De templis conatus philologicus, quem cum consensu ampliss. facult. philosophicæ, in illustri Sveonum Salana, præside ... Joanne Bilberg ... publico bonorum examini submittit Petrus G. Tillæus Westm. In auditorio Gustav. majori ad d. [18] Junii, anno 1685

Conatus

_{Philoiogicu£°}

_> Quem.9

rCum Confenfu _{AmpIiiT.FacuIt«Philo*} ibphicae, in illuftri Sveonumj»

Salana9

F R iE S I D Ε

CELEB ERR1MO VIRÖ ,

Dn.

_JOANNE

Geometri# Prof. Ordin.

Publico bonorum examini fubmittu

PETRUS G* TILUEUS

Weftro»

Itt Auditorio Guftav* Majori, ad D* Junii, Annöii S jr.

HoLMIi-,

S.a. _{*R^a ΙΑ.tu}

MAXIME HDEI VIRO,

MONTANARUM REGIONUM*

Faluneksis & Occidentalis,

Utriuscj> Item Dalekärlige,

necnon_. 0<ffW£ Sc SftMSQMbi Territorioruj* GUßERNATORI , IlLUSTRISSJMO ExCELLBNTlSSlMOqUC Dominoi

Dn.

GUSTAVO

DU-WALL,

Baroni haereditario de®?ö(ffgi§oun/

Lib,Bar.inécbwijfa/ Dominode

j|ct>

tidät/ Zawafleby/ £ofj

Sc i

Equiti Aurato.

Ut&

T^obilißtnto

Domino

9

Dn.

LUDOVICO

Sta R*a M,tts Viro Fideliilimo» & Univeriae MilitiaeSvecanac

AUDITORI GENERALI eminentiilirao.

lüuflrlßme&

tißime

necnon

~Nobilißime

Am

DD.

D

_quod

_tacitä

_mento

jam

ante

occupavi

face-re,

effedui

nunc,

Domi¬

ni

_{Benigmßimi, d}

_are

aggre-dior.

Tremebundus

_ego

magnitudinem

&graviora

veftra

_negotia

_cogitans,

le-

viufculahscceTemplaad-orno.

Sed

tarnen

prxvere-cundiä

_pietatis

_oblivilci

nefas

_eflr,

_&

_{cundari ubi}

fpes jubet

effc

ratas

favör-iniignisnon in

alios

tan-tum,fed

Si

eos

qui bxc

oifa

rodunt,

_quod

_proverbio,

dicunt

Hebrxi.

_Quo

_no¬

mine δζ

_ego

_auguitutru

conipeäum

Veitr

u m

iu

b-eovenerabundus^Templa

bxcce

_pro

_tempore

_qui-.

demminus

_fupei"baaut

_ef

fuia,vittata

tarnen

multoqr

ture

calentia

do.,dico.,de-dico,

_{quxutmultåquoq;}

gra

tia Veftrå plena faeiatis,

fummå

veneratione

hu-milisoro&obteftor. Deus

Vos

longum

iervet

Sere-niffimo

_{Regi, inclytx}

tri

χ,

Iliufl. &

No

b,

fa mili

is„

clientum

_{grcgi, mihique}

ι

fi

fas fit

dicere,

qui

ipes

nunc meas

unice

Vobis

Qomniendo.

lüußrijf.

Tu

te

Nobilifiimx

T

ute

Am~

liqjmiaed4»_Junii

Anno _iogffr

devotiilimuscliens?

Sic etiaiTL»

Vko Mulium ReverendoDottißimofe

Dn,

GEORGIO

TILLjEO,

Ciranienilum Montanorum

Paftorivi-gilantilfimo , Seniari pietate& meritis clariflimo, _{parenti egregie caro>}

debiiacjireverentiä

acE-cr-num colendo;

Atqj

Viro _{speäatißimo■*„}

Dn«

ER

ICQ

_©21^1^0^©/

Kei Merallicse _{apudFalunenfes Infpg»·}

clori iblertiffimo_,urbiscp

S^natoripjru-dentiarerumcpuiucelebratiiiimot

Faucori &c Benefa&ori

cximiehonorandoj

Hai _{ingen ii primitiv,} In _{gratißiinianimi pignus,}

ab _{multamagnaß, in [emerita?}

offert _confecratqi

Lector

Benivole

SI

ret,

Di

A

_prolixam

hie

a

pleris^

_föriem

t

rit

_contexerem

a

inßßendum

fo*

argu*

fnentorunh_{quibut ξβtemeritatisa meamo*}

lirer erimeni $ aquitatis Tua _annilerer

captareauram+ Etquanquamfatis_jciam Te hocCatonenon_{forecontenlum, eorum}

tarnen_{potiwfumföntentiA,}

qui ißumfefe

Commendandi modumnondieam _apudple«

ros^fördere, föd vi tarnen_{fuaplgrumqtiet}

fraüdariCxißimanl4 Producam_igiiur

po-iiwsea _{quaTua Beniv# LeBorföire}

rnter* eß„ Scil/crl tnein hocconatu _{pro ingenii}

modulo

_habititfy

_{temporisprimum}

magisge*

ntraüa

_adduxijje

_{> dein id mihi indultum}

voluijjéi uts indlta _{t emporamifßsquade}

Templis popnli Det_{inulroqßccderedicipof*} fenti _{Templorum apudDeternGentHessu*}

ßtatorumaliqualemaßerremnuncdelinca<

tionem, _{Necp eftut exißimesmehicexa-*}

Barnmateria_{iäußrationemdareßuduijfö}

j

eaenim_{prAjen tis materia eß indoles}

> ul

denfis antiquitalumtenebrisinv olutaDelies

indigeat natatore, ea amplitudo _{ut per} Q-rtinem_antiquitatem

_diffufa

totumpeneNe* flor*

ßorctrequirat» adeo^

frußrλ

es

β

amea

'fe*

nuitate _{talequid exjpefies* ^Accedit ξ$}

hoci quodin taminclytoargumenio vixdi-cipoffit quamparcifuérint eruditi: Fatr.oY

de _{Cemplts veterummulta legt,[edquiifta} loca _{coUegerit inqueißa ex c&mpoßtocom*}

mentatus_{fuerit vix invenivi<} ideo _fane

mihieundum_{fueratad inßareorumqui lo*}

cum _{dißitum quo contendant animoweti*}

untur»ipfumvero iter ignotumprolixumtfc

ingrejßy

qu&ßt magißraviarquA viarum divorria d_{vartüpercontarineceße habent:} quod βeor aliudagentes autpavumfirmos

interdum_{offendant, propriis annitcndumj»}

erit_{ingenii viribus> ut locumquemmente} concipiunt> tandemattingant. Hacfunt

qua TeB- Lt prateviremluiΛ ASquz

proinde Lonicp conjule,ßc

'Cauiando noftros in _{iongum ducis amoiesj}

Wy W

CAPUT PRIMUM

ÖvopcLnteyiiü cxbibcns.

§* h

,Vi cruditos in voce

Tempil

'énodanda_{occupatosadeunti}

non poilunt _non

fententia-irum _{quaedam divortia deprehendere ,,}

aliisLatinam, aliisGraecam _magis pro-bantibus _{origincm» Illorum}

_pleriq;

Varronemfecuti, _{Témplom åtuendö} quafi 7'uemplum five T^uetnpulumdi&um

volurit, litterå_{nempe u cxtrita· quo} ipfo refpiciüntmoremifturiiaugurum

pervetuftum, quo in auguraculo five loco efFato_{auguriisq; captandis}

defti-iiato follicite intüebantür ccell_{regio- /}

*Oj

ncmlituo definitaro» qüamTcmplurri _{** jr} dicebanc Aliitarnen, _fedproculdu¬

bio_{pauciores,Ifidori fidcm iequenres*}

Teropla difta putant quafi tecia amplaé Åt_{qui å Graecoföntemanarearbitran«}

ζ

tur>deducuntvela

Sipigjußitia,

quod

2» propter iufta Deo folvenda_erigi

iolc-anttempla; vela quatenus vim verbi _habet; quorumienten-tiae finon auäor certe präecipüusfau-toreft _{aliger illelofephu*» qui}

Defyeftat terras totum^fupetvolat or« bem*

Hane enim radicem_{ipfe agnoicit,dum}

templum å vult deduäura_» »

quodfignificat nontantumTitbntijpLtj* μ,ένονν&ι åCpup/crpLii/ov _χωρίον ut ex Euftathio indicat in _{Etymol, Voflius,}

fed& _{quamvis adeoq;}

locunj _{religionis caula fejunäum_i 5}

undc.- _{inf^rdum area} »

ipter.-duni

_lucusTTsepe

_{etiam templum-»}

reddi _{fölet» praeterlexica vi delisUro*}

novTÖETlib^.

CJ3,ρ·548, Antiq, Ho¬

mer,FeitbiiL 1.0,3._{p.n.&ij, Sylburg<} ad_{PauC p»630;, Freiηsh,Ind,Curt» in} JolaiFano, Adeatur& Cl, liacus VolE qui inobf. ad Pompon. Mel, 1.2. c»3,

p, 144, å _{τίμ,ίν®»} per nonnullas

amba-ges deducit Latinorum_{tempu*, cujus} diipinutivumiit_{Tempulum vel templum*}

§. η.

ä

Hsequidem funr qua _etymologiam cclebriores _fcntenti^, quibusnonad-do_{conje&uras, qusealiquafpecicveri} fefe commendare _{poiTunt; cum ex} allatis iatis comraoda _{videatur ultima} fententia, _{quam bona aliter} fentien-tium _{pacc nunc}

_{arriperenonpigebit»}

boc _{qnidem confilio, ut quamvislon«}

ge impar fim> quifummi

iftiusScali-geri &confentientium

_fuffragia

_{indu^ '}

biumvocemquiatarnen_{contigitmi^ 2.}

hi in hoc argumento_{occupari, fpero} virio mihinon_{verti, fi viam}

magis

a-pertanoreddere coner, _{qute nonnihil}

adhuc _{impedita videtur,operamfuam}

nobisinhifce fcrupulofls

mipnfiisfub-trahentibusvirißmagnis,

quorum ftu-diuro

_{ingravioraindaganda}

_tcnfis

ve-lis fertur.

_P&Lpttq^baud

difficultec

_fr

bdcm_impctrat,

_{dumTrrarcorum}

_τ

Latina eivitate donatum eiTeaffirmat.^**^

Hujus fupinumprius, vel Γιmavis, trum _{praetcriti participii (utexufu}

r

cepto _{loquar) quod timptum dicitur}>hw*

tam

_{flgnificatione}

_{quam fimilitudin«} A ζ _&po«

& _{pofitu elementorum cum hoc ηοκ} (tro _quadrat, quoindueorut

conjici-am> idei quoqj nomen dediiTe* Nara quod T+&L» attinet, mutarieas

in-ter teluteraspoiTe, olimq; in talicafu

mutatas fuiflej haud difficultcr

mon-ftratur«. Vcyumcum

vcrhutrLierone-re inproprio _primoqj fignificatu fine dubio _pémv

_fit

_>

_diceret

_fortafle

quif-piam, hacratione templum pariterdi-ci _{poiTeid» quod tanquam}

abufuno-ftro alienum» quam quodin ufus

no-•txjuscftros

_feparatur:

_{Ad haec}

_reponi

_polTe

arbitror, temnereminimum dieiinter

temptio autem», utficdicam>vel

ici^/divifio

certe eft propter hunc finem ».

ut_{quod prodefle crcditur»inufum}

pe-culiarem fecernatur» alterum vero ,

quod minus prodefTe creditur s tan¬

quamindignum feparetur &exeiTe ju-beatur. _{QuMtfqucterbi gratiå in} u-*fus facros locum _{aliquem temnit y i%}

quoqj contcmnitfiveuna temnit δζ fe-paratealocaquae fusq; deq« habet, ita Ut ea _{cogjempta verius}fint_{quam rem«}

* pusvindicatuf_{rpfiverboteroaere}

tem-ptoqjindededuäoj pro_quotemplum

fonanti _{magis nomine> &}

anriquita-tem, _{qualis in inconditis facrorum}

«

carminibus _obfervatur,

magisipiran-te, dixifle veteres non _prorfus abfur-de _{affirmaverim. Sed haec, icio,}

qui-busdam _{fupervacua? vidcbuntur dili¬}

gentia

Variasvocis _{Terppli arrrptionesut c}

anxieexcutiam, nulla ratio_videjjitei-

_-TM.

flagirare , dummodq^etTnflet

plum, cujus

_{traßarionem,utinamnoa^T^,"}

plane

injilfcem,

fufcepi,debereacci- ^

pioKi^decultui folenni Numinis^éive;**"

reri five fi&itii ab hominibus

_confe-~^T"·

crata» Quia tarnen nonyjdetur ma«

gnopereabhorrerea philologico

labo-re _{adducereacceptionesplures}

j

frau-di mihinoneritoilendere quam

7ldÄu~

wpov fit Tempilnomen, _{quippc quod;}

inveteri Latio_{ufurpatumeft prolocis,}

quibuscunq; magnis, ut vult Ifidorus, OrigJ.ij» c.4. velproomni loco

6

ρ. 487»

obfervaheo

tarnen

inilgnhnara

τίρτόΚΑ cJJnoημ,Α inßgnia locatUtcilapud,

Suidam ρ.S$2,

& iv.

Non erit fortaiFe å noftro inftituto alienum* in _originem

taradiffufsfi-gnificationis inqtiirere. Jfnprimis ict

mihi cccurritdjcendum»

hominesja-mni feculoperivaβ (TimumTibihabuik Fe, _{quod eoeluiii fit βων}

et-κητηοίαν τ2κοσρχτα avu, utGrscilocu«

ti fupt, _{adeoqjfolium ipfius Dei>}

di-cente _{S. Scripturå* £ximie itaque^} Gommendatum_{oportuit eiic veteribus}

coelum, uthincmaxime auguria pete*

€cntl certas

_{proinde& fpatiofas}

_coeii

regtones oculofum_{afpedui &} volun-tatl Ueorum _{explofflndaefervirurasli*} tuoHFemöfibant, _qu^ipfig

T<»mp1adi-cebantur, Nihil nunc eit mirum*

quod^x

hoc inftituto id nominiscre¬

lomanferit, non aufim dicere_propri¬ um _{(cd. prorfus familiäre s ita ut cceli}

Umplis nil fit apud Poetasfrequentius* Saneexcoeii hiice_{teroplis» fi altius}

in-quiras > füa illa

Xempla

deduxifie

res

quafcunt);

alias qua?hoc nomen

obti-jaenr, _deprehendes*

Refpiciunc

e-nim

_{illaeauttemptioncrn}

aliquamqua-Iis in ccelo _{contigic, aut convexara}

cjusformam? _autejufdem

vaftitatem^'^/

&altitudinem,aut _{deniq;habitaculum} quod ccelum credebatur _Dcorum.»*

Temptionem

quidem apertenaagis

o-ftenditvoxdum_iignificat

regionemin

terra

auguriodeiignatam,qu^auc

tiui-ebatur arboribus,dumens

alnscj^Tnen-te'deicriptiS) autpalis» haftis, _tabuÜSi iihteis, lauris _{&iimllibus, qu^ex}

au«

guralTdii'ciplina melius _{innotefeunr»}

Exeasucero utiicdicam_Tpecula

occa-fionem_{capiensTertui.de}

Speäac,

Sin-guladaquitiornamenta

_{Circ'hßngulatem~}

plafunt4 Sic & _{temptio retpicirun*} quando_{aeeipiturproiepto,eoq;etiara} nonfacro, utex _{Jano Parrhafio}

Sylio-ge 4. _{Epift, y7. Feftoq;pater, Etne«}

icio aunon ad haec _{recurrendum iir»}

quando Tacito in _{Agricolå p*m.} 454

Ligurias qusdampars_Templum

dici-tur, Γι modo iiia _{leäio Tibi conitet}

»

quamin dubium _{vocaruntdoäh}

5. v*

Comparent equidem in aliis rebül quibusTempilnormentributum

aliquå

hujus temptionis veftigia, verumqu« oblcuriora reddi videntur_percetera» ad

_{quaerefpicicndumdixi»}

fundameii-ta. Formam coeli_{quodattinet,puta«}

bant veteres fenfibus fidentes coelumj

teile fornicatum _{&ylaquearis inftar»}

, tmde χυτχξον id vocaiie veteres

perhh

bet Bifciola Hor« fubfec« T«2.1ib«i4i

c« 7. ρ. $η6* Ex fimilitudine

igituf

Coeli, cui idnominiserat, rransfereba-turad tholurojcameramfeuforniccm

&locum convcxum» quod

paritcrdi-6toloco_indigitatvir

_laudatüs«

Fafti-gia itaq; adyrorum apud Mart«

Capeh

lam dicuntur_{Templa fatente Barthiö}

Adverf«_1«34«c.3,p«_1^51. tignum qvoqi qvod in «dibusfacris traniverium

fu-pracantheriosponitur> apud

Vicruvb

uro« cönfer Philandrum inlexico Vit·

fuv: Et fortaiTehonaliter intelligen-dus difficilimüsiftc Senecae locus: i*

quasnonntßper Templaaditur, qvamvlS

I · "· ■ ' "i· t .

in a_{quo etiam diifentiiBarthius Adv*}

1*xi4 c,_{5,ρ. 5ΖΟ* Sic etiam expöni}

me-Yetur_{locus apudLucretium litv4>}

Humida _{lingual circumptdantia}

Eempla^

Vid.Bifc.loco_{allegato. Et haecratio}

aliquidquoq;obtinet in aedibus

forni-catis _{etiamft asdes DeumnonfintX dé} quibus infra,

f. vr.

Altitudinis & vaüiiaiisratio maxi-» «

me habita videtur> dum vox

_{TempilχΖοΤΓι}

åd

_{jatUranTTpTam}

. TToärinam .

rr)pn-tern&fimilia _{transfertur, Exrtat}

hu-jufce rei _{argumentum apud}

Lucre-tium _1* 2>

Sednil_{dukiUs bene quammunitateuere}

EditadoBr'ma_{fapientum iempla}

Jerena D_{efpicere^undequeasaHospajßm^}

vide-Errare - (re

Üc & _{lib*5. Proximafert humanum}

pc~ Busi templa^mentä, Hinc viderur

e~

tiam infens&domibusτωνχάτωtribui

in _{verfibus Ennii» quosex}

Andröma-cha _{ejusdemCicero i,i, Tufcui. hoc} modo _inducit:

Acherontia _{Eempla alta orciρallida}

10

Letiobntibila·>ohßtaienebris

to

_ca* Legit tarnen Varro Lib. 6+ de L*Li Jcherußa LempU» quod noniemel a-· pud

Lucretiom

quoqj occurrif« Per habitacuji vero

figniécationem

_quam late fe difFuderitvox _{Tempil·, difficile}

diäucilj ficenim tribuividetur iphae-raefideris in _{Prognoiticis Germanicij} nbiex emendatione_magni

Hug»Gro-.tiiverfus ira habet ρ, m,

28»

Templafed Aßr&a ßmulacpoßiderit»

igni &c,

Sictribultur fronti* _{quae eil}

_Templum

pudoris apud veteremScholiaitern Fer-ίύ adSat: _{5. v* lo2« quam fimili rationC} januamariimiCicero dixit: cuilocota¬ rnen ineiTc _{veitigia cootemplationis}

videntur, Pari ratione ad fvadelarrt accomodavit _{Euripides i}

Ουκ_{gf-jTvti&iigieplyαλλ9j πληνfaycg,}

ycyβωβόςαυτής W cvkv&punrii(pvarei.

Ad _{inllgnesdomos quoque refertur} * namcuria _{(ut nunc non loquar} decu-riis quae religionis caufa habebantur» vid,Rofin, Ant,R. 1,6, c.2._p.471.J Ci-ceroni dicicur _{templumfanftitatii, item}

Ii

fedes ac_{tetoplum publici concilu. Mau} -folea etiamnobrarohoc nomine

veni-Unt: ut _{apud Virg,4* Aioeid»}

Präterea_{fuit in teclü de marmore}

tem-Conjugisantiqui - - (plum

Sic _{apud Statium Papinium Lib* 6.}

Thebaid»

Mirum _{opm accelerante}

manußatfa«

xeamoles>

Templum ingenseineri -

-Addequod & carceri cuidam fribuat Merc. Britannici Mundusalt,&idem»

TemplumFamis lepide vocando. Ro-ilra quoqjapud Livium& Cic*orat*in Vatim dicuntur_{auguratum Templum ξ$}

kem·. Et hinc _{Lib.3.in VerremOrar*}

8* Praetor L, Maelius Cottas dicitun. quotidietemplumteuereh*e.roilra,qua:

Hon minus ita dici

videnturquodau-gurato conftitui iblerent* Prasterea

appiiearunt nonpauci veterumhac ra-tione _{Tempil vocem ad omneid3 in}

quodivinum quid venerabantur« Hino Puteal five locum ubi _fulgura

conde-bantur _{Templumappellarij} aileritva-toeruditionis virSaimaiiusadSolin-»

pai}6fhincarborcsquo<^,fapides,hafta$

*(

aliaqjjtempia dixcrunt>iicutinfequer. i

iibusconftabit,Erat

_{etijiniaiiquib?}

per-iiia funad_{pfumu ηdu& quicquid}

huma-»o afpeäui _{iubjjcitur Templu Deoru}

cenferi debere♦ _{quodpleniustradetur}

cap4fequenti. Alioramen fenfu no-vimus^Egyptum mundiTemplum qui-busdam diäaixu _{quod obfervavitTh*} Gale_{adjamblicfaum}

p, 291.ubi refpici-iurad locum_{reiigione& Tempiis} cla-iura : _{qupmodo & Capitolium}

cui-dam_{patrumomniumdaenoonumTen?- J}

plum dicitur. 1

§. VIT

Habemusquoq,·iniacrislitteris3faiV

&i babitaculi indicia, dum _Ternplura

fynechdochice _{dicifujrdequovis}

aedi-ficio velloco in quocuitus divinuspet-agcbatut: metaphoriee decorpore&

humana Cbriilinatura : de coeio

tan-(

quamhabitaculoDeij unde&profe- 1

de bearorum _picuiurpavir

Pfalmogra,-phus in canticofunebri: <%)CM rotite \ψ·

iåta _{pft (&on &c. Prasterea}

» &

triumpbante : de _{finguiis piis} eo-I rumqj corporibus: &tandera quoq,;

applicatur ad _{ipfum Deum} &agnum^

TemplumiiludccpleftejohanniTheo¬ loge. in Apocalypfi. Vid,Bibi.

Rava-* _{nelli P,}

i, Tit, _{Terapli, Taceo nunc?}

diftindionem raonacborura in

Tem-plurn interius & exterius, inferius

iuperius; qux btantifit, vide-ri_{poteritapud Petrum Berthctium in}

Repert,Morali. Caeterurn & hoc

in-dicandumvenit, vocem_{Templi de}

fa-J eraaede_{ufurpatamjetiamdeDiagram.·«} f

mate asdis & _{figmento ligneo Templi}

inftar)dici. _{Vid, Ador. l^comm,!^.} Salmaf. ad Solin._{p. 1140,Pauf,inΡhoς,}

p«ra, $64, Ad hasc obiervo com Cf.

Rudbeckio» _{Terapli vocemde»de} jn-fta didam,extenderefefenon raro_ap^

Scriptoresad forumei additura fivca-ream _{adha?rentem_„,}

& VIII,

Quoniain nos _{hicTempIum itaae«?}

eipimusj utfit quoq; commune

Chri-i _ftianorum

aliorumqj a?dibuslacris,

nymorum, utpote quibusenumeraft«

dis, nedumaltius_{peniitandis in}

com-pendio quidemparcsiumus» In com· monidehisdiäum velim>in tantamul-tkudineoppido pauca eile , qo^ tam

latefediiTundere valuerintutomnibus iacrisaedibusaecommodarentur,Non eit mcuminfiitutura in remiitam itu-diofe_{inquireredÄWWImma tamemvix} aliud late_{patetacaäü vel nedes} utro-que numero ufttara, cuiin Hebra^a

lin-guareipondet vocabulumΣΤοquodde

omnibus iacris rédibus dici debuiiie »

perScriptumiocanon paucamonitra*

reeiTct» Vid* Seid, de Diis_{Syr. Synt»i*} e._{5«ρ.165* Sicut&generalia funt}

Grae-coriim ναός, & _\ζξον, j.fcilicet fc-cundumPaiorem. item _{οίχφ»&δόμ©*}

quaetarnen nonceque propria Templis

rnanfere» Tale _{quid noitrorum Skur}

Skior _{fignificafle eftprobabile^quöd}

ramen au omnibus _Templis applicari ut cetera _{nominatapoffit»}

uiusvoca-bollnobis_{ignotior adfererevetat» vid»}

de hoc& cacteris_Tempil Gothicisvo-Cßbuüs Ci. Verel» ad Herv»_{Saga cap.i.} &inInd»Scandico>opere ii_quod

aliud

, w

luce_{digniTfimd/ Fanum & Fanutapud}

Romanos_{fcriptores cumTemplo}

ple-rumq; confunditur > å Gramrnaticis '

vero nonnihil _diiiingqitur

> ii noiiras

fitoriginis> quod aliquibus fcio efle perfuafum, Domini fedemvel

habita-culurn _{indigitabit* Neq; abludit}

fl-.

gnificacione veterum Gcth,

_HofåzjJ&ff'

Tempiis faris ufitaturo quomodo <Sc

Hebrsis/OYi*& Gr&cisflmiliter ha- _{*7/ *A}

ί&προν_{diel meruit. Ddubrum}

quodpari

fepecurhTempIopaflfuinLauoambu-J lavir, ii _{accipiasprolocoubiDeiflmu- ^}

i lachrum poiieum, habet in Grsca

lin-guavocabula«^öA«ön&CT;^ci,_{quarhaud Λ} parum fecum conveniunt: apud ma-jores noiiros Har2ur &c dfaard: _qfsin-/H

imo & _{apud Hebraeos CZjODrVdeia·}

bra fuere non tantum foli féd Sc

_aliik^/^^A

Diisfacra* Vid, Boch,Can.1,2♦c+ ■

897* & Seid,de Diis Syr. p.512,& ibqq,

t**?4*

Beyer, p,303, Saceltum&: Sacrari^ytiÅ ohrq &nuncde_{omnihu.*Tsmpiis, rni^} ßoribus tarnen _{plerumq; uiurpanturt}

apud Gitecosveceres _{βωρος. Aiia}

Grae-cis

_Lacinisqi

_{& aliis veteribus}

ufitftjM

TO

Templorum tiomina

älibi

ρa

Olm de*

prehendes* nobishic»

uti

vides,

fuflfe-cit,_{quorundam>eorumqj}

_magis

_gene« ralium & cumaliarum linguarum vo-Pabuiisaffinium nominarecenfere*

§. IX.

Pergönuncad caeteraquaeaut

ierius

pro Templo adhibita

funt

» aut

ferius

innotuere» InitiooccurritEccleß&

no-inen» _quodinlocum

Tempiltanquam

idololatriamredolentisfufiicere cona-ti funt veteresChriftiani. Refpondet

ipii apud Arabes &

2/«-maton_{vulgoZuma>rc£fciusGiamacom-}

'

munitas, Ecclefia Ove_{Synagoga»eftq;} ipfis majus templumfive

cathedrale,di-ßinftum åminori _quod

Mefziedon, alias mefgida, vulgö

Mo-fchea»fiveT5wvstpaxwricrsugvoc&ciuvidi Bufbeq«ρ.68.& Hottinget

Theatr. Orient»P4_{j. c»ί.ρ» 11\.}

_Mefgi-

_j dae _{refpondet Gr. ευκβΐζ/tv , & Lat.}

Oratorium„ DicituretiamChriilianis ςBaßlica» velaformabaiilicis veterunl

competente, veiquod regiomniumj Deoibifaerafiant. Dicebatur ea, ut

iSigonius

obfervat » aut Deo,

&dice-batur Dominica, aut_{martyribus, &}

di-cebätur Martyrium , denotatq;

Tem-plummagismagnificum, Vulgocre. γ

diturex Dominica

Domc^uodin

vocc

jSOtttEVPCFtö comparct,

etledefum-ptum , verius _tamen fortalle eff _ex

iDOm_{judicio, quod adEcclefias}

cathe-drales fint Confiftoria &_judicia Eccle-fiaftica,_{quamfententiam fcriptori}

cui-daradebeo, _{cuj9 noraeri memoria haft}

iuggerit. Caeterum Dominicadieitur Grxcé _{κυζ/ακη vel κυζ/αΧΛ, unde}

nö-ftru^yj:cf

ia& Germ«fåttcj)originé ducerecertumelt,_{quodetiam deHel¬}

get»_{iStlcfdici pofleteertius, bififor¬}

tead calicem_{myfticum refpiciat, vidi}

Martin«inLex. Phil, _{qui etiam}

Bohe-morumChram &

_«iSojict/

Ut&Un-garorüm _{Egyhaz enucleare} conarun^

Celebre etiaroeft hl _{Eccleöafl:» fcripris} cFarceciöi _{pro Templo nomen, Tituli}

tpioque» quodubi Ecclefia poneretur*

Crux_{erigenda efiet in titulum live} mer Moriam _{(quo nöminäTcTtSm quaedam}

Xempla

veniuntj ut ahqui voiunu $

vcl

_quod

_illis

_prsefe&i

_presbyteri

_ab

_iis

nomentitulumqacciperent» Casteris

fynonymis

reccnfendis

tcmpus

produ-ccrc nonefl: _opus» Qui

potiiTimis his

&ußtatiflimis noneilconteutus,adeat

Onuphrii Panvinii Interpret.

Eccle-fiail.vocum, Coqueium ad

Augufltde

C.D.I»ifc.i, & Hofpioé de Tempi«

1«

•i.c.2.

CAPUT

SECUNDL1M

de locis

_facris

_prifcoritm

y

Tcm-plommq^

antiquitate

£5*

ortu.

$♦ It

Itautcun^; defundus

conGderatio-ne nominis, acceflum facioad

anti-quitatem &ζoriginem

Templorum

in-dagandam. Ubi initio quaedam

obfer-vari tnerentur _{quae eoruno} itrudurani

antevertunt, cumfatistuto

adierivi-deatur, _{primi^fivp veriDeiGye}

_idolo*

ktrici culms_{rfimpnrihnsTemplispro«}

priFdidishomines caruiiTe» inquani

remde

primishominibusBIondus

Fla-viusRom«Triumph.libvi+p*44teilatur,

eos nec _Templorutn

exßruendu moiibtu

_>

necfimulachrorum dedicationibiu operam

dedifie, quippequinecpingere, nec

finge¬

reautc&lare>fednecadificatefc/renl·. Et

quidem

quodProtoplaftosinilatu

jn-nocentiae conftiturosattinet,non de-iurrt _{Theologi» qui exiftimant}

_Tem¬

pium Paradiliacumfuiile arborem

fei-entiae boni &mali> quippein _qua

pra-(htrent Deo debitam obedientiamy in qua

agnofeerentverbum loluntatem

Deiy

ac

Veo_{agerentgralias, imo}

_etiam

_ad

_quam invocarent Deumcontratentationemjceu

loquitur S, Lutherus ad

GeneC

cap.z»

CommiiTovero _peccato longe

gravif-fimo _{ejusqj poems denunciatis»}

_iidem

non iecus ac longa ferie

fuccedentes

pofteri» Nomadura inilar

hucilluc

va~ gantes»nrnullum

expreifum

Dei

man-datum de loco _aliquo

_{folenni &}

reli-gioni exercendae

peculiariter

deßina-to habueruntj ita necalicui loco tam

follicite _religionis

_exercitium

viden-tur _alligaifc,

_{quinitinere»}

vel

iO

fignimutatione intervenientein aliutn

locum facile_{poilettransferri. Quia}

ttamen _{maniionesipfiserantinterdum}

diuturniores» prascipue ubiDcusma¬ gis manifefta prsfentias fuae _iigna

de-derat > curaiTe videntur familiarurru

capita, patres puta vel _primogeniti* quibus docendimunus_{competebat, ut}

exftarent_{aliqua loca publico}

religionis,

exercitio _{magis accommoda}

, qualia

in lucis _{praeiertim δζ. arbuftis}

propter filentium facris _{dignum haberi}

pote-rant; ondede Abrahamo_legiturGen»

ii» com+ _{33. quod plantaverit nemut in}

B$erjabay

ibidem^

invocaveritnomenDei.

Quem locum Cajetanus _{non male dp}

publico quodamoratorio exponit,ut-pote inquod iacrorum caulå, non

fo-lumAbrahami familia, ied&_hoipitio, apudeum_{excepti admittebantur3idq;}

eo_{libentius,ii hocipfum}

tanquam

iuf-ficiens

_{locariumacceptarit}

_Abraham, ut_{Targum Hieroiolymitanum&}

Rab· bini_{affirmant» De caetero ubi} man-iiones inter _{proficiibendum minus e*}

?ant diuturnae, videtur _tugurium

pioris

_{alicujusauüprimogeniti}

(quod

(ine dubio alias _{tanquam Schola}

quae-dam _{publica fuit) idem}

illudpra^ftitif-fe,aut _{etiampeculiare}

aliquodin hunc

uiurn _{confeäum,quäle}

tempore Mo-fisante_{ftruduramcelebris illiusT}

aber-naculi fuiiTe_{oilenditurExod.^com.}

7«Sed haecreäius

_åTheologis

petuntur^ §. II

Si _{quis quoq; in prima idololatrias} temporaoculos intendere voluerit,rc-periet ethnicos ubivis _locorum fatisr* _<

diu_{Templiscaruifle: five}

quodeorurny

I ufus aHbuc elléT_{ignotus, five etiam.»}

quod infinitatis _{quodam fenfu} homi-nesimbutij _{impium& majeftate}

divi-påindignum

judicarent _{parietibu*qui~} butdam _{cohibere Deos» ut}

loquitur Taci-tus» _{quorum Templum}

ex fententijL* vetcrum eit totusmundus _&quicquid

bumano iubjicitur_aipeäui * incujm u-\ [um quüquü inducituy}

cogitetritu fibivi' Dendum _facerdotü

> ut pulchreloquitur

Macrobius Hb*u c. _{14, Neque aliter} ι _Plutarchus

de_{tranq.animhdocethunc} Rundum eße _{Temfium[acratijßmum}

12 ■

ac

réli^iofiffimum

_>

in

qttod

per örtum

in-ducimur_jpeBatoresmn

_fignorum

Jurdorum

fåmanufaBorum, fedfolis>

lun<tßderum>

CuiacceditPhilo Judaiusqui

adferiti-nitio lib, 2, de Monarchia, Templum hochabere_{facrariumccelum}

purijßmam

natur&_partem,

ornamentaßedas

_i

facer-dotes _{admintßrospotentiaejm}

angelos»

in-corporeas animas.

Νεφ

aliam

fuiifej

rnentem Ciceronis& Senecae, fatis

e-lucet ex effatis eorum » quae

adduxit

ttLipfius Phyiiol,

Stoic.

1.2,

dilT,7.

p.yjf. Et h^c _{quoq; haud dubie}

_fuit

princeps

cauia cor XerxesTempla Grscia?

in-fiammaret, _quod

_majeflatem

_folis»

quem venerabatur» putaret

nullis

te¬

diorum _anguftiis

_coércendam,

Vid,

Eeith. Ant._{Hom,l«i.c,;.p.i4«} Dempft. adRof. 1,2,c.i._{p, 89,} Haecetiam

fuit

cauia> cur ille (quonomine

Platonem _{Lucianusinfignit)}

Templa

daronans,oftenderct

civibusunumio-cura civitatis ubi reponerent

fimula-cra. Simile inftitutumfecutus

eftet-iamZenoCitienfisSedizeStoicasaudtor# quiin lib, de Rep.

fancitum

voluit Uyi

25 ΘίΖν_μη

_{οικοδομεί}

_{ν» quafi nihil}

compoii-tum fic Diis_{dignum, &nequidem}

fa-num, _quodut

opusilliberaliumartifi-cum _{neciåndumiir habendumi}

qua-lem iencentiam exorcorevocatam fo-vent _{Anabaptiftae»qui Templorum}

a?-dificationem_{improbantesmonveren¬}

tur _{fcripturajfacras in nonpaucislocis}

feηΓοιώ alienum _{inferre, cum verum}

efferre noiint.

§. nr.

Quid_{veroantiquiilimisiftis} tempo-ribus _{Templorum loco adhibueriuo} gentiles , nunc diiquirendum, llbi

prirouin _{propterfacrificia civitari Dei} divinitus commendata, _{perκακ,οζηλίαα}

auteoi adcultum _{quoqjidoiolacricum}

traita» fefefiituntarac> vel

veriusaita-. firanc veroaraeveteribusplerum- /mw

eexcsipire» undeSilius (tal, üb. γ4

'γ-τν-ί

- - bmc

(

venerabile viju ) #

C_{djjitede virtdt}

furgunlproperanttbttoar<£.

£tlib,!0¥

Etßmttlexßrutfis cafpes furrexerat arts· hinc aras _{grammtadicuntur apud}

V>r-giUum. 6c apuaApulejum dicitur ta¬ lis na

Η .

...

Iis aractfpeslibamine humigatu*>

Schild, de Cauc* 1. 2. c*5, p.142. Sed curveriüs altariaf _{Scilicetqvura} con-ftet _{βωμχς veterum fuiiie fllDa five^}

. υψηλά licut vertunt LXX,

montiura

«^•^nempe

colliumvevertices»

Saneho-rum _{religio apud omnesFermégentes}

prifco aevo viguit taota j üt

proclive

fitcum eruditorum nonnullis credere*

fimplices mörtalcs peirfuaibm fibi

ha-buiflej edita loca cuitui diviriö ånatu·

iradeftinataefte; quöd etiam_exArne·

ricanorum

moribus.quostraditAco-fta» non difficulter exftruitur. Vidi

Dion* VoiT>adMaimon* tZZfiDy p,7* Casterum orta videri _{poifet perfvafio}

ifta _{primitusquidem åNoachi}

facrifi-cio _{quodin montibus}

_{Araratobiulit»}

& firmari_{poilmodumperfermonesin}

montibus cum Deohabitos, qui _noti

potuere penitus gentiles latere,

quo-rum hoc additamentum videtur üeos

expropinquofaciliutpreceiexaudtre.

Cer-te hoc _{perfuafum fibi habuifle Syrios}

ex viri _{cüjusdam in Priapum}

alntfi-mum> precum cauiä alceniuj docec

Ι 4 . %>f

.. inDeaSyria Luciaritts p»m»7i6*T\

g. Et Perfas facrificaiTe in ediriffirhisr*

montibus tanquam coelo proxiroisjdo*

cet _{jo» Nicolai -ρρηπ ΎΐΝΠ Ρ}

üb.

c*7,p«75. Etcommendata

eitfan&i-I tas raontiumnon _{parurn per} appartti-1

ones,

quasinmontibusadornavitfer-pens antiquus » nam apud credularrL* fimplicitatem ideffecitUtraontinosfive

Montenfesquofdam Deoscolerent» 1« pfosq, rnontes non fecusac domicilia &_{Templa eorum venerarentor}

,· quo·« circa non iolumquofvis_{montes, Mon*}

I tes lovis dicebatir,item Hermea> åMer-« I curio» _{qui& ipfe paftoralisac} monta-nus Dens» _{Rhodig L« Ant,J, 12«ci.p«}

610. fed etiam _{quofdam ab aräiori}

Dcorum _{prajfentia , habitacula} ipfo-rum _{vocabant> quomodo Caucaius}

mons θέων _{οικ@<, Indis audiebat teftc}

Ehiloftrato5&Carmelus _{ie^ov Aio^apud}

Scylacem Caryandenfem>cui & id

ac-cidit honoris» ut una cum Araano& aliis Deushaberetur» _quemadmodum

'

refert Theol. Gfcnt, J, 1.c.62» _{ρ ^'o,}

Batavorumille Phönix Voffius»

ι6

§. iv.

Εmontiumverticibus defccndere

nunclicebit adlucos& nemora,

quo-rum fortailis non minus _antiqua & communis_{religio, fiquidem}

_iacravel

få. cxotica confulimus icripta, Quod

ad

uXiiK.facraattinet, eonftatPatriarehaseosq;

^V^S^ui

tempora eorum

attigerunt ad

1«-^coslibenter

confedillc,

lmfTiis

lacra

^///^peregifle,

quos line

dubio

nonparura

commovit iiientium huic _operi con-Λ,ρ*

venientiffimum

j

unde

emanaiTe

po-■yjJnpf*.uit

quod

gentiles tandem

ipfa

iiientia

adorarent, cumiummatem Deum

fi-lentioadorandom traditione_aliqua

ac-££/ ciperent, Csel« Rhod,

LA. 1,12.

c* np, Exoticaautccnconiulentifcripta

non_poteriteffe obicurum_quam

vene-ΙΛ/Ι/' randi

plerisqjgentibusfuerintluei,uf-potein

quihus&ipfaefacris

operaban-tur > manuducentc tumfimplicicato

propria,qua

ob

proceritatem

arborum

cauiarum _{ignari in ftoporem}

ageban-tur, tumfimio DEi Diabolo,

quima- nifeilationepraeiéntia^iuaeinhujusmo-diiocis id_{egu>utbylvanos>}

_jfaunos

_Sc

ncfcio _quosLucucos

_fylvis

_tribuerenc

mortales. llnde _{poftea folenne}

fa-dum eil, Lucos manu conferere, &

ne adicu promifcuo

violarentur

feptis

circumicriberc, Diisq;quibusvis

tan-i quam Tcmpla

confecrare

, atq;

adea

άονλίαν nonpaucisaddere.

Huc

per-tinere _poterunt

_{mj&S-eia, Periarum}

_de

quibus Strabo lib, p, 504.

&

τζμενη

certx _agrorum

_{portiones Diis}

confc-cratae, qualesolim

mulr# in

Gratia

ut

exHomero&Pauf,conftat*vid,Feitb#

Ant*Hom4la.c,5,ρ*12» Non erit e

i re nunccaufashujustamfamofae fuper-ilitionis _{altiusrepetere»}

_inconfpedu

namqjeft, Sathanamnon

iolum

id

e-gifle ut prifcum

fub

dio&

arboribus

ihcrificandi rituro» cujus veftigiumj

. Gen. 13.ig, occurrit>

depravaret,

fcd

etiam utconfuleretur fraudibus& ne

quitisehominum»

excogitafle

talialo

ca inquibus

quasvis

mala

impune

pof-fent_{perpetrari:quanquamnonnegem} addi merito _pofleplures

_caufas

fuccef-fu _praefertim

_temporis

_locum

haben-tes, ubi

_{pfyderia &}

_habitacula

%%

um credebantur,_{nonnullse caufae vid»}

apud Hoipin, deTJ41. c4i. Verums ^

non univcrfa modo _{nemora» fed &}

certaaliqua arboris fpecies, quinimo

peculiariaarborum

(uritalequi liceat)

mdividuafände _habebantur>

prarfer-tim veroarbores quae_dicebantor

voca-les, _{interquas celebriseffcquercus}

Do-donaea _{qua?percoiumbas faridica}

^λύ-■γλω&>(5ρ> audiebat. ßt fuit

Atog Κελπκον _{ί/ψηλη <fy>Z:g. Max, Tynqs}

diffus Unde& Deorumnommibus interdum srbores_infignitas

deprehen-dimus* Rede_{itaq; dixitPlinius Hift»}

Kat. _1.12» c,i: Arbores _{fuere num'tnum}

Templ.t,prrfcofyntufimplicia, rura etiam

punc _{pr&cellentem Deo arborem dicant*}

Qua?_pofteriora verbaetiå noftra

tem-pora comprobant, ut enim non tam

admirer _{Chinenfesqui tefte}

jo.

Neq-faoflin _{deicr4China?, arborem quatv}

dam _{&pervetuitam nomine Cienvien}

in_{quodam idoli fano oppidiKien}

ve-perantur , vel eriam Indos qui _adhuc

dumut Pietrodela Valle _teüatur, ar-burufii sxiftunt _{cukores; vuJgus} ere-nim

Zf

mm_{Cbriftlanorum non}

parum ibper-fticiooi iiti debet, dum iaIυti iuae

ti-mens» arbores vetuiias ad habitäcufa pradertirn majorum _{( quas Sanchvas.}

vulgodicunt) exfcindivetat. Sic

Stat vettas _{qf multos inc&duafjlvapep} annos>

Cvedibile_{efi ilh numen}

_inejfe

_Iqco„ Ovid+bb.xt Arn.

§. V.

Nod contentus fuit _{μυριοτιχητης die}

vafcrrinaus _{imprimeregentiiibus reli¬} gionen!montium & lucorum, fed

ici-j

cns'multiplicata

ian&itate

locorum^a I

_iuumquoq,·

_{cultum mnltiplicatumiri;}

induxit iuosineam_iententiam,ut an¬

tra_{quoqj &fpeIuocas}

t3nquam

Tem-pla qua?daro Deorum fandla& invioia-bilia _{haberenr, Etuteft ingeniura hu¬} manuni in _{adniirationem vetuftorum}

tiimis imerduno_pronum>non

credibi-leeii, fedudtorern, ronndojaro recen-tiore&_{iimpliciore,laboremadeo}

ma-gnum_{impendiiTe fuperüitioni iåi,quå}

ipelmicas> _orpotequaeconftanti apud

gentii.es famådomicilia Deorum cre^

$0

debantur.fanåecolerent.

Et

mun-dum_quidem

_ipfum,

clTc

_antrum

å Py«

thagoreistraditum

accepimus.

An

v.

exnaturaliZoroaftris

fpeluncaMithrar,

»tfertur,confecrara, mos

confecran-dorum

antrorumeffluxerit»

inroedio

relinquimus, ante

ufum

tarnen

tem¬

plorum

confecrari

coepiiTe

traduno

Scriptoresnoη

contemnendi>

quos

in-tereilllluft* Cuperus

Coniecr.Homer«

quiex

Porphyrio

id

adferit

j

ut&

Alexander Sardus de

morib*

&

Ritib*Gentium* Et

celebrantur:

qui¬

dem_apud

Porphyrium

_eo

nomine

Cu-re:umantrum Jovi

inCretaconiecra-tum>Lunas&

PanisLyceiin

Arcadia»

Bacchi inNaxo.

Quibusaffiniarefert

Paufanias non unoin loco>

maxime

tarnen in Phocicis five

Lib.

X*obfer-vat antrum quoddam

Grteciae

in

quo

Veneri habebanturhonores» ut

&

an¬

trumSteunosapudPhryges

in

quo

Ma-

j

gnae

Matrisfanum

cum

fimulachro

ex-ftaret* Fuerunt vero

hujufmodi

antra

naturavelarteiniaxo excavata,

&

pro-

j

exer-SI

cendas ufum rtonnullis veterum_facra

; faxa diäa, _quas Apuleius Florid. vffe·* luncas_{ti\2XS\frondibwtinumbratatvocar*}

§. VI

HiicequasTemplorumloco olincL»

adhibita funt» fecundum quofdamac-cenfenda veniunt alia> quorum ali-»

quam partem in fequcntibus

comple-xuseft_Apulejus:

T^egant

_fe

_vidijfe

_qui

fuerint, ullum Jaltem tnfintbm ejm, aut

lapidem unllum, autramum coronatum.

Öfuod

utrumq}vtatoribm moram objicere

folebat, ut araßoribm redimita, autfp e-[ lunca frondibm inumbrata, aut querem

cornibm onerata, aut_fagmpellibut coro-nata, velcoUtculm_{fepimineconfecratm,vel}

i. truncmdolamine _{effigiatm, velcefpes}

liba*

wine _{humigatm » vellapü unguine}

deli-butm. In _{quibus verbis}

_{pociflimuni-»}

mentio adnos_{pertinetlapidumquirü¬}

des erant&ατύπωτοι,_quos

_ψ^νχας

λί-<$W&_{Baetylia vocabant: & ligneorum} fymbojorum. Vid unusinßar

omni-ümilluft. _{Dn^Gripenh, deüatuis. qvai}

J funt citera nonnullam ex

fuperiori-bus_{foeneraripoterunt lucera. Qvibus}

5* ... , ... _

addunt alii fortfes _{qiii veteribtis adéö i} fanäi, hallas item five _{σχ^^βΐ quibus}

_'

eriamabsq·, Tempiores divioa hebats

utdocet _{Rhodig* L A \<zi,c.\6.p,u67*} quoreferriquoq; poflfent alia in quibus divinum_{quid vsnerabanturprifci,Ve¬}

rumnos adeanon diffundimus, iatius

ducentes ad _{originera iplorum Tem- j}

plorum pergere,

VM\

Primum tarnen _{attiogendaveniu}

qu^itio qux fortadeexercuit ingenia nonpauca: Anßmulachra tå_flatuspritn faerintquam_{Teriißla? Res}

profeclo"dif·

_J

ficilis eit, adeoutin affirmanciutii ne

potiusquam negantium cailra irepra?' itec > in dubio verfetur animus,

Ss-quenribustarnenrationummomentis*

quadibere profitehimur,affirmantibus nospolfe wvvj&v exiitimamus. Urget

Nobiliir, MarshamusGan, _Chron.p.m»

57. quodapud^gyptios Luciano teile k^ctvötvvjoi effentj urgent alii Roma¬ nos ultra CLX& annos iine

iimuia-cbris Deoscoluiife,exteilimonio

Var-ronis _{apudAuguitinum; alii, Germa¬}

ÖOS_quoqüö

_{cohihsrepanetibu'S}

_Deof

_fj

_in j tilläm humantortsfpeciemajfimilare* nefas duχi(je, fa_{un'teTa cito; al ii,quodPer¬}

fas _{äliasq» gentes oéc äras nec ftaruas}

Diisiuiserexarinft NondeeiTetameä

|)utaiDU$ ratiooes in ipiis auäoribusr*

fuis qutealiud

jfuaderit*

dumSeid

con-I ftat,

inter eosquiiotenebHsumbraq;

mortis _{ambülaVeiant} > inventos faepé

FuiiTe, _{qui ratiönedoct atq-magiitra} ab idoiis

_eorumej»

_{cultu abhorruere} fhi-fce _{plerurnqj ratlonibusnixiy}

immorta-iibws_{mörtάίφ fpeciestvihuere, veletiatTL*} f

deieriotibtts

ϊηεϊίοϊα

affrmiläri

nejets

e(Je„

quonomine ipFe Diagoras Melius Pili* iofophusfnotante Epiphaiiiö» Bereu«

lem fuum_{ligneum ίο penuria ligni} ex-uilit>_perludib_{π uro}adipfum dicéndoi

iLAge Hercules decimumtertiumlaborc-m fuhrtur& adeßoi _{obfonium nobis loBuri%}

confer _{Achénågoram apölogia pro} Cbriitianis«, De caerero _{proafiirrtja*}

tiva fententia adftruettda » fequeotes

öbfervan _{pofluntrationcs^ Primura}

quodHerodotusirtEuierpe cap, 4,11bi de_{iEgyptiis ipfiiermo; βωμχςpnmo»}

dein _{αγάλματα,}

ultimo^?

_nominef*

Deinde _{quod priusquam}

_{mentio fiat}

ullius fani vel delubriin Scriptura Sa¬

cra , habeatur Gen« 31« de idolis fivo

Labanis, quaeipfefine

dubio

majorum traditioni

ferebat

accepta < quum

fecundum

Patrum

&

erudito-rum nonpaucos»ortus

fimulachrorum

referendus fit ad tarn prifca temporär quo

vixullumreferas

Templum. Do¬

cent _praeterea

varia

exempla»

fimula¬

chrorum & ilatuarum ufum primum

fuifle _{politicum eoq; non}

reprehen-dendum* dum memoriae &gratae re-

]

cordationiscaufa fierentt

fedcuipo-fteafucceflitidololätricusιdumhomi*

nesnimisanxiefuoscupiendo

fuperfli·

tes,

fuperftitiofifaftifunt,

fimulachra

defun&orum_{dignajudicantes,quae}

do-miciliis facris» lefltifterniis alioq^ ho-noredivinoexciperentur,

adeocj;

inde

-poßerisfaffiafuntJacra, quaprimitu*fue·

rant

ajfumptafolatia

_y

utloquitur

alicubi

Cyprianus. Vid.

Hofpin«

de

T«

1.2.c48»

Seld.de _{DiisSyr«proleg.c. 3. Beyer}

_in

J. . " .

DDP_p.g,

_{illuiLGripenhielmdefiatuis}

c«4,6c coraplures alii.

S. Vill»

Ex di£Hs _liqoere

poteiiundearcef-fendam putem originem

plerorumq;

Terapiorum>icilicet ab ipiis imagini-bus&_{ftatuis>quippequarum}

caufJTem-pU fere omnia ßalutafunt , tefte ICtO

I doftiilimoJac+Gurherioin

de

jurever*

Pootif.!♦?.c.7.p,275. Poftquam enim

confecratzone numen fimulachrtt

ejfet

ϊda¬

tum, utcum Arrsobioloquar,videba-turére eiTe, _{utpeculiareipfis}

sedifica-returdomicilium, quonon folurn ab

injuria coeli &imminenteruina

muni-rentur, fed etiam eorum veneratio

farta reda confervaretur & augeretur

perraagnifica

doraicilia

inquibusDe-ostanquam

praefentesincolasaffari

li-ceret, _quin&

viventeshiice virtürum

&facinorum _prasmiis,ad

_exempla

_ma¬ jorumtotosfe componerent«

Hacau-tem adfertione nildetra&um voloau-ftoritati aliorum > quicx

Gentiliutru

Theologia tarn

Mythica

quam

Civilt

oijtendunt magnam Templorum

tern fcpolchris anginem deberei bis

_j

eniaieoiibcatius.acceda, _quantocerr

tios cooilat _{iepulchrofura Veteribusf*}

maxmie Romanis curaro ftnfle

fura-mam« Sicut _{enimeosquos invita-»}

Piis_{putabant fimilimos, poiimortem}

inter Deos referebant t ita _quoq; do* Mos&ternte & mauiblea _{ipils deberi &} ^onfecranda eilecredebant» Siautem fepulchrum ejus vin qui divinos

pro-jneruit honores, mious cultum

relin-querent,nonfegnisfun curaDeorum*

titcoelitus _{tangendo&fulmenimmit* ;} fendolocuraconficcrareiit» Vid* Alex. ab Alex. Gen» 6» c»14. ρ»όο!* δε 6o$, Quo ϊρίο factum eil 3 ut nom#

tantum verum fit illud Ciceronis u

Tuic. _{Taiumpropeccelumhumanogenera}

comphjum ej)le9 fed &:iilud Fcudcotiit

h contra_Symm:

Sttot_{ciewpia[Jeümquotinur.befepulcM}

Herourn numerärelitet _&c*

$♦ IX.

Sedututha?c porifiima. videantur_u

Biiia rnulto/um_{Templorum, ditiuta-,}

nie« _{petdiiliciie eil qua? fuerit origo}

Tem-3?

Tempilinmundoorotnum _pfina^curq quodnam illüd fuerit, quetnq;

agno-fcat au$orédubium fit& ·ΓΠ3θ¥54

φ

MWlfrOZn u*

Hebraporümutara-dagio4 £t quam.vis de confeniuqua«

rundam _{Scriptorumveterum ( quibua}

■ hsc

fidesdebeHir)

circa

nomenauto-ris _{gloriari quifpiarp pottet,.}

non pa«

ium tarnen _{difficuttaris haaret}

inadfi-gnando ipfitemporeloco^·certo,cur$ eodem nomine

fepemaximeiniequa-les veniant, _quod

velNeptuniappeila

-; tione _{poteil conftare»}

quae ornnibusr*

propemodura principibus infularibuä

olim eil _{tributa» VofT. de Idol, Gent»} L.nc.15. p.iip» Sicut exdiverfo& hoc

circa verumauäorem _{gignicnon exi-.}

guam difficuitatem> quod multa

no-mina DiiS _tribuendo, eofdem

ιηλυμνυ-jWiötl^tari crederent4 Seld.de O.S.

Pro-leg. c. 5< p. 55» & _{feqq, Marsh» Chrom} p.32» _{Lipi» PhyCSt.1.1. DiiT.^»p.54^} Cuper.obf» 1.2 p. 145» Etprsterquam

quod varias åveteribus & _{difcrepantes,} in hoc _{negotio fraditae ßntfenteotiasj} flOüdubitaqdum tarnen ett,

res reddita* fint per eos,

qui

patriae iuaj

honori velificaturi, omnesUcuncts exple-re c'mantur> ut cum inclytoquodamj

Academié noftree _Theologo

_Joquan?.

Qui variashacinre variorum cupit

vi-dere ferttentias, adeat L, _Gyraldumj

Synt,de Diis, Dempft.ad

RoC 1.2»ca.

Byginum Muokeri p. 293,

vel

Rud.

Holpiri. de T,1,1.c. 5, qui

poft

multas

obiter obiervatas fententias , adferiu

probabilemeiTeeorum

opinionemqui

lo vis _{temporibwipyimoTemplaconßituu*y}

novos Deorumcultutejiec#pifje_{, a}

ileren-te etiam Laäantio* affirmant: tunc enimvafta ilia- moles Turris Babelicas asdificataeft, cuiexftruenda^

nonpati-ci eruditorum putant Nirnrodum

Cefa

ducem_{priebuifie,cujustandem}

_vita

_ex·

cedentis honori eadem, cum cellis,

carcheliis, crateribus &ftatuis fitdica*

ta: _{qu3nquam non} defint

complures

₁

qui Nirnrodum hcec tempora

autle vi¬

ter auc _{prorfus nihilattigille}

ientiant.

An _{igitur Nimrod &}

_{Jupiter Belus}

_fit

idem,controverfiamnonfaciomeam» I

"Rpln^nf. djgyiim

fuifle

Xaapjumj

j

quod-Cjüoddämrnagnum inurbe Babel

cön-itat,_{quod iplum> Ii qoiscum turn}

Ba-beiica _{quamagniludinem> ikumhar¬}

tem _conferat, cadern haud difficulter

apparebir ftruäura» Neq; cnim Tic in-ducimur autoritäre

_JnTephi»

_Eufebii

>

Cedreni, _{quin & vetußi Arabis Said}

Aben Batrich , ut tacente Scripturä

cum _{ipfis turrim hanc vento aut}

igne iubverfum_{putemus, Potius id}

pote-rirnobis eile_perfuafum,

eampoitdi-fperfiooem diu&quidem ad Xerxenl

ejus_(ΓιStraboni _{credimus) cveriorem} viguille, 5c fepulturä

JovisBeliconie-cratamfuiiEg. ■· Siquis _autern

indubi-um _vocaverir, quaenamSemiramisfue« rit _quae yAyav åoyov κσκτΰ Βηλώ üt_{habet Dion,} Periegetes,

roenilmo-rarur _{; praefertim cum conilet}

polis nil_{prohiberequo minusid de}

aptatio-■neturris ad_iepukuram inte!ligatur»cu-juimodi phraies inipiaScripturäSacra

ofFendere licet Dan._{4,30* 2.Paral.it,}

6« 2 _Reg.

14.22. Quod ipium quoq; dici _{poteii contra Beroium}

, ejusquc

ieCia-40

fefåatöres,_qui

hicöratieiiafidémGf£-eisdetfahenteSsNabuchodonoiörieam

dem ilruduram adicribunt 3 tradente Cuneo* Vid. Bocli._{Phaleg 1.i»} c,p.p«

42« & cap.ji. p.48 Lslii itin»Script?

S. _{1.1. p#6o» Seid, deDiis Syr? Proleg» 1}

■£* P*47«^ 42«

•

S. 3C.

Si autém vel maxime éviöci poiTeÉ

türrim banc éandem ftrueturam eil<5

cum Beli_Templo Babylonico,omni-aqj Tcmpla anteverciile; ne.(ictarnen res in _{expedito eil: nam cui dubiurrt}

eil _{quifnam iüe Belus fuerit , eidem}

quoq; detemporeconfecrationixaquä bahret» _{Qnatavis iguur ex Targurmi}

Hierofolymitano & jonaihanis

evinci

poflet, confilium a*d iieantium

fuiiiö

Utfieret "HJIÖ'JTQ domu*adora* ttonüin_{faßigioejtu,&exHerodoro , irl}

fumma _{contigoationefuiife ingens} fa-numBelo facrum ₅ faristarnenconilaÉ

inhonoremBelinonfuiile hancce

tur-rim _{primitus ftru&am · Ted poitmo«}

dum) fi fidesiit penesqaoidamre-sentiores, Pausdiu _poitnatoBsio

de-dis«M

f

dieatara* Unde

patefeit lubricum

ef-feprimam anfiquitatem huicTempIo

adfcribere* Sanefi Beli _{cujtusex no«,}

firis _{dimanaverit» potent Tgmplum^} I pagaoicutnUplalcniccuroiito.'d'eanti« i _{qi itate non dicam contendere}

, fed

plane iuperare; neq;ulü TempJphoc reipé&u Fäcilé cedere* Verum ne for-dcac fenfentia _{judicio minus fuba&ö}

jfirmata> probahdtim reÜnquihir Ciar.

RudbecldoNofttö» cujus Au&arium

hasc _aliaque>

_propediem

_{» ut}

_fpeseft»

bonorum cumapplaufu dabit*

I

Xh

Ut _{tgiturinvolutåhacce}

_tra&afione

hjifla télam coeptam perfequamur, ö-ftendend# nobiserunt ulteriuscauiae & occafiones _{Templorum* Funda¬} ment! veroloco_{ponimuscaufam} iupe-irius obiter memoratam> icilicet Diis

attributs efle å _gentilibus

_rempla»

_ut

pojjentDeos cominwståcoramintueri>affa*

ride_{proxtmo, $ cum}

_pr&fentibu*

quo-damzaißdßueneyationnmcoüoquiamifeere%*

btcum Arnobiö _ioquar, quificiodu-r cit difleremem _{gentilem > qui}

42

7!rva

i clementiam& _{injuriamcoeIi> Templa r}

_t

minimeåiuis conditaferret* Etenim ναος hinc dicebatur _{Templum » quod}

in iis crederent Deos _{habilare, aqua-#}

phrafi quoq> neutiquam crant immu<

nes, utab Ouzelioadmodolaudatum

fcriptorem aliisque memini

obferva-tum. Sed videamus _{quid ulteriusiu«}

ter_{Templorumasdificandorum}

confi-lia admiferint. ioteralia nonimme«

rito fefefiftit cnnfilium illnd concor« dig fervändas _{ftabiliendgq; veteribus} nonnunquam uiurpatum> „quoTem¬ plum aliquod exftare voluerunt> ad

quod ilatistemporibus conveniendo>

vi&imas cedendo, nundinasaliaqjfo-lemnia celebrando, mutug

benevo-lentias documenta ederent.

Etutid-^>^ipfumfoedns-go_'

ftabiliasnaancrctTun*

~

ru _nonnunquam

fanci-e, ne aha _rempla g-dificando in _{partes leeres^}

tranefen-tur^ led _{hocipiumiymbolutfticederis}

^L^jcpnilansmaneret»

Non

eft

i

gnotum

^^fcquiddeJS[£ptun^Tflfp{^9

Upfhiftnfi fra«

tn~*_{danthiftori® rerum noitarum}

> quas