De publica educatione, consensu ampl. facult. philos. Upsal. disserunt Carol. U. Broocman ... et Laurentius Gust. Mittag, stip. Possieth. Stockholmienses. In auditorio Gust. maj. die 26 Maji 1804. h. c

DE

PUBLICA

_EDUCATIONE,

CONSENSU AM-PL. FACULT. FHILOS. UPSAL, DiSSERUNT

CAROL.

U.

_BROOCMAN

PHIL. MAG.

ET

LAURENTIUS

GUST.

_MITTAG,

STIP. POSSIETH.

STOCKHOLMIENSES.

/ · * * ·.

In Auditorio Guft. _{Maj. die 26 Maji 1804,}

η. c.

U

_ρ'

_fa

₁

_i

_ae, Typis Ediüannianis.

1

.

Jancss

tam,

fåne for?i mgteHao, de quibus

dispiitatuin fcriptutrqDe

tam

faspe cogita«

fuit, quam de educa»

tione. _{Siquidem non plerorumque modo hominum ad}

banc rem conHderandam iiiterdom mecesfario feie vertifc

cogftatidi facultas, idea qnoqne optirnse educationis a fum* fnis viris in _{disquifitioneoi vocata fuit Reliquos ut fi¬} lentio _{prsetereamus, niemoremus faltim Pythagoram a),} Platonenι _{b)y Plmarchum c), Quinfiilianurn β), &}

recentio-A ri

ß) De ee dicitur in Geftkhhte. der Philofophievon Tenneman, Er* ßer Band S.94: er wollte var inMin ganzen Staats-Korpef einen

an--dem _{Geiß, ein anderes Lekensprincip bringen. Das einzige}

zweck-mäsfige Mittel dazu war eine Erziehungsanflalt für gute Bürger und

eine _{enge Verbindung geprüfter und aufgeklärter Männer. Fuiius}

au-tem de illius inftifutis vldefis .· Maners_{Gefchichte des Urfprungs, Fort¬} gangs und Verfalls der IVisfenfchdften in Griechenlandund Rom. Band.

I* P· 39*·

b) Quam eordi Platoni fjnsrit educafo, multa ex illios _fcriptis Io.

ca teftantur. Videas Gefeh, d. Phil, _{ν. Ί:'treman, Zweiter Band. S,}

519—521.526.

c) Opus jllius: depnerorum educatione. multa fane egregia de

hac re habet

d) In libris ejus, de inßitüfione oratoria, multa inveniuntur, quse

ab _{optimis noftri asvi Psedagogis probata & repetita funt.' Praecepta}

rüius ad hodiernas linguas accommodata invenks in libro, qui

infcribi-turί _{Einige Gedanken} über deutfcls Sprach- und Stiiübungen aufSchu¬

φ ) a

f

φ

ri _{tempore Lothe}

_{), Rousfcau}

_{/), Franke}

_g*)

_{& ΒφάοΐΡ}

_h\

qui omnes

magni nominis vir]

non

folutt) praeclamn

e-ducationis vim diftindte perfpexerunt, verum efcimn

fbe*>

nue urferunt, emendandam esfe melhodum

eduearid? fuo

sevo vulgarem. Nec mim_{in; quemque} eniin peiTpicacein

cordatumque virum, qui modo acuto res

humanas

eonii~

deraret _{oculo, qui} genus

noftrum

magnis

obrutum

vi-tiis, muitisque oppresfum

videret

malis, quiqne

horum

rimaretur fonfes, fugere nnn potuit, rriagnam

maloriim

partem ihblätum iri,

fi

et

privata

et

publica

educatio

ad

debitam _{perdu&a foret}

_{perfeftionem.}

_{Neque igitur}

_de»

fuerunt, qui haue coniiliis, variaque in medium

proferen¬

di), promovere ftuduerint.

Germania

imprimis,

praeeipue

a 6') Quanti aeftimarit educationem patet ex Hbro: Thoughts

en Education _{by J. Locke. London 1693, quocum} conferenda eil

ver-fjo Germanica in _{Ailgem. Revißon des gefantmtenSchul und Er Ziehung5'}

toefens, herausgegeben von J. H. Campe ßrauujcbve. j?g6—go Th. 9,

/) Emle au de Γeducation, über eft, omnifens notus. Verfio·

nein cum nocis utiiisfimis invenies in opere Ailg. Rev. d. gefam. Schuh

u. Ér_{Ziehungswefens v. Carn.pe Th, 12—15.}

g·)'Primus ille fuit, qui centura ab hinc annls, becesfario esfe

emendandam fducationem cjare _{perfpexit & huie rci ferio} atque cum

fuccesfu _{ftqdere ineepit. inftituta iJüus,, Pssdagogiutn ck Orphanotro»}

phium Haiae teftantur, quid unus tfficere posiit vir, qui cum fervido boni amort* _{propofiri tenacitatem conjungit. Obiit 1727. De eo videas}

praeter Anfüllten der deutfehen Pcedagogik und ihrerGefchichteimacht*

zehnten _{Jahrhundert von Niemeyer Halle rgor. opus fpedale: Fran¬} kens _{Stiftungen, Eine}

_Ze.itjckrlft

_{1792 — 1795 herausgegeben von}

Schulze, Knapp und Niemeyer.

h) Noyam» quse hie Phitanthropus psedagog'se in fua patna dedit

fpecierrt omnes ηoront. Biograpbiam illius feripferunt Rathman &

Meyer, Merita ejus & oaevi fine omni ftudio dijudicantor in libroi

Archiv der _{Erziehungskunde für Dentfchland. (von Stephani) Leipzig}

379T, _Eyßes. Båndchen. S. 62. Utber Bafedows VsrsHenße um das.

• )

'

3

(

Φ

a _tempore Bafedomii /), fcripta _rem paedagogicam

fpe-étänfia abuhdö _{protulifc, quse cum de perficienda privatas} educationis inftitutione, tum de pubTicis fcholis^

etnen-dandis _{copiilia, qua parterr» fal tim optima, dederunt.}

Officium/eivitatis in curanda civium educationue cuituque

rnorali a nemine um_{quam accuratius fuifc explidatum},

oeque fervidiore humani generis amore propofitum, quam ab eximiis iilis auftoribus paedagogicis, quibus glo·

fclari _{poteft Germania; nec idea utnquam pubiicae educa¬} tionis _{pulchrior fuit, nec latius patuit, quam quas in¬} feer eos, annis hifeeproximeprseterlapfis, fuit informata kf*

§. IL

Ceterum _{injuiH esfemns arguendo hancc-e}cirram a

Iegis-iatoribus & _{regibus pmnino esfe negle&am. Pafcet, quid}

Minos ilie ad "educandos Creténfes effecerifc _I);

novi-mus _Rempublicam Lycurgi _{m) ,} fapientis Solonis _{leges ac} inftituta icholarum a Carola Magno reformatarum

ad-Α ε huc

f) Anno 1768 in educafrionem & inftitutionem palatn ageré ince-pit. Mortuus 1790.

k) Opera heic memoratu dignisfima funt» Verfuch über die Er¬

ziehung für den Staat von Vofs. igor. Grundrifs der Staats

Erzie-hungswisfenfchaft von Stephani. 179%. Ueber die Erziehung des Alen--Jchengefchlechts durch den Staat, von C. S. 2,acharia. igoz.

I) Aliquid de hac re in Tat 'am Ungdonens Upfoßran i et vai~ beßalt Regemente, hallet för KongL Vet. Ac. i?6? &f C. G.

Ltwenhjelm.

m) ro _{yag chtv v$J\} τιασης

νομοθεσίας

sgycv

hs

τψ

σίάι^ειαν

ccvuppe. Legas

Plutarc^hum

de Infi-., Lac. —Xenopb. de Rep. Lac,

») Eorum finis fecunduir' Lucianum: 07ίως et itoKiTUt

ccycchdot

μεν rots Ι-φνχαε. hyypoi TO, σώματα· yiyvoivro. Qui auterm plura de educatione & Lac. & /ith; & Rom. feire cupit inter alia adeat

librnm : _{Bidrag til Pcedßgogien og} dens Hißorie ved L, C. Sander♦

I!> } 4 i

liixc _vbftigia

_iliperfunt.

_{Sequiore quqqtis aeyo clvitatibus} ö'rbis _{Europas i reg hrécee fa it cordL Prima ioter earatk'}

inftituta, ubi icilicet _{tVapquiliiori quödamrnodo fruitae}

_fuhj

Ilatη, fuerunt fcholae, _{p) ad quas}

fitftenfcandai

_deinceps

ex fifcis _{tibique publfeis magni iamtu^ qaotännis fa&i}

ilititl

Piefique adeo omnes, quibus commisfae foenint regen-darum eivitatum curae, indos _publicos emendare quaelive»

runt, vel ialtem de hac re inierunt: eonfiUa. At _jure tå-men tontendi _{posfefc, omni fere, quae civitates In refor-_} inanda _{publica educatione ad nofira usque tempore} efFe-cerunt, magis urgénfci necesiitafci, quam cobClio bene pen-iltato _{atque cum omnis reipublicse fine cohserenti, esfe}

ådfcribénda^ _{potiusque coisilitmsfe congeriem, nefcio}

quam, ex rebus circumilantibus votisque piis non fatis

«pt'am, quam

fyileina

qnöddåm militutorurh, quibus

ho-mines

_Cognitionen

_atque

_{habitus» ad}

_{deilinationem}

impleh-dam nec&sfarios _{acquirere posTent}3 firnvis fuperftradium

principiis.

Prsetermisfis

enim, quae apad extéros

exftite-runt, conatlbus; biiloria de fcholarüm in patria cura in

hac re manifefta _{fuppéaitat documehta. Gußavus 1% tam} multis ftrenue fadcis audtor Suecorum falutis, hoc quo» que refpeétu nomea illud meruit prseelarum, quod inftjl·*

tuendis

_publids

_fchoiis

_adbuc

_{vigentibus primus} mantim

admoverit. Ex _{patriae spfius fubole irdlitui oportebat,} qui civilia-obirent muners; opus ei fult facerdotibus, me· dicis _{iilisque, qui fcientiis ptascipae incumberent,horum}

igifcur tantiirpmodo cnlturae omnia accommodata erant,

quse iUi o-riginem debenfc inftituta paedagogica q) Scho¬ las & _{Gymnafia a Gußavo Adotyho, Qh'ißina & Carolo XI}

fan-i?) Sie apad r os j:«tn andqaitfiinis fceraporibus fchol®faercnt. A

Bir-gero Jarl fc.hofa ÜpfaHeufis fundata. Siscttlo jaai decimo·ter tro fohoise

Seajrae« Sadercopiae, Scsmngiee, Lincopiae & Londini öotbcram flpie-banfc.

# ) s ( #

ftnäata, ennäem

_{fpeétant finemy}

_staue

_teffantar

man-datun, _{regiitrn.de fcholis}

(Schpla-Ordni^g)

anno 1724 pub¬

licatm:· & _{ejus emeqdaTidas}

_{projJoikiorieä,}

_{faftae anno ιηβο}

a _{conciiio, cui refor}mstidsg edac&fäorita curaerat

commis-ia,

_(Upfoftri

_{ngs-Cornmisfwny ηond}am fårIs eläfamiuisfe

ma-gnam uni?erfal& pubiicse educationis ideam,

§·

>

Ab Edueationis forma taii modo _{snftifeuta, atque eo»}

dem feré taio in omnibus _Europa

_{Rebuspublicis}

_inniacaj

nii

liga Färden, i hånfeendttil Folkets Seder och hhlfa &c., afDc v. Schub zenheitö Sth. _{iSor p. 4 Guftaf Eriesfon Wafa. hviiken vi ännu}

dyrke

fiom Svea B..ms forfte _{Upfoftrare, s;åt? vid} fit _{upfrigsnde" på Thro¬}

nen infßrikrifva _{utlänningar til visfa Civila irrbetensbeftridande» Han} (o kte cie- o re til fådant _{föremål, fä väl fom s}

iynperhet tilEvangelifita

Lärans _utbredande, at af Dannetnäns barn bereda _{tillräckeliga ämnen;}

och hvilket ikedde _{genom fådana Sko!·inrättningar, med Iönta Lärare,}

at den _{n&digafte kunfkapen nåifah ut.in ali koftnacf vinnaskunde, An"}

dreas _Schömberg% Cancellariae Cohfifiarius, in fuo libro; _{Ulkafi om det}

allmänna _{Upf oflriugs· verket, Sth. 1770. dicit quoque}

p. 50. Wäre

flefte _{Schoiae-inrättningar} åro _{gjorde pä en tid, dS åtminftone den}

up-lysningen icke var fä aHnrän, til at (katta _{künikapers varde efter}

de-Yss _{verkeliga nytta och efter deras nöovåndigket for}

mennifkcflägtet»«—

På den tiden _{fynes tnsn.räftau endaft varit angelägen at få Lärare til} Guds _Foifamling, Latinen var lika bufvudfaklsgvid andra Ämbeten, fom Lärolmbetet, der'öre bief ock den _{TheoTogifta Weterfkapen, med hvad} dårtil fiå troddes hora, och i fynnérhet Latinfka fpräket, få _alldeles

nåftan enfaorme _{gjorde tili hufvudiaken, at de ilefta andra lika nödvän¬}

diga föremål fyntes förglömde,- Naringarne voro då ännu i fin _linda,

de _{jalefvo ock däri'öre} η åft lottlöfe, vid _{Undervisnings-Inrättningarne.} Quibus etiam asfentk (Kr/mark} atxéior operis: Utkajl til Allmänna

Upfofirans Förbättring vid de lägre Undervisningsverken i _Sverige»

Sth. _{*794. p. io8. — Ue merit is vero}

Guß. / in culturam civiutn

o-ptime disleruit §j-h. Murberg: Om K. Guflaf !:s vård cm allmänna

Uplt/sningen och _{Uundervisningen;} i bitterhets- Hißorje- och

Autiqni-tets-Academiens _{Handlingar} Förila Delen, Sth. 17S9. p. 236,quac&£&}

& ) β c .

·'

πίί fane jure posfet

poftulari, nifii

quod

effedrum haberofc

ipforum

auftorum

men

ti

bus

confbrmem.

Sed

quam pa¬

rtim verve hominum faiuti illa fueritconfuitumy

cordatum

quémque, qui

afetenta

rem

hanece

luftrarefc oculo,

ftige¬

re non _potuit. Faciie igitur

eil

explieatu,

_cur

receufciore

tempore tam

univerfalis

fafta fit lue&tio

de

fcholis

neces-fario reformandis. Nec tmperantes

ipfi otiofi

manferunt;

armis _{imprimis hisce proximis ρ}

_Ju

_res

Europas cvitateS

de

edueatione _{publica ad}

_majorem

_perducenda

perleébonem

nöbili zelot vidimus aemulantes. r) Nofira quoque in

pa-tria haecce materies coepit illis non ulterius

adnumerari,

de _{quibus perinde eft, quaenam}

_foveatur

_fententa,

plures

fcilicefc viri id fibi vindicarunfc negotii, ut de emendandis

fcholis cogitarent. Rerum harum cum

ifta fit

fac

es? cum«

que quaeiliones ad educationem

pertinentes

nobis

omni«

bus curae debeanfc esfe cordique, nec ineptum putav er

im,

nec _{fupervacaneum nos,} quibus

cuitum

civium

noftjroriim

promovendi

occafio

o

lim

ocyus

feries

ve

offerenda fit,

jam

exercitationibus

opcUpatöS

academicis,

cogitationem

ad hane convertisfe röateriam; nec fane efl, quod

me-tuamus, ne fpecimen hocce, q.io, quem

finemx

fpeÄare,

qtjffeqae esfe debeat publica

educatso,

demonfirare

quo-datnmodo conabimur, _rigididri

fiibjiciatur

cenfurae.

·„■ . ■ L .

δ"

<·

/

cor,ferenda eil Disf. de inßitutione publicajuventutis patrice ante tem¬

pota Gußavi Acblphi Prasf. Ε. M, Fant.

Refp.

Humble

&

Swertfon.

Upf. 1782. 1786. ( #

f) Qase ad ernendar.dam publicam educationem recentori tempore

in _{Börusßa, Dank,, Bada, Brunsviga, Gola}

Saxonum,

Meckelburgo

ceterisque mioorihus Germanice civitatibus fafta fant, quaeque

prae-clara hssce _{proximis antiis ab imperantibus Gallice,} Rusßoe, Batavice,

Hetveike & imprirnis ab E!e6tore Bavariae inchoata, plura fant,quam

ut heic enarrari posfent. jVlelius, quse collegi, in aliam refervantur

oc-caiionem. DixiiTe fuffiejat, in omnibus fereEuropserebus publicis

•

)

7

(

·

§·

4·

Ultimum cmnis etlucaüonis finem froralitatern _esfe,

nolbis _{temporibus fbciie convenit inter omnes, qui vel} nil-nime de bac re _cogitarunfc. Quid _{enim homo, ii illa de»}

fideraretur? _{Quid omniumceterarum virium cultura, Γι}

de-esfet, decus fumnm η omnis humant cultus, honeftas, _cui

imperium in nos compe i; , qnae omnes noftras vires &

facuirates _{dnigere, earumque pulcherimam efficeredebet}

harflaoniarb ? _{Sapiejitisihno efciamcuiqueeducatori totamhu«} mause natu-se _{indolem, cum corporis vires , tum fenti«}

endi, inteliigendi petendique facultates ad hunc finem

exech _{dfigique, non eft opusadnotatu. Hac enim «nie©} via _{fperandum, pulchernma in forma inter homines ρ} o-moveri _{posfe honefbatem, quam hoc in reip^tu}

humani-taum _{appellare (iceat. Humanitas igifcur promovcnäa}

sem-mnnis_{fit jfoir, quem fpefåare debet omninm jbominum}

educatio, fed ita tarnen, ut pro ratione cnjusque indivl-duf, fi hicce atf_{ingatur finis, fppcialis cura requiratur. /)}

Varia enim homirium indoles, & fi omnes _{aeque esfenfc}

honefti, rnoralitas »amen _cujusque hominis individui

ipe-cialem, ab _{nniuscujusque diverfo Charactere derivatarn^}

formam indueret Ad _{quam rem,} fi _{um quam fini}

refpou-debifc educatio, nec naturse obiifiet, necesfario debet

re-fpicere, tum (ine dubio perfeétionis fuae vifura faiii«

gium, fi poffit educator in quoque individuo femina illa

detegere, indolemque eam _pejfpicere, quze impamls ex« coli debent, fi bonos _{producant fruitus, & moralitatis}

queat imperium obtinere. EU educatio in sedibus

pa-rentutn huic rei _{imprimis apra. Tarn enim fapienfcer in»}

ßitutt natura, ut eonjun&a _{viri &} feniinse cura, optima

cognofci, aptisüme fcraétari atque excoli posfit

infans.

t")

_______ ■

__2

_

§·

5·

/) Optime tra&avit banc snateriem Fr* H* Ch* Schwarz*

Erzie-iungslehre. Erßtr Band.

v Sed tanto minus, primo·' faltim

adfpe&q,

pi vitas pit*

blicis inftitntis talem &d edocafcio::em aliquid conferre po:-; fe videtur. · Praeterquam _entni, quod heic in ta rita rrml:

titudine _{fubjectorurn, cognitlo individui fpechli#.nfumquam}

fere _{adquin poslit perfecta; natura pubiicorum inflibito}

rum, ubi omnes feciiqcfuäi ηorma ni qnandam iancitana

tra&ari debenfcy imnedimsnfcum objieit huic

educåtlorjl·,

rit ita dicam, individ;;ali. Videretur igitur, quaii cnptas educationem, _{proprie Π}q diitam, nequaquam curare detc; refe, fed, ut huc usque fecifc, tantum inftituere fchola λ

eogeitionibus iipperttendis unice dicatas. Si vero exal¬ tera _{parte peniitamus., nihil doceri posfe, qood non ii}

mul ad educandum _{quodammodo conferafc,} ac, etfi multa in educatione _{fpecialia fint, plura tarnen comniunm esie,}

afcque prseterea. in unaquaque

repubiica

magnuro dan' numerum _{iqfejicium orphanorujnoque, qui nulla}

frueren-tur educatione, nLi cl vitas éorum mifereretur;

_Jam

elu-cet, fieri posfe ut elvitas aliquam certe educationis par-· tem fibi vindicet. _{Quem vero educandi modum nequa¬}

quam impedhneniurii inierre, quominus privata ed

ός

atio

perficiatur, fed potius unura eundernque haberefinem,

fm-mo etiam ex omni _parte cum ea convenire debere, per» clarum _{eit, neqoe enioi educationis} nomen mereretur5 ii,

quae hsee

Ipectare debet,

illa

deiirueret.

Hane etiam

pH-vat se & _publicse educationis harmoniam exfiftere posfe_in

repubiicaqfienfuri fumus, modo prius, ne quis forte pu¬ blica® _{fupervacaneam}

_judicefc,

_{hane ab ipfa privata edu¬}

catione

_poilulari,

_conati

_fneritpus

_probare,

§< £

Ben können wirannehmen, dafs dss Weih die Kinder beffer verficht, als

der Mann, dafs aber derMann fie methodifcher (mehr nach feilen Re¬

geln) behandelt, als das Weib, und hieraus folgt einer der wichtigilen

Grundfstze der Erziehungslehre: nur die liebevolle Verbindung von

® } 9 C β

-§·

Hornanitas _{igitur ii}

_eit.finis,

_{ad quem omnem,oportet,}

©ducationem _{accedere, infcra anguftos private}

educatio-nis limifces _{imperfeéte tantum promovebitur. Minime}

enirn ad bumanitatem fufficit, _{quod virfcutis prascepfca}

co-gnofcamus atque in vita domeftica illis obedire _posfimus,

miß etiam foriS illa adhibere,& inter homines vivendo

infdo-le & vivendi ratione _{disfirnilimos, exfeqni didicerimus?}

educatori non _{fufficit, quomodo dorn! folum fefe oiten»}

dant _{difcipuli vires & indoles, perfpicere, earum cjiuoque} faciern _{qnando cum diveriis bominibus vivatur,}

cogno· feere _{debet, ut omnes ad finem educationis airigere}

queatj nec _{difcipulo fatis confnltum, ß vel cum nemine vel}

cum _{proximfe tanfcummodo cognatis vires metiatur; occafio}

eipateat, oportet, eas cum pluribus conferendi. Sed hsec quomodo daretur inre publica: educatrorre, eqnidem non video. Hic vero _{genius focialis, hic gratus patriae}

a-mor, hoc nobile defiderium bominibus coniulendU deco«

ra, quae in homine prerfus humano vix defiderare Vel¬

lern, ubi _{quaefo melius expücari, perfeftiu's excoli}

pote-runt, quam in publfcis fcbolis, quas in civium

commo-dum inftituit _{faiiinetque respublica? Adde, paucis esie}

parentibus occalionem, vel per fe, vel praeoeptoris privat!

ope, liberorum vires, uti fas esfet, excolendi, nifi for¬

te filius nihil aliud, _{quam patris tra&are tnunus,} di-fceret; quae educatio in plerisque manca foret

tennis-que «). — Neceslaria igitur publica funfc inftituta. Do«

learnus fortem

_reipubbcae,

_{qtise ea plane defideraret,}

B '»

II-u) Strenue de has re _{loquitur Guls Muths in Bibliothtk der} päda-gog» Litteratur 1803 ρ. 223,. Wahrlich! das ift ein elendes Land, in welchem der Minifter und der Handwerker _{gleichfam forterbt: allein}

das ift das Vaterland _{de,r Menfchheijt, wo des Minifter« und des Schnei¬}

ders Sohn die Rollen _{taufchen, jener die Nadel führen, diefer} Mini-Her werden kann.

* 5 10 ζ #

Illic fåne privata aducatio, paucis

forte

exceptio, araorl

fui iqfervientes tanfcum pararefe homunciones. Qauni

igl-tor adeo necesfaria iit civitati liene comparatae public^

educatio, taoto magis patet, iUiuscum privata harmoniain

iurnrnopere esfe quserendain, quas optirne, ni £alJor,ob-tinebitur, fi, quemadmodum finis privatas eft

cujus

vis

individui humanicas, ita publica tottus civitatis ad huma*

nitatem _progresfum ipeéta_verit inftitütio.

§·

7- - *

Itaque fi fou manitas eultisflmi

cujus

vis hominis pulcherrima eft moralitatis per omnia patentis forma, fe-quitur et totius, quae perfeéte exculfca, Reipublicae in

hone-ftatis cum forma _{pulcherrima, tum vi amplisfima}

conil-ftere humanitatem. _{Reipubficas, id eft, omnium civium} cul-tura _{maximaque in vanas hujus fpecies, fciiicefcartes,}

fcien-tias, omniaqup civilia op'fici» et munera moralitatis

effi-cacia, curae _{igitnr erifc Magiftratui, qui civitatis ad huma·}

nifatem _{progresfus ftudcbitpromovere. Quae publica} edu-catio non tantum _{juventuds necesfariae inftitutioni esfet}

addifta, fed totam civPateni, omnia illius membra,

*o-nines _aetates, earum cnlturam et air.orein honefti omnibus

ex< itandum refpicere deberet. _{Quem in} finem _omnia

itu-pendere convenit

adminicula,

quae cum humana natu»-a3

tum civitatis conftifcutio, tum indoles _{populi Aiggerant,} atque totum reipublicae

fyftema

prseclaro illo genio

fuf-fundi, qui unumquemque civium impellat, ut imperium

moralitads in omnes res, cum inträ, tum extra fe

pofi-tas> latisfimum efficere conetur. Cutnque omnia civita¬

tis in hunc finem inftituta humanae natu«ae in univerfium

ejusque culttirae rationem haberent, nnmquam individuali

»licujus naturae officere poifent, quin potius pnvatse

edu-cationi tales ex publicis inftitutis _{carpere daretur frucftus,}

ut_{ii1dividuorum,qu8e ejusfnnt commisfa curae, fumma föret}

•

3

»

C

®

1

j

fcam _{perfcinet domeilicas fondare. Cum privata in} tsnel-lam taritum aetatem _{agere poteft atque-debet, publicaa eft} officium, ut _{ejusmodi, fequentes refpiciendo getates, faciafc}

inftituta, quae non folum non id deftruant boni, quod

fcenerioribus annis fnit fundatum, verum etiam ejus

incre-mencum omni modo _{promoveant, Sic exfiftere posfefe}

privatse atquepublicse educätionis perfecta

harmonia,

gens-que humana tum primo ad fubiimem fuam deftinationeoi propius accedere.

§·

s.

At vero _{quantum ab hac}

_{perfedHone diftat}

_educatio

jaoftra

_vulgarpsl

_At

_curam

_{de tali privatas}

_et

_publica©

educätionis concentu _{prorfus esfe negledtam, minus forte} conqueramur, ii alterutram figillatim confiderantibus

pa-tebit, quam parum conferafc humanitati. Interea tamen

omne hasce resm^Hores rtrddiitrdt-ifi'odionr, ii umquaim in adfcum _{produci poffit, ab ipfa civitate debere}

profici-fci mihi _{perfuaferim. Campus enim}

_cujusque

_{privat! vi¬}

ribus _{paténs ardtis eft circumfcrtpfcus limitibus, irritum}

ejus ftudium, debilisque effedfcus, nifi confiiiis faveret Respublica. Eft vero inter illius officia prima atque fan-dfcisfima, ut, omni, quo fieri poteft modo, moralem civium cultum _{promoveat. Ideam enim minime}

_perfedhrm

_Ulti¬ mi finis, ad quem progredi debent focietates civiles, iibi

formarunt, qui eas hac tantum mente crediderunt

conci-liatas, ut ab externa vi armis, ab inteftina legibus vin-dicarent, atque accurata haranri adminiftratione darent fe-curitatem, omnibusque prseberent vitse

fuftentandse

ad-minicula. Ad fublimius _{quoddam tendunt. Ut optima}

enim & unida iηitituta ad _perficiendum

_fummum

homi-num moralem culfcum _{refpiciantur, oportet,}

_Cuicumque

éptimae vise et occafiones in civitate

fuppetant

ea

adqui-rendi, quae ad vitam

fuftentandam

et

locupletandam funt

necesfaria, emnia botio vigeant ilatu artificia, externa

eona-} Μ ί #

coromercia fiimrno com fiatioiiis emolamenio exercéanfeur, ftoreanf arteS & fcientiie, ufcilibus difcendis cognitionibus

inftituantur fchoiae, erigantur nofocomia,

refugia

paupe«

ribus _{miferisque aperiantur,}

_{haec omnia}

_bona

judicemt

quin immo ad promovendum proprium

civitatis

fineia

iiecesfaria; fed _{plura ad haec}

_poitulare

_oportet.

_Omnia«

vel faltem _{pleraque civitatis membra,} cum cörporis.tum

animi _{gaudere debent vigore atqus ad virtutem}

feiicita«

iemque et Tuani et aliörum

promövendatn

non

omni mU

nus_{corporis habilitate, quam excultä}

_cognofcendi

fentieiK

dique facultafce ornarL Dignitatem, quss ipfis, ufc

hoini-jiibus _{compefcifc, officia civilia fibi}

_injun&a

_fanéte

_seftiman»

tes , omnes exercitatione virium induftriaque debent

as-niulari, quisqne alacri animo opus fuum

civile

coiere

at-que perficere, et, diverfis licet muneribus incumbant, in prooiovenda tarnen reipnbücae falute fmnmoque

humant

generis cultu, uno eodemque genio auimari.

Sic

respm»

felica ad humanitatem, propriam iuam deftinationem, acce-dit. Si etiani _{primis fociefcatum civiSiuui au&oribus haec}

omnia in meutern non venerunt, nec venire _potueruntP

Γι etiani _{civitatis ipfse potius caiui}

_fortuito,

_quam con-Xiiio antea penfitato, fuam debent priginem, earum tarnen

officium, _{progresfus gehfcls humsns ad fummuin hone«}

itatis _{faitigium promovendi» inconcusfu;ri} manet, ratiön©

quippe

fundatum.

Ut quisque enim homo in peébore

fuo

habet legem, quae illius ad ίanclitätem jubet progresfoss

iic quoaue illa

eil

lex totum genus humanuni obitsringenSo Obfequium vero iliius in ftatu naturaii locttoi non poteil habere, civitatum igitur

inftitutio

necesfaria eil condi¬

tio maturandae inter bomines raorälftatis, _idCoqua

ratio-ois _poftulafcum.

_{Cumque feeptra ténéntibus}

_{tuendse civi¬} tatis _finisque

_ejus

_{cura crederetur, fanfta fimul}

injungeba-tur illis obligatio laborandi de ultimaejusdeilinatione^moratf

qültu, _{jugitusque ad}

_{hummiiatm progverfibur attingends.}

#

)

J3

C

Φ

.

§·

9·

Optaverit igitur magiitratus, efc quis non optaret*

baue _{promovere finem} , quseilionem

necesfario

iibi

pro-ponefc; quas omnia facienda, nfc civitas

optima via

ad

, Tummum öioralitatis faftigium progrediatm t

Quasftioni

huic fi lite _{refyonderetur, ädumhfarétur}

_perfeélse

_publicaö

educationis _{confprmatio. Sed} non vaient vires, nec

per-mittunt arili _fpeeiminis

_hujus

_academici

_limites.

_Afemeutn

tarnen _{eil propotiere qusedam hic iaepius}

_{praetermisfa,}

_ao

quorumimprimis ci vitacern aieriiinisfe operieret, tnOmenta«

Qüuut nulia vis, nulla

indolee hominibus

inilta,

ne*

giedla uioralitati non offidat, site vero exculfca et

diredta

imperio ejus'non fuccurrafc, cla»om patef

civitatis

officium»

ut ateentione fua oinnes humanas naturse facultates<com·

pledlatur.

Abinfimis, minirne vero

ievisfimis,

o:

diamur:

corporis Vitium i,udis_^ZJiiuaimds_cujtm^quaiitine

fatie

momenfci eil, non folum ad ipfius forfcjtiidinem et

agilita-tern _{augendas, faspius in vita comrauni} necesiarias,

fed

etiain ut _{vigor, robur, aniuioikas nobis impertiantur,}

w)

Hunc in finem loca, hidis _{gymnaftieis dicata, x~) ubique}

effent necesfaria, quibus fi adjungerentur oxqjeifcationes

rem miJitarem fpeétantes, omhiaque cefceroqni

prudenter

atque cum

perfecta

humanae qaturae cogmttoüe

in«

ftitöerentur, fenfui üfeertatis pclbitae patriique amoris

in _{populo quovis}

_optime,

_{quod credere anfim,}

_confu«

leretur. Nec minus negle&'a, quam cö·poris vires, & ma»

joris

forte

capax

culfurse

homitium

eil

fentiendi

facultas.

Quantum

folse

artes

liberales, iu

primis

Mufice

et

Poeiis,

ad

Im«

Hanc rem ab omni parte confuieravit Gatt Matls, Videasι

G/mnnßik für die lu^ttsä. Schnepfenthai 1795. Kdit. ernend l8e>3·

ä) Aliquid de hac re invenies }ri Tal om medel cch VtvAgor, gtfiaj»

bvi'jka Styrka, Manlighet ocb Hå-diqhet kunna ha fa, fölfothfråtnpUf bik

# > U

(

#

tiumanse genfciscultum

contulerunt.

Nonne

inftituendis

publice

feftis,

Issfcitiag

ac

virtuti

facratis;

cura

populi

ob-leébmienfcis cuivis sefcati et conditioni apfcis

impenia,

ut frequenfciora fimul et

ad moralitatis

finem

fbrenfc

aptiora;

occafionibus dandis fufficientibus, cognitiones utiles

ju=

cunde addifcendi, libere communicandi; pulchri

fenfu

ia juventute

excitando;

cum

omni

éducatione

Muiices

et

Poefeos conjunétione; χ,)

feftis

religiofis infcer

amoenitates

naturae eelebrandis; reformanda Muiice Cborali; exponen-dis eximiis artium fpeciminibusj noune,

inquam,

hisce

o-

inni-y) Å me ron irapetrare posfum, quin heic veifas qnosdam

eximil

Poetse afferam:

Kut durch das _{Morgentbor det Scbduen}

Dranfß du in der Erkent\tnifs Land.

Jln höhem Glanzficb zu gewöhnen

XJebt (ich am Reize der Verßand.

Was hey dem Saitenklang der Mufeit

Mit_{füsfem Bthen dich durchdrang.}

Erzog die Kraft in deinem Rufen,

Die_{ficb dereinjl zum Wtltgeiß fchwattfi} Was erft nachdem Jabrtaufendt verfiosfin,

Die alternde Vernunft erfand,

Lag im Symboldes Schönen send des Gresfen

Vorausgeofienbart dem kindifchen Verßand*

lbr holdes Bild hitfs uns dit Tugend liehen,

Ein zarter Sinn bat vor dem Laßerficb geßraubt.

Eb* noch eh Solon das Gefetz gtftbriebtHfr

Das matte Bliitbeti Ungfam treibt»

Eh' vor des Denkers _{Geiß der kühne}

Begriff'des ew'gen Raumes fland,

< WerJob

hinauf zur Sternenhühett. Der ihn nicht ahnend_{febon empfand.}

Schiller»

z) Quantum Muiice ad moralem hominum cultumconferre posfet,

videas: Handbuch der _{JBjlhctik von Heußttger. Erfter Theil. Gotha} *797· P· *35—214» Conftat etiam, omnem educationem et

Greecorum

et in fcholis _{Prophetaruua apud Hebraeos cummuiice}

_conjqnitam

_fuisfe»

#

_i

>ϊ

t

@

jnnibus _{ceterisque^ejusmodi}

_respubfica

_{efficere por,fet,ut}

cives content! _{isetique vita fruerentur, et fervido hörni«} num anhnarentur _amore, norme _{cognitionnm et verita¬}

tura _{cupidineai, pulchrique fenfum excitars, verbo,}

fenfciendi totam facuicatem ad moralem noftrmn cul-tum adhibere _{posfet? Excolendam quoque esfe in«}

teiligendi facultafcem,* non _{opus eft:} niemoratu, quum huic huc _{usqne fete foli publica in inftituendo cnra} lit _{impénfa. Tanto magis forte illius colendc©} metho-dus _{reprehendenda eib. Cultura}

_formajis,

_{fcilicefc ip«}

ilus facultatis _{intelligendi exercitatio, vulgo prorfus} ne-gleéla, qnfcecedere debebat

maéeriaiem,

in _{difciplinis puta}

traden dis. _{a) Nulla intelledhis vis, altera tiegleéfca,}

exco-iatur et _{exereeatur; linguae addifcendse veris}

cognitioni-bus non debent _{obftare, rieb contra; ne fcienfciarum}

fa-ftidiofae _{ingeniumque fbfiwcantes methodi 6), propofitio}

doébina»um, quas aetas ferre recufat, duraque traétafio

omnem _{cognitiönutn amorem exftinguant, probe}

caven-dum, _{Quaeque cognitio tanto frequentius repetita eo}

penitius, oportet, percipiatur, quo in praxi majorem ha¬

bet utiiitatem. Cum his, tum iis, quae fupra

notavi-nnus, educatione mo ali, ρ oprie fic difta, prseparata, in

honeilam fakim hominis indolem ad.um eilet, _{c) Priva¬}

ta β) Floc in _{refppfta celeberrirous ille Helvetianus Peftalozzi} ma-aimam mereri attentionem mihi _{videtur; in cujns methodo tum neque}

arcanum omnis humanse falutis _{quaeretur, neque contemtu et rifu}

cm-nes illius _excipientur conatus. >?

h) F, Olivier, Prof. Deffavise, minus notus apud nos, quam Peßa,

kzzi, qui autem hisce proximis annis magnum fibi in Germania conci-liavit _{nomen, de melioribus inftitudonis methodis bene meritus eft.}

Prse-«ipue in tradendis elementis novam _{ingresfus eft} viam. Ernifit etiana librumiUeberden Karakter undWerth_{guterund naturicher Unterrichts¬} methoden. _{Leipzig 1802.}

t) Durch die _{Ordnung, Gründlichkeit, Planmasfighet des Unterrichte}

#

y

ά

c

la edüCBÜo hiq

quid

em

maxim

ae' eil efficaeiae,

fed

ejis#

quoque

perfee:ioni

civitaS debet

operam

dare

media

tatxi,

prseficiendis

muneri

in

univerfum

edncatorio

péfitisfirms

aliquot viris,

qui

non

folum

coniiliis

ilndio

fubvenirent

parentum, verum

etiarn

eorum

moduni liberos

traiband?

obfervaront Occafiones

fingulis

qnoque

aperiantur,

cq» gnitiones

ad

educationem

pertinenfces

facile

adquirendi

ef

publicae

perfuaGoni

commendetur

magnum

harum

prefeium

atque

officium

bis'ftudendi

fan&isimmm.

Sine dubio fi~

eri _quoque

_{posfit, ut}

_in

publieis

fcholis

legis

moralis

_con™

ieientia ccmmunibus virtutum

exercitationibus

inftituefr-dis excifcefcur et confirmetur.

Humani tarnen generis

falus

parum

promovebifcur,

quam diu

prorius negligatur

fexus muliebris

educatio.

Ne-gandum

quidem

non

eft, quin

patrios inträ

penatesprodentis

prtfttris

follieita

cura

puellarum educationem

optime tueatur^

fed quantum

adhuc

requiritur, priusquam

quaeque

mäter

munere fuo rite fungi

posfit.

Hic

latisfimus

rurfus

pa-tet campus non

minus

phiioiophi

disquififcioni,

quam

cu-yae civitatis. Uline

jura

iexus

fequioris Isedantnr,

huic,

ut omnibus cognifcionibus

artibusque

honeftis

imbuatur

fe-mina j quibus

deftinationi

fuse,

ut

homo,

conjux,

uiater,

heraque posfit

fatisfacere.

Neglectum quoque

adhuc

fuit in publica educatione,

elvitati iis esfe opus,

qui

ad omnia

diverfa

munera

civi-lia fint habiles, Si etiam

cuique

civium clasfi fcholm

non

inftituerenfcur fpeciales,

prseparatio

tamen,

morali

et

po-Sifcico

refpe&u bene

excogitata,

omnibus debet impertiri.

, - · '

Cum

tigkeit wird der moralifchen Erziehung fehr

vorgearbeitet

Eine

ge-wisfenhafte Aufficht, verbunden mit derweifen Anwendung

alier allge¬

meinen und fpeciellenmoralifchenErziehungsmittel

mufs

des

übrige

thun,

dicit Niemeyer, cujus librpm qui infcribitur: Grund/ätze

der

Erziehung

und des Unterrichts, Halle igoi» a Theile cuique educatori com-:

• .·

j

;y.

C

Cum ea chsfiä, quse foetus fiaturaé

producit,

quae

hos

in

ufum cornnamiem convertifc, quse commercia exercet, tum

eornm _ordo, qui publicis in civitate

funguntur

mnneri-bus, fuam heic. requirit curam. Hunc

in

finem etiam

imprimis necesfaria

funfc

inftituta

illa publica,

quse

Semi-naria dicere confueviimis. Curandum quoque, ii fieri

pof-fit, ufc qoodvis ingenium

illi

adplicetur vitas

conditiön^

in qua maximo üfui

esfe poffit civitati;

Nec fuit obfervatum, neque minimi forte momenti,

publicam educationem

etiam geniutu

ipiius

populi

refpi-cere deböre. Quatenus hic gentis ad humanitatem

pro-gresfus vel impedire

vél

promovere

poteft,

nequaquam reipublicae fugere debet

perfpicaciarn,

cujus

eft, omnia

boni femina follicite fovere, vero, quae ibi fortepol·»

fent inveniri, prorfus i-uffocare.

Publicameducationemadomnesextendendsro esfe ad

co-tates, ufc fupra pasfim memoravimus, nemo

negabit,

cui

bene_perfpeftum

_eft,

_quam

_necesfarii

_{hominifinfcin}

cognitioni-bus _{progresius, et quam}

_{frequentibus sevi}

_{quoque ina¬}

turus ad bonuin egeat incitamentis. Quantum

ηόη

ex eo iperandum utilifatis,

fi

conventus

facree

con-ciones, ut _{publica inftituta}

promovendse

populi

_mo¬

ralis et religioiäe educationis

coniiderata,

ii

η

i

.refpon-derent; e) fi prudenti cum confilio

inftituerentur

fcholse

fic diélae dominicales, Bibliothecae divepfis civium

clasfi-bus _{sdaptatae, ceter^aque}

_egregie

_omnia

forent

_comparafca.

Quöd fi autem hasc

omnia

nationi

veram

adfatura

fint ufcilitatem, omnia promovendae publica?

educationis

inftituta, ne unum åkeri officiat, nexu intimo

conjungi

et coramuni _{quatkm -gubernatione dirigi, oportet.}

_{Quem in}

finem _{collegium aliquod educationis,}

_pluribus

diverfum

partibusj omnes

diverfas publicae

eduoationis

fpecies

fua

•

, C am.

e) Optitr.e, q^mvis breviter, hane materier» tra&avifc

Stephani

in

# ) i8

(

ample&atür

cura.

HnjuS

eollegii

membra ii

conflitueren-fcur viri, qui una cum maxima harum rerum cognitione

et _experientia, fervidisfimo _afcque fmcerisfimo

animaren-tur ad hominum falutem promovendam zelo, quorum ufc

cui-a debitam habeat _regionem, his fubjungi debent alia

educatoria _{atque icholaria^ quibus etiam praeceptoribus} bene meritis _{optima praemii}

_cotifeqnendi

_{aperiretur via»}

§·

IO-Quod fi igitur fup^a memorata inter ea fint, quae

in _{popolo ad humanitafcem educando fernper reipici debent,}

matura tarnen _{cogitatio, cognitio accurata civitatis et po»}

puli, quibus in hac re esfet

confulendum,

antea requiri«

tur, quam änderet aliquis proponere, quomodo hsscce ad-hibeantur adminicula. et ex _{qua parte cum fuccesfu esfet}

orcjiendum. Mihi fufficit, fi fufpicionem antea (§. 5) alla» täm, civitatem nihil ad educationem posfe conferre, tol¬

lere _{potuerihi, et Π} e contrario eluceat, perfedtam, quas humanitatem _{fpeétefe, educationem ex civitatis cura} prseci-pue esfe

exfpetftandam.

Nihüo tarnen minus non segre

ferendaro» ii haecce res huc 'usque tum parum curafca

fuerit, et, ut res nunc fefe habent, prob dolor! diu» non curanda videatur. Taido gresfu ad debituni. faftiglum

pro-grédifclir gentis humanas Oultqra, fero perféitionem attin»

^•ent

civitatum conftiiuti,ones. Quum autem, volventibus iaeculis, conjunétisque magno mm virorum Saboribus,

mag-num _{jam ordin is et culturse gr-:dum attigerunt, quidni}

perfedtionem earum femper crefcentem exipeétareinus ?

Cumqué dominum öiTicia &

jura

indies puriora propo»

nantnr,

urgeafitur

_fervidais, eumquecivium cultus &

edu-cätio tara mnltis _{magiflratibus hodiernis curss fint} cor,di-que, cur de humarri generis, tardo licet, ad humanitatem

progresfu du

bitaremus"?

Ne defperemus, quin pottas

o-innes ad _{magni Univerfi cultoram, quisqne pro fua}