COMPARATIONE CORPORUM

t. T. Q. S.

D I S S E RT A T 1

DE

COMPARATIONE CORPORUM

COELESTIÜM

AD TELLUREM,

Q V A M

Pemijfu Ven, Sen. PbiU

HR JE S IDE

MAGNO CELSIO, Math. Prof.

Publice exumini Sulmittit PÉTRUS *21 ©<£ÖU&Ö3

In Aud* Guß. a. d. a. Ottt

~4NNO M

DC l xx ii.

UPSALI/E

175 — 1 ■ ' "»lin «IUIi.WH" Jl 1 ■—

u «scudit Hekkicu* C o r i o S. R» $&>

& Åcad, Upfalicofi* ßibliopQk«

v i R ö,

obinfignem erudiionem, raramqtié

morum fan£iirarem

P lurim um Peverendo Clarifsimo

M.MAGNO MARMLÖTADIO

Ecclelii, _quxin ftrpfy&alctteft.Paftori I

digniffimo, Sc finitimorum tra&uun) f

graviiiimo prxpofito, de fe, iuisq; quamoptime meriro

ITEM

Amplißimn Confultißimoque Piro

D.n. Ell IC O NORE NIC

Per Dalckarliim occidentalem, alias"

que Veftmanni* partes judici provin-

ciali integerrimo, ftodioruru fuorum benignilliirio fautori.

tit

&

Venerakili Virö

Du. MAGNO SCHIVEDII

Verbi divini Comminiftro in

fideliifimo, Patri fuo debitis obfequiis

xrernum colendo.

i

PETrüs 22(#<£9S20£$

S. P. D.

NVnquatn ^ttam fuam videtur mihi minus in confilio Athenienfu babuifft feV

tes

quam cum diccret: nihil ad nos»^

fupranos. Cur ergo null a gens tam mnuW '

Mit & barbarn»qua non teelo aliquid fe ^tre^ ⁽

fimverit ? Cur ipfe, quem dixi, Socrates mahnt ludibrium debere Arißophani, quam a lontemplan-

du quaudoque nubsbtts oculos abßtnere ? Qko neb 'ts jublimes vultus, & arreäam ad [der a frontem,

deorfum ad psdes & humum femper demtfit, ipßmet

nos

propius terrts,quam natura, admovemus ? Ele-

pbantes orientem folem adorare duuntur, trahuntque fuperna etnm beftias : nos homines hau lanto (pe-

tlaculo

tan^emus, Ö" tr.undum, qui undique tios

fovet & ampleäitur, nt in trdnfcurfu quidem lußre*

mus ? St ipfa nos%on invitat univerfi pulchritudo &

dmcemtasßi adotat a illa tot gentibus lumin ^a ftnfus uo.

ßros ^non alltclant:at mensnoflra,quatut cuiqjnobilis*

fima iß, ita hoc domiciltum fuUtn maxime angußum (ibiputat, ardetque evagart altius, velut cum mundo tpfo de capacitate certatuta

quo jure a tanto cona- tu arcebitur, & inträ ter tinas turbas ^tliaque ple-

tumaue & fieleribus contagiofa negotia}omnem vtm$

omne acutnen cogetur confumere? Eatjam Plato,

& ditnnos illos de anima Jermones, ut fcilicet coelo agnata, coelt amulaßt, adfinget tiefcio cui Socrati, qutomnia in ccelo

je aliena duxit. ^Me cum bat,

qu&jam dt cl

futit, tum tot tllußrium animarum ex'

ttnpla _{moverunti ut} aliqua[altem notitia eorum, qutl vtl _vetemn vel retentiorum indußria in coelo obfer v a- vit, optarimimbuere _animum, Itaque aßivum bot

nattus otium

capi _wagnorum virorum monumenta

qua vel praceptorum benevolentia, vel farna mihi

tommen daverat jev oiver e: quod tanta quidem ^cum volupute fett, ^ut _{cutnalii, ob minus faventem votis} toftris aéris ttmperiem

aß a t em in ipfa aflate ^re-

)'■( quifc

qu-ßverint ^> ego tantra, experiri SquU intfti xßrate littni

mihi vijM Jim C iucundius, Et ut aliqua huj tff temporü $ ßudturum meorum praceptoribus ratio conßtt, tollegi pautt,

quät * Xamini publica / olenni tnore decrevifubjicere ^> baudfint

certa

vtniafiducix. No» enim temcritatii uliue ^au t am bit »■

nu

miht ttttfcitu fum, tetpotc q ut, folo fapicndt dtfiderb,

ttntåvtrim tam ardua 3 adeoque propterea non ntcreor repre-, hendt, ut, J' ad tlilia abttcijjem ftudium & vulgaria, tm:

jure demttUt fvtemculpandeu. Excitavt me animofa illa Pim•

ftii vox t tu qua bxt tß jententix: nihil tum magnictnfeßt poffe

qninon ex quoque audet tonarj^ in quibtn trraretMM nteeffum tß. Si itaqut tnbatfublimxte rerum, in hat rfW'i Lj

in feßinatione tanta ftpifitne lapfju fum, tam aquun fore ffert ,mihiignofci, quam emendari, futurum erit mfa &Z~

grattßimum Quidquid tutem hoc eß , Vobit ,Viri K tv: t? ^

jimplilJ: Tihique > Partns ofiimt > inferibo i quorum merit*i

qua fanflitra mihi Junt> quam ut bra vi & inopi pre-

dicatione, freüum tarum jant vtlim ätteren, aliqnd an t grati anemi pignus ip/a gvatitudo, ipfa pietae dudutt flis

txpofett : quorumque vita <y atati hoc muntre um rjJr yidtl

aptiuf. Ii tnim vebit mores femper futrtent,*'-

ipfar» ceeleßium ferenitnttm ^ac tonflatttixm quoiamtja '

miß mihi tint imitart; & jam, quantum corperaveßb

fen t (inte ingrxvefcunt, ttrri ^<qu* härene prcsfiu* > t*»1'"" l>»(

exferuntft in fnblim» anemi) & ceelum, id eß, patriae* J'1*"} fßj

ufur pant viciniut. ^tbunde itxqut etiam huie fatui méo vt-

deor mihi prefpexijje, quivtl ideeftlumapud multos in ven-

turat

erit gratiam, qttod Veßra feeum circumferat nornini- r

Quod, ftftnfer» tum * vobuqutque probari foveriqu»,Zril1' Cer

de illud mihi erit ,vtl

maltvolorum imfttut folatiutii ma

ytl ad audtndum majorx quoque incitamtntum. V*1<te'v"' Con

Rev, &AmdlifJ: Tteq-, pater) charisfim*, fSt f»e Stlit» 0^ ^{ac f}

folitxquo b ene volenti a xmpleStmini. tjåg Uti Pabam Upfalias, xii,calendarum :tcs

OÜob, Am ko m dc lxxii.

;teir

'tibi _ii

vi* Caput I.

4M(»i

Uti expmtur , per caleßiacorpo-

H ^m htc inteU'mtur, quomodo ad-

rtF'

,tmi peliart loleanté

Ptm» l

S Nfcriptiofte bac non comptc&or

4M») Sgj|onniie id ^, qnodcnnqiic extra telhi#

?*»» r^ffl ris noftr» ambitnnr» in hitjus lirii«

fflt lläS ^K'Verfiamplitudine ^{corporenm di-/}

^ l&aåiZlS^itur

exiftete; adeoque nec iplüm

CoeltMti tra&usque «thereas : qnx licet baLe- litjmi _{antur pro} corponbu^, cum tarnen lateact ten-

#<M

fisnoftros, ^Sc folaqnaedam verifimilisconje&u-

j ^{ranos eo ducat,ut ea non nihil} eile credr ^{~;us .*}

'modnbiteturamulti*an fint, fitque pertinax vtßti quorundam fufpicio eße dlafpatia, quaeaqui#

»ini» bufdam fAimüQuw five intermundia

ncfcio a»

f"4*? latisre<äe,(i qnidem fecundum EpJcururo illurn

°J,n-

^arSctdnm _{Prorfus inan'.a} Ioqui fe exiftimant.adpellari Iblent,

i non erat tutum in banc fe conii- jfio' cerealeam

& aliqujd de ejus rei natujfa adfir»

riM Ware certi, quam aliqui eße negant, Sc ?i qüi

'^conrenduntede, ^"" _acfinon ^{non magis habent} eXploratain

eflet. Sed per corpora coeleftiaingen»

tes jllav vifibilesque, ac circa centra fua glome»

rstas moles

fnperficie Sc intertaUo a fe dillan¬

ds mutuo

per inxftimabilera mundi capaciu- tem^ertOjled nobis iacogmroordine difpcrfas,

A 4U®.

1

#

I

«jussadpellatione peculiari (Idera,ßell* acaftrs auncupari folent, intelljgo.

Vox fideris quamvis Manilio aliisqiie fignifi-

tet non tam fingulas ftellas.quam imagincmali*

quam formamve ex multarum ftellarum pofitu eli&am, Grascis otqiofavy,», Germanis

«dpeliatamj ideoquc ab aliquibus derivetnrai

cvn

& Ztiäv»quod videlicec plnres ftellas intuitu'

notlro _cogantur in figuram iinam: aufim tairen ädfirmate neque fignificationera illam primiti-

vam »neque etymologiam genuinam effe. Ne itaque hic prolixe exfcribam opiniones de vocil hnjuS origfne alias

quas recenfec in Etyroolo'

gico Votbus ^j fareor baud cundanter atridcre

mihi maxime conjeciuram Tanaquilli Fabri viri

eruditiilimi. Is in notis ad Dionyfium Löogid

flum

quem non ita pridem edidit, fidus dedu- cirao-«^^-* ingeniofe, fi quid aliud. Neq"C

en?na abhorret analogia

^fi optime refpondet fignificacio. five apud prifcos

non fiiit peculiare nomen afterifmi uniuS, que®

canuulam vocant Laiini} vel uoius ftellx fif* >n i

ejmdem pogQutre®* faucibus, quas culta oli®

tanropere ab .ßgypriis eft, Si illis 2u$it di&a»

ut réftarur Porphyrius de nympharuro antro ci*

tanre Votf:inl(ag: ad chron: facram: fed fuit

commune omnibus aftris» ^ut fidus Latinis«.

Apud Hefiodum cerre folem ter figaificat, ut j obfervacum clariff: Graevio in le&ionibuJ He*

Coden. Ibvcus omnia aftra YOtavit

»uf'

u&

Sc Svidas narrant. jam quis non

videt teandem vocem effe ? at

reibet interpretantut omnes gramrna»

tici.

,

Aftrtira manifefto Graecum eft: Graccjs *rpo#

k •«$* Urrumque ita derivat Didymus ad

Homer: lib- x. lliad: ta Ütv^ov

o/o9

ofey ^ CifKg KiX^TZij iTO UK We/ty&tUfr Aftra fecundum rationem nomim quafi i. e,

ßiirt nefeia. XJndeetiamdicitur to p.»j $rj- üfc&cii,i.e.qteod figi nequeat. Vefius« proeul dubio

ha: voces funt Voflio tu mxw a Perfice fter, _quod ftellam fignificat ^* ut doeuit Scaliger

ad Eulebium* Stellam efleoriginis ejusdem exi#

ftimatidem Volfius. His agnatam effe vöcera patriam fttertUl/non inepte quis dixerit cumNo- büiff: Stiemhieimio» qui fuis rationibus nixus ädferere

dubitavit lingvas hafee Gothicam Periicamque vetuftiflimje Scythicse originena»

debere. Nifi quis malit fufpicari orram a veteri 6tföW/ quod regimen fignificaffe indicat Am- pliff: Vcrelius in Anonymi de geftis Gotrici Sc dcRolfonis hiltoria ^quia aitra regunt curluna

ttavium. Certe lflandi fteliam 0(torita nuncit- paot ,uc teftatur glotlarium Ulphila Gothicnir»

Junii _{nuper a} nobiliff: Stiernhielmio llluftra-

t"ni. Germanotum videtur qtioque iden!

effe cum

antiquo 0f(rtW Saxonnm* quoclavura

jiaviseos indigitaffeteftis mihi Mcrictis Calau*

^aus io «Qmracjitano de quacvor liflgvis,

A _» Pof.

4

Porro follicife praecipiunt grammacici di- ftingvi debere inter aifoy & <*?%£?, iidus ac ftel-

lam. Eratoftheoes ad Arati pha?ncrcena: re «- i^pof ftefwAoi' C/K. fflfk.CCV tl&QM /uzpLofXputtxivnv. åcp!g

ffufAt* jjvwuerov Kj KOCTK pcixv

vcrtit Salraafius in diarriba de annis ciimaäeri- eis«

alspov, h. e. Sidus tji corpm ex piutibus din ftantibus ,putaftellis icompo[itum- ri-pif fivefitU*

eß Lorpta un a lim a circumftriptam ac unitum.ldktß

fionunarice monet Didymns Horneri inter- jpres 5 idem Snidas & alii. Sidus a c ftellam eo-

démodo diftingvit Varroin fragmentis deLa- tinalingva : eodem Ifidorus, ut vidcllcet ßella fit quAvis (InguUrü. ßdera vero ftiüis pluntnü falla.

Addieque afirafignificare grandetßeüas ,ut Orio*

tia, Booten. Üb. 111* orig; Caeterum, tit ibidem jpfe fatetur Ifidorus, ononia haec mifceri ac

ConjFundi extra controverfiam effe debet.

To' _Pindaro in Olympiornm od: i. i|w

f,wo* ti cupiet [ ut imiter Eratoiihene»] denotat

jcircainitium :

MtfKiS~ a,\lx FKOTpj

A ?&o 3~AÅ7n>0Tif)dv

E

fal (et ty&emv H^pot 'Epyfiov; A' curj?.p(&h.

i. e. Nffi» jam fole contempletk aliud fplendiii*

aßt um intet diu lucens ptr atberis inania. Vbi mo' rofevems ScholiafteSjK^xiJf «Vtv ot^ov, W $

im«* (ita enini lego, apa , ut »ul-

IQ

di* i,

f

el^ lo fenAi habet editro vetus » qua ufuS fum. )

^ Sed plus authoritatis habet Thebanus ille

(choliorum anthor, qtiisquis fuit. Negat

etiam magnus Voffius in Eiymologico in vcr ttlleriai (olem Graecis dici: _{Sed auiega} fällor >aut haec Pindari veiba & inprimis par- tic-ila _«»vo diverfum _arguunt. L'inam _quoque j «s?o* adpellat S'ddas in S8At)»).immemor lc. di*

ftinftionis fuae. Nec alirer Maroni quam fin- gulare quid Égnificat Eclog." i x. illo verfu ;

Eue Dienti proießit C&faris nßrum.

Stella» illius Caefaris fät mentio apud Ovidiura intnetamorphofeon ultimo

extarque imagoin veteribusnummis. Super hare omnia fu-

idem quod clsigtf Atticis author ert He*

tydi: Quin & vice verfa ä's*V$» poni pro in- regro afterifmo norat Riccioluse CalJimacho,

Qui öerenices d^p habetur.

S'dus Tifurpari ^a Lan'nis frpiflime pro Sole»

pro Luna,pro fiogulis rtellis notius ert quam ut

®Keat probatione. In Georg: i. Aräuri fiierd dixit _ucrutu Virgilins, raaniferte _pro ilellis unde fimu-

illud conltat- Cometam Sidus adpellavit

Lucanusininitio Pbarfali«. Et plura ejusmo- xoVif. _Eam Ggnificationem referunt ple- rumqiie _mecaphor* : ut cum flores terrefirié

of

}''£u v°cavit Columella in carmine de hortis;

^ j P°etat blandienres per Sidera frequenter de-

il-; '£nant oculos. Seneca in Hippolyto coaétiuj

lo VK*etl>r dixifle & infolentius, Qculiquc noßram

A _i fidut

rri*

dif tU

em er*

?0*

A'

>h h.

iof

em ac

tat

er

fidus. Ifaq: pro gemino fidere vult illic (IduS ac« $e eipi Farnabins. Quod conoto» ut intelligatut fl,

eam vocis fignificationem videri magis nativan _qU

ac propriä»quam tranflata promptius exprimii ca

acLberius. Sed & quemadmodum apud Grx< ijc

Cos

ira apud Latinos fiella pro tota inter/

dum conftellatione tAmmiani verbo fit

tuarQ uiurpatur. Id in Plauti Rudente animad

verti, ubi Ar&urus bis verbisr

J14 futn, ^ut videtis

(fiendens Jnll«, Candida,

Signum quod femper tempore exoritur fuo.

Non oblcure illic ftella & (Tgnimi idemfuot.

H«c exercendi ingenii gratia perfequutui fumaliquanto fufius, ut adpareret» quam Ii

beralitergrammaticiinrerdum ponant vocabu

Iis leges, quas prifei lingva? ferrptores videntui ignorafle.Nam qued verborum horum altern

trum huic vel illi figniheationi adhibuerint fre

qnentius, id fa&um ego coniuetudine magi

quam confilio exiftimo, prsfertim cum 'p^

origo unura magis quam alterum diverfx at ceptioni non fecerit obnoxium.

Corpora caleftia a ccelo denominantur, in qllC fitalunt. Co?/i derivationem variam» quam f;

narrant nobij Voll; in Etym: de in Minerva

Sanciins» prplixum föret» forraflis etiam intet»

peitivum, huc tranfferibere- Pleriqne »man

dici a wiKc*. Antiquiores Latini coslum cob^j

aut (ovum appeli£runt; q»«x Voll: in Etymoi

deduiit a

cum tarnen antea io de vin

Send

/

Serm: lib. ^i. _{cap. *•} arceflerit ab Hebrseo

C hovett i.e. tegens, damnata illorum (entearia qui a cbåo oriri arbitrati funt. Nos JTtftnmcf vo- camus} majores noftri dptmmen: quod verifimi- liroum eft manafleab antiquo «£)emi h. e- mun#

dus. Etiam Latini mundum ponunt pro ictlo

crebro. Sc hsQaw Graeci, ut ex Suida colbgo.

Indicato _quoqtie opus erit, me ratione lo#

quendi hic ufum efle vulgari, qua nofter

hic orbis opponi ©ranibus

quae extra atmo*

fphaeram ejus funt, corporibus Sc e numero cdeftitim prorfus excludi lolet. Non equi»

dem ignorabam olim Pythagoraeos terram quo#

que inter errantia duxifle fidera, Sc patrum no*

ftrorüm memoria örtum celeberrimum illura

Copernicum, qui poft diuturna Sami# iftins fe-

Glentia conaru ingenti eam coelo rurCus ive-

rit aflertnm. Ipfe quoque fateor non invims.

terram, quocunque in mundi loco concipia#

tur, Gve ftans five verrens, non pofle cceli immunem i, e. a coelo fejunttam Sc divilam efle.

Si _enim fubtilis quidam jether eft» qui pervadit

Sc implet omnia, neceffum eft ambiri ab eo et#

iamtellurem, non minus quam Solem, Lunam

Sc aftra ccecera. Addo Sc hoc; fi nudus hic

globus cum aere luo, ^m quo fpiramus, quoad

fitum vel quoad magnitudinem in (e confide-

tetur, non poffe ^eum tan t i efle,ut nomen ejus

toti .quod reliquum eft, univetfo refpondeac>

^agi» quam Saturni

Jovis aut aftri ali-

A ₄ €uiu?

cujus alrerius, quorum pleraque mole immatie

quantuin illum exeedant. Parui tarnen confue-

tudini non vulgi modo fedetiam fapientum, atqueadeo ipfius fcripuirx facrx: quam non aliuüde ortam puro» quam quod maximorr.m inundi _corporum fpecie oculis mortalium cce- lum atque terra occurrant

vifumque noftrura

inulto magis occupent, quam ccetera, qux par¬

va eiiftimantnr

qüia remora ; licet reapfe ter/

ram longe fupereut magnitudine. Et prxrerea

cum fapientifiimns mundi author, federn hic

bominibus conceflerit?quorumgratia,ut ver/

bo divino docemur, funt omnia; verifimile elt

illt

id feorfimpom ac confiderari voluife,

cui reliqua cun&a famulantur. Hxc prxtari

vifium

nequisadvivum refecare velir, quod a reliquis mundi membris fec'reverimterram,ob-

fecutus confueiudini, _qu« quandoque pro le¬

ge ed.

lam veniamus ad propofoum Boflrum»

Anrea tarnen fentio excutiendam mihi inve-

teratam opmionem de prod;giofa illa corpo"

rum coelellium rsobili'ate ac extellentia, nt fö¬

let vocari: _qua efficitur, ut non modo a terre- ins hus feeibus, ita enim folent audire, quam jnaxime videantur abborrere; ^{verum etiam ut,}

cum corpora ea cfle negari non polfa, nihil

fere tarnen quod _corporum eft, relmquacur illis.

Quod Quantum ofneiat ei, qtii ^naruram eornm inveftigare yelit, difiiüle di&u eft. In eo itaqoe

duplb

,4

duplfciter peccari a nobis conabor oftendere:

primum quod terratn opus Dei non minus ab~

folutum ^ac excellens

reliquis fuperftiriofe non

dubitamus poftponeredeinde quod cum cceletfibus multum tribuere nobis videarr.ur, plus fortaffis detrahimus.

C AP. II.

Vit oßenditur cor por um coeleßium, ^re- fpeclu terra ^? praro^aUVam nuUam

#•

V7 Un _{quam a me} impetrarepotni, ut afTenti-

<1-^1

illis

qui de ^natura corporum ccrielH-

um magnihce magis quam prudenter loqui a#

roant: eile

videlicet terreftri hac maila ne*

foo quid prxclarius nobilitisque

Sc illorum lonem,uc faepe inculcat Ariltoteles, noltro boc domicilio nefcio quomodo S-etonpyv. Fa-

vereillud mihi videtur fuperftitioni imperita*

r,!m qaaruiidam gentium, qux quidquid (upra leUicfirpr. divinum

immortaic eile; Sc quot altra, rotidem Deos videre (e exiftimärunt.

Simplex _imprimis eft ea ratio, qux fic judi-

cat> Solem, _Luuam, ftellasq; reliquas ideo prx-

ftare, _{quod (u pra nos Sc in coelo lita fint. Nos}

eninujiia^unque extra nos furst

etiara fupra judicamus efre; Si 11 in Luna vertarcmur, terra

n°bis videretur fuperior. Deinde tive tennis-

A _$ fimus

fö

fitmis quidam fluor, _quem Jctherem nnncupa*

mus, per immenfa illa fpatia, qn® terram &

fingula dirimunt fidera, undique fe diffundit»

utiquecontingetetiam, & ampledietur tellu-

tem

eodem prorfus modo quo reliqua ^j neque

plus illa de coelo trahent quam h«c. Non enim obftat quod intercedat aer: qua: namque ejus altitudoeft, fi terrae profundicatem, Sc eam, qu® inter terram Sc reliqua corpora interfun-

ditur»vaftitatem refpicias ? Exhalaot ejiamJ-

dera fi non aercro. certe aliquid aeri noltro non valde dijllmile

a quo proxime amHiLaü?^ Si

_

quoslupiter baberec incolas, ab illis cceleftis

aura multoquam ^a nobis eflet remoriar: cum

i verilimile fit _ejus glöbura multo quam terra:

altiori cingi armosphxra, quippe qtiae in tanta inrercapedine ^tam adpareatinfignis, ut optimo telefcopio obfervavit Antonius de Rbeita.Sive vacantjUtjuxtaaliquos, illa intervalla corpo*

ribus

ut nullusne ^m ipfo qnidem, quod ajunt#

«there ®ther fit 5 jam qua caufa fingi ab ullo poteft, cur fit, quoad ficum,deterior terr«»

reliquorum _corporum beatior, ut italoquar»

conditio ?

At, inquiunt, auguftiori fpecie fefe ingerunt

oculis noftris cceleftia, quippe quae illuftriafint»

Sed cogirandura quod ^{nec ex} fe omnia, nec ib*

hjSc

quod caput eft, non fibi luceanc. Pjs^e'

f* tas, fi Solem excipias, omnes aliunde liiffl.en

fuum mutuan döcuit ratio duduro, Sc expet"

cntw«

entia* De Lima id antiquis etiam plerifque fu- itperfuafujn» Nec potell jam de Venere de

Mercurio dubitari, quorum lumen ad inßar

lunae crefcere ac decrefcere _ope perfpicillorum obfervatum

pltirimis eft, Marti perfonam fuas

detrahunt _{macul*: naro de} incrementis ejus &

j decrementis res adhuc minus cerca eft# Blas

viderunt antea quidem varii, fed diilin&ius ^nu-

1 perperfaciem ejus ddperfas fagaeiflirous illc t-affiimsMathefeosBononi* Profefior,& ce-

lebris quidam _cognomento Hook Britannus

ut eruditorum epbemerides Gallica lingvä con«

Scriptae nobis referunt. Jupiter, prxterquara

quod nigricitantes quasdam fafeias habere vifus

Öt Ricciolo aliisque, & traftus quosdam obfeu- rinsculos _{Hevelio? ante lex annos,} ecclipfes q»oquea fatellitihus fuis4iau.-dep^h^nW-cft

eidem, _{quem antea} memoravimus, Caflino.

Saturno annulus fuus umbram inferc, utdo-

cet illuftri* Hugenius in fyftemate Saturnio«

Quod cu ita fit, nihil coeleitibus fulgoribus in-

deprehendimus,quo telluri mereatur pras-

i

>erii QuoniamtetMcpioqLeadmJegfLliimen aeeipit .y rffimdif

_quam fi ex eadem diftantia contemplari poflemus,oculos noftros non debi#

hori _quam Luna, certe multo ampliori luminis otbe perftingeret. Hujusrei ipla Luna docu'

®Rntum eft,quam Soli vicinam ita valido fplen-

dore _terra ferit, ut plenilunium in ipfo peen«

! *eferat novilunio. Stellas fixas gaudere quas*

i <*«»

$

t

12

dam fuo, qnasdam alieno Itimtnp judicavit

Carrefios- Plerafque tarnen probabile eft de fuolplendere. Veruraquid boe ad horum vel illorumpraerogativam, fiqnaedam mundi cor/

pora lucem etnitrere , quscdam frni emiffa, t>eiis iuflerit ? Habent eriarf) hoc ferreftria, »t

flagrare ooflint & pro fua mole Wem lare dif-

(eminare j ande eminus vifa non minorem pr« Te ferunc pulchrmidinem. fgnes illi, quiin

Pharo Alexandrisc difpönuntur ut pr«luceaot navigiis, a majori intervallo imtar Canopi

vel alterius alicujus fideris adparent: iraquc

mifens nautis facpiifime etiam fraudi dr perni/

ciei fnnc, ut narrat vir eruditiffimus Ifaaois Voflius in nons ad Pompooium Melam,

De Puteolana Pharo idem refert Plinius.

difp

te

tus

app egei

omi

fatii bar

tiu

qui

ma Cttl

hil ad fe eti

I

t O

,■

Magnam quoque , ni fällor, cado veneratio-

ncm

conctliavit vetus illa,dt nondurn e mortali*

um

amrnis prorfus abolira opinio

qua exifti-

rnarur rerum humanarum vicifiicudines

fort»*

nas otnnes ac miferias, vircutes animorum &

vitia

ftudiadeniqtie omnia,tiira vivendimo/

riendtque termiaos ab ad ris, fi Diis placet, fin*

g i & circumfcribi, aut faftecn ex illorum pofitu

jnnui acprxdici. Qu« do£rina, five ab dsgy"

Stiis ^ris abundat & deiiriis fluxerit primum, five

_ur nonmirum Chaldaeis, rot fit, mon- ii »t quisque fuit prudenciffimus, ita eam averfatiis

fit naaximc. Coutra aürologos olim prasclare

dif-

T bi'

bt

Il

difpmaruiit Sextus Empiricus & Lncianns- An-

teannos ducenrosacerrime eoiconfutavit Iri¬

dis Mirandulanus _,quem miractilum feculi fui appellat ipfe Ger: loh- Vollius. Noftro xvo

egeruntidemcumalii.tumis, qui unus inftar

omnium eflfe pollet, maximus Salmaüus in pra:-

fatione ad fuam de annis climadencis diatri- bam,

Porro majeftafi fiderum ^aur «ternitari _po- tius,non _partim prospicere iearbitrati funui, quicommenti funt

materiam bmpliciffi-

mam effe duriffimamqre, quae nullo modo ali-

cunde _hil adficiatur

cujus nihil corrumpitur, ni¬

mutaturi cujus polita omnia & fupra omnes

adamanras pellucida funt. Quae etiamfi lta ef-

fe concederemus

ipfi viderinc quomodo ßc

etiam illis aliqua aifereretur dignitas, niß errore

quodamnoßro _{,qui torporum} cceleltium no-

bilitater« _hus

iis rebus terrenis metimur, qui#

maximum pretium deferre folet noftravel opinio vel confuetudo.- Auro & gemmis ufque

adeo jam obnoxii fumus

^tic ccelum ipftun ideo

j faciamus _majoris

quod aureoS illic gemmeos»

que globos & fpecies quasdam cryltallinas concipimus. Et ^tum denuimde operibus Dei

"osdignefperamuslocutos

cum talem illis ad- finxerimus fpeciem indolemque,qiiaB coltris vel fcnfibus _{vel vitiis maxime blandiatur} Quas

en'ni) qu*(o, ifta praeftantia eft, sererna dam- torpediae,inettique complexu intra fecon-

cludi.

i 4

cliidi, 8c naturas ctincfca _permeantis vim aliö difl

propagare omnem» proprium ejus fenfum ha«

bere nulluni ? Quod contenciit quoque Gali*

Jazus, vir admirandi judicii, in dialogis fuis de fyftemate cofmico.

Itaque adeo non fideribus aliquam pfaeroga^

tivam propterea deferendam exiltimo, ut vel

maxima illa caufa fit cur terrae debeant poftba-

beri. Itane prcmum eft longiDflnjLiSLjgnoia ad-

üji rajii^ata<äiueaxj& pm fentiajekvate«ac vh lipendere f Vbique quidem natura excellens

eft: ubique admirationi locus.'verum nefcioart

ineffabili Telluris noftras foecUnditate

& dif-

fufa per tot fpecies ac formas generandi vi quidquam alibi fit admirabilius. Uli c magis ali*

quanto fe explicuit, &, ii i ta loqui fas elt, qua«

fi feipfamfupergreflä cftdivina viftu». 5ubji>

ciamus animo, quantum quamque multiplex

aliud fit

quod ubique vigeat, fentiat, intelli*

gat: quot faerbae terram veftiant ^ arbores»

quot onerent ac populentur animaliaj qiw®

multo pifce natentur aqu«; quam copiofisaer

trajiciatur alitibus,qui ex una regione aliqvando

in tantam fe conglomerarunt vimt ut diem iQ<

terfepferint, 8c ccelum ipfum mortalium eri»

puerint oculis. Cogitemus quot fpecies hsc

omnia» quot formas induant. CogitemuS ctiatn

ut fingul« fpecies plantarutn, arborum 8c a®*

mantium, velut alteri quidara orbes>fua iteru®

animalia, infena inquam, ctiara fpecic invjcer^

differentia _procreent & pafcant t ut neque fer- vorignium ( fi zoroaftro credimus _»quem alle-

gat Bochartus in Hift. animal.) _neqiie niviura torpor, _neque lapidum durities, quod ingenioö aliqui in Ga ilia _miper animadverterunt, nainu-

tisquibusdam animalculis

quae illic nalcantur

fcdegant, orbafint j & _cogemur fane obftu#

pefcere, ^{ac veniam} dareillorura error i, qui

terram Deam effe

qua; animam intus coérceat,

nulliinaque habeat ptindum quod ^non vitale Ht,

vel finxerunt vel crediderunt. Huic matri

omnigen«, qua nihil aliud divinam potentiara ftagis pra*dicat & declarat, _corpora cceleftia

lngeittia illa quidem

fed mortua

ut habentur,

& _Sed folitudine _nihil nuda audebit quisquam praeferre?

eft fuperftitione ^ftolidius. Venit mi#

"'inmentem,quid Anaxagoras Athenis olim comigerit _Lunas j qui ^cum rationem xetTKVpxfpuy ^

literis mandarer, & praeterea non

Qubicaret _dicere Solem nihil aliud effe quam

Candentem ferri maffam, in vincula conje&us

»periturus nifi fervatus effet a Pericle. Ho*

diequoquenon _defunt,qui cum audiunt phi-

»otophos terram corporibus cceleftibus _arqui-

parare aliquo modo, reos continuo facrilegii

agant, quod de ccelo tam centemptim fentire audeant\ _{quafi terra quoq non} agnolcat Deum aüthorem ac prsfidem, aut quidquam Deus fe#

jern contemnendum. Pcenitebit eos erroris fui,

»cogiteut eciaju in ipfisfordibus ^? quas fenfufi

noftri

16 T noftri averfantiir maxime, divinam potentiam admirandum in modum elucere : Et potemnt

tum de dignitate fiderum fecuri effe, cum in«

telligant oranipocentiam numinis, quam in fe

Iis illis quserere videntur, seque oftendi ac de/

clarari in rebus rerrenis

etiam iis

quseanobis abjediftimse habentur. Jamyero, ut de cdo

quoquere&ius poflimus fentire, videamus aa

fint aftraira corruprionis osnnis ac murationiJ

immunia: videamus faneinprimis finrnehomo-

genea , id eft talia ^j quac nihil difpar fiii admix'

tum habeant.

Caf. III.

V bi piobatur corpora coeleßia ^rton ejjt

homo°cnea.

QVamvis ^poiiit, nonoportuiffe ex iis ^, qua jam fupra diximus conditionenl > co/ugi

eorucn corporum , quac ta&u vifuque coram

ufurpamus, extollere ea, quar (enfibus noftriJ

«minus occurruor; cum id neque de natura

ingenio, neque illorum dignitate fit; & fuilTeüi'

pervacaneumnefcioquaquinca efleatja multi*

plicare entium numerum : tamen jnvabit pati*

!o his immorari diutius»$c cognofcere» q"0'

modo fenfus ipfi ißud nobis ratiocinium ex/

probrare videanrur.

Corpora pnmuracoeleftia in uaiverfuoanoß ^cue

t?

itiaifi

fubftantlae. argumento color eft ^• qui

modo in fingulis planetis diverfus, fed et-

;runt ^non

(iara in plerisqtie inérråntibui alius atqüe aliuS

»dpäreti Deinde iriéflfe eriam fingulis matert*

quandam diverficatem vel ochli nollri nos et-

iamadmönére _potuerunt. Ncmö >riifi qui cos- wsélt ,tam ignaruS cfeli Vivit, ut nön aniinad#

verterit,Lunam variiSöbfidéri maciilis, diltitiö- fibus alns _i aüis obsciirioribus» quae quanrum intiquorum exercüerint ingenia, qnamque ad

varias prövocarint conjeduras,vel uiius Piutar-

chus doCere pöteft,irt placitis philöfophorum,&

libro jucundiilimö dé facié in orBe Luriac. Re-

Äeomriinöiili, qui diverfitätem riitoris äc Fä- c,ei, oriri a divérfirate materi« fufpicäti ftiiir s

r«&ejinquam. Si eniro materia forétuna,fa- clSiq\iöqneunä föret

& ab öm ni piindd (ti#

perficiei Lttnaris pari liifu, pari lege lumen ad refledetétur. Non igrioro ⁱ rem a quibus-

dam fic vifam eipédiri poflie i videlicet parteé '

Jpatérii illitis Homogene« éffe quasdam 4f a"

»orci, qnasdarq farlores; ideoque lucem ab Hit

q!|idem imbecilliuä, ab illi$ validius repercuti.

Verum _iq mafla, qiiac nihil diilimilare ^ac diver-

??• ^mixtum Kaljéät, Cujus inttrvtritd

äl'bi cöllabaciir & coalefcac ärdius, alibi ra-

fclcätac diifliiat libériui, quis locus fi'perfic r/is aüc derifitätis ätit raticatiS gradibüs, ne qnidem animö potefti ned um üt de#

ver bis. Viderint quoque quomodoi

B A ti-

i*

Ariftoteli fuo concilientur* qui cum neget, <jen

penetrari ullo modo poffe corpora cceieftia; illi cun

tamen faciunt ea luci, partim magis, partim nai- ^

nuspervia. tius

Jaro ea, qnat, poft inventum telefcopium,ob» pj(,

fervatoribus induftnis ewaleruntin Luna con

fpicua,

mg mij deat aiibi ac hiet valbbus, alibi jn xquora porri» cjr gatur Sc planines ^, ejusmodi profedo funt»ut

noftram nobis fententiam mirifice coromen« jnt denc. Ipfa deiode analogia nos invitat,ut re- efl liqua qnoqtie corpora, qu* a fenfunm judicio ß

remota adhuc longms fnnt, paritgr jj^hahgrt dj

nobis perfuadeamus. Solem quidem fuas pro» bc

dunt roaculae

qmbus ptignari intentius etiaffl ^et bicoport»»ne poifet, nifi ^alii Ioco vjfum nobis ^

commodius fuerit eas refervare. Supereft u* ^n<

Cum, quod, cum ob noviratem rei, tum famarn at

autboris, _temperare mihi non poflfum quin hic

adducam, quo&ipfum meexercere, & aüo*

rum de eo judicium hac occafione follicitare

quearn. Antonius de Rheita»jn-Radio fidereO' myftico, conatur perruadere,Solil hemisphatf"

um tinnen ab ghgrq 3lU

fubftaritia, boc maximeargumenro. In zona

torrida,"mqtfiT^ciTm S^l in aequinodio eft> ° jufqueradii direde illis locis imminent, qua®'

vis in perigaco tunc fidusfit, mulrisque mdi'3'

riummillibus terris admorum propins» hieros

tamen Se geiu regnant, perindeac apud n0^

j»?| dem temporib'is. Vice verfaaufem,cmTUropi-

,

1. cum verhis fertur, quamvis radiis tunc agaC

011 ohliquioribuS ^, fitquc rau'to, ^quam ante»remo*

u

tius. immodico ^tarnen asrtu »Die laborant omnia.

0

Huic experientise quo iarisfaciat, iupponic vir ingeniofiffimus

^tit dixi ,natj|ia|ji ntriusqne he-

1

!' misphaerii diverfam effe, Solem aurem annua

)rn"

circaaxem fiium circumduci vertigine, & pro#

'

uthoc vel iilnd hemisphxriumobvertit< ri>i,ita

ien' intentius calefacere vel remiflius. Hoc fi ita

crc'

effet

eriam inde texi aliqua ratio poffet , pro

'

diilimilari fiderum fubitantia. Ne quid a tem

?c diffimulem, non poffum viro celebernmo, quod

iaffl fcotla ei"s cum Pace dixerim, »(Tentiii- Pr.m m

obis fc°im ¹ if^cyem& decrementa imiusque

.

"e^'sph«rii debebant ,in converüonis inora,

laß nora^'''ter fentiri. Oporcerec dei de, ut illa

hie ann' rat,°' 'n regfonibus aequatori fubje&is.ubi#

ilio* 1Ue^u' fimilis eilet > nec pateretur fe ulla mon#

rare tmm a't,tuc^ne intereipi, nec puffet,ob fitus cir- jgO'l .Cnm*tantias»afeipfa degenerare, ut multis in

■

.

c's fieri,docet IfaacusVofiius.in opere eiegan«

ita tilfimo de Nili fl ^uminnmqne aliorum origine»

ona 5ne a',a ejus renndagamta cati ffiv£t-p«*eric

w

quis forfitan ^acqu ef.ere in ea , quam, in lauda- im- L°^cr'Pro» ®* parfeenarrat Voffius; q? am Sc liaJ

addnccrem ^, nifi me ratio inftituti d« dum

1JI3J a'io rraheret. Extat illa cap, ix, ubi de dt ver Iis

iis' jniU dat'on^us ^zonac temperatae & zonas rorri#

ca _fem er,»dite remittimus* differitur ⁱ quo etiam b % xquum Carte# ie&o»

to

Geternm Ariftoteles fimplicitatem cöeléfti#

um

moms lllorum fimplicitate colligit.

Vnnmait il!is inelTe möcum, eumque circula-

rem; cum terreltria duo contrarii motus aganr»

Videliceta medio& ad medium

five a centro

& ad centrum. Mirum autem mihi accidit.a- ftra coniiderari

maximo ph lofopho quoadj

torum compoficnm ^$ térram vero, qnx pleris-

que il tor um Ionge exilior eft

ranrtiroödö relpi'i

ci qtioad partes. Annon

queriradmodum nihil impedivir, quo minus tota terra diceretnr iili queicere, quamvis partes ejus furtum arque deorfum ferantur

ira quoque nihil impediati

quo minus partes corportim cceleftium a cen¬

tro & ad centrum illorum _ag tari queant,quan]'

vis tdta rnoles movearur circularrrer- Et fan«

remita refe habere, multa funt _quae fuadent:

unum tarrleri mihi hac vice fuffecerit phatriomé*

uori CI. Ifaacus Vöffius, in refponioad cxerci-

tationes Petri Petitide riaturalucis, fcribic vi*

furneifeampliilimo Hevelro, qui jam diu de

ccs'o tarn prolixe ^meretur, in ter extantia Lunaä

tubera, flamroam _{aliqna évomere,} manifefto in*

d?cio,eriam illic effluvia qiudam elfeac extern^ |

ata corpora

q »sr a' Ifuperiöra

id eft» ad C'tpJ

cumferentiam (phxvac lux adfe&ent viam; M"i'

ta hic dit ⁱ de mom illo poiTent, qiiem Ari'lote* i les fieri a mediodixic & ad medium

ditotno- _j

do fcilicet probab/le iit, ad medium qnidem hii

fwusomnes partes fern natura naedioawelIi

r2I

POn pifi Contingenfer,& vi aliorum ambiertimn

^cfurfom rrudentium corporum : quod levirer

tangit etiam Gal)l««is

quo nemo ante enm,

ipfo fatente HoKbefio, de rpocu fcripfit fubtili*

us, Sed pergo ad alia.

C AP. IV*

Circa corpora codeßia mutationes, alte•

rationes ac corrttpüones fien<eque ^&

in _terrti.

\7*Ideamus jam,fatis ne jufteegerint illi,qui

*

ab _{omni mutatione} vindicare voluerunt corpora cceleftia, contra ipbus tarnen natura:

ioonita, _qua» indeabanriqnis ternporibus lite-»

ds prodita funt metnoriac. Qua!e eft illqd

Jpod narrant Plutarthus Sc author, qui de viris illuftribus fcripfit

in vita Caefans

fQ interfe#

^oSolemorbemfyutn celafle, & lunda prabu- ife terris luwina

ur Nafonis titar verbis. Qua»

*eitem ill«id

quod D o memorat, lib xlviii»

Pajlutnfuiffe folem» Hirtio Panfaq<'e Coli": anre pollnin Phillppenfe>, & an e mortem Augufti 1.

Ivi. Quod quarnvis. authon dicatur caiKelirnt^

Bon fuiffe tarnen

ecclipfes tales,quab s Lu- najnrerpofitu nobis neceflario adparent, do-

cuerunt me Voll, de na tal i jefi Chnfd, & ad bdebium incomparabdis Scaliger. Sed iiipri-

®J*ttemorabile eß

animadverfara iu Sole ^per

B } ©cti"

at

ocHdmim

nigricitantem maculam, anno (alutii

DCCCVII Aimoinotefte, qui Merctirii inter-

ven-u

adpartnile talem,falio exiftimavir. Iffe

qifoune d>es feptendecim obfcuros, laborante

Sele

fub Conitanrino imperatore, illo. qui

matris excxcatus elt, nr tradir Zonaras, tomo Hl, annaiium. Solem denique, imperante Ju» I

ftiniano, annum integrum fubobfcurtim quid-

dam & langvidum luxjiTe, ^ut Cedrenns refert:

Cnjiis verba

quoniam infignia funr, hic adpo-

nr-ro

,eoquemagis,quod viri clariflimi,Xdan*

der & iVldapertius, cui hxc triapofteriora ev empla debere me profiteor,in iliorum inter*j

firetanone

patilum

diifentianr.

Sunt

anremhxc:

I.» «a»®-» toaxrt^ Y, <n\Y,vvi, xKixvut W

»iyfitiv a7nx*^, tb¥ fvieu/rdy

<Bn 1SK&5*'

2 cKbeimvTt iunj. quae ita inrerpretatiir Mala

peruus,in pratfationead fiderafua Auftfiaca.

Sol (ftiut & Luna) ftne rudfis Jplendoiem offu/cabut,

lo-o anno plerumque deficienti ftmilu. QuatnviSj

valde

iit OmileJaboreni illum Solis redun*

daiTe

in Lunam, non tamen video, qui 'b

lud

ipfis Cedreni verb s exfctupi poilit- T(

vxartf>,vereorurtinquamita fignificei, nili ad-

jecta forte copula. Sed moverit, fine dubio, di>

fth téito Malapertium.Majori itaq; fide vertifle

viderur Xylander, Solemjn/Iar Lund, latigvidiori

fufijfe lumtne. In lucidiifima Veneris ftella, nan

rar ex Varrone Auguftinus bb: xxi. civitat.

Dei cap, vi 11, tempore Ogygis, tantum porten- _tunt

*1

utii extitijje, ut mutaret magnitudinem, figur am ^,

er. mfum: hoc fe ait Varro accepifle ab Adrafto

[fle Cyziceno Sc Dione Neapolitano Matbema-

nte ,1C'S. Fa&um idem fuperior» feculo.ad ftupo-

iflu remusque fpe&antium, in eodem Pidere , teltis

mo e't pratclarus ille Verulämius» in defcriptione Ju. I glcbi intelle&ualis: qui ipfe fatetiir, non lumen

iid. iolum, (ed madam ipfam ac {ubitawiamlabo-

raffe videri fibi. Addam untim

prodere Ari»

(torelem lib. i. Meteor: ubi decometis agit.

Nnam ftellarum

quae (unr in femore canicul« ⁹

l"o tempore vifam exiguam circuroferre co-

ttiam, & vibralTe ex improvifo intuenti i cum

tamensevum noftrnm

quamvis vel centies (it

oculatius. _quam illud Ariilotelis,animadvertat

n"l!am. Haec talia quidna arguant,nemini judi-

Cat» difficile e(t, nifi illi, qui»ut aliornm opini-

onibus ferviat, judicandi poteftate feipfum fpoüavit. _Neque ed, ut intermedium» quod vi- iuspermeat,alicujus vitii fufpe&umhabeatur»

&tot fpedantium oculis credatur impoluifife»

Oir enim ae»- tam malignas fuerit uni a *ro, ut

Jli.foli _uiis faciem (uam inviderit, reliqua omnia

figuris, (ua fpecie, bona fide> transmiferit»

Tranfeo jam ad argumentum aliud ^, quod

n°n tam (ides hiftoriae, quam quotidiana fubmi-

ßifttat contemplatio. Sarpe mecum miratns

Iwm, qui fieri poilit» ut aliqui credant, illum ig-

n®ni»qui in Sole eft» cum apud nos > quibtis

adeo elt longinquus, tam efficaxfit» tot altera*

B ₄ tioaei

H

f idnes inducat, tanros ciat motu?; in pa ipfy

cui inhaeret, materia, & in iilis corporib"S,qui»

bus lucem miniftrat ac calorem, plane oiiofum

efle. SIcio di xiiTe multos, non efle Solem igni*

tum corpus; non (ubjecfciye fed eminenter, ut

Joquunrur, di vi cujusdam occnlt* vir¬

tuos calefacere. Ego autpm, qui ejusmodi my.leriis nondum maturus fnm, non poffuro

aliter _{quam rnv a-xxtpkv}

ckxQhv Aiyetv. Si id quo^

lucrt^quodurit & comburit quandoque» non

jgnitum elt

tum certe quid fit. pemo dicere,

tiemp cogitare pqteft. Nec tam illud videtut quarrendum Tofiicite> _{wnde par} materia ranto tamque diuturno incendio, unde alimenta!

profpexitepimid, qui o.mnia, Dens. Si fitri

rcv

op<

ign

qu; pr<

ert

polier, _{tur, ubi} ut quis in aliquo mundi angulo verfare»

perfpicere opp'me poflet, _quamarn fit Soliagendi ^{vis in} noftrum hunc orbem: ut fcili- cetextequ^r, exficcet ac didolvat _corpora >ut in fubtiles _vapores diducat, & quafi vnv*i fa A«or(tv(ucmellitiffimum AngcreontemimiterO

nefcjret _{autem, nec} animadverteret, quB 'c£e rurfum _cpgantur ifthacc omnia, Sc uniantur

cum toto (uo, ac admirando quodam circulo

illuc relabantur, unde pullularintiexiftimo

re» ut arqj die miraretur, cur non dudum exhati*

fta maria

reliqua _corpora

exfufito omni hu*

ir.ore, in ten» itlimos c;neres ddapfafint. Ita&

nos, licet ignoremtis, _{qua ratione Soli} vel prilb*

m nuirimenurcdeant .vd aova fvccrefcauf»

HOB qu CO

k

au

ha N Pt n

&

flon inficiari tarnen neceffiim habeimis, Splern if

revera ardere, cum nihil fit, quod omnes Solis

operationes tam exprimat de imicetur quam

ignis.

Rem hanc unice confirmant macul* Solares,

quarum fama nefcio potentiusne hominum provocavefit admirationem, an emendaverit

errorem. Imperare mihi aliter non ppiium,

quam ut credam id, quod credideruntqui eas

confpexerunr primi ^> Galilse us de Scheinerus,

pofteos, _pars Mathematicorirm multo _pra:»

ftantiflima, multo naaxtma: efie videlicet _eas, continuas partes fuperficiei Solaris, ^{aut ex-} balationes _corpori Solari faltem cqntiguas«

Natn Kircheri ebuliitiones, de flammarum e

profundis quorundara canalium vortjcibui tjacnlationes, _{& quas} in Mundo fuo fubterraneo

alibi fupponit, nimium ^a coa jedura trahere

®ihi videntur. Quidquid fit

extra omqe du#

hi»mmanetilltid

eile aliquid jn Sole, quod alteretur, quod magis vel minus ignefeat, vcl quale _mepnque demum mutationem fentiar.

Qü» maculas illas efle fidera, feu _magnam fa#

tellitum _{vim erranrium circa Solem. atbirrati}

I"nt» ut fadum

Sch^rlaeq ^, Malapertio de Tardeo, _{utctinque ratienibus opticis fentea-}

tlam fuam iogeniofe tueantur

tot tarnen fe in#

V°1 _viint

difficultatibus, ^ut etiarneornm, qui

paxi®ecredulifunti vix impetrent affenfum.

•

rl®unj, _{Corpora Soli tam vicina, quippe qua}

B _$ omni

16

omnicareant parall ^ax i, ignem non conciperei

hand paulo magis mirtim ert:, quam Solem ipfum igni (no fufficere. Deinde fingantur illa

fidera quantumuis numerofa» fingantur quan-

tumvis

quod tarnen prarter omoera

analogiam fit, & fine lege buc illnc temere dis*

currencia: quo pado tandem demonftrari pote*

rit, quomodo illoru difcurfu, occur.fu &conjun<

öione

creentur macujae, quarum fig'ira multiplex,irregularis &inconftans fitjquaru ma¬

gni t ndocrefcar Ädecrefcarjquge mometo nafcä*

tur.momenro pereant,qusc nunc durent diutiu»,

nunc breviusi _quae colore mutent, fiantqj inferc

dum

ca?ru!eis lucida?,interdum e lucidis cceru- le«:ut omnia h<rc,in Rofa VrGna.notavit Schei#

nerus »tantaquidem diligentia.tantoqifucceiTii»

tit C^rte(ins &Jdevelius infe fateantur, ml fieri

potuifTe exadiiis : qs o pado, fnquam, demon¬

ftrari poterir, nifi ^ienfibus ac ipfi intelledui vis

inferatur? Porro,cum oporteat, tot palantia cr*

ca Sole corpufcula, alrquando eriam exrra illiuS marginem. obvia conjungi in aliqua copia,dC

lumen adfufum remittere i cur tarnen id nun- quam contingitf Narrat, prscterea, RiccioluSi

vifum aliquoties orbum maculis Solem , idque

nec ftato tempore, nec ftatis vicibus ^j ubi ergo

tum dicemus,vel rtatiouem habuifle.vel exulaife

planeras illot ? Claritis itaq ie eftipfo Sole, non

eiicaliquid extra*S"oIem opaci.cupis intetig#11'

macularum illarum aobis éveniaat adparentigj

*7

»«• MiainfaSoKs fubftantiaea« gigni. Delib»

,em rent eruaiti, annon exinde, quod obfervatum

dk litafide dignis, quo pauciores Sol oftenderit

,an' maculas, eo majorem xüum

quo plures, eo intentius frigus ^ext tiUe,conjici poflit vetifimi-

liter,Solarem ignem in quibusdam partibus re- mittiinterdutnaut, prorlusdefinere, in quibus¬

dam intendi, magisque effervefcere : & illic

quidem maculas

hic faculas adparere. Nam

eru&atas

Sole quasdam quali fuligines tam diu pofle iirtanti ardoris vicinia, inftar niibium, conliftere, mihiquidem creditu difficilius elt}

prarfertim cum videam non deeffe,qiii ne inLu-

na quidem cenfeant vapores aliquos eum in mo«

dura condenfari polTe.quo apud nos condenlaa-

tur, quod Sol; propior fir. Sive hoc, five illi»d

cenfeatur credibilius»acqne tamen noftrx opi-

n'oni ,de mutatione coeleftium, confirmands#

Sobres macula: inferviunr.

Jam ^eorum, qua: jpfi Soli videmus conringe-

re_>

reli _]ua aftra facere immunia

religio föret.

Graviffimi quique aftronomi crediderunt, mag¬

ern ßellis fixis elfe cum Sole noftrn rnn^eni- cntiam; Iraque quis aufit prrfra&e negare, in

«jTgiiogMe vaftat fieri mnrarion^

quamvis/

nobis nulla earun» adpareant indicia? Facit

enimimmenfa diftanria, ut vifu noftro etiam

telescopiis armato, nihil eorum, praeter folarn 1

lucem, poflinws contemplari. Planetas proba- vimusfupra, Solariluce perfnndi ^acque ac rel-

lurem.

i

Inretn. Cum autem lud indivifus comes Cucfy y Ipf _? imo, ut quibiisdam placet, cum lucc _{prof- ^}

fus «dem videatur: frigidutn eft arbirrari, Solera

_g.

irricum illis prsltare officium

& vim fram fine _^ rffe$u porrigere. Adverfatur illud expericn-

tj#,qu* cum docuit, planetas fros exfudare va- pores, eo ipfodocuit quoque, Solem etiam illic

non nibilagere. Errantes ftelias omnes afnio<

fphaeris fris circumdari, ut jam oblervationes

alias prsereream

videor mihi ex quQtjdiano in-

tuicu colligere polfe. Nam cum alienum hauffi

ant lumen

idque cx fonte uno, diverfis ramen illud tin&um coloribus ad nos remitcanu fieri

aliter non poteft, quam ut circa eos ffrant et-

haiatione$,quasdum _{ingreditur &} transrnhffi lux, pro varia illarum in (ingulis cqnftitutione, alioarquealiocoloreadficiturj nectam ipfaad*

ficitur, quam colorum imagines ad nos defert»

Id contingereluci in noftro quoque aereinemQ eftqui ignorar.Nonelt igitur dubitandum, par¬

tes corporum coeleltium varie tränsrautari > &

magis fortallis»quam fciri a nqbis vel dici que-

ar. fdqtie vel ex his foüs, quar jam di&a Tunt, (peroabunde conftare pofle. PolTent addi plu*

ra,urpo?e tot comerarum, tot novorum fiderum phaenoinena, nifignarus eifern, reperiri muhos,

qui ea non ram de ^novo generari, quam octilis

morraluim es improvifo lifti arbitrentur.lta ]«c

jam ad partis advcrf* rationespcrpcndendas

tränkend«.

Ar-

(Ire$ _folent Argumenta, qtiae pro contraria fententia

adferri

invalida & incerta pleraque

lolera ^01* Qüa'e Mud»ideo nihil pati poffe ccsle*

i

(ine ^la niotus illoruin ^tam coriftans fir, uc

nullaunquam ejus fiat i itermiflio. Verum qu»

ratioadferri pötelfc, cur jilud plus babeaf »nte#

griratis, qttod conltanter movéuir _^quam qtio-4 conllanter qmefeit ? Vrriusqtté, qua mutario#

nes» paf conditio eft. Nequedicimu> ^tota fide#

rafiibindénafciatqueinterire ⁱ ficutinec Orbis

terr«; fed eä tantum, quaedresi corpora lüa ftineofum atmosphxris verfämiir, mutatio- nibus _variis obnoxia eile. conftanter aßevera#

wus, Inquirendum etiam» an nön aptid nos quoque fint atiqiia

qua! certo & xquali gaude-

ant motu

qu* tarnen alcerationis non funt im«

jpunia. Ejus naturx videntur efle Magnes, Je $

langes in corporibus ariiinantitim, qux, cum

corniptibiha fint, rhöttti tarnen tequabtli ido#

neareper\untur. Quid ? qtiod ^rootus ipfe noii Rantum non irripediat alterationes, verum po- tm$ promoveat, Je ut perficiantur faciat. Qu»

Qcniqj vis hu jus argittneoti fbrer, ft qtiis mot»m terr«, cum melioribus hujus sevi Mathematicis^

adferere audere: * ponit adverfa fententia profiiodamento _{quietem tetr«,} de qua tarnen

Jot °|*ni magni faptenti« confuiti.tot noftro jevo

»otiiines minime väni dubitarunt ?

^

Nec ^tam irivi£ta ratio mihi videtur, quam inärenant prodncit döftillimus Petitus, in exer-

töUtioflibus _{fuis de natura} ignis & lucis, Ait

JO

nimirum neceflom efle, ut fic aliqucd ct£p«i*

ortus atque inrerituj expers j nec pofTe id, quodutcre reliqua ^mutat ac rnrrnmpiy t ffli* ipfnm muta-tasPa

bile & corrupnEtile. Addit quogtie, hane ratio- ProPa

nem quondam Rom* fuiff«,a Julio Carfare La-llaaci

gal'a in do&orum ^cascu propobtam» eaque roo-natur

tum ipfum Galilsum, qoi tum adefler, vidas jjam

dediffe _manus» & in ejus fentenciam conceffiffe.

Mihi equidem ^, utfimplicitereloquarquid fen* t'on<

tiam, tann non videtur, ut quemquam, qui vel

mediocriter fapiat, movere vaJeat, nednm ut cam

feduxerit Galilseum, tam emunétae naris hörni'

nein. Probandum enim primum erat, neceffuro

efle dari ia univerfo aiiquod corpus proffusiffl'

mutabile& incorrupribile;probandu deinde.cur

omnia quae in ccelo funt,efle debeant ejusroodi.

Probaudu denique» eas virtutesatq; a&ioneSj

qu* ab aftris emanant, oon poffe ^e ma¬

teria corruptibili proficifci: quod nunqua > crc do^btinebitur.Etiam res guaedam terceftresad'

ption

mirandaprorftis pollent efficacia.an ergo corru-

ombus ideo minus obnoxf* fimrprir jamnihil

dTcärn de ed,qtTodoh lervariiit Mathematiciel

librationibus Lun*,rerram vi quada magnetica pollere, qua Lunam centro fuo faciat obnoxiaffi-'

quam mulii funr parcicularia, quae, inrrafph*'

rama&ivitatis (u*. ob'edta alia varie adficiant#

nec minns tamen ipfa aiiunde addcianrtir ? If*'

que rantum abeft, ut credam« Corpora ccelc-

ftiaideo incorrup.ibilu efle, quod c®rrup"®'

QUffi

I

11 irpmftum>aPu^ ^nos ^!int' ctuf* fint & orfgo;

qu0dberedarn potius, nifi ipfa illorum materia mu iura-raspateretur alterationes, nihil ad nos inde

atio- Propagari poffet, quo noftra alteraremur. ( I.

La- Ifaacus Voflius ,in appendice ad scriptum de.

roo„

natura lucis. contendit dari aliquam (ubftan-

iéhs l'am» q»« quarovis totum impleat Ä perva#

fiffe, datmundum, potiilimam tarnen fedem & ßa-

fen. tionem habeat ⁱⁿ SolejdTe eam perennem ,in#

ivel finitam, incorruptibilem & quar addit plura ⁵

n

ut «ameflevelut (piritum mundi »qui omniamo#

Jini' Veat» informet,animet: nec tarnen negat ille, ip-

fiini materiam Solis mutabilem efle & corrup#

im* hbilem, ^verum noninillo modo fcripto,fed

,Cur edam alibi id affirmat ac probat. DilTeri de illa

odi. v'tfute folis hac occafione plHribus poffet: (ed

nes, Per tempus & inffirutum, ^non licet m>hi jam

na. <fie prolixiori: itaque propero ad differtatiotus/

:x& D°^r« _{Caput ultimum,}

ad'

ru- C ^{A P.} V.

*6il

•

i Inquibw convemre cum terreßribut

ia cwleßia diet pofint ^> in auibus dif*

1Z' fem. '

it» C X iis, _quat ha&enus difputata funt, jtidi#

ra-

^cari poteß, quamvis in omnib »s fere uje- lc'[

jllnudpareat ^terris ditlenraneum.aleius tamen

»«utauti _occurrere multa» ^m quibus apertc

i«n-

S1

converiiiint, nec efle nacuram adeo fui diflljioi lem, ut non aliquam in ccelefiibus imagine® Äön t oftendat eorum, quacapud nos funt 6c fiunt. f'bus

fi non ömnitim _j fairen! plurimoritrö. Itaque jubea

fctiamnurii non defnnt, ^a cardinalis Nicolai ^msna Cnfarii fenténtiä baud multtim abhörrentes, qui fingula mundi ^magna corpöra, eflé qua!

(ingutas ^{térras j} aufus eft ftatuere. JEquidem fr,

teorjillum futiimi ingenii virum,quousq;tandeni

bumanum actimeh in hac forte penetrarc

poréft ⁱ éö ratidcinando éffe progreflimv,

nefcio ramen i numne ultra _quam par eil, in quibusdam frena cönje&uris fuis laxavérit. De Sole, in Iibris

qnos dedö&ä igncirähtia fcrip-

fir, ira ioquitur »quajfiis nihil aliud fit »quam al<

tera qüxdam! tellus, fuö aeré» ftiaque fpham

elemerirari, ignéa videlicet, circumvellita;

quie hobis quidem fpiendeat^ tuis aurém incolii

non »teiii. Quae ejufmodi pirofe&o funt» ut mi'

rum fit» fi ipfe fibi in iis {atistecefiti iraqueopc-

ix prétiumeft ^con (iderare, quam fieri poreft«

circumfpedé, in quibtis ctirö con venire reliqu^

znundi roembra ciitn noftrd hocdömiciIid,iri qttibus item veré differfe i dici pöffint.

Primüiri quideni id vidétur iridubiiim i g'ö'

bos raundarids orhnés éx folidis corporibiri

& fluidis efle cohflatos

narii cum iti comp ratumfic» ut utraque h«c mutua mtftiorie in*

digeant, neque alterum find alterd cdnfifteH'

icia sc permanentem formam habere '

;rncm Hötiéfl ^ut fuspicemur, aliam cceleßibut corpo- iunt» fibus a natura poficam effe legem ^{, cum} id null»

aqtie jiibcat ratio, imo ipfa contra fuadeant Phcenö-

colai Superficiem Lunarem alibi fortius, alibi

itesy debilius lumen Solis ad nos refleétere, ^antea quafij monuimus. Inde haud inepte collegerunt Ma*

n

fr, thetnatici, partes fidcris__Quasdam fluidiortt.»

dem quasdam iolidiores pfle; & hinc quidem ad-

-rare

vcntitiam lucem, ob afperitatem partium & in- finitaminclinationum varietarem, abundantius*

iftinc _aute» ob planitiem polita quafi fiiperficieti

ac

djflufam SEqualitatem,parcius n'obis adfluere.

Rim toram ingeniofe demonftrarunt cum plu*

resalii _,tum inprimis Galilastts in dialogts fuis^

k 'o Selenographia Hevelius. Nec fuis de*

ftituuntur reliqui planet» plerique maculis, &

absqug eo foret, prorocari tarnen ad analogi¬

am hic optimo jure poffec. Anvero fluida illa ^>

falida materia

qu« orbes cceleftes confti- tllit,fit omnium earundem qualitatum, atquet ea.qujß in terris, id affirmare, vereor ut fit te# )

®erarium, & a vero longe alienum, Itaque catiteagcipienduseft Kircherusin dialogis de

°pificio raund«, quos Iter exßaticum infcribit,

cum fingulis planetis,pro ratione influjtuum, fu#

materiem afcribit & facietn. Ipfseenim tH

derum _infiuenti* nobis explorat* non fiunt»

-! Wulto minus conftitutio a c qualitas materiel#

i

a n,na Kirchero geous fcriptionis , quo ul

fri wl

idiplum videbatur permittere,

€ ■

14

Absquc hxfitationc quoque videtur dici poile ^, partes cieleltii.m rnrpnr.tm tpntlw ad

centrum fm totius;indeque effe^quod cum raul#

ta in illis diflolvaatur & exyggnenfnr. nihil ta- tneniilis _pereat.

Jure quoque rejicienda illorum fententia»

qui fiderum fuperficiem nihil habere afperita*

feruni fibi, Primum empeftiva ilthac lasvita«

teTua efficiunt, _qnantum in iis eft , ut planetas j

qui abunde Incent, fubducanc mundo

& ocu*

Iis morcalium denegent videndos. Ex fingtili»

cnim illorum pua&is, non nifiad deternainatoi dngulos, regereretur lumen, quod nobi$,obnw

miam diftantia

fieret prorfnsinvifibilejUtin'

dubiratis rationibus docent optici.Deinde arro<

ganter nimis,ne quid dicam gravius > afpernan-

tur tot diligentiilimas obfervationes, de umbris

montium lunarium, _{quas cum} ahi,rum imprifflil

Hevelius, in prarclara Selenographia fua> tom municavitorbi. Mira funt, quaede altitudine

montium lunarium docent Aftronomi

Afi

nihil menfiira illorum aberravit> fatendum uti-

que eft, quantum mole Lunam Tellus exfupe*

rat) tantum eam celfitudine montium Lonarce-

dere. traque mulrum ab erud/tis laboratur io

éo,urinter Lunae Terraeq» éxftantias, «qua in#

vematur proportio.

Nullo eriam periculo flatuemus Sc illudj

coeleftia circa fuos polos fufpenfa elfe»

sr

fcpleraque» prxterquam cpiod fnos circiilos

peragant maxi mos, in fe etiam fupra fnos axes convcrti: Lunam hic excipitnus

cujus nullana ejusmodi circumgyratjonem ette

macnlarum

fitus

edov.er. Sola qtixdam Oftillatio in limbis ejus ab Aftronomis, beneficiq admiran- diillius tubi opticijObfervata ett. Necalia for-

taffis ratio ett comitum Iovialium, & Lunse Sa- turniae, quam, ante annos non ita mulros

de-

texit orbi, vir fummns, Chriftianus Hugenius.

Solem autem moveri circa iiuim _axecn, jam din

dt, ex quo prxftantiflimi quique Mathematici»

intuitu macularum, qiiae in eo hxrenc paulo diutius, minime,' ut videtur, vane conjecerunt.

Jovem, Venerem. Martern ^eo modo rotari,

^uodiximus, confirmant oblervationes plnri- tt*,nuperinGallia, Anglia& Italia habit*,

quasbreviter nobii enarrant eruditornm ephe-

Nerides. De Mercurio ac Saturno nihil, quod

^iam.adhuc exploratum ett, nifi quod analogia, quadam vi eo nos inclinct, ut non modo

flonhisjfed ne fideribus quidem fixis talem mo#

tam deeflb, ultro fufpicemur.

Eifficilils proeul dubio perfuadebitur, Plane¬

tas fuis diftingviZonis,iis prxiertim.qui fenfuu Niciometiuntur oraniajillud tame non poteft

nÖefle verilhrau.Qtiippe cum in eonfeflo aptid

®®nesfit jimmania illa corpora globofa ette, Weoque ad fuos polos declivia, ineptum ettet SPioari, illa omni litt parte calorem radios

^—

C * Soli