*00
SJVE de
MOSCHO
LATRl A
ISRAELITARUM,
Cujus mentio inExod cap.XXXlL
D1SSERTATIO PHILOLOGICA,
Quam
Coηfens. Ampi.Fac.Fhil, inReg, Acad.llpf·
PRAESIDE,
VIRO CELEBERRIMO,
Dn.
ANDREA
BOBERG,
L.L. O.O. pkofess.Reg. &
Ord.
Addiem 18 April.An.MDCCXXXVII. In Auditorio Guftaviano Majori,
Publica c enfura fubjicit
Alumnus Regius,
■ ER1CUS
WIDGREN
4NGSR UANNUS. horis folitis.
__
S:3E R:x M:tis MAGNyE fidei viro,
ReverendilJmo
TATRl DOMINO,ac
Dn
G EOR
G
10
VALLIN,
S.S.Theol. DOCTORI Celeberrimo,
Per Gothland.SUPERINTENDENT!,
Venerandi Coniift. Wisbyenfis PRd>
SIDI,Scholaeque ibidem EPHORO
Gravifiimo, Accuratiflimo,
MJECENATI SUMMO.
T
An
met
iqnidem,
Pater , haReverendifli-
pageU* no»funt, ut aliqua fuifiducia
oculis Tuis fe fifterent, ne"
dum , ut Nomen Tuum in orbe erudito celebratiffmumfronte praferrent.Proinde gravioris etiam audaciaculpam vereor,ne
contraxiße videar, quodchartaceumhocce
munut, omni cultu ac nitore deftitutum ^
Tibi,ReverendiflimePater, offerrefus<·
tineam. Verum adhoc audendumaliexit, immo impulit
meperpetuus illefavör , & Jumma gratia, quam ego, ex quo ad
il"
lußre hoc Lycaum Upfdlienfe accefß, ite·
rum ac fdpius certißimis
expertus fum
do-curnentis. Totprofefio in me omni illo
tem-* *
pore cumulata funt beneficia, ut plura 0*
majora a parentefiliut vir ßerare pojjtt. Quapropter humilem gratumque animum
declarandißudio accenfus, ßmulque in me-moriam h<cc verba Martialis revocans :
Quaemihi praeftatis,memini femperquc
tenebo, - - -
-Dedecus eftfemperfumere, nilajdare,
nonpotui non,lucubrationes hasce,
parum licetdecoris habentes, Tibi offerre. Acci~
pias igitur, qu<efo, Reverendiffime
Pa->
ter, fereno vultu levidenfe hoc
veneratio-nis documentum, beneficiis innumerüper*
quamdiu debitumi mefc clientemTuum in
pofterumfavore folito ampletti ne
dedigne-,ris,Meumerit^Deum O.M.devotü
compellare
precibus,velit Te,Reverendiflime Pater,
tottantisq3 curis,proEccleßa
fua diflrittum,
una cum NobilijfimaTuaFamilia, fuis
ob-umbrare alis, virestf Iß valetudinem illam
benignelargir i,utinannosbenemultos
fal-Vus atquefoßes vivas,
vigeas , floreas*
Reverendiilimi NominisTui
devotijßmtisclient
Perilluftyi
atque
Gener
oßsßmo
DOMINO BARONI,Dn.
ΛCATI0
OXENSTIERNA,
majori
Copiarum
Pedeitrium
Strenuiffirno, Domino de Eka &c. m&cenati magno. iB
ßngularem
favorem
ac quoVobis,Perillufires
__ mum innotui ,
mihi
ab-tium hoc Academtcum in
fignum
Voto
ardentisßmo
propercnntVO'
volui, debm
Perilluitr.
& Generos.bumiUimUi
Generoßsßmo
Nobtlisßmoque
DOMINO,Dn.
1A C
O
B O
F
L
Ε
ΜIΝ
O,
LOCUM TENENTI adCohortem
Pretoriam,
Maxime Sfrenuo, ΡAT ROΝ O Sil Μ ΜO.gratiam
, quamab
illo
tempore,
ac Generofiifimi
Domini,
pri-ande declarare
voluifti*
,exerci-grati
acrvenerabundi
animi,
cum ftra incolumitate ,confecratum
Nominum
Veilrorum
. cultor
Alm od.Rever.(flFraclariffimoDomino,
Mag.
Μ
ART. KAMMECKER,
Facuitrt. Theologiea; in Acad. llpfal. Adjttnüo,nec nonEccles. Na*ien(is
Faflori meritifllmo, Patronojugiterfufficiendo.
Admodum Reverendis (flPraclayiffmis
DOMINIS MAGIST
RIS,
In Reg. Gymnafio Hernofandenii Le· itoribus dexterrimis, Ven. Confiftorii
Affefforibns accuratiffimis,
Promotoribus Exoptatiffimis, Flur.Reverendo(fl Doctiffmo Domino,
Dn. ERICO SELANDRO,
V.D·Minifiro in Wibyggera,
anni^me-ritisque admodum confpicuo, Fautori Aßumatijßmo,
i-f RugurnAcademicarum haseéprimitiaf
ftores (fl Fautores Optimi, nullo
& offerentis pietate deftimanda*,
inhumillf fingularemfavörem (fl pturima infe colla-benevolenti<e ffem , cum yötis,pro perpe-saif äedicat (fl offert
Ädmod.Reverend, Praeclariff.
ettItor ob-BRICUS
Admod.Revcr (dPraclariffimoDomino,
Mag.
OLAVO
KENZLLIO,
in Nordingrå
, Wibyggerå &
Ullånger VigilantiiTmio,
Patrono Optimo.
Admod. Rever. (dPr<eclari(fimo Domino,
Mag.
JOHANNI 5fK'2t@2/
V. D. Comminifiro ad templum Cathe« drale llpfalrenfe laudatiifimo,
Benefaftori Magno.
Plur.Reverendo&DoBiffimoDomino,
Dn. PETRO
FERNBORG,
V. D. Comminifiro in Fernebo
Geftrici-orum fidiifimo,
Affinitatisnomine dileciijfimo.
Vobis, Patroni, Promotores,Benefa-fuo ornatu, fedmateri<e tantum dignitate
m# mentis,
gratique animi indicium, ob
ta beneficia
, nec non ulteriorisfavoris
tua incolumitate
Yeftra, calidiffiimts
dt-&Plur.Rever.Nomin«mVeitrorum
fervantiffimus WIDGREN.
Pr&flantisßmo
Domino
Respondenti.
Zfxoptatamfane bic dies occafionem ad*
J
tulit, qua piumgratumque in Te a> nirnum , Ornatiflime Domine, publice
declarare licebit. Etenim quamvis nonfim riefeins, modefiiam vtrecundiamque tuam detreftare ea
y qu<cmeruifti,vitλmorumfo
Iraconia;adeo ut in laudes tuas excurrere mihi nonfit integrum, alias adb<ec
prom-tifiimo'j ßlentio tarnen involvere nequeognee aebeo, indefejjam illam operamiß diligen* tiam prorftis fingularem, quam infiudiis
rneis dirigendis per aliquot annos aßidue
impendifiij unde eiiam in &re tuo me
fem-perfuturum fatis intelligo, &
ingenuefa-teor. H&c autem& ejusmodi reliqua cum
ultra perfequi nequeam; vota
tantummo-do pro incolumitate Tuaomnigena,anitno
quam verbis prolixiori addami velit Sunt'
mus rerumftatoracmoderator
,Tibi* Pr£"
ftantiilime Domine , fucceffus quosvis
proßteros largiriy tuosque honeftiffimosco*
natiu exalto beare y ut inreipublica
com-modum ac emolumentum cedant, Tuum denique TuorUmque omniumgaudiumac
folatium longe maximum.
JT*0 MÄa Λ'βΛβΛβΛ^'Λ«Λ?Λβ
ί£>ι·<*»)'-Ol '-ΟΊco> «Ο)V5>1«Ο5Sj*0><«0> ίβ»> C<p»
®8äS®8S8S®§!CO ^CO>) ΌΊ '«Ol Ol -OlSSS3S8S8Οι Ol Ο)toj !-ΟιSSSäSSiSft O}O,OlO»
S*£H<
ΓΛΆ DBO
§. k
Ilm orbem hütiC üniver·»
Tum intuemur, aut res
iingülaSi nihil omnirto
deprehendithüs > quod
Deürtu agnofcendurru
hön liftat> ejiisque exifteiitiam ratio-hibus firmilfimis evincat* Coelum*
tnare* aér> terra* & quae in
illiscoh-tinentur, omnia fui aüdorem diferte ioquimtur* atque Deum exfertoqüafi digito demonftrant* Confirrriat
id-ipfum David verbis perfpicuis: ETÖt&fl ypirt n*
waiba
1133 d*iödd hi e* CdeIi enafrant glor Um Deii & öperA
Vnanurim ejui annunciätfirmåmenitlm Λ)»
H«c autem omnia ac iingula ut üt ad
Dei ägnitioilem facile
quernvis itianu-dücant} liaud Ievius tarnen ati&oris iui> rerumque aliarum* teftimonium
t ϋ o m
homoipremet in fe deprehendit,quum animae rationalis opeadinveftigandam
fui aliorumque originem, ftatumque
&facultates pia meditatione allicitur.
Sic utique intelligit , in Deo, a quo omnia dependent, tandem eflfe fubfi-itendum , eumque elfe honorandum ut ftatorem omriium & redoremj
ti-mendum ut juftum , diligendum ut
omnis boniaudorem & datorem. Ver-bo: ut fummum coeli terrsequeDomi¬
num , fubiniife adorandum &
colen-dum. Ceterum in modo exhibendi
cultum turpiter aberrarunt, non fo-lum aliae gentes, quae mentis czecitate
ac fuperftitione captae, multas
resali¬
as easque fa?pe viliffimas in Diis
habu-erunt, adeo ut vidimas etiam huma¬ nas illis caederent; fed ipfe etiam
Ifra-eliticuspopulus, illud Dei
peculium,
qui tot tantisque & minime
vulgari-bus beneficiis adfedus acornatus
fue-rat ; tot miracula in
JEgypto
oculis
fuis viderat, quac de praefentia &
au-xilioDivino quemlibetconfirmare
pot-erant. Quin cum
exfervituteJE*
gyptiaca potenti Jehovaemanuedudus
fuiifet, Pharaonem & omnem ejus
'Μ "ö "ϋ >5 fcrcitum in marifuffocatum
fpedlaflet
5coelitus manna datum collegiiFet5
De-um ex monte Sinai loquentem
audi-viiTet, nihiiominus in nefandam ,
proh dolor!
faepenumeroprolapfuseft
Idololatriam. Comparent fane hujus graviiiimi criminis multa in facrisli-I teris veftigia; fed vix aliud fcedius
de-prehendimus μοο^ολατςόια ifta, iive vi»
tuli cultu, quo, Mofe abfente,
conni-vente autem Aarone , turpiter Fe
pol-luiiTe narrantur Ifraélitae Exod. cap.
XXXII. Cujus quidem rei deteftandae
s
hiftoriam, aeque ac momenta
nonnul-la eo pertinentia , quum in prsefenti diiFertatione breviter perpendere
ag-gredior, Tuam, L.B. humanitatem
atque benevolentiam mihi
exopto,ve-lis conatus hosce juveniles folito
fa-vore ample&i, & in partem meliorem
benigne interpretari. a) Pfalm. ig: 2.
§· II.
Argumentum autem hocce pertra-ftandum adituri,cumea,quaead
όνομα»
πλογίαν vocum pertinent , quas hacc
diflertatio praefert, nihil heic habere videantur ambiguitatis aut
4 β o »
tis; ftos quidem prakter necefTitateffl
iis operofius immorandum effe noti
putavimus. Hisce igitur bonacum
Le-ftoris venia praetermiffis , par eft ill
ipfo tra&ationis adituoccafionem
con-templemur turpifiimae audaciae , qua
praecipites adeo in cultum idoli nunc
ruebantIfraelitae: quam quidem
haud
obfcuris verbis detegit S,hiftoria,vi-delicet cun&ationem Mofis inmonte
Sinai apud Deum. Ktenim qvum
pe-ne quadraginta elapfi efient dies>
rc-ditum ejus fruftra jam exfpedtare
iibi
videbantur. Hujus igitur morae
im-patientes,varias animo volverunt
co-gitationes. Hinc Aaronem adeuntes importunis compellant verbis : O1?
dti?*? \& rro
fac nobis Deos, qui pracedant nos. Nan>
que hasc mora illis partim moleftt,par¬
timfufftefta,fuiflfe videtur- Moleftao^'
dem, quod tam diu gubernatore
pri'
ftino & duilore carere cogerentur*
cujns -coniilio atque dudu ex j£gypt? egrefli, in illam pervenerant
folitudi-nem, ubi fedes fixas fe non habituros
facilenoverunt, Hane
ipforumimpa-tientiam notanter arguit
Cyprianus:
SI O Ü ρ
Quid, inquit5 populus "]udaiciis, f/Vr*
. beneficia Divinaperfidus & ingratus?Non¬
ne quoda Deoprimum receffit,
impatien-ti& crimen fuit ? dum Mofis cum Deo lo-quentis moras non potefi ferre} profanos Deos aufus e/ipoftulare, & itinerisfui
du-ces nuncuparet caput bubulum & terrefire
figmentum b). Sujpettam iimul iis
fuifie
hane moram credimusj quia
vereban-tur forte , ne infortunium
alitjuod
Μοβ contigiflet , aut
inter
tonitrua& fulgura, quae
ipfimet paullo
antead-toniti
&ftupefatti
nonprocul abifto
monte animadverterant > tandem
pe-riifiet. Rabbini, utfuae gentis majo¬
rum vecordiamexcufent, harum
fufpi-cionum cauflampropius fubminiftrant.
Etenim tradunt, Diabolum oftendifie populo fpeciem feretri Mofis in aeref
Ut eo facilius
perfvaderet> illum
nonrediturum, Quin & fingunt, Satanam
exhibuifie Mofen pKm DOTHp3 fufrenfum inter coplum terram;
quem-admodum haec & ejusdem farinae alia,
e Talmude &SchemotRabba, plenius
enarrata confpicere licet
apudBochar-turn c).
b) vid. Mceb.Diff. Moftbol.part.l.§.z* t) in Hieroz. Ρ. I, Lib. II. cap.34.
6 ge o η
$. III.
Ejusmodi, quae jam
commemo-ravimus, &aliaRabbinorum commen-ta , quocunque demum inftituto trat
dita , nos fuis audoribus aeftimanda
relinquimus, atque feriemhiftorix
fa-crx attentius confiderantes id faltem
deprehendimus, Ifraelitas. Moiis
diu-tius abfentis deiiderio captos, de alia
forte religione fibi conftituenda,nova prorfus & a cultu priftino
abhorren-tia cepifle coniilia. Hoc haud dubie animo temere poftulant ab Aarone,
fac nobis Deos, qui pr<ecedant nos. Anne veroaliquam iis follicitudinem
excita-verit columna nubis, vel diutiusuni l.oco, infveto forte & remotiorivelut
affixa , vel plane occultata, haud
fa-cile eft ditftu , amplecftentibus aliis hanc5 aliis illam opinionem d). Id autem eft prorfus
vero limillimum, teme promiffae defiderio praecipiti fla*
grantes illos moram itineris non ul¬
tra fuftinuiffe} hoc
itaque
utmatura-rent, quin & felicius ac tutius
ingre-derentur, prius fignum quoddam
vi-iibile, quod Dei fui pra^fentiam
tefta-retur , expetendum
putaviife. Num
Si o 88 7
vero in eam addudi fuerint
fufpicio-. nem, ut habet Clericus, Deum ipfum
curam fuaereipublicac
abjecifle,
jamquefui fore arbitrii, quas vellent leges
fibi ferre , & religionis formam
con-ftituere; id aliis difpiciendum relin-quimus. Saltem id conftat,
fimula-crum aliquod praefentisNuminis,quocl
caftris praeferretur,
fibi
in vianecef-farium eos jam exiftimaflfe. Fcediilimae autem hujusfuperftitionis cultum,quo
SupremumNumen in re externa
vene-rari placuit, ex
contagiofa
Aigyptio-rum confvetudine illos hauiiflfe,
pleri-que credunt. Etil enim in regione Gofen habitantes Ifraelitae fedibus fu*
is nonnihil ab Aigyptiis fuerant fegre-gatij fieri tarnen non potuit, quin in hoc confinio crebro cumipiis
conver-farentur, adeoque & moribusipforum affvefcerent. Quapropter exprefle Spi¬
ritus Sandus fevera admonitione per
Jofuam hoc illis exprobrat: ΓΙΚ ^TDH
ΊΠ3Π 12V2 ϋΡΠΏϊ* Π37
•CD"HVD1 dmovete Deostfuibusfervierunt
majores vefiri transfluvium , £T in
■&gj-pto e). IsJec diffitetur hoc Rabb. Mai* monides de idololatria : ΐαΐΠ ΓΡΓΠ
a 55 · se
mm ny ni apy* ^22 towv
T^in
niöV? mm tnyoa
^w1?
POT]
inno t"y nuySi oiwyo Incedebat cre*
fcebatque verburn bQc ( CUltUS divinus) inter fitios Jacobi, &c, donec
proceffere
I[meIi in JEpypio dies. Illic enim
converfi Junt ad difcendos Worum mores} & idoU
exemplo Worum colenda f).
d) Calov. Cleric.tfPo/.inXynops.Crit,
adb. /. e) Jos. XXIV. v.
14. f) Cap, C
>
IV·Jfraeüt£ igitur, jam revocati in
memoriam
cultusAEgyptiaci
? pofcuntfibiabAarone
ρτΑ>Κ,
qua voce, licet pluralis numeri, non tarnen plurium Deorum , Ted unius tantum veri DciHmulacrumquoddamabAarone
paran-dum
flagitantj
quod quidem luculen«
ter patet, tum ex
uno tantum vitulo
confedoj tum quod Jehovaefoli,pon
Diis aliis fiditiis hoc fignum fuerit
confecratum, feftumque
poftea cele-bratum, Brevifiimo autem hoc allo-quio, quod narrat S. hiftoria, idobti*nuiiTe populum
, utin partes fuas mox
pertraxerit Aaronem, ita quidem,
ut
nihil prorfus ille
refponderit, aut
re-pofuerit, aut rei gravitatem demon-ftraverit,
Κ © Η 9
flråverit, haud facile eredimus $ nid
mortis imminentis periculo tcrritum,
cum Rabbinis fingere velimus, qui
tra-dunt, Hure interemto, quod temere
ipfis oblocutus eflet, popuium eadem fuifle minitatum Aaroni, ii ipfe mox ailenfum non
pracbuilTet.
Quinpoti-us credere licebitΛ facrum
fcriptorem
orationjstantummodo fenfum &
fum-mam hic narrare , non fingulaverba,
quae ultro citroque di&a fuerint. Ne·
que enim dubitamus, popuium pluri-bus hacc egifie apud Aaronem, eum-que etiam fedulo fuifle conaturr illos
a turpiffimo inftituto
avertere, licet
acquieverit poflmodum & illorum defiderio obtemperavcrit,
V.
Inmmpeftivo hocce confenfu , qua·^
cunque demum ratione extorto ,
Aa-ronem a culpa graviori
non fuifle im¬ munem* facile liquet, quantumvis li¬
cet illum purgatum
defascatumque
ex-hibuerit Moncaejus, & poft illum for¬
te alii. Etenim culpam ejus
graviffi-mam cauflarnque venias debiliorem,
tum reliqua S. hifioriac feries
a tum
verfus i. & 4 hujus cap, evidenter
o·
culis confpiciendam praebent. llbiplu-ra quidem notatu digna occurrunt,
variisquelnterpretum fententiis &ex*
plicationibus expofita, qua: tarnen (in-gula comtnodius forte in fequentibus perfcrutabimur. Id veropraecipue jam
dispiciendum venit,quota populilfra-elitici pars hujus criminis fuerit rea
& particeps; ccetus ne univerfus, an duces & primores tantum, vel
-ßgyptü
forte foli , qui populum Dei e terrafua difcedentem fuerant comitati. §- VL
Maximam autem populi
Ifraéliti-ci partem, ii non omnes
, hoc
vefa-ni cultus Idololatrici crimine fe
pol-luiiTe , facile collegeris ex verbis
pri-mi commatis h. cap. oyn ^ΠρΊ:
ubi
generalius vocabulum Dy reftius forte&uiitatius de ccetupopuli univerfo
intel-lexeris, quam de viliori tantum
plcbe,
aut peregrina turba,
quaecum
IFraeli-tis
^fegypto
egrefla eratj quemadmo-dum id interpretari ftudent Rabbino¬rum aliqui, ut popularium fuorum
culpam graviorem aliquo modo
ele-vent, atque alio avertant. Conatusidipium cit praeter alios Rabbi Salomo infuo
8£ o Μ ii
in fuo ad hunc locum commentario,
ubi in explicatione verborum vers.4. bxiW
yrhx
nV« fic commentatur : myw JNDQwrhx
idkjW?I
;nn«
Sy
bnpw
ononvpb byv
anSkw n« iy&n *p nn«i )r\wyv onv
:nnx Nondiciturhic,ifti funtDii noftri:
Hinc difcimus, quod turba illa tnifcella-nea,
qu<e AEgypto egreß'a erat, fefe
con-gregaverit adverfm Aaronem, ö'quod hl·
pr£cipue fuerint, (vitulum) fccerint, acpoHea fecum in errorem traxerint
lfra-elitas. Étenim huic explicationi licet
aliquainiit veri fpecies, lubrico tarnen fundamento eam inniti, declarat tum
divina increpatio & poense graviifimae
infiigendap comminatio j tum preces & interceiTio Moiis: ubi nulla turbx
j£gyptiac£ fit mentio, quae deceperit Iiraelitas 5 fed hic ipfe populus dici¬
turfrpiy Πφρ Oy
vers. 9. &
divinoju-dieio propter haoc culpam
interneci-one dignus. linde & Mofes iram
di-vinam placaturus, nullamquidempro turba ifta Aigyptiorum , aut
Profely-torüm adfert interceflionem fuam,fed
pro Abrahami, Ifaci atque Ifraélis proge^·
u gg ο gg
progenie; quametiam, divina poten«
tia ex fervitute edu&am exprefle in
verf, 1ζ abjEgyptiis diftingvit. Exhis
igitur liquet, fruftra efle Rabbinos
il-los, qui
culpamhanc
afu<e
gentispa-tribus a c majoribus amoliri ftudentj
quin & PhilonemJudatum, qui crimen jioc quibusdam μη
ßsßuio$
ταςφνσεις, Attimi inconßmtu hoininibus tribuit bfi Proinde merito alii ab his diflentiunt, quipopulum Ifraeliticumejus#viadeo
non infontem a crimine graviflimodeclarant,ut feculorum etiam fequen*
tium pofteritatem omnem , propter
Jianc patrum
fuorum jdololatriam,
graviflunis calamitatibus expcfitam
fu·
iiTe fateantur. Etenim iic Mofen Ge» rundenfem confeflumfuifleaccepimus:
fcjpi«.
'*ro pw
HrM&n
p*
JiyD Non accidit tibi, o
Jfrael
, ultio aUqua, inqua non fit vel uncia de
feccatovituli. Qua: etiam verbaexTalm*
HierofoJ.in TaanitiicitatBuxtorfrus*). Confirmat hanc pofteriorem
fententi*
am in novo fcedere Stephanus
qui
Jud^orum patribus hunc vitulicultum exprobratj eosque Aaroni dixiife j/^
nobu Deof , expreife declarat. Unde
^ Ö ^ IJ
ttullum
quidem
de
culpa
Ifraélitml
du-biumremanerepoteft; anne vero c
oetui
üniverfo itahaec vefaniaiitadfcribendas
ut nullius plane
eximendi
locus
re-linquatur ,
pariter
disquirendum
oc-currit. Videntur faltem Levitarum
aliqui, fi non ex
rejiquis
tribubus
alii,
in fide fua&obfequiopermaniiife)
necin focietatem criminis
hujus
veniife:
quod etiam fontium&
infontium
dif»
crimen Mofen lpfumindicare
voluiiTe,
credere fas,his ipfis
verbis
ΓΤΓΡ1?
ΌI). Qua compellatione
aüdita,
cumfe¬
rner pracfentes ftiterint
Levitae,
ut excodem verfu patet; baud temere
lice-bit fufpicarijex
jufta
animi
fiduciahoc
faftum fuiife > reliquorumculpamde-teftantis. Quo
ipfo
tarneneandemu-JiiverftE tribui huic puritätem
vindica-renonfuftinemus,qvumfequentia
ver-ba ΓΊΚ & in verfu 27*exilla etiam
tribu fuiife plurimos puniendos,
ne--quaquam
infontes,
nonobfcure
figni-ficent Sed de confortibus hujus
cri-Jninis haec forte fufficiunt.
h) in vitaMofisLib.III.p.6jJ>cit.Budd.
p* 486* i) in flor.Hebr.p,zfy% k)Aci,VII.
39* 40* 41· 0 v*z6,
14 X o ti
$. VII.
Abrepta» in hane vefaniam genti Ifraeliticac, qvurn intempeftive Aaron favere vellet , narrat facer fcriptor
, eum iibi & aurum a populo poftulaife,
&hocacceptoefforrnafleVitulum. Hane
autem figurain,
qua Deum Uraélitis
exhiberet, cur potiflimum prae aliis
e-legerit, diverfas admodum funt
vario-rum fententiar. Cenfent nonnulli Aa-ronem hac forma, ut abfurda &
ridi-cula, voluiiTepopulum ab idolomania
avertere. Alii fufpicantur , hane ut Deo gratiffimam delegiife
j utpote quem boum facrificiis deledari
novis-fet. Moncaejus, fuo favens inftituto in purgando Aarone, hoc modo com-mode vultexpreffumCherubiexemplar, cuiiniidentemDeum vidiifetanteaAa¬ ron cumfenioribus populi.
Ceterum
has opiniones , partim abfurditatis,
partim faliitatisconvidas,
eruditepro-fligavit Bochartusm). Nec ullam for¬
te meretur ättentionemautfidem
com-mentum Rabbinorum,
qui hane fof*
mam vituli non tam cura & artificio
Aaronis exftitiife tradunt, quam
Ma-gorumAigyptiorum,
quosfua »rte^fiue ΠΜο ϋ I/
flDD id egiiTevolunt,
utexmaf-faaurea inignem conjefta praeter
ex-fpe&ationem omnium prodierit vitu*
lus »j. Hoc autem commentumlicet
nullo facri textus fulcro innitatur3 e-atenus tamen commemoratu non fuit indignum , quatenus eundem detegit
fontemabominandihujus cultus,querfi
agnofcunt cum.Philone Judaeo
pleri-queEruditorum, fuperftitionem
nimi-rum &idololatriamjEgyptiorum. Hu¬
jus igitur, cum memor adhuc eiTet
po-pulus Ifraéliticus, forte et Aaron ,
e-andern quam in vEgypto
confpexiifent
idoli formam, & hos petiiiTe, &
Aaro-nem adornaffe, facillime fufpicantur.
Etenim jEgyptiis cultum animalium ,
praefertim boum , fuiiTejam olim
con-fvetum & folennem, non eft ut
ope-rofe demonftremus , cum id dudum
viri eruditi plurimis fcriptorum
Vete-rum, puta Strabonis, Herodoti,
Me-lae, aliorumque teftimoniis evicerint. Innotuerunt prae aliis Apis tkMnevis,
duo facrorum boum nomina3 quorum
alterum a Memphitis, alterum ab
He-liopolitis divino honore fuiiTe cultum, plurimi fcriptores tradunt. Jn irulta teilium
ί6 SS & SB
teftiumcopia urtuiri vel alterum addu>
•xi{fe*nobis fufficiatSicatltemStfaboof.
^géCpelau
SyjXsict
β9ς fegaxåcömfaféf
o"Aτις εν
Μεμφει,
Jv
ήλίχ ås
Κολέι
;Μνεϋις.
§τόί
μενSv
Ssolνομίζομαι.
Säctam ib i νdecdm dlunt* utApis quidem Mempbi , Heliopoli autem Mneuis riutri·
anttir* Atqué Uli quidem Dii putantun
Et alio locö de tirfeeMemphi:
*Βχει $
Ιέζά,
το τε τ£"Απιάος\
οςεςιν ο άυβςχαϊ'Οσίξίς,οπχ
ο (&ς "Απίςεν σψ,ρτίη
&?έφε}ΰίΙ.
Habet etidrn templet y Apidisftimirum, qui idem efi Ofiris3 ubi bosΑριά
irt delubro quodam dlitur. Meminit hu·*
jus fei Cicero ^ ubi Epicureüm
allo^
quitur: Quid cenfes, inquit, Kpimiüurrt
fdnfiumAlgyptiorum bovem, nonne Deuvi toideri AgyptiisρJ. Et Plinius : Bosin
Algyptö etidmη uminis vice coli'tur i Apini
pocant q)t Qui plura deiiderat hujus fel teftimoniaj Seldeiium y)i ac Beye-rlim/jj Bochartum t), Vitiium t*)j
lieC nonRuddeurti adeät λ·)* Tradunt
paritet quidam veterum Scriptorum>
quanta fuerit cura & folicitudo Mgy*
ptiorumin hoc fiftitiotiumineftiotum
^eligendo
* tum inquirendof itemqueas ο β
, . *7
fcurando
eolendoque
> zc fepeliendo denique &lugendoj
poftquamdefini-tusannorumnumerus vitaeipfius efflu-xiflet. Quac fin gula ex veterum
fcri-"ptorüm monümentis
colleda
exhibet
Jurieux). hJos autem ifta ut a noftrö
inftituto remotiora>hictantifperprae*
termitténda putaVimus.
ni) in Hieroz.Lib.II. c.34. η) vid.
kafcb. infuo comm. not, Munft.äcFagii
in h.l. o) Lib.XVII. p) Lib.L deNat. Deorum. q) Lib. VlH. Cap. 46. r) de Diis Syr. Synt. I. s) in fuis ad illum
kddit. t) in Hieroz, h) inJßgypt.Lib.II.
c.z. at) tiiftor.Ecclef. γ) Hiß.dogm.&
tülti. Part. III. pag. jöp. t. Pignoritu in Menf.Ifiacapkg.yf. feqq.
§. viir.
Hane itaqüe utUt
vefanam
jEgyptio*rum idoiolatriam cum confpexiiTent
ifraelitae,
in regioneillorum
diuad-modumcomprati«intempeftive quidem
ζηλοίΐάιτων
ΆίγυπΊιάχών
γίνο'νίöu
t'tä.
(ty.ccTOJV, amulatoresfatti funt figmento· rumJEgyptiorum, ut loquitur Philo z)-%
fibiqiie
aure'um vit'ulum cultu profe-^ ^üendum* confentiente etiamAaron^formari curant. Quod vero Aureum
vel populus voluerit, vel Aaron
fa-bricaverit hunc vitulum, etiam id ex
aemulationedSgyptiorum
faftum,cre-dere convenit. Etenim populorum
Orientalium & iEgyptiorum Numina
plerumque ex auro fuiffe adornata,
docent fcriptores a)$ Gra*corum
au-tern rarius\ fedex ebore, ligno &
a-liamateria, auroviliori. DevEgyptiis
certe ipfae S. literae hoc
expreife
mo-nentb). Huncitaquemorem&illarumgentium luxuriam , pretium forte
a-liquod & dignitatemidolorum
fimula-cris addentem, imitaturusAaron,
im-pioque populo morem gefturus,
juilit
libi tradi, nonvafa aurea, quae ex
Rr
gypto attulerant; fed inaures aureas,
quasforte difficulter populumdaturum credebat. Sic cenfet Auguftinus c):
£>uod) inquit, Aaronjubet inaures
demi
abuxorum &filiarum auribus, unde ild* faceret Deos, nonabfurde intelligitur
dif-ficilia pracipere voluiffe, ut hoc modo eos
ab illaintentione revocaret. Crediditfor¬
te, neminem lubenter ornamenta fua
depoiiturum, nec facile pailurum, ut
ea fibi eriperentur, Sed hane
S§ o Μ l9 ram vicitidoli faciendi aviditas!
trade-bant ei finguli aurum, ut voti fui
fo-rent compotes. Hoc ipfo Divini man-dati prorfus immemores, quod
acce-perant denon faciendisDiis aureis*/).
z) de vit. Mof. Lib.IlI. a) Bockart.
Hieroz,Li b. II. C. 34. Seid./. cit. b) Deut. XXIX. v.16. c) £)v<efl.141. in Exod. d)
Ex od.XX.zu
f ix.
Formandus itaque jam erat vitulus
cura vel artificio Aaronis. Hane rem
facer textus iic narrat: Ε3ΊΓΠ 1ΠΚ ΊΪΊ
Y
:nDDD inWjTI Quäe verba ut
even-tum inftituti operisque
complemen-tumdefignant*, ita fenfum
longediver-ium pracbent Interpretibus nonnullis. Etenim vocabulum bjy non tantum
vitulum fignificat recens natum, fed
etiamadultum, ut apte per reddi
poflit} quo vocabulo pariter hoc
ido-lum deiignat David Pfal. CVI:
19, de foeda hac Ifraelitarum
idololatria
loquens
: bjy MPjn fecerunt vitulum :quod ita deinde in verf.20. explicatur.
■TO *53«n» rnana c-iua ηκ ιτοι
i* Mutarunt glor
tam fuam infimilitudinem
bovis, tomedentis herbam. Hinc, licet
ίο ο §8
vdtulumexpf
ciferit
veriioVulgata,LXX Onkelos etiam Syrus & Arabs vocabulum > quod habet Ebraeustextusi retinuerint; pliiriixli tarnet!
Patrum^ utpote Ladantius* Hierony*
mus, Tertullianus, Aiiguftinus, aliij
cAputbubulum vel vituii capuinominant ab Aaroneformatum. HaeC autemfen* tentia ciim fuffragio facrarum litera*
rum deftitüatUr
j (riiii Dodotes illos
Eccleiiae tropice pro integro
animali
partem potiörempofuifle velis, ut
qui*
dam cos
excufantexemplo
Virgilii,qui
bina boUm capita , dixit> pro bdbus
duö-buse)^
maxime veritati cönvenicns videtur explicatio Beyeri, quifufpica-tur aureum bovem artificio taleni, non
ex<equaffe naturalem , [ed vitulofimilio'
temhoc quoquenomine veni(fe /), Adeo*
que hac voce fpecieni, non actatem
&
magnitudinérrt praecife fuiflfedefigna-tam. Neque enirrt ullam meretur
fi-dem aut attentionem nonnullorutii Rabbinoruni comrrientum, qui pon*
dus vituii ftatuünt centum &
viginti
quinquetalenta:
id quod probarivo-lunt ex fupputationeGematrica
litera-mm in riDDD» uride
prodit
hiciderri
hunie-ü Q 1 ti |i\imcrus? ex quo pondus eliciunt, Sic Utique Rafchius: ΓΜ0ΓΙ1 D^J?) HRD
;r\3OO bv K^PEND u rn ηπι ,ηιωρ
centum viginti quinque centenarii tturei fuere in eo (vitulo) Jecundum Gematriam
vocis ropD- Ceterum haec quis cum
Seldeno^J&aliisnon rideat &rejiciat>
e) ALneid. V. vid. Jurieu l. cit. Moeh. DiJ/.I. §.qj. f) Loc, cit% g) £oc.cit.
§- X*
Hifce jam peniitatis, modum
fabri-cati vituli
perfpiciamus,
quemexhi-bent verba S, codicis jam modo
addu-fta, Ex quibus
id
quidem f^tet,ope-jram cqramque Aaronis heic
interve-nifle;cum dicatur: 1ΓΠΚη3Π DYD ΠρΊ £ΠΠ3. Sed
quajis
ha?c
ejus operafue-rit, ambiguum videtur quibusdam
In-terpretibus ex diverfa iignificatione
vocum «OT & ΒΊΓΠ: quae quidem ex*
plicationem duplicem ådmittere,
du-dum obfervavitRafchius in fuo
com-mentario. Unde vertendum ita cen*
fuerunt nonnuilij colligavit fynd (au*
rum) in tnarfupio: quem horum yerbo-rum fenfum multis
probare nititur &
acriter ^uetur Bochartus £), Pjerique tamen eam funt amplexi fententiam,
II Μ G Μ
quod his Vérbis indicetur, ßylo veleil»
formatum fuijfe aurum, & iic factum
vi-tulum. Hoc fenfu verterunt LXX
In-terpretes επλασεν άυ\ά εν τη
γζαφίδι:
Sic&Tremellius.NecaliterLutherus&
Svecus; imo& Joh.Clericus, quietiam
in fuis adh.I.notis, argumentafingula
Bocharti pro alterafententiaexpendit, atque elevareconatuseft,utparum foli-di habentia. Vulgatus Interpresipfam
fufionem aurihisvoeibusdefignari
pu-tavit, fic vertens: formavit opere
fufo-rio; aquo haud multum diifentiuntSy-rus atqueArabs, quum typumScformam voc. ein denotari volunt. Cujus
et-jam fententice eft Gufletiusin
Conien-tario lingvae Ebracce. Ceterum eo fere redit & horum & illorum explicatio,
aurumliquefaitumin typum
fuiiTecon-je&um; poftea vero, cum craffior
vi-tuli forma inde prodiiifet, ftilo
vel
fealpro fuifle expolitum. Anne vero
notas quasdam peculiares vitulo
in-fculpi curaveritAaron, quas velex
ΛΕ-gyptiis didicerit, vel ipfemet invene-rit, continentes aut nomen Dei, vel
alias literas, populum ad venerationetn Dei excitantesjaut forte notasApidisj
a profanis feriptoribus deiignatas
m. ®
®
illud nemo facile deiignaverit. Sunt,
quivelint infculptum fuiiTe vitulo
no-men j quia communi Ifraelita-rumoreexclamatur
Sed aeque incertam hane conjeduram arbitramur. Ipfemet vero Aaron fua
manu haec fecerit,quemadmodum
fub-indicatS. textus^ anne cura & manda¬
toipiius, aliorum autem opera &
mi-nifterio perada iint, haud multum in-terefle putamus, nec operofe disqui-rendum 5 liquidem pofteriorem etiam
iignificationem Perba attionem denotan*
tia apud Ebraeos fåepe poftulant *).
Neque enim dubitandum eft , artem
auriliquandi, aut fabricandi poliendi-que, hoc aevo jam
innotuiiTe^
ij>fum-que forte Aaronem hujus artificii pe-ritia fuiiTe inftrudum, nihil impedit, quin credere liceat.
Éavero,
quaefin-guntRabbini, arrepta occaiione com-menti ex verfu 14. h. cap. conjedo inignem auro Magorum
iEgyptiacorum
arte, non Aaronis vel aliorum,prodi«
iflfevitulum, etiam mugientem, nön opus eft heic aut ex fuperioribus
repe-tere,autfigmentum fponte evanefcens refellere.
b) Hieroz. fart. 1. Lib. II. c.24, i)
B 4 Seid.
Μ W Q Mi
Seid, deDllsSyr.Lib.1V.p.m.13$. conf.lVhf\
indEgypt. Lib.II.C.z. §.ut k) Gen.Xl.ZM §,XL
Formato jam quacunquerationcvi*
tulo, & ab Ifraclitis confpedo, po«
pulum mox exclamaiTe , üt voti fui
compotem, fic narrat Sacra hiftpria;
•jAyn
toiw
rfr# nwt: CTTCD
pXÖ Hifunt Dil tut,
Ifrael,
qui eduxeruntteeterradEgypti. Haecver-ba npn efife
turbaeAigyptiacae,
quasex-eunte$ e regione illorumlfraelitasco-mitata fuerat, utRabbini traduntj fed
ipforum Ifraelitarum, antea in
^VI,
prpbavimus.
Aarpnem anterndein-ceps altare exßruxiße, feßumqueJebova
in craftinum diem indixijje, narratur in
cotrim, y. Cultum pofteafolennemfacrifi*
(iü, comejfatione, lufu & choreis,
pera-d:um coramvitulo, defcribunt fequen·«
tia. In hifce autem pmnibus , qua? mens fuerit Ifraelitis, aut quid
potis-iimnm intenderint, haud facile eft di«
tftu , nec conyenit inter Interpretes.
Rontificii quidem ipfum
vitulum,
vel
in eo Apim ^gyptiacum, divinp hcn nore illos fuifTe profecutos dpcenk
Sic certe Bellarminus l).\ Ceterpm,
:
SB * Μ *1 Ijuis facilt credat 5
adeo
ftolidos
aa i ^ mente captosfuiife Ifraelitas
* utpu-tarent hocidolum, jam
manibus
artHficis in ipforum
conipe&u
förmatum^
elfe verum Deum , cui liberationemfuam ex i€gypto
adfcriberent?
Neque Ulla elucet ratio colendiApidis, quemUtique fruftra venerati
fuifient
AEgy^ ptii?fi Ifraelltis illorum
fervis &
irii-micis exeuntibus e terra fayiiTet,fup-plices vero &cultores fuos,
deferuiifet.
Profecto ipfe Aaron
fuo
edifto
hane
fententiam refellit. Non enjm dicitille., eras erit folennitas huic vrtulo;
fed ΊΠΟ ΠΙΠΙ1? feßumjehoya eras eflo. Quo ipfo fignificat,
feftum illud
in ho¬norem fummi Dei celebrandum eiie>
cujus praefentiam ex hoc fimulacro cognofcerent, Uceat nobis hpcnego¬
tium verbis D.Brochmanni, fummi & Theologi & Philologie ultraexplicare illuftrare. Sic autem ille: Ifraelit*,
inquit,foxmarunt yitulum, noncerte hoc;
animo, & inftitutoy ut ipfivitulv, in fe
eonfiderato , honorem divinum deferrent\
Iv fedutDeum in vitulo iUoaureohonorarent.
flarn quod dicunt7 vifo. vitulo\ bifunt E-*
lobim tui, non hoc faciunt ea de eaujfa^
z6 §3 o jg
quafivltulum illo ipfo diefovMAtum habe*
rentproDeo, qui
ipfos antequatuor men-fes ex ALgypto eduxerati fedißa loquendi forma docere volunt, fe religiofttm iftum cultum , nonfufili bovisfigurλ, fedDeo
impendere, qui ipfosexAigyptomanufor·
ti eduxerat. ffuare
etiam Aaron folenne iüud religioficultus feßum bis v
erbis
indi-xerat: CrasfolennitasJehova efim). Ne·
que id huic explicationi quidquam
of-iicit , quod dixerint pluraliter
quaii pluraNumina heic iimui iignificata voluerint Ifraelitar. Nam-que id conftat, in S.literis, iic
faepis-iime pluralem hujus nominis, deuno
Deo iingulariter explicandum,
occur--rere. Sic Gen. XX. v. 13. TO*
5 fecit Deus ut errarem, & alibl
iappius. Hinc etiam Nehemias de hoc negotio loquens in Cap.IX. v.18·
fin'
gularemnumerum verbi adhibet: f*ce* runt ßbi vitulum fufilem &dixerunt; ΠΪ
ϋΠϊΟΟ
"]Syn
efiDeust*-1U) qui eduxit te exAigypto. Quamqua^1 verodicit ipfeDeus in
comm.8, IfraC' litasfacrificaffe vituloj
non alius tarnet ibi verborum eil fenfus,
quam
quod
tulo. Sic Deus etiam illis cxprobrat
perEzechielemProphetam
my *6, flercoreos DeosXE.gypti non reli~ querunt »). Id quod ita intelligendum cft, cos non vitulum pari modoac^E-gyptios adoraffe5 fed eodem iimulacro
& externis ritibus religionis
iEgyptia-cx veri Dei cultum turpiter pollinife.
Hanc autem fcediiTimam efife Idolola-triae fpeciem , fanior nos docet
Theo-logia 5 cui crimen hocce populi
Ifrae-litici propius peniitandurn atque argu-endum merito committimus. Nobis
fufficiat heic adduxifle cenfuram &
ju-dicium Calovii: Idololatria eft, inquit,
Ö*cum alias colitur, quam Deus, ö" cum
Deus aliter colitur , quam divino modo,
h,e. quam ipfe prafcripfit 0).
/) Libr. II. de Ecclef.triumphant. C,/yé m) Tom.ll.p.jt. η) Cαρ. XX. v.$. oj
inBibi.Illuß. Exod.XXXII. ξ. XII.
Ad ipfum diem feftum quod attinet,
quem indixerat Aaron, illum quoque
aucis jam coniiderandum nobis
prae-et Sacrac hiftoriae feries,
cujus verba
in verf.6. iic fe habent: ΓΠΠΟΟ 1DW*1 tevb oyn 2m W) rbv
*S S3 o gg
;pnyV
igpruwi Surgentes itaquefofttκdie tnane? obtulerunt holocaufta, # ap*
ρlic#runt Eucbarißicay feditque populmad tdendum (5 bibenduma deindefurrexerunt
*d ludendum. H<ec
jpfa narratip ut
fe-(li inftituti folennia breviter defcribitjita & credere cpnyenitj hane celebn*
tatem ny tu & arbitrio Aaronis,
fym-ini ppitea Sacerdptis, fuiflfeperadam* atque ipfum pleraqyefacrapbiiiTe,quae peilmpdum , inftitutp cultuLeyitico,
facerdptibys elfent adminiftranda, Ce-f terumprieterea
cymhiccpmmetnoren-tur,qua:in feftprym celebrationeprz-cipuaerant?nempefactrificiaSc l<eta
poil-rnpdumfeßbltas, fiye & niW«yt
loquuntyr
Rabbinij hincmeritoob·»
fervandum arbitramyr, etiam antefo«
lenniprem cyltym, aIvlpfe ppftea
de-finitum expreflp JDei mandatP j eas-i demnihilpminuscerempnias^ljcetpaU' cipresfprte, adhibjtas fuiife, npn tamffmulatipne^Egyptiprym?
autgentium
aliarum, undefeftivitatem hanederiva-s/evidetur Clericus/>),atque
Jurieuf)»:
quam reeeptp priys, atqye a
prima
patrurn aetate diyinitus tniditP ritUiPrpinde qund alias in feftprum ce¬
Μ ο 31 i?
lebrationéfa&um,hic etiamfuit ab
Aa-tone obfervatum, lit offerrentur holocaüßa 8c facriiicia evchairi-ftica : quörum illa
quidém
utpofteä
$ita &nunc igne
fuirfe
coiifumta in
al-tarij haec aiitem *feparatis
iis j quaeDeo & altari debebantur, partim fa*
Crorum miniftris, partim
offeFetitibüs
comedenda ceflifTe* crederelicebit*
Hinc fediffe narrantur ad cbnvivandum,
dtque flirrexifle yoflea ad lüdeηdum,
É-jusmodi autém convivia & facras epu*las* ut&laetam feftivdtatem
atquechö-reas^ néc majorum fuae gentis
confve>
tudini, nec divirtae
legi
poftea promul-gats füifle repugnantes*dum modo
intra fuos limites fefe cöntinerent *free gaudiofutili ac
lafcivo
polluereri-turj iliud
quidem
haud
unoin loco
nosedocentSacrae literaer). Sedfacile
per-fuademur , Ifräelitas in
cultu
hocce praepofterocancellos legitimös
tranii-iuiftej&
ad imiiiödicam forteiuxuriam
&lafciviam delapfos fuiftej
quod
qui¬
dem fubindicatStéphanus:'Av/jyotyov
bv&tctv τω ειίωλω, nett ευφί*άινόν]ο εν*ϊοϊς εξγοιςτων χεί?ων
άυ]ων
s). Quin& Apoftolus, ι Corinth.X.7* inteni-
pefti-$0 Μ ο Μ
peftivaj Isetitia: ac hilaritatis'illos accil·
fat, ut idololatras. Unde & fufpicari
licet, Ifraelitas inhac fuafeftivitatead-mifcuiflfeplurima, quae in Aigypto u-furpata viderant; adeo ut, cum juffu Aaronis feftum fehovae celebrarent,
illis jravAutria, fuccurrerit, Apidis
cul-tui convenientior. Etenim ut populo
Dei, iic & gentibus aliis receptum
fu-ifife per
χακοζηλίαν,
immolationi epu-lum adjungere, ut partem divini cul-tus,teftanturprofaniScriptores:
quo-rumteftimonia,
prsfertimHerodotide Aigyptiis adduxit Clericus infuo
com-mentario adh.1. nec nonJurieu in lo-co antea cit. qui pariter obfervat,non
abfonam iibi videriAthenaei derivatio^
nem verbi ptdvsiv a μί]α & Svewj
quod
peradis facris genio & potui
largius
indulgerent. In vocabulis autem lülplρΠΪ7explicandis jufto fagaciores
viden-turRabbini, quum hsc de fcortatione
&fangvinis effufione, five
mUtUlS
Caedi-bus
interpretantur,
eoquod
verbi ρΠΪ
Gen.XXXIX:i4#i7.
&χSam.II:i4.haneutramquevelinteiieiignificationemO·
Hase tarnen uti praeter fcripturam
Sa-cram dici
putat Bochartus u)9 ita fuo non
nondeftituifundamentoarbitraturJu-;
ricu 5 cum idem in Gentilium epulis
fa&um narret Herodotus.
ρ) Gommern, adh l* q) hiß. des dog*
mes & cultes Part. III.
p*S39. r) Beut.
XII. v.γ. XVI. v.u. XXVIl. v. 7. conf.z,
Sam.VI.16. j·) diH.VII.y 41. t) Rafch. in £xod.XXXII. 6. u) in Hieroz.
§. XIII.
Utidololatria gentis
Ifraéliticae
im-pia, inepta, Deoque invifa erat5 ita tragicum tulit eventum. Defcendensenim e monte Mofes, vifoque
lafcivi-entis populi furore, & divini cultus
profanatione, zelo accenfus, tabulas
Dei digito fcriptas in terram projicitj
idolum, quod in tanto honore habue-rant, igne combußitj aurum in
tenu-iilimum pulverem refolutum, in
tor-rentem e monte Sinai profluentem
fparfit, ex quo aquam bibendam
hau-riri oportebat. Exprefle haec narrat
ipfe Mofes: DJTOJ? nW« Π«1
γοκι m2 in« tpm)
'ηπφ
njyn ηκ•frtcw
ι&φ
pn im ny zürn in«•vin [ο ητπ nmn nay n«
Pecca-tum veftrum, ipfum,
quemfecißis vitulumy
ACcipiens, igne combujji , & contudi eum
molen-η H b ^
Molendoy optimey donecpulvis fieret tim'·'
ü, abjeciqüe puberem ejus intorrentem^
qui e monte defluit *)k Hoc autem
fa¬
ctum, nori ut idololatiras dignofcerétMofes*
quemadmödUmMagifttilEbra^
orum fingiint; contendentes, aquam auro adfperfamj quadam
corporis
acajgritudine perdidiiie reos$
ceterisVerö
peccato nönpollutis
·,falutarem
fuisA
fe. Quamin ferttentiam ivit
Möricaj-jus; qui orr.nes reos
poft
epotama-qüam
lepra
percuiTos
tradit^
acigno*
minioiis ulceribus, ut idololatras
finé
periculo infontium
dignofcétet
Mofesj
deinde aquam illain,
ad
explorandas
adulteras * deftinatam
fuiiTe
fingit
Sed nugas ejusmodi mittimus,&
re-ftiusfortecumPfeifFeröcfedimus^Iira*·
elitas hane bibiife acjuam, ut
de
idoli
vanitate^ de peccati
turpitudine*
qité
déleftati fuerant^ admonérentur^ at* qiie id intta vifceta fiia
teconderent,
qiiod in feceflumrtioxejiceredeberent.
Vitullpulverem, ait Hieronymus
ad
Faa
biöla\X\yquem ädoraverdtIfräelfn content*tiumfuperftitionis, inpotum äccepit popu*
lus, utdifceret coniemnerej quodinfetes*
J
fumprojici videtet ZJ*Si
oÉ
x) Deut. IX. v. 21. y) Lib. II. C. to. Aaron.Purg. z) Terf.anno!. in Cap.XXXII,
Exod.
§. XIV.
Deftrufto fic vitulo, magna adhuc animi folicitudine affe&usMofes,
Az-ronem fratrem, ut populi prarfe&um ac ducem, adeoque & culpae praefentis
velut au&orem principem, graviilime
increpat, eique demonftrat, quantum
& ipfe & populus Ifraéliticus reatum
hac fua idololatria contraxerit. Aaron
haud dubie confcius culjaae fus, juftam
fratrisiram ac rcpreheniionem patien¬
ter ac modefteexcipiens, criminis
gra-vitatem quacunqj ratione a fe avertereS
conatus eftj ut patetex verfu zz, 13,
& 14. At Mofes hac vana ejus
excu-fatione neutiquam contentus, ad
pc£-nam de noxiis fumendam femet
ac-cingensy e porta cafirorum velut
ordi-nario judiciorum loco , h#c procla-mavit : ΓΠΓΓ5?
^tisquü tft
Jeho-v<e, accedat admei quae verba nonnulli
fic explicant: Siquis detefiatur hane in-fiitutionem idololatricam 3 & vult me
fe-Rart, (2 verum eultum a Deo
praceptum,
ΰ
quamprimum accedatymihiquejungatur. Non quod illi foli accederent, qui
54 m O SS
rumDeumagnofcentes,eocultu,quem
praeceperat Ipfe , illum adoraverant,
quales fuiiTe nonnullos, haud
dubi-tamusj fed cum his, alii tum é Levi-tis, tume reliquo populo, qui
pecca-to hocce deteftabili contaminati
fue-rantj fed jam ad Mofen congregati,
culpam & errorem graviilimum
confi-terentur ac reiipifcerent. Hocaudito, confluxifle ftatim ad Mofen omnes
Le-vitas, conftat exverfu2<5. linde ma¬
gno quidem nifu laborat Moncsjus,
utLevitas omnes, utpote qui de
reli-quis tribubus fupplicium fumferunt,
ab omni culpa liberet a). Sed argu¬
menta ejus tanti non funt, ut eos ex-cufare, &acrimine immunes pradbre
poflinr. Quis quaefo credat, Aaronem
folum totfacrificia, a populo
addufta,
immolaife? Quis (ibi perfvadeat,filios
Aaronis parentem deferuiiTe ? ltnmo, cui non verofimiliusapparet,pIurimos
Aaronis au&oritatemotoscultum
ido-lolatricum iimul approbaffe. Etfi
for¬
tenonnulli idololatriaehuic adeo non
favebant; tarnen eos publice
Aaroni
reilitiflfe non deprehendimus, neccul¬ tum a Deo praefcriptum
iincere
obfer-VaiTe. Aggregati funt ämnesβlii levt,
93 O Ü 3?
aitRungius, non quod nemo torum -pol· lutusfuerit idololatria , cum principem i*
'
fiius famili<e Aaronem baud dubie multi ßnt imitati,fed quod pcenitentia duBi, ad
fanioremmeuternredierint. Etpaulo poft,
quod autemfilii Levi &nulli ex ceteris tri* bubus adMofen confluunt, idnon eft capi*
endum, quod in iüis nulli fuerint Jekove
fervitfcultoret, fedtacito Dei impulfu fa*
Bum, qui hanc Levitarum pietatem
heroi-cam dircBurtueratadipforum confervatio-nem b)♦ Plurimos autem ex populo in
fuaimpietatepermaniiiTe,oftendit
hor-1 rendum illud iupplicium, quod juiTii
Mofis de illis fuit fumtumj quo tria milliavirorum ceciderunt, ut docetS. textus Ebraeus in cap. h. comm. 28* Quem numerum fervant incorruptum
reliquaeetiamverfiones omnes, praeter LatinamVulgatam, quaehicerrorema« nifeftohabet, quafiviginti triamillia ho*
minumi quem numerumjufto majorem
ex i Corinth. X. v. 7.8· huc intempe-,
ftivetranslatumfufpicatur7poftBochar··
tum & Rivetum, Joh. Clericus in fuo commentario. Totidem vero, quot
-> occiii
narrantur,non plures
fuiife
ido-lolatras, nemo facile dixerit: credere
potius licebit, id quod cenfent
i6 tf o $J
nulli9 bos pracipuosfuijje & contumacet
idololatrasγqui etiantad[editionen*adver-y fus Mofen excitundam per caflm difcurre* rint} & hincLevitis, perverfos
homi-nes absque refpeftu propinquitatis ac
amicitiae interficientibus, facile
inno-tuerintc). Plures vero fuiile
idolola-triac reos, quam illos, qui hoc
die
fue-rant interemti , evincitur , tum ex
his Mofisverbis verf 30: onNEjn Dflfi* irin:ι rwen vospeccaßis peccato magnoi quod, occiiisidololatris,deinfantibus
haud facile dici potuit, tum ex ipiius
Dei jufta ira & offenfione,
graviilima-que comminatione de imtninente
ad-hucfuperftiti populo gravifamce
ultio-nis tempore, verf. 34, quae ipfa,
ho*
minibus hacidololatria haud
pollutis,
jam denunciata fuiffe a fummo juftiifa
moque fcelerum vindice, neutiquarrt
credimus,praefertimcumidemipfeDeus
juxta dixerit in verf. 33. Ν&3Γ7 IfK Ό
^"löDD tum quipeccaverit (ΠΟΠ
alium) delebode libro meo. Linde
haud
dubie colligere licebit, maximam po*
puli partem hac idololatria fuiiTe
rce-datam3 pluresqueadeo idololatras