cit.

§- X*

Hifce jam peniitatis, modum

fabri-cati vituli

perfpiciamus,

quem

exhi-bent verba S, codicis jam modo

addu-fta, Ex quibus

id

quidem f^tet,

ope-jram cqramque Aaronis heic

interve-nifle;cum dicatur: 1ΓΠΚη3Π DYD ΠρΊ £ΠΠ3. Sed

quajis

ha?c

ejus opera

fue-rit, ambiguum videtur quibusdam

In-terpretibus ex diverfa iignificatione

vocum «OT & ΒΊΓΠ: quae quidem ex*

plicationem duplicem ådmittere,

du-dum obfervavitRafchius in fuo

com-mentario. Unde vertendum ita cen*

fuerunt nonnuilij colligavit fynd (au*

rum) in tnarfupio: quem horum yerbo-rum fenfum multis

probare nititur &

acriter ^uetur Bochartus £), Pjerique tamen eam funt amplexi fententiam,

(30)

II Μ G Μ

quod his Vérbis indicetur, ßylo veleil»

formatum fuijfe aurum, & iic factum

vi-tulum. Hoc fenfu verterunt LXX

In-terpretes επλασεν άυ\ά εν τη

γζαφίδι:

Sic&Tremellius.NecaliterLutherus&

Svecus; imo& Joh.Clericus, quietiam

in fuis adh.I.notis, argumentafingula

Bocharti pro alterafententiaexpendit, atque elevareconatuseft,utparum foli-di habentia. Vulgatus Interpresipfam

fufionem aurihisvoeibusdefignari

pu-tavit, fic vertens: formavit opere

fufo-rio; aquo haud multum diifentiuntSy-rus atqueArabs, quum typumScformam voc. ein denotari volunt. Cujus

et-jam fententice eft Gufletiusin

Conien-tario lingvae Ebracce. Ceterum eo fere redit & horum & illorum explicatio,

aurumliquefaitumin typum

fuiiTecon-je&um; poftea vero, cum craffior

vi-tuli forma inde prodiiifet, ftilo

vel

fealpro fuifle expolitum. Anne vero

notas quasdam peculiares vitulo

in-fculpi curaveritAaron, quas velex

ΛΕ-gyptiis didicerit, vel ipfemet invene-rit, continentes aut nomen Dei, vel

alias literas, populum ad venerationetn Dei excitantesjaut forte notasApidisj

a profanis feriptoribus deiignatas

(31)

m. ®

®

illud nemo facile deiignaverit. Sunt,

quivelint infculptum fuiiTe vitulo

no-men j quia communi Ifraelita-rumoreexclamatur

Sed aeque incertam hane conjeduram arbitramur. Ipfemet vero Aaron fua

manu haec fecerit,quemadmodum

fub-indicatS. textus^ anne cura & manda¬

toipiius, aliorum autem opera &

mi-nifterio perada iint, haud multum in-terefle putamus, nec operofe disqui-rendum 5 liquidem pofteriorem etiam

iignificationem Perba attionem denotan*

tia apud Ebraeos fåepe poftulant *).

Neque enim dubitandum eft , artem

auriliquandi, aut fabricandi poliendi-que, hoc aevo jam

innotuiiTe^

ij>fum-que forte Aaronem hujus artificii pe-ritia fuiiTe inftrudum, nihil impedit, quin credere liceat.

Éavero,

quaefin-guntRabbini, arrepta occaiione com-menti ex verfu 14. h. cap. conjedo in

ignem auro Magorum

iEgyptiacorum

arte, non Aaronis vel aliorum,prodi«

iflfevitulum, etiam mugientem, nön opus eft heic aut ex fuperioribus

repe-tere,autfigmentum fponte evanefcens refellere.

b) Hieroz. fart. 1. Lib. II. c.24, i)

B 4 Seid.

(32)

Μ W Q Mi

Seid, deDllsSyr.Lib.1V.p.m.13$. conf.lVhf\

indEgypt. Lib.II.C.z. §.ut k) Gen.Xl.ZM §,XL

Formato jam quacunquerationcvi*

tulo, & ab Ifraclitis confpedo, po«

pulum mox exclamaiTe , üt voti fui

compotem, fic narrat Sacra hiftpria;

•jAyn

to

iw

rfr# nwt

: CTTCD

pXÖ Hifunt Dil tut,

Ifrael,

qui eduxeruntteeterradEgypti. Haec

ver-ba npn efife

turbaeAigyptiacae,

quasex-eunte$ e regione illorumlfraelitas

co-mitata fuerat, utRabbini traduntj fed

ipforum Ifraelitarum, antea in

^VI,

prpbavimus.

Aarpnem antern

dein-ceps altare exßruxiße, feßumqueJebova

in craftinum diem indixijje, narratur in

cotrim, y. Cultum pofteafolennemfacrifi*

(iü, comejfatione, lufu & choreis,

pera-d:um coramvitulo, defcribunt fequen·«

tia. In hifce autem pmnibus , qua? mens fuerit Ifraelitis, aut quid

potis-iimnm intenderint, haud facile eft di«

tftu , nec conyenit inter Interpretes.

Rontificii quidem ipfum

vitulum,

vel

in eo Apim ^gyptiacum

, divinp hcn nore illos fuifTe profecutos dpcenk

Sic certe Bellarminus l).\ Ceterpm,

:

(33)

SB * Μ *1 Ijuis facilt credat 5

adeo

ftolidos

aa i ^ mente captos

fuiife Ifraelitas

* ut

pu-tarent hocidolum, jam

manibus

artH

ficis in ipforum

conipe&u

förmatum^

elfe verum Deum , cui liberationem

fuam ex i€gypto

adfcriberent?

Neque Ulla elucet ratio colendiApidis, quem

Utique fruftra venerati

fuifient

AEgy^ ptii?

fi Ifraelltis illorum

fervis &

irii-micis exeuntibus e terra fayiiTet,

fup-plices vero &cultores fuos,

deferuiifet.

Profecto ipfe Aaron

fuo

edifto

hane

fententiam refellit. Non enjm dicit

ille., eras erit folennitas huic vrtulo;

fed ΊΠΟ ΠΙΠΙ1? feßumjehoya eras eflo. Quo ipfo fignificat,

feftum illud

in ho¬

norem fummi Dei celebrandum eiie>

cujus praefentiam ex hoc fimulacro cognofcerent, Uceat nobis hpcnego¬

tium verbis D.Brochmanni, fummi & Theologi & Philologie ultraexplicare illuftrare. Sic autem ille: Ifraelit*,

inquit,foxmarunt yitulum, noncerte hoc;

animo, & inftitutoy ut ipfivitulv, in fe

eonfiderato , honorem divinum deferrent\

Iv fedutDeum in vitulo iUoaureohonorarent.

flarn quod dicunt7 vifo. vitulo\ bifunt E-*

lobim tui, non hoc faciunt ea de eaujfa^

(34)

z6 §3 o jg

quafivltulum illo ipfo diefovMAtum habe*

rentproDeo, qui

ipfos antequatuor men-fes ex ALgypto eduxerati fedißa loquendi forma docere volunt, fe religiofttm iftum cultum , nonfufili bovisfigurλ, fedDeo

impendere, qui ipfosexAigyptomanufor·

ti eduxerat. ffuare

etiam Aaron folenne iüud religioficultus feßum bis v

erbis

indi-xerat: CrasfolennitasJehova efim). Ne·

que id huic explicationi quidquam

of-iicit , quod dixerint pluraliter

quaii pluraNumina heic iimui iignificata voluerint Ifraelitar. Nam-que id conftat, in S.literis, iic

faepis-iime pluralem hujus nominis, deuno

Deo iingulariter explicandum,

occur--rere. Sic Gen. XX. v. 13. TO*

5 fecit Deus ut errarem, & alibl

iappius. Hinc etiam Nehemias de hoc negotio loquens in Cap.IX. v.18·

fin'

gularemnumerum verbi adhibet: f*ce* runt ßbi vitulum fufilem &

dixerunt; ΠΪ

ϋΠϊΟΟ

"]Syn

efiDeus

t*-1U) qui eduxit te exAigypto. Quamqua^1 verodicit ipfeDeus in

comm.8, IfraC' litasfacrificaffe vituloj

non alius tarnet ibi verborum eil fenfus,

quam

quod

(35)

tulo. Sic Deus etiam illis cxprobrat

perEzechielemProphetam

my *6, flercoreos DeosXE.gypti non reli~ querunt »). Id quod ita intelligendum cft, cos non vitulum pari modoac^E-gyptios adoraffe5 fed eodem iimulacro

& externis ritibus religionis

iEgyptia-cx veri Dei cultum turpiter pollinife.

Hanc autem fcediiTimam efife Idolola-triae fpeciem , fanior nos docet

Theo-logia 5 cui crimen hocce populi

Ifrae-litici propius peniitandurn atque argu-endum merito committimus. Nobis

fufficiat heic adduxifle cenfuram &

ju-dicium Calovii: Idololatria eft, inquit,

Ö*cum alias colitur, quam Deus, ö" cum

Deus aliter colitur , quam divino modo,

h,e. quam ipfe prafcripfit 0).

/) Libr. II. de Ecclef.triumphant. C,/yé m) Tom.ll.p.jt. η) Cαρ. XX. v.$. oj

inBibi.Illuß. Exod.XXXII. ξ. XII.

Ad ipfum diem feftum quod attinet,

quem indixerat Aaron, illum quoque

aucis jam coniiderandum nobis

prae-et Sacrac hiftoriae feries,

cujus verba

in verf.6. iic fe habent: ΓΠΠΟΟ 1DW*1 tevb oyn 2m W) rbv

(36)

*S S3 o gg

;pnyV

igpruwi Surgentes itaquefofttκ

die tnane? obtulerunt holocaufta, # ap*

ρlic#runt Eucbarißicay feditque populmad tdendum (5 bibenduma deindefurrexerunt

*d ludendum. H<ec

jpfa narratip ut

fe-(li inftituti folennia breviter defcribitj

ita & credere cpnyenitj hane celebn*

tatem ny tu & arbitrio Aaronis,

fym-ini ppitea Sacerdptis, fuiflfeperadam* atque ipfum pleraqyefacrapbiiiTe,quae peilmpdum , inftitutp cultuLeyitico,

facerdptibys elfent adminiftranda, Ce-f terumprieterea

cymhiccpmmetnoren-tur,qua:in feftprym celebrationeprz-cipuaerant?nempefactrificiaSc l<eta

poil-rnpdumfeßbltas, fiye & niW«

yt

loquuntyr

Rabbinij hincmerito

ob·»

fervandum arbitramyr, etiam ante

fo«

lenniprem cyltym, aIvlpfe ppftea

de-finitum expreflp JDei mandatP j eas-i demnihilpminuscerempnias^ljcetpaU' cipresfprte, adhibjtas fuiife, npn tam

ffmulatipne^Egyptiprym?

aut

gentium

aliarum, undefeftivitatem hanederiva-s

/evidetur Clericus/>),atque

Jurieuf)»:

quam reeeptp priys, atqye a

prima

patrurn aetate diyinitus tniditP ritUi

Prpinde qund alias in feftprum ce¬

(37)

Μ ο 31 i?

lebrationéfa&um,hic etiamfuit ab

Aa-tone obfervatum, lit offerrentur holocaüßa 8c facriiicia evchairi-ftica : quörum illa

quidém

ut

pofteä

$

ita &nunc igne

fuirfe

coiifumta in

al-tarij haec aiitem *

feparatis

iis j quae

Deo & altari debebantur, partim fa*

Crorum miniftris, partim

offeFetitibüs

comedenda ceflifTe* credere

licebit*

Hinc fediffe narrantur ad cbnvivandum,

dtque flirrexifle yoflea ad lüdeηdum,

É-jusmodi autém convivia & facras epu*

las* ut&laetam feftivdtatem

atquechö-reas^ néc majorum fuae gentis

confve>

tudini, nec divirtae

legi

poftea

promul-gats füifle repugnantes*

dum modo

intra fuos limites fefe cöntinerent *

free gaudiofutili ac

lafcivo

polluereri-turj iliud

quidem

haud

uno

in loco

nos

edocentSacrae literaer). Sedfacile

per-fuademur , Ifräelitas in

cultu

hocce praepoftero

cancellos legitimös

tranii-iuiftej&

ad imiiiödicam forte

iuxuriam

&lafciviam delapfos fuiftej

quod

qui¬

dem fubindicatStéphanus:

'Av/jyotyov

bv&tctv τω ειίωλω, nett ευφί*άινόν]ο εν

*ϊοϊς εξγοιςτων χεί?ων

άυ]ων

s). Quin

& Apoftolus, ι Corinth.X.7* inteni-

(38)

pefti-$0 Μ ο Μ

peftivaj Isetitia: ac hilaritatis'illos accil·

fat, ut idololatras. Unde & fufpicari

licet, Ifraelitas inhac fuafeftivitatead-mifcuiflfeplurima, quae in Aigypto u-furpata viderant; adeo ut, cum juffu Aaronis feftum fehovae celebrarent,

illis jravAutria, fuccurrerit, Apidis

cul-tui convenientior. Etenim ut populo

Dei, iic & gentibus aliis receptum

fu-ifife per

χακοζηλίαν,

immolationi epu-lum adjungere, ut partem divini cul-tus,teftantur

profaniScriptores:

quo-rumteftimonia,

prsfertimHerodotide Aigyptiis adduxit Clericus infuo

com-mentario adh.1. nec nonJurieu in lo-co antea cit. qui pariter obfervat,non

abfonam iibi videriAthenaei derivatio^

nem verbi ptdvsiv a μί]α & Svewj

quod

peradis facris genio & potui

largius

indulgerent. In vocabulis autem lülpl

ρΠΪ7explicandis jufto fagaciores

viden-turRabbini, quum hsc de fcortatione

&fangvinis effufione, five

mUtUlS

Caedi-bus

interpretantur,

eoquod

verbi ρΠΪ

Gen.XXXIX:i4#i7.

&χSam.II:i4.hane

utramquevelinteiieiignificationemO·

Hase tarnen uti praeter fcripturam

Sa-cram dici

putat Bochartus u)9 ita fuo non

(39)

nondeftituifundamentoarbitraturJu-;

ricu 5 cum idem in Gentilium epulis

fa&um narret Herodotus.

ρ) Gommern, adh l* q) hiß. des dog*

mes & cultes Part. III.

p*S39. r) Beut.

XII. v.γ. XVI. v.u. XXVIl. v. 7. conf.z,

Sam.VI.16. j·) diH.VII.y 41. t) Rafch. in £xod.XXXII. 6. u) in Hieroz.

§. XIII.

Utidololatria gentis

Ifraéliticae

im-pia, inepta, Deoque invifa erat5 ita tragicum tulit eventum. Defcendens

enim e monte Mofes, vifoque

lafcivi-entis populi furore, & divini cultus

profanatione, zelo accenfus, tabulas

Dei digito fcriptas in terram projicitj

idolum, quod in tanto honore habue-rant, igne combußitj aurum in

tenu-iilimum pulverem refolutum, in

tor-rentem e monte Sinai profluentem

fparfit, ex quo aquam bibendam

hau-riri oportebat. Exprefle haec narrat

ipfe Mofes: DJTOJ? nW« Π«1

γοκι m2 in« tpm)

'ηπφ

njyn ηκ

•frtcw

ι&φ

pn im ny zürn in«

•vin [ο ητπ nmn nay n«

Pecca-tum veftrum, ipfum,

quemfecißis vitulumy

ACcipiens, igne combujji , & contudi eum

(40)

molen-η H b ^

Molendoy optimey donecpulvis fieret tim'·'

ü, abjeciqüe puberem ejus intorrentem^

qui e monte defluit *)k Hoc autem

fa¬

ctum, nori ut idololatiras dignofcerét

Mofes*

quemadmödUmMagifttilEbra^

orum fingiint; contendentes, aquam auro adfperfamj quadam

corporis

aca

jgritudine perdidiiie reos$

ceterisVerö

peccato nön

pollutis

·,

falutarem

fuisA

fe. Quamin ferttentiam ivit

Möricaj-jus; qui orr.nes reos

poft

epotam

a-qüam

lepra

percuiTos

tradit^

ac

igno*

minioiis ulceribus, ut idololatras

finé

periculo infontium

dignofcétet

Mofesj

deinde aquam illain,

ad

explorandas

adulteras * deftinatam

fuiiTe

fingit

Sed nugas ejusmodi mittimus,

&

re-ftiusfortecumPfeifFeröcfedimus^Iira*·

elitas hane bibiife acjuam, ut

de

idoli

vanitate^ de peccati

turpitudine*

qité

déleftati fuerant^ admonérentur^ at* qiie id intta vifceta fiia

teconderent,

qiiod in feceflumrtioxejicere

deberent.

Vitullpulverem, ait Hieronymus

ad

Faa

biöla\X\yquem ädoraverdtIfräelfn content*

tiumfuperftitionis, inpotum äccepit popu*

lus, utdifceret coniemnerej quodinfetes*

J

fumprojici videtet ZJ*

(41)

Si

o

É

x) Deut. IX. v. 21. y) Lib. II. C. to. Aaron.Purg. z) Terf.anno!. in Cap.XXXII,

Exod.

§. XIV.

Deftrufto fic vitulo, magna adhuc animi folicitudine affe&usMofes,

Az-ronem fratrem, ut populi prarfe&um ac ducem, adeoque & culpae praefentis

velut au&orem principem, graviilime

increpat, eique demonftrat, quantum

& ipfe & populus Ifraéliticus reatum

hac fua idololatria contraxerit. Aaron

haud dubie confcius culjaae fus, juftam

fratrisiram ac rcpreheniionem patien¬

ter ac modefteexcipiens, criminis

gra-vitatem quacunqj ratione a fe avertereS

conatus eftj ut patetex verfu zz, 13,

& 14. At Mofes hac vana ejus

excu-fatione neutiquam contentus, ad

pc£-nam de noxiis fumendam femet

ac-cingensy e porta cafirorum velut

ordi-nario judiciorum loco , h#c procla-mavit : ΓΠΓΓ5?

^tisquü tft

Jeho-v<e, accedat admei quae verba nonnulli

fic explicant: Siquis detefiatur hane in-fiitutionem idololatricam 3 & vult me

fe-Rart, (2 verum eultum a Deo

praceptum,

ΰ

quamprimum accedatymihiquejungatur. Non quod illi foli accederent, qui

(42)

54 m O SS

rumDeumagnofcentes,eocultu,quem

praeceperat Ipfe , illum adoraverant,

quales fuiiTe nonnullos, haud

dubi-tamusj fed cum his, alii tum é Levi-tis, tume reliquo populo, qui

pecca-to hocce deteftabili contaminati

fue-rantj fed jam ad Mofen congregati,

culpam & errorem graviilimum

confi-terentur ac reiipifcerent. Hocaudito, confluxifle ftatim ad Mofen omnes

Le-vitas, conftat exverfu2<5. linde ma¬

gno quidem nifu laborat Moncsjus,

utLevitas omnes, utpote qui de

reli-quis tribubus fupplicium fumferunt,

ab omni culpa liberet a). Sed argu¬

menta ejus tanti non funt, ut eos ex-cufare, &acrimine immunes pradbre

poflinr. Quis quaefo credat, Aaronem

folum totfacrificia, a populo

addufta,

immolaife? Quis (ibi perfvadeat,filios

Aaronis parentem deferuiiTe ? ltnmo, cui non verofimiliusapparet,pIurimos

Aaronis au&oritatemotoscultum

ido-lolatricum iimul approbaffe. Etfi

for¬

tenonnulli idololatriaehuic adeo non

favebant; tarnen eos publice

Aaroni

reilitiflfe non deprehendimus, neccul¬ tum a Deo praefcriptum

iincere

obfer-VaiTe. Aggregati funt ämnesβlii levt,

(43)

93 O Ü 3?

aitRungius, non quod nemo torum -pol· lutusfuerit idololatria , cum principem i*

'

fiius famili<e Aaronem baud dubie multi ßnt imitati,fed quod pcenitentia duBi, ad

fanioremmeuternredierint. Etpaulo poft,

quod autemfilii Levi &nulli ex ceteris tri* bubus adMofen confluunt, idnon eft capi*

endum, quod in iüis nulli fuerint Jekove

fervitfcultoret, fedtacito Dei impulfu fa*

Bum, qui hanc Levitarum pietatem

heroi-cam dircBurtueratadipforum confervatio-nem b)♦ Plurimos autem ex populo in

fuaimpietatepermaniiiTe,oftendit

hor-1 rendum illud iupplicium, quod juiTii

Mofis de illis fuit fumtumj quo tria milliavirorum ceciderunt, ut docetS. textus Ebraeus in cap. h. comm. 28* Quem numerum fervant incorruptum

reliquaeetiamverfiones omnes, praeter LatinamVulgatam, quaehicerrorema« nifeftohabet, quafiviginti triamillia ho*

minumi quem numerumjufto majorem

ex i Corinth. X. v. 7. huc intempe-,

ftivetranslatumfufpicatur7poftBochar··

tum & Rivetum, Joh. Clericus in fuo commentario. Totidem vero, quot

-> occiii

narrantur,non plures

fuiife

ido-lolatras, nemo facile dixerit: credere

potius licebit, id quod cenfent

(44)

i6 tf o $J

nulli9 bos pracipuosfuijje & contumacet

idololatrasγqui etiantad[editionen*adver-y fus Mofen excitundam per caflm difcurre* rint} & hincLevitis, perverfos

homi-nes absque refpeftu propinquitatis ac

amicitiae interficientibus, facile

inno-tuerintc). Plures vero fuiile

idolola-triac reos, quam illos, qui hoc

die

fue-rant interemti , evincitur , tum ex

his Mofisverbis verf 30: onNEjn Dflfi* irin:ι rwen vospeccaßis peccato magnoi quod, occiiisidololatris,deinfantibus

haud facile dici potuit, tum ex ipiius

Dei jufta ira & offenfione,

graviilima-que comminatione de imtninente

ad-hucfuperftiti populo gravifamce

ultio-nis tempore, verf. 34, quae ipfa,

ho*

minibus hacidololatria haud

pollutis,

jam denunciata fuiffe a fummo juftiifa

moque fcelerum vindice, neutiquarrt

credimus,praefertimcumidemipfeDeus

juxta dixerit in verf. 33. Ν&3Γ7 IfK Ό

^"löDD tum quipeccaverit (ΠΟΠ

alium) delebode libro meo. Linde

haud

dubie colligere licebit, maximam po*

puli partem hac idololatria fuiiTe

rce-datam3 pluresqueadeo idololatras

poft

hane Levitarumcidern manirtfe

References

Related documents

quam Aaron in Sacerdotium eligeretur y), Rabbinorum autem verba fi ipfemet. difcupis legere , adeas

explicanda, haud temere eft difcedendum a ferie nar- rationis, quam S. Scriptor nobis exhibuit Proinde cum conveniant fere in eo quotquot funt philofophi, Ven~. tum nihil aliud

Reges in populo Dei, verum etiam Summos Sacerdo- _tes, oleo facro fuiffe inauguratos. Voluntitaque Schic-. kardus λ), Leusdenus b) &amp; alii plurimi,

gladii. Favet huic explicationi haud. exiguus Rabbinornm

nomine Jehova a Jehova 5 revelatur iolemni modo Filius ßpjön &#34;jN^D Ef, LXIII .9, a Patre, &amp; prxdicatur : eo fi- n-&gt;ut illud Patris de Filio teftimoni-. Urn eminentiftimum

fe videtur, haud dubie prefuit. Quod fi ex quorun-. elam calculo dccefferit anno fere decimo

ratio? Quod ad Ή0 Fruft. terra adtinet, nulla. fere inter Philologos eil controverfia, cum

to inter homines commercio eadem ratione ac ab aliis rebus extraneis, vim in hominum defideria' ha- bentibus accipiunt, verum refpebtu quoque ad effe- dura , quem ad fociecatis