Z08.
DA.
co
-citation es academica2, De
CONVERSATIONE
ERUDITIONEM ACCELERATURA,
QlJAS,
consensu ampl. facult. philosoph.
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
PRiESIDE
VI RO CELEBER R
MAG. Ρ Ε T R O EKER MAN,
ELOQU. PROFESS. REG. et ORD.
FAC. PHIL. H. T. DECANO,
PRO GRAD U,
PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT
ANDREAS M. GRÖNDAL,
WERMELÄNDUS.
IN AUD. CAROL. MIN. D. 1X.JUNII, A.MDCCLII,
Η. A. M. S.
UPS ALLE Excudit L. M. Höjer 5 R. A. Typ.
VIRIS Sfefiatiffimis atque Conjultiffimis
D:no PETRO COLLIN,
Kedituum publicorum in praefe&ura, Öfter-Syile di&a,
PR/ETORI adcuratiiiimo»
ADFINI, omni amoris adfeétu profequendo.
D:no MAGNO TALEN,
SENATORI Wadilenenfium gequiffimo, AVUNCULO, utunico, ita optimo.
D:no JACOB O GÖTE,
Civitatis Chriftinsehamnise CONSILIARIO & Poftarum
ibidem INSPECTORI dexterrimo, AVUNCULI loco jugitcr colendo.
eve hocce munujculum, ob maxima in β
cottata favöris documenta, cum omnigc*
Μ profferitatis voto3 offert
Spe&atiiTimorum atque Confultiflimorum
NOMINÜM YESTRORUM
cultor ohferviantijfjtmus
ANDR. GRÖNDAL.
D. D*
$. I.
Emo,naturani mortalium inten¬
tion oculorum acie qui coa-
templetur, focietate cum aliis
inita, cu/usvis faluti optime iri
confultum , negabit. Etenim
in folitudine ab aliorumque
commercio remoti ubi vivi- mus, voluptatis omnis expertem, innumerisque re- fertam miferiis, non commodam, multo minus bea-
tam, traducemus vitam. Ergo, qvum auxilio al-
terius vix, aut ne vix quidem, carere poffit ullus;
ad neceflitatem fublevandam communem, nos cum
idoneos, tum obitri&os efle, facile deprehendimus, Quid, quod varia virtutum genera, niii debitus his-
ce relinquatur & locus, & prsemium, & gloria, ir-
rita plane forent. Sic fplendidiffima ingenia, no¬
mine meritas iliorum extollente laudes, fi unquam
Λ a exfur-
4 )o ( (££3?
exfurgerent, dido citius, faltem breviori temporis intervailo, langvefcerent, caderent. Eximii itidem animi, fingas abefle, quibus vel innotefcant, vel
pr ofint, nulli fere infervirent ufui. Veritas itaque
eft, quam omnis commendavit & jure commendat
aetas, Deum O. Μ,, ad. mutuum convidum colen- dum, dotcs periniignes conceffifie, ut cum ialute publica tutanda & amplificanda iingulorum itidem jungatur felicitas.
§· II.
Converiationem in genere, per familiärem duo-
rum pluriumve hominum conjunBionem, ad commoåum
ac deieffamentum vita obttnendum atque promovendum,
haud inepte explicari putamus. Katione fints, qui
vel appärens, vel vera, efl: felicitas, confuetudinem proham ab improbay nullo negotio, fecernere utique
licet. Sin autem verum, in mutua converiatione occurrentium, habeatur ratio, i η politicam & mora¬
lem diipertiri adfblet: iUa negotiationes invicem
exercendas refpicit, eftque latior, dum omnibus in univeritim, iine ullo difcrimine, competit; vel ftri- Stor, quatenus non nifi membris ejusdem reipubli-
cie aut iöcietatis conceditur: hane, qnse hominum
mores, virtutes, artesque liberales fuce dirionis fa¬
cit, in dvilem & erud.itam rede diftinxeris. Per priorem ien converiationem civilem indicare volu»
mus, mutuarn hominum conjundionem, ad mores
excolendos, virtutes fedandas vitiaque profliganda confpirantem: pofteriorem vero, puta eruditam,
per amicam eruditorum vel erudicioni litantium con-
for-
<S» ) Ο ( CSÄ2> $ fortionem, ad ingeniorum ciiltnram intentam, de-
finimus. Converfandi ratio, funt verba Morhofii, qußdam h abernte eft, ut in omni hominum focieta-
te, ita (5 Itter ator um Ute , omni a moderatur, ut in
rebus civilt bus indi gentium, ita in doärinis ignoran-
tiam noftram folatur a).
$. III.
Quoniam, infita quadam natura vi, ad focje-
tatem cum aiiis hominibus, totus propendet homo (§-1); nullam cenfemus voluptatem eile majorem
converfatione, quas ex fermonis vitaeque familiari
commercio cum literatis perfendtur. Non quidem
ignoramus Jitem inter Philofophos ortam eile & a- gitatam, utrum ad animum, literis perpoliendum,
plus conducat confuetudo, an folkudo. Ut vero
hanc quaeftionem rite dirimamus, probe erit tenen- dum, quod, prater iincerum pietatis exercitium,
ftudia praparans, aftionibusque facem preferens
noflris, plana, ad radonem ftudiorum ingredien-
dam, pandätur via, fedula nempe aufcultadone,
meditadone fapiend, adfidua opdmorum librorum
tra&atione, atque tandem ejufcemodi virorum con- fortione, quorum ex ore genuini nobis icientiarum
aperiantnr fontes, faciliorque ad uberiorem mes-
fem percipiendam reddatur traniitus. Sic neque
erudieae converfadoni, neque folitudini, rite inftitu-
tse, meritas denegamus laudes; & quidem ita, ut,
ob fingularem cum natura humana convenientiam,
fi non huic illa fit praferenda, certe pari pafiu u-
tram-
a) Polyhift. Liter. Tom. I. Lib. L C. XV.
Ψ §3iå) ) ο (
tramquc ambulare non refragemur. Exercitatio e-
«im virturis ftudiorumque eft" maxima, quando con- verfatione literatorum virorum, & ar&iori familia- rirate frui licet, pnefertim cum non nifi do£tiores melioresque nos ab illis regredi ac dimitti crebra convincamur experientia. Dignus eit, fui quon-
dam aevi Philofophus iane maximus, L. A.Seneca, qui audiatur: qui in ungitentaria taberna refederunt, inquk, Ö pauk diutius cemmorati Junt, odorem fecum
loci ferunti it a qui cum boms ξ$ eruditis verfantitr,
trahunt di quid, quod nefcientibus etjam prodeft b).
Animum hiec ad eruditionem captandam inflammat, ingenium acuit, linguam perpolic eique facultatem fingula, pro re nata, gravicer, nervofe explicandi conciliat, ignorantiam erroresque detegit & emen-
dat, veram denique accelerat gloriam. De cetero
fuadent oiflcia ab illis, qui Mufarum feqvuntur ca-
ftra, minime negligenda, ut in rofls ac violis con- fenefcere non aveant; verum potins diligentiae ftu- deant, &, quo demum cunque poflint modo, erii-
ditionis folidas increinenta capiant: fl autem occafio fru&uofiflimum huncce flnem domi obtinendi non
adfulget, do&rinam artesque, quarum ardenti fla¬
grant deflderio, fibi ex itinere & peregrinatione ad
exteros literaria comparabunt. Neque aliter fiet,
quam ué plus ex literatorum familiaritate, quam
propria induflria fe profecifle candide profiteantur
cum Thuano c). Etenim frequens cum viris, in¬
genio, do&rina, experientia claris inflgnibusque
c©n-
b) Bpifl. 108, e) De cult. Ing. pt qofc
<££2> ) Q ( Cö® *
confortio, parens & educatrix re&e falutatur fcieit-
tiarum optima, atque eruditis familiariter uti eo- rumque conciliis interefle, id, praeclariflimi inftar theiauri, habetur. Huc ipe&ant verba Ficheti:
Compendium fcientia unicum eft vir alt qui s , eruditus ad
vnguem, quem fubinde conjulas, ut magiftrum, qui vi am
velit coinpendiofam, quam fero invenit, ut ait Seneca,
tibi demonflr are, pretioßs indicare libres, fontes ape' vire: fed rarus eft > qui boc velit, quin plena faftidii
Opera eft; aut qui poffit, magnis enim impenfis fit,
fi quem oft ender emus hujusmodi meliere metall»
formatum myftam, qui föres templi claufäs aperire ve¬
lit> tue paucis menfium flexibus multorum annorum fpa*
tia corficeremus. Hoc de maximis arcanis eft unum.
Jiunc tu hominem de mer i die, vel accenfa face, qiuere &
perveftiga; hune eme vel aureo mundo, fi potes d).
$. IV.
Illa itaque fiimmorum Imperantium perpetua fuit, iemperque eile oportet follicitudo, ut artibus
inprimis liberalibus, earumque magiftris feque, ae difcipulis, bene confulant. Et quidem eam praeci-
pue ob cauflam Scholas publica, tam iuperiores,
quam inferiores, Prineipum munificentia, plurimae
inilituuntur, ut, eruditae converfationis ope, fru- giferae fcientias in dies augeieant, resque publica
nunquam ingenia, do&rinis artibusque expolita,
fua cum pernicie, deiideret. Haec quantum auxilii
rei literarise adferat ordinatio, inde facillime eft ju- dica-
i) Dt Anan, Stud\ Methode C f
s ic&^ ) ° ( &&}
dicatu, quod asmulatio animum recentis Camena-
rum alumni variis oble&amentis permulceat, inque
mentera ejus fiepiifime transfundat iliud folenne-:
plus ultra· Fruftra vero hane Studioforum conten- tionem, nlfi in plurium, minimum duorum, con*
veriatione quaefiveris; cujus tarnen operam eo ma¬
gis adamamus, quo certius conftec feientiarurri primordia fiimulis atque ineitamentis indigere; quip-
pe qux parum vojuptatis iponte proferre valeant.
Quum autem, publicis in Scholis, fe fociis pares evadere geftiant pueri, nec mirum cuiquam oceur-
rere debet, tenellse mentis eorum igniculis conver- iationem ardentes veluti fubdere faces; dum enim haud raro varia cafiigari menda, mulcaque dilau-
dari re£te fa&a animaävertunt, dum languori defi- diaeque deditos increpari, induftrios autem praeco- iiiis ornari deprehendunt,non poiTunt nori vehemen-
tiffimo fufeitari glorias fenfu: tantumque abeft, ut Jocum aequali concedant, ut vel fuperiores, quadri- gis quafi ve&i, vincere prsegeftiant. Quid deni.
que de exercitiisGymnadicis certaminibusque Aca- demicis fit ientiendum, quivis, vel me non monen- te, peripiciet, confiderans illa veritatis inveftiga-
tionem & icientiarum augmenta pro icopo habere.
Tacitus honorum gradus praetereo adAcademias,
eum pracfertim in finem, a Serenifiimis Literarum Statoribus, introdu&os, ut prove&iores de ftudio-
fa juventutis corona eo alacrius do&rinis optimis
manus admoveant, in futuram reipublicse ipem &
xommoda alas tandem explicaturi.
& V.
<5*2 ) o ( 9
§. V.
Fundamentum itaque praeclarse eruditionis haud
minimum eil crebra cum illis, qui Palladias artes tra&ant, converiatio , quseque eo lubentius folitu-
dinem fibi adjunclam cupit, quo magis nobis in-
cumbat nonnunquam fecefium quazrere, ut, anirno tranquilli, in literis, fine ulla interpellatione, defu-
demus & elaboremus. Omni enim impedimento li- berati, arcana fcientiarum liberius rimari, noftris-
que melius defungi curis ac penfis pofiumus, atque, his denique inveiligando abfolutis, in congreflum colloquiumque literatorum prodeuntes, ut re&e ne^
an iecus, hasc fint percepta, tandem patcfcat. Et quamvis natura jubeat, ut gnavos induftriosque
nos praebeamus, neutiquam damnofis voluptatibus
otioque turpi & defidiae indulgendo, dcbitam ta¬
rnen animi remifllonem tanto minus prohibet & a-
veriatur, quanto certius inde novas vires alacrita*
tisque incrementa arcefiat. Ergo otii laborisque vi-
ces non fine ratione inculcat illud Poet#:
Otia corpus ahmt, animus quoque pafcitur iHis:
lmmodicus contra carpit utrumque laber.
Alibi:
Quod caret alt erna requie, durahile non efl:
HxC reparat vires, feffaque membra levat.
Immo, nihil obilat, quo minus mortalibus honefta
relaxatione frui atque praegraves curas laboresquc
remitiere liceat, ne, tanquam arcus, qui niniium tenfus, cito rumpitur, noslangueamus, & opinio-
J3 ne ce*
10 KÄ3 ) O ( <£££
ne celerius, comminuamur. Qnae vero falubrior,
qusequö otio convenientior voluptas, quam litera-
torum familiaritate frui? Rigidam itaque pertina*
cernque illam folitudinem jure meritoque abhorre-
mus; quippe quae, natura repugnans, homines y
tanquam carceri inclufir, trifles, fqualidos, macilentosr
φ fur mes, vitiofoque fanguine repletos, pufillanimes aut
fuperbos, deridendos, vel potius cemmtferatione dignos
reddit e). Tot itaque & plura prafra&as iolitarix
vitas incommoda, tantaque eruditas converfationis
cmolumenta, qui fcienter examinare difcupit, eo,
4
credimus, peråucetur, ut, hane eile a vide arripien-
dam, illam vero anxie fubterfugiendam, nobiscum
libentiflimus confentiat.
$. VL
Äccedit, quod neminem exiftimaverim tanta
mentis caligine laborare, ut non perfpiciat, exigu-
um vitae noftra curriculum intemperantiori animi impetui & ingruenti veluti tempeftati quotidie eile
obnoxium. Haec mala uti nobis imponere ftudent, votique haud raro damnantur, tum videlicet, cum vitas voluptariac lenocinia animum detinent fufpen- fum; ica deligat iibi necefle eft quilibet confortio-
nem, ne illecebris libidinum, qu*E Sirenas canendo
vincunt, irretitus teneatur, fed, bonum a nialo dis-
cernens, falutaria monentibus pareat·
^Quantum
vero familiaris proborum converfatio jucunditatis,
utilitatisque fecum fert, tantam & multo quidem
majo-
e) Guazzo äe Civil. Converf Difert, 1.
ί»3> ) o C && II majorem perniciem, noxas graviores, atqne ama-
riores cafus illa cum improbis confuetudo homini-
bus importat. De vetuftis Cretse infularibus apud
Valerium Maximum relatum lego, quod ,cum acer- liflima exfecratione adver[us eos, quos vehementer ode-
runt, uti vellent, optarunt, ut mala tonfuetudtne dele-
Barentur , tanquam qni in ahufum femel lapfus fuiffet,
inque eo -perJever aßet aliquamäiu, amplius emendare vi-
tam Ö ad frugales mores reverti nequiret f), Nec
ulla peftis hac eile poteft famor, quam Juvenalis
fuis pinxit coloribus^):
-
Dedit hanc contagio lahem,
Et dahit in ρ lur es, ficut grex totus in agris
Unius fcahie cadit Ö porrigine porci,
Uvaque confpeBa livorem ducit ah uva,
Quidmulta? adeft experientia, innumera quas fub-
miniftrabit exempla, quemadmodum ex iacris quo«
que Partde&is, hujus rei convincimur: etenim, te¬
ile Salomone, qui cum fapientihus graditur, fapiens
er i t: amicus fiultorum fimilis efficietur h).
Sed hifce nec do&is, nedum iat co£fcis, mo·
dum ponere Jobemur, rogantes velis, B. L., pau-
cula iftsec, rudi licet ac propemodum extem- porali opera, congefta, asqui bonique
confulere.
f) Lik VIII. c. 2. g) Satyr. 2. h) Prov. XIII. 201
S4 D· G.
Herr CANDIDA T.
•