• No results found

DISSERTATIO PHILOSOPHICA ;

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "DISSERTATIO PHILOSOPHICA ;"

Copied!
24
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D. B.

DISSERTATIO PHILOSOPHICA ;

JURAMENTIS

RELIGIONIS,

Quam

EX CONSENSU AMPLSENATUS. PHILOSOPH.

IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,

SUB PRÄS1DIO,

VlRI AMT LISSIMI atque CELEBERRIMI

mag. LAURENT!!

DAHLMAN, ..

Moral, et Polit. PROFESS. Reg. et Ord„

pro gradu,

Pubiaco Examini Modeste Suejicit,

ERICUS NORBERG, EriciFil. -

WESZMANlVÜS.

INAÜDIT.CAR-MA.J. DIE ./// JüNir,

ANNI MDCCLIE

Η. A„ M. S.

HOL MIM,

Typis Laurentxi Saivu;

(2)

S:^E. R:v£. M:tx5.

ΜΛΟΝΛ: FIDEI VIRO,

PerillustrI atque Generösissimo,

BARON! ac DOMINO

D:No FRIDERICO FRESENDORF,

PROViNCIALI GUBERNATORi per Westm. Praecel-

lentissimo. Sideris Arctoi EQUiTi a c COM-

MENDATORI longe Splendidissimo*

MJEQENATI SV Μ MO.

Ifr ffl longinquo, Mj£«enas Summe, tion arces-

fendse funt rafiones

,

quae me addiixerunt, ut,de Perillustri Nomine Tuo, decus &

au&oritatem lucubrationibus hifee Acade-

% 'jp® § micis conciliare iuftineam. Tantaenim No-

minis Tuieft celebritas, tantus Te circumilat virtu-

tum chorus, gloria tanh, ut om η es, Te intuentes, in

Tui amorem pariter atque admirationem inflammes, to-

tosque rapias. Nec ignarus fum ego illius ielicitatis,

qua

(3)

S:yE. R:^£, M:TIS.

MAGN^E FIDEI VIRO

Reverendissimo PATRI a c DOMINO

D:no s A Μ U Ε L I

TROILIO,

S. S. Theol, DQCTGRI Celeberrtmo,

Dioeceseos Ar-os i ens s Ε ΡIS C ΟΡΟ, Consistorii

ibidem PR/ESI Dl, et Gymnasii Scholarumque JE Ρ Μ O RO Gravissimo, Adcuratissmo»

Μ /EC ENAT I ΜΑΧΙΜΟ.

gpEfcio, an majus folatium Dioecefi Arofienfi,

öbitum Magni Sni Antistitis Idgenri, af-

^err' p°t«ciic, quam quod Te, tot men- St tis inclutum, Ducem & Pnefulem ejus loco

ha&a fit. Noriint enim omnes,qiiantaTua

fint in rem literariam merita- fumma & maxima. No-

runt,qu-antis polleas ingen i i judiciique dotibus, & prreia-

giunt ihde, fulcrum a&qne rraefidium ver χ nofirae

firmiifimnm. De tantö itaque

}:( χ Tu-

religioni

-o

acqeffimim

(4)

qua Weit man nia η offra, iirbes omnes, om nes ciVes, furha

Tua, ne dicam rara, pru de η tia, cura St labore din Γ¬

η q pcrfrauntur ac noöurno. Hr c univerfa & fingula bo-

ni, quotquot demum Tunt, mecuni admirantur, &

certatim quafi percelebrant. Äd me vem q nod' attinet, graviori de caufla, arrrmus fammo in Te, Mrcr.nas Magne, venerationis ac pietatis cultu effervefcit; Be¬

nignior enim fors nie in Dornum Tuam Nobilissimam

receptum voluit, tibi ^ Tua in me gratia,& tenerioris

adfecfus exftitere documenta exipeftatione et voto longe

majora«, Absque adulationis metu itaqiie fumma ornnia

de Te prrdieare puffern, flnguli enim dies, qnos fub

Tuo Patrocinio vivere mihi eontigir, novam laudum

Tuariim mäter i em iubm in i drar un t; (ed bis pércenieu-

dis quia vix iufficiunt vires mer, conticefcam potius.&

Timanteo heic utar pingendi artifieio, ea velo obvolu-

turus, qur diei nequeunt. Permitte t a men, Malcenas

Optime, fuppiex contendo, tit, in tefleram venerabun-

<ür mer, erga Te, mentis, tina cum devotriUma gratia-

rum a&ione, ante limina Tua tenue deponere aufira

hoc munuiciiium, idque, pro more Tuo, hoc t fl per¬

benigne, fufcipias. Deus impleat vota, qur, nullo non tempore, pro perenniTuo, Tuorumque fiore ac felici-

tate, nuncupabo. Vi vas Regi diu fofpes. Vivas Patrir;

Vivas denique infigne gentis Tur decus; Etferoveni-

at tri dis illa&nigerrmio calculo notanda dies, qua tan-

tum Virum, omnibusqoe numeris abfblutum, fibi ere-

pturn plangant omnes & fingulL

Perillvstris atque Generosissimi NOMINIS TUI

Cultor (Tcvotiifirnus

ERIC US NORBERG.

(5)

χ

Tutore 8ζ Epifcopo, ad planfus usgue, jure fibi gra- tulantur iacri Ccetus per weftnianriiarn 8z Dalekarliam.

Nec vero illi ioli, fed quotquot Tui quoque fumyfus

erimusqiie Mufis Upfafe Ii tan tes, Te venerabundi ex-

cipimus, füfpicimus. Ne igitur mireris, M^cenas Maxime, me,nemini in Te colendo fecunduπι, inßgnem Jaeejtiam, fimal 8z animi obfequium ptetntemque erga Te teftificandi occafionem arripere, 8z exile hoc fpeci-

xnen Acadcnucum Tibi iäcratum velle. Serena fron¬

te id contuearis, M^cenas Optime, 8z fortunam meam

propiori T ute Tutete commendatam habeas. Deus Te fervet quam dititiffime,& cunÄa proipere ae feiiciter Ti¬

bi evenire jubeat. Sic Eccleifa Dei, Patria chariffnna,

atque FamiÜa Tua Nobiliffinia habe bunt; conimo dum 8z foladum eerriifimum, maximum»

Revsrendissimi NOMINIS Ttft,

Guftor (TevotiiTimus

ERIC US Ν ORBER g.

(6)

Domino Auctori.

EX ne, eo contigit tempore, quo conivetudo, familiarior ex jucunda mihi Tecum, Tua converfatione Mi Domi¬

&fideli infprinatione tantäm eepi voluptatem, utilitatem tan-

tam, ut ejus memoriam non racile ulla obliteratura fit £tas.

Cum igitur eruditionis Tuae fpecimen alterum orbi litcra-

to exhibere paras , inter tot applaudeniium conccn-

tus, ego quoque, pro mea in Te amicitia , non poiFum

non gratulabundus adeffe , & meum teilari animi gau-

dium, verbis licet paucioribus, mentis tarnen adfetfcu lo- cupletiflimo. Maturior atns, maturiora dabit, &: vota ardentiora

fupplebunt,quidquid inTuis laudibus prsdicandis defecerit;

cedant Tibi omnia ex voto, & prcemia Labor um reportes uber-

rjma. Sic vovere voluit

Tui amnntiflimus FR. FRIESEN DORFF.

Monsieur.

Le quelquetems moins, que je doive de mon au education foin, que & Vous de mes prenés de puis etudes, eft

de vous entemoigner, en toutes occafions, ma plus vive

reconnoiilance, La nouvelle préuve, que Vous venés de

donner de votre erudition m' en fournit une d' autafit plus agreable, qu'enVous felicitant, comme jelefais, Monfiéur,

de tout mon ccuur, de Γ honneur, que Votre favoir Vous fait;

j' ai la fatisfaetion de Vous renouveller les plus fortes aflu-

rances du plaifir & de la docilité, avec laquelle je tacherai de

profiter de Tos inftructions, tout comme du parfait attache-

ment, avec le quel je fais profefTion d' etre MONSIEUR

Votre treshuttible &trcs obliré fcrvrteur

G. D. FRIESENDORFF.

(7)

J. Ν. J.

·§. I.

Ulfum fcre vincuUim ad firmandam ii- dem

,

Jurcjurando, arélius däri, &

nos ftatuimus, & fe re omncs conlen- tiunt Phiioiöphi*, Ka enim c ii natura depravsti hominum iiafcis, ui niinio-

ίϋί comrnodi iiudio, aiiisque nocmdi cupidine capti datain fidem hand inte¬

gram i er ven t; icd fccdo & dciicfi.ihfii

mendacio jnquinari patiantur, parum iolliciti dc pra-cc-

pto illo juris Naturalis: Standurn ejfe pymnßii, datamquc fidcm funfle jcrvandam. Quod quum ita fir, & a tramite ju- ftjri« ita defledant homines, fe nnituo fraudent atque a priiea (ide ac veritate iiumane quaiitum recedant, unde alter alterius nudis promiflionibus & a&ertiohibns crcdere hand pefilit; ncceifarium utiquc fuit, ut vinculo areliort confrrmentur, quo j-ncndacium £c perfidia, quantum fieri potent, tollatur. Et ubi>quado>;ttdiushoc viqcüitmi? ubi fir-

A luior

(8)

% «&)<*(?$>

niior hac copula, ad alliciendam, qux }ure clcbetur, veri-

tatem, (Sc fidem adftringendam, invenienda? Meo quidein judicio, nc quiequani aliud hüte rei, Jurejurandö, aptius concipi poteil: Hocenim, cum fit adfimatio religipfa, qua Divinum in nys dep&fcimus vindiftétM, nift verum dicamus, auf

.promij/a fervemus, non potert non aßerfcionibüs maximum

adderc poiidus. Nam quemadmodum in ipfb juris juran- diadu, perfeeiiones Di vins- ocidis juraotiuni obverian-

tur, & v.ivida fit repradcirtatio iummr Numinis, utpotequi

in t i mos c or φ um noftrorum recejTus üb i cxplcratos habet, adeoque jurantium fraudem, ii fal lere forte audeant, in- tefligit, 6c tan t a ioiuper potentia gatidet, ut impune

cum irritari, haud tacile fibi pcrfiuadere pofiint; nemo

tarn impius cenfendus cd, quin ex confideratione juilitix,

(Sc rigidae v indi dias Divinar, motivum ad promtiTa iervan-

da inde iumat fortißrmum, (Sc animus ipfius fortifiime

commoveatur, adeaipfa fancle cufiodrenda, qua: jurato promiiit. Hinc tufo nos inferre poffe nrbitramur, Jura-

nienta efle vera & efficaciffima renredia, quibus fides «Sc promiifa ßrmiora reddan t u-f inter homines, (Sc robur aclio-

nibus noftris, nec non pra'cepto Naturair, de mcndacio cvitaud'o, paeiisque ftandjs, acccdere haud Icviflimum.

Nec ob hat, quod probi iine juramento fidem iliibatam iervent; & perfricla frontis homines eandem, juratam li¬

cet, quam iapiilime iallant atque ptrjurium committant.

Nam quod ad prius attrnet, cum ca fit inteile&us hurnani imbecillitas, ut intima mentis perferutari nequeat, nec

quis certo fcircpoiTit, an alter ita animatus fit, ut, quod promilerit, implere ferio veiit; ita pacilccntium alteri vj-

tio non verteil dum eft, ii, pro pradenti hominum fiatu,

illum ad pneftandum juramentum adegerit. Quod vero

apud Malevolos exaaa fides neque jnramento obtineri potefi, id non tarn jurijurando, quam jnrnniium nc-

quitia: adicribeiidum cft. Nam licet protervi captivi vin-

(9)

Oi? ) ° C ?$> 9

cula, eadcmque ferrca, quibus tcncntur^ interdum rum pant 6c auhigiant, milla tamcn capropter valet conctu-

deridi ratio, vinculPruin fcrreorum, acl captivos com-

pciccndos, utilitafceiu ciTc nullam (a), Hilce jam ritc re-

dteque peniitatis, irfum juramentorum licitum, atquc in repubÜca, cujusniultum intereß, utpromiflis & dicli's con-

ftctfides, maximc nccetlarium eile, afiirmare iiulli dti-

bitamtis; Etquidem, quod Impcrans, cx obligationc fe- Ücitatis civilis procuraudat, jus habeat ca exigendi circa negotia civitatis. Cum vero ad felicitatem hane obtincn- dani uon minimum adferat momenti religio, hujus fi-

mul ratio ipfi habenda eil, ut ab ca quoque mendacia ac errpres quovis modo climincntur ac arccantur. Hinc iti- dem haUd difHcili opera cvincitur , Principi jus etjani

competerc Jura men ta expoliulandi in negotio religionis,

utpote quibus, & ejus finccritati accöhffantiac pro tuturo tempore, 6c reipuhlicx iecuritati optinie coniulitur ac

prolpiciiur. Circa hoc argumentum prsiens noilra veria- bitur opera, quod li Tuo deiidcrio B. L. minus Iiac in re fatisfécerimus,. id vel ingenio meo, non latis iuba&o,

vel rei gravi t it i adtrtbuns, quippe in cujus moralitntc de-

nionftranda, eruditione conlpicui in diverliiTima tenduntf

initiorcm itaque Tuam ccniuraiu perofficioie expetimus,

6c ccrto nobis poUicemur,

§,2.

De morali vero Juramenforum Religionis confideratio-

ne a&uri, pauca de originc hujus juramenti, luceni icquenti- bus, utfperamus, fcencraturn, pracmittereecceiTeduximus.

PnmirivieEcckiia: jusjurandum hocignotnm fuifle,-convin- cimt nos corum temporum monument^ Qucmadmodum.

cnim hujus ztatis ca erat integritas,ut eandidepromiffis ha-

Λ 2

rent,

(a) Confr. Ghwu tJsiciph Moral. 272,

(10)

4 *éi ) ° c &

ient, ita oninem iiflim jurisjurandt tanquam minus neces- farium judicantes ab eo abRinuere. Qui tarnen privilegi¬

um iocietatis EccleliaRicac impetrare volebant, Iibellos of- ferre, atque in iis (fonfcflioncs fidei exhibere tenebantur;

cujus antiquitatis exempla, recenlent Baltaf. Bebelius (b)

& PetrusZoniius (c). PoReriori auteni tempore ope Pon-

tificiörum invaluit hoc. jusjurandum Religionis, & quideni primum injtiuchim eRLaicis, forfanut hoc modo cavere- tur,ne a cosca deflecRerent obcdieritia. Sic Eupbemius Con- ftantiiiopolitanus Anaßaßum adegit, rit in decrcta conci-

lii Ch tlcedoncniis juraret: QuemadmoRun id 'conftat ex hi 'ce Evaapsit verb is: ffuum Ariadne Anaßaßxxra -tmperiali pur- pura veßire vellei, Eupbemius, regt£ Orbis Epifcopus, confen-

fim fuum accommodare noluit , prtusquam Anaß aßus autiumm propt'ia manu fcriptam, (y jurejurando ßrma t am, \ρβ dedijfet,

qua pollicebat ur, fe fidem il l ib at am fcrvaturum, nec quicquam

no-vi in etclefia Dei fancla inve el urnm, β impcrii compes fuerit, (d) Hiiic ipfe Anaßaßus legem c!e hoc jurejurando Religio¬

nis tillit (e), & quidem eo iuecciTu, ut» poR il'ud tem- pus, imperaiores, ante ihieeptum imperium, fide jurata, lormulas, in'hisvel illis conciliis coniignatas, ie ierva-

turos promiililie invenfamus. (f) Hac vero fege ac con- fvetndine facri ordinis viri, vel uti dicuntur, Clerici ad-

huc exemri crant, qui icriptam tantummodo exhibuc-

runt profeffionem fidei. Ε χ Rat quidem inter Marii Mer-

catoris opera Symbolum NeRorianurn, a Clericis & Epi- ieopis jurejurando conRrmatum ; Run tarnen, qui hoc i- pfum

fb) vin aiuiquitat. Ecclef. §. 6v Tom. I. p. 894. & Tora. II. ρ, IO89,

fc) Op'üfcul. Sacr. Tom. Γ. p. j7g.

(d, -Evagrii Hift. Ecclef Libr. III. p. 361.

(e) Confr. Walchii introduftio in L. Symb. p. 974.

(f) Leganturin baue rem prolixx medit, l»o€hmeriin Iur. Ecclef, Libr I

Tit. XII. §. XX. ieqq.

(11)

«&?) ° ( fr t

pfurn in dubium vocant , cum in concilio Chalccdoncnfi

ni oppoiucrint ie imperatori Tbeodojio]uri. jusjurandum ab

illis cxpollulanti, diccndo: Haftenus jurtmentum Epifcoph vcfcimus oblatum,&. (Jg) Tempore vero Gregorii II. Secul.

VIII. Epiicopi & Archi-Epifcopi juratam fidem, tum de recepta doclrina fervanda , tum de obedientia Pontifici

Romano cxhibenda, dare cceperunt. Frimus, quantum

nobis confiat, ejusmodi juramento Fe obftrinxit Bonifatius^

cujus integram formulam legimus apud Baronium. (h) Qux ju rand i conivetndo Scculo IX magis magisque inva*

hiit, <5c ciilmen quaii iutim tetigit; licet fimul fateri ne- cefium "ducamus, obiervante B.oebmero, primario hk Jura-

mentum inventum fuiJJ'e ron ad pur it at em fidei confervandam, [ed

ut artiius cnnH r inger ent ur Årcbiepifcopi & Epijcopi, ftdique Ro-

mana; prorfus fubijcerentur, (i). Indi tura vero tandem re- formatione, dum lumen purioris doftrinar coeleflis orbem

/iiis colluArare incipiebat radiis, neceflarium quoque du-

xerunt purgata: ecclelia: Antiftites hare expoftulare jura-

menta, ut iis eo fortius adfiringerenturemendats: religio-

nis iocii ad Symbola illa & confefiiones fidei iande tencn- das, quae contra adveriariorum mächinationes > infidias-

que Fapifiarum, pacem & concordiam eccleiiafticam plu-

rimum perturbantium, conditx erant. Ab hoc quoque tempore jusjurandum illud religiönis expoicere con- iultutn duxere Protefiantes Auguftana: confeffioni addi- cti, ut eo melius diflenfiones, odia δι errores fanatico-

rum ab ecdeiia profcriberentur; quod deniquc per varia temporis curricuja ita confirmatum & receptum efi, ut

in doclrinse typum jurarc teneantur, quotquot publicum aiiqtiod munus, pradertim in ecclelia, adire cupiunt.

A3 Cete-

(g) Confr. Walch, cit. loco.

(h) In änrtalib. An. DCCXXIII.n.^Tom.IX.p. 34.

(i) Boehmer, cit. 1, c©nfr. Wrlch. p. 945.

(12)

ζ ) ο ( ?§,

Cetera, qua: heic adduci poflfe&t, miffa facturus, & ad propoiitum nos propius accingimus.

Per Juramentum-Religionis intelligimus, hivocatie-

nem Summt Numinis, qua quis vindißam lllius in fs eiepofeit,

niß dodrinam ah tcckfia reeeptam, a fe approhatam, (β pro

vera agnitam ferio profite β tur, itiqtte eadetn perfeveret, O in¬

nia quae de juramento in geilere §. i. adtulimus & adfer-

re folent Scriptorcs, co potiori jure, de Juramen¬

to religionis in ipecie valcre, contcndimus, quo eviden-

tior fit obligatio, autequam ppaeftetur, quoque oertius fit, neque heic, direcl:e Dci, fed hominum cauffa, jurari;

non enim co aniniö quls jurat, ut Deo, fed Societati vet imperanti, qui Juramentum expofeit, promittat, ie in

reeepta doctrina perieveraturttm, Deum tantummodo fi- dei violatae vindiccm implorat jurans.

§. 4·

Primum itaque videbimus, quo jure Imperans a ci- vibus hoc exigiit. Vi imperii, quod Princeps in republi-

ca habet fuminum, jus ipfi compctit omniu'm corum dc- bitam gerendi curam, qua: cum lecuritate & feücitatc ci¬

vitatis indiilolubilcm habent nexumjhinc quodcimquc fh- 1ns rcipublica:, & Felicitas civium poihilant, illud proeu- rarc, Prineipi non ibium cd pcrmiiiiim, led ctj«mi pro-

pter officium, quod gerit, injunclum; quamobrem o-

lnnes hus cogitatioues cura.sque , ad promovendam i; lu-

tem populi, qux ei tanquam luprema lex c rit, iummus- qUe hnis, dirigere debet. Quemadniodum vero jam ad

hupe finein obtinendum, plu-nmum confcrt religio, quip*

pC cum qua arcliffimo vineulo lalus conjuncla eil reipiib-

ijci?, impcrantiuni pariter ae parentium iceuritas; Sic ne-

q unquam negabit, Religionen} quoque imperant.is eu-

(13)

•Si ) o ( 7

rae fube/Tc, ac jpfi competerc jus circa facra. Quod & quo usque Jé extendat, demonflnHum iverunt Juris Prud. Ec- clei* Doclores, adquos, brevitati litantes, B. JL. delega-

mus. Porro quidquid juris Jftiperanti in fingula collcgia competit, id eidcm quoque in Eccleiiam tribucndum es*

fe, ut ab al i is denionfiratum; ita lemmatis indar ,h.cic as-

fumknus» Jure itaque fu ρ rem se infpeciliaiiis in Ecclcii-

ain gaudeat im per ans neccfFc c ib, vi cujus il lam, vel ea, qux ad ecclefiam fpe&ant, ita dirigere & ordinäre debet %

ut ne quidquant communr iaiuti derogetur, fiquidem fo-

cietas minor non tender« debet in prxjudicium focietatis majori^, cui illa Jubordinata ed. Hinc tanquam ex iiio

fontc flu it, Magidratui civifi inPpieiendum c (Te, ne quid,,

ex ecclcfise inditutis docdrinisque, refpublica capiat de*

trimenti; nec ullas docbrinas a Magribratu tolerandasede,

quse turbas excitnre polTunt, populum ab obJcquio abdra- here, & fummorum iinpcrantitim jura labcfadbnrc (k). Ε

contrario prudens civitatis regimen de co prircipue iblli-

citum erit, ut ejusmodi prxceptn ampfecbatur ccclefia,

quar paclis (Sc promißis robur virtutemqueaddant, impe-

rantkun <Sc iubditorum jura a c bona confirmcnt, quaeque

temperatis & probis moribus animos fubdkoruiii im·

buant,

U

Hare, cum adeo ckira fint,, ut extra cFub-itationis nie-

am pofita videantur r cuivis obvium ed, quid juris Prin¬

cip! compefat circa negotium coneinnandi docbrinad ty- pum

,

ad quemy tauqa-n* normaiiT lecundariam omnem, in negotio

.

religio tris* cloiirinam conlormare. teneantur

civcs; (uprema videlicet inipcebjone hunc achim ita diri-

gendt, ut ne ullum quidem dodbrinx typum coniigneiit <Sc

adoptent membra, eccleka:, qui Majedati civili contrarius

iit

(V) Confr, Canz, dife. Mor. §'. α i £o,

(14)

f

fit, vel qui fclici civitatis progreiTui obiccm quendam po-

nat, Ubidenique ejustnodi .confeiRo fidei cöncepta fue- rit, Principis eit, eam adprobare, pro docdrinx typo de-

clarare, ac publicam ci acltribuere audoritatem, Huic

ientcnti« acmipulatur vir Celcberrimus, a Canzio citatus;

Jmperanti hoc jus compctere, vel inde confiare extflimat, quoi

b* c publica adprobatio unice jßat intuitu reipublica, ut kac nul¬

lit cpncutiatur turbis, vel corruptis ecclefia dottrtnis, flatui rei¬

publica e diametn adverfantibus, irt ambiguum difcrimen ver t Λ¬

ίαν, quales olim datas fuijjey fetta anabaptißarum antiqua do-

cuit. Quibus addimus, quod-, quamvis dodrinsc typum

nulli obtrudere liccat, ia tamen a^cre debeat Impérans,

ut nullaiii ci cootrariam publice profiteri ätit diiTeminare,

ncc auditoribus fuis proponere, quam fortiilime obilrin-

gantur civcs & miniftri Eccleiia:. Si cuique en im animi fen-

fa in publicum exponere liceret, baud leve tum Politia tum Eecle-

fia me t u frid um ejfet incommodum (l).

§. 6.

Hifce jamPrxftrudis,affirmare nulb dubitamus, Prin¬

cipen! jure exigere pofle, ut cives publice recepto & ap- probato dodrinx typo juramento adftipulentur. Nam, ii

Principis cii curam religionis gercre (§ 4.). ejus quoque

irmltum refert, quid certis muneribus admovendi, de re¬

bus Diviois ientiant, auidqueab illis fitfperandum. Ipfius

enimeft, vi§.f.providere, ne doctrina, felicitati civilis pari publicxinimiea, pro typotrgnolcatur & habeatnr. Cum

vero ob varias hominum fraudes§. I hum3niquecordis tor- tuofam perverfitatcm, fimplici aiTeverationi fidcre nequc-

at, res ipfa poftulat, ut ar&iori vinculo ad finceritatem

perducantur cives. Hinc quoniam jus ad fincm det jus ad

media,& vi § I. nulluni commodius medium jurejurando

fuppetit, nulla apparet ratio, cur in negotio religionis noii

po-

^ >

ZiegJ. de Jur, M.L. 1.13. §. 12.

(15)

i& ) <p C $

poftülaridum fit ; quin potius contendinrus, quod quura

in aliis negotiis idexigat Princegs, hoc qi-roquc in pun¬

cto, ulterioris certitudinis ergo, aliud petere debe-

at, ut fuo officio, quod in tranquillkate reipublicae procti- randa confißit, eo feliciori fucceflii, iatisfacere poffit.

Quani} quaefo, inielix eilet reipublicac-facies, nifi pruden-

ti cikra ia ageret Princcps, ut libertas, varias erroneas opi-

nioncsy phaijtaiins, & h orren das in religkme iente η t jas difTeminandi & publicand-i, tollatur. Hancrem plurinia

V, T., & pioruui Reg um cxempbi compröbant. Sic

Mofcs Ifraclitas-jurfsjuraiidi religioae ad iervanda promis-

iä obligavit. Deutr. XXIX. Sic joiuas, non contentusafleve- rationcjiblemni licet,juratam ßdempoßuiavit. Joi. XXIV.

iS; l6· leqq· Quid quod ipfc Dens Ebr, VI. vocat illnd 7rtirtj<r αντίλΰγιχς* (1!).

$. 7.

Jus & obligatio iunt correlata^ omni juri in ιιηα

obligatio in altero reipondit, & quäle eft jus., talis quo- que obligatio. Per demonßnrta, prsecedcnt; jus habet imperaas juratam a fubditis exigendi fidem, cui obliga¬

tio apud iilos huic juri obföquendi reipondet: nam präs¬

ter id, quod, per pactum -iubjeclionis, arcliffima obe- -dientia prceceptis iuvpera-ntis niorem .gerrere teneantur ci- ves, nii obilat, quin., hioc etjam m puncto, eandem,ial-

va cotifcientia, praffiare queant & debcant, Non jusju- randum, §.Lin ic Ipectatum, eß iiiiertum, nec -tale eva-

dit, ratione religionis, quippe cujus finceritas tant um per id exploratur; Et Priticeps hoc modo, non vi &coadione,

-cives ad novam., & conieicntiis contrariam, religioncm

■compc-Hit; ibd ut reeeptam & agnitam fincere profitean-

B tur-,

(II) Jur. M,L, I. ξ>. i«. Qu i plura ilefidcmt, adca't Gerhard. de Ma.

giftrat. Chili, Beckman. Theol. c o nie. Wernsdorf, de Libr, S.<& Walch*

i-if, loco.

(16)

χ o -iié ) ° Χ

tur, <Sl ne bccükis rationibus, aliam diiTeminando, quid-

quam reipublkx a'dferant damni: Hcic praeterea p-rxfiip-

ponimus in publice approbatam dodrinam. conieni'uni

jurantis ultroneum, ex <üa ipiius convidione pendeatem, iine ulla pcense reptaeientatione. Hoc iuppofito, nullam

adeiie rationem exifiimaverimus, cur ad receptum &

ore prolatum dodrinx typum, dcbita animi finceritate,

retincndum 6c docendum, juramento, falva confcientii,

fe obflringere non quis poflit ac dcbeat.

f. 8.

Hujus vcritatis ultcrius convincimur, fi ad iplam Re¬

ligionen! adtendamus. Nani qucmadmodum religio re- fpicit 6l intelledum 6c volunratem, ita refpedu illius

pracrauniuntur juramento fubditi a falfis aliorum com- mentis, ne, debito rationis ferutinio iniuper 'habito, quibusvis erroribus, 6cfalfis Deum colendi rationibus fa-

cile addant calcu'um; reipedu vero hujus, cum voluntas

hominum varia fit & flexilis, frenum quafi quoddam ipfi injicitur, nec non inordinatis affedibus, ne ob leviores

quasvis externas cauiTas, a reeepta & adprobata dodrina

recedant cives. Ita hac <le re fientit Gerbarclus: Frotrabuntur

hac ra'iiöne, inquit, e latcbulis fuis, vulpecah-e, devaßatiouem

v)ne<£ Dominica molientes, frenum injicitur turbonihus, ut pa»·

nas perjurii inßitutas m tuentes, a chjßdiis excitandis, erroribus fpargendis, £5? turbanclo felidiatem reipubl'ica, abflineant > ßc fidel 6? écékfice unitas ßudiofe confervatur (m ).·

Juramentum itaque hoc religionis cum ita fit com- paratum, ut ne quidquam, per §. prxced: fingulorum

cqnicicntix deroget, toti vero iocietati non parum profit,

haudicio, cur id prxftare reeuiemus, fi Princcpsac Ma¬

gi¬

um) Gerhard. Thtol, de Magiftr. civil, p. m.

(17)

?ζ* ) ® C' 11 giflratusid flagitaverit. Qiiis illud injuffiim proauntiabit,

quod I-m perans jure poßulat, immo, ratione officii, po-

itulare debet ($.4.)? Certas credendi formulas amplecli

teneinur , cur illas jurejurando confirmare detredent

ad docendi officium ordinandi cives? Multa he?e eilent

dicenda de rebxatione hujus juranienti,deque eorum fen- tentia, qui exiffimani hoc itidem efife parrem cultus divi-

ni, fecl quoniam h;ec omnia ventilata funt in diilertatio-

ne, hand ita pridein ad hane: Acad. de relaxatioue jura-

incntorum habira, iiluc Ben. ablegamus Lech, breviter

jain tamtummodo obviam ituri variis & diveriis eorum argumentis , qui hoc jusjuranduni impugnare canan-

tur.

§. 9·

Urgent itaque primo, juramenta hsc non folum,

pro ratione noftrorum tempörum, iuperflua, fed etjam ad

ftnem obtinendum media minus apta eiTe, quum iimplex profeffia iüfficcre poffit. Ita Celeberrimus Boehmerus.

Neceffarium b o die ju mentum non effe, vel inde conflat, quod fm-

plex profeffo fidei, uti olim fiebat, fuffciat, quod minißri cc-

ckfi<s fciant, fe, e λ conditione, ajfumi, ut tant um dottrinam,

Symboiicis Libris conformcm, auditoribus Juis proponant, alioquin

officium fuum deponant. Ad hoc tantummodo obligantur, qui ec-

ckfiis pYdficiuKtur, ad qmd obtinendum vel fimplex profeffe, ma.

nu fiipidata fatta, fuffi.it. Neque enim, fi vel maxime jur a men-

tum pr£fiitcrint, impediuntur, quo minus ab bis confeffonibus rece-·

dere queant, β modo id ipfumConfiforio indicent, quod etjam facere

posfunt bfi debent, fi nullum jur am emnm pruefiiturn eft. Pr<etcrea

ipfum medium videt ur inidoneum, cum qui poßea de confejfione

nofira dubitare, eamque error um arguere incipit, nullo modo per

B 2 jura.

(11) L. c. §.XXV. Ρ lura ejusdem generis fciens prccteree & vitleri poilimt

spuii Stryk, in Mel. de Jur. ra. I. c. III. §. IV. ietjq.

(18)

a? ) β ( få»

jyreimentum praftitum λ propofito avocari poterii\ Exißimahit

emm juramcntum s£e inique prießi-t-um, nec debere ejje vineu! um

Iniquität is-, poßquam judicat β, faha confcientia, in bac confes-

fions f,ubfijhn non poße (n). Scd ne his quideal argumentis, quanvvis fpeciem veritatrs ψτχ fe Fenint, in im nos cailra perducii Ccleberrimus Vir. Nosen im non contendimus,

jtiranfccs jure hoc juraitdo·ai¥e verarc\ fe in perpetuum, er-

rorc agnko, & contra conicicntiam, reeeptse docVinx: ad- hxiiiros, cum hoc non pendcatex ipförum liberoarbitrio,

fed proprio cujuslibet conicieotia· ejusque cönvicHone$

qua eeflantts, eonlcientiaque a-liam doktrinära v eram eife judieaatc, quantum ego video, jtiraitti Facultatem a· taii doclrinn rcccdcndi haud denegandum ert; nam in reli¬

gion-is negotio, ultra confcicntiam nemo obligari potcfl.

Et licet ad Futuran* fidem· Hmpliciter cives per jusjuran-

dum feie-ob! i gare nequeant, 11011 tarnen negarF poteft, cos afTevcrare poite, Fe, iuprzfenti, doktrinära publice recc-

ptara, .verum agnoicercr nec fimukita aut fucata,. verum

iinccra fide eidem adikipulari, (o) Quod cum peF Jura-

inenta reiigionistantum qusratur,. ci'fmis· conim pVirci-

pue lit civilis (§■. 7.), ut iniperanti conilet, quid ccrtis niuneribiks admovendi de rcligjonis capitibus, ejusque ob- ligatione ientiant, (§. fß deiiique per ea obligatio civi¬

lis ipiis imponatur perieveraudi in j.urata profeffiöpc, ii

membrum bujus nenipc civitatis eile optent; ideo 116c fu- perfma eile h-a:c juranicnta, nec ad finem obtinendum me¬

dia haud congrua, certo nobis poUiccmar,

§» ro«.

Qui Jusjurandum hoere infringerc cupiunt, puiant

porro, nos hoc modo jus in confcicntias erviuni Frinci- pi vindicatum velle, nec non illud affirmare, quod liber- tati?

(©) Confr, Cantz, §. 2321.

(19)

•Ä? > o ( fö *3 tafi religionis repugnet; Sed gratis hsc omnia. Conten-

ciiiiius potius, Principem, nulia juris ratione, iubditos

ad religionem, quam profitetur, cogere poiTe, quemad-

Hiodupi in diiTcrtatione rnea de Mor aln att

^

Belli Relig. de-

luonüratum dedi; ipii tarnen, ex Ene civitatis, jus com-

petere, jurejurando, ufc medfo idoneo, providendi, ne

lata

,

omnibus Haercticis & Schismatiers porta, errores phantaiias diiTeminnndi, apcrta lTt, utpote quod omne

fundamemumiecuritatis & fclicitatis publica evcrtcre at-

que deftruere pofllt (§. 6..)+ Hoc modo nulluni impe¬

rium in conicientias Rabiiifur, invitrenim ad obtrufa do*

gmata agnofcenda non cogjuntur; nec libertas religionis

tollitur, cum §. 7. (uppoiuerrmus, quod cives, ante ju-

Famentuni prxilitum,. de veritate religionis fe convictos

lentire debcant, quam ut rctincant & iincere profiteantur,

pro pradenti conviclioner jurejurando declaratum vult

imperans- (§. 7..). Rede igitur Schelvigius aiTerit: Juramen-

tum Religionis Uber tat i conjcicnti# non adver fart, qtiiajuraturus

nulla vi externa cogitur ad credendum, quodj ur ar i debet, fed ju-

rando 1 antum praßtetur, quod feiens volersque ea, qua jurantur^

credat (ρ)*

§■- ι r.

Sed in Ras forfan, quos Fcspublica- non admittit ad

eerta officia publica, une jurata ad tenorem formulamtii

eredendi' fidej Et ab ea recedentes munepc publica privat, illi utique ad religionem cogumurr nec nonr per remotionem ab officio, pesna afficiuntur ob cauiTam*

quac iblam confcientiam ta η g it. Quam parum autem ro- boris nervorumque huie infit argumenta,. Ε accuratiori

B*· 3 judb-

£p) Schelvig, Synopf. eonfnov. Ärt. IL quxft. TV. Prolixiu3 liac de re

a-git Walch; in feine Hiftorifchc und Theol. Einleitung di^ religions

ftreiiigkeitcn der Evang. Luth, kirehen« And.,Theil.c„.V,

(20)

i4 "Si ) ö c Sv

judicio rem rimenuir, in propätulo eil. Nu'Ila enim hic

coactio per repuliam miineris adedj natn Impcrans tan- iuoi, pro facujtate dia cognofcendi , num requiiitum,

quod in officiali adcilc debet, adiit. (Pr. Jur. t\ Un.)

dijudicat, quatenus qui religioni, publica conventione

recepts, non ed i>4diaiis, nec illa addringi vult, mune-

ri cuipiam admovendus fit, vel non; quemadmodum e- tjam arbitrio atque confcientix admittendorum relinquit,

num typuin propolitum agnoicere, eodemque agnito, ad

©fficia publica admitti vclint; an, eodem repudiato, iis

renunciare iatius ducant, nulla ad compellendum intrare

vi adhibita; Et quaenam erit ratio, cur quis tali-a jura in

civkateconiequatur, cum in finem hujus conlbntire de-

tredet? Qui padum ipium inire reculat, non ed, quod

poeuade aflnci, vel vim pati conicientis, Γι a commodis,

qus, pacta agnito, alias attingérc potuerat, excludatur.

Si Dnx' militite, dum pradefturam ambit, eam fentcti-

tiamfoveat, quod nulluni bellum Dco approbetur, no- bisque licitum fiti nemo cum puniri, vel confcientiam

ejus cogi, drxerit, fi repuliam tulerit (q). Similis eil ra¬

tio corum, qui munus quoddam eccleiiailicum ambiunt;

ii a drotdrina publice in eccleiia recepta didentiant,

eidemque addipulari dctrccdent, nulla juris fpecie con-

tendere poiTunt, ut ipfis jura doccndi in eccleiia obtiu-

gant, liquidem proptcr hunc diiTcnium, doclrinac typo,

ecclefia proprio, convcnienter docere nec velint, nec

poilint, atque adeo minidri ecclefis effe ncqueant. .Idein

va lere contendimus de;iis, qui .propterea, quod apubiU

ce recepta & jurata religio.ne recciTerint, Juribus civitatis

privantur, & fi c a muueribus, quibus fUnguntur in c6

ciefia, removentur. Juramenta enim paaorum promis-

forumque natu ram imitari, dei*ondrant PHiloibphr,

cum päcdis vel prörnifTis nitantur-, Obligationen! vero ex

(q) Cantz. dilc. Mor. §.2317··

(21)

) o. (f fä I f

ex padlis ejus elTe indolis nov/mus, utj recedentc,11119.

a pacto, nulla iit ratio, cur alter eodem Ret.

_

Sic, quaii-

do in publico officio conRitutus jurato promittit, ie re¬

cepts 6c agnits doclrins femper adhsfürum, nec quic-

quam civitati & ecclefiae noeivum fparlurum, aliquid bo-

ni quoque fibi paciicitur, ut fc: juribus cccleils fruatur,

& pro membro reipublicx habeatur genuiiio: at, fraefa

vero fide, aliaque religio ne, ecelefis & civitatis con-

cordis ac felicitati noxia , reeepta & divulgata , euni hxc ipfa jura amüTurum^ ipia paeli natura poicit, &

ratio locietatis flagitat, quippe cujus ffiiis exigit, ut, qui conditionibus, fnb quibus inita eil, fatisfacere de-

trexat, ab uru commodortmi ipiius excludatur. Ubi ve¬

ro ejusmodi cafus i^e u> publica η ι & Eccleiiani infeRave-

rint, inquirere oportet, utrum talis diferepantia prove- liiat, vel ex infirmitate, imb.eciffitate ac teneritate qua- dam coiiicientis; an ex pertiiiacia, aut alio niali ani-

iiii vitio? Priori calü

,

a-moris o: prudentis legi con- venienter agenduni eil , informandus ic: eil errans &

admonendusi poReriori vero , proicrip.tione, vel gra-

viori quadam poeria afficiendus eil, n, dogin ata iüa ipargendo, felieitateni Ecclefis & Civitatis tuibareper-

r.exeric

§, ic.

Reliquas, quas» longa argumentorum ferie, con¬

tra Jusjurandum Ileligionis proferre latent Novatores,

Pietiils & Zinzendorfianiiino dediti, aliique hujus fa- rins, objeiliunculas, anguilia temporis , nec non rc-

rum domeiticarum exeluii iciciités prsterimü's, quippe

quac omneä ex diblis, haud difficili negotio, di!u» pos- iunt; tribiis tantum , ut ajunf, verbis viinri, quam- ami-

ce hx noRrs cogitationes «um Patriae coiiAitutionibus

& jU·»

(22)

ϊ6 ) θ (

& ßatutis coiifpircnt, majoremque ex i is quafi aife-f

quantur audoritatem. Pia itaquc memoria recordem*r

Numina Patriae noßrz Tutelaria, ac Reges vere Augu- ßiiTimos, qui, exciiiTo jugo Papali, qaoci diu mul-

tumque prefferat colia Svionum, pro vera Religionc

nofira, in S.. literis manifeßata, promovenda, fideiiimmas

egerunt excubias. Huic eorum propofito hattd partim inferviere comitia & concilia, qusc cum etjam in finem

convocari curarunt, ut Advcriäriorum crailis ob via ni irctur crroribus., unitas confervaretur religionis, ac de

typo vera: conßaret dodrinz. Inter illa, conciHum il-

lud, ex nutu & modcramine Caroli Ducis Suderman-

niac, Anno if-93· Uplaltz habitum, eminet; tibi de re-

tinenda vera Prophetarum & Apoßolorum icriptis in-

nixa dodrina, prout illa, tribus ecclelia: Symbolis, nec

non Aiigußana confeflione breviter comprehenfa, repc- ritur, tranfadum fuit. Huic decreto dodrinzque ty¬

po ibi cxpoiito juramento fe adßringerc tenentur Mi-

niftri ecclcßz, & quotquot docendi mtrhus ad artium liberalitim Palarflras, Academias loquor, Gymnaiia &

Scholas, ambiunt (r). Sic tempore Regis GUSTAV!

ADOLPHI, Juvenes, Studiorum gra tia, ad exteros itu·

ri, ii ad maturiorem, pervenerint ztatem jurejurando con- firmare jubebantur, fe in religione Evangelica perieve-

raturos, nec in caftra .adverfariorum tranfituros (t)«

Quid, quod ipfi Reges, dum in iolium cvchuntur rcgi-

um, pro vera & recepta dodrina, eaque non defcren-

da, ftdcnr iura tam civibus dare non det redan t. Sic

qiioquc Procercs in ordinein Scräphicum ceterosquc ad-

optandi, & bonis, & vitz, pro nujus defeniione ic non

par- Cr) Kyrta-ordning. af 1686· Cap. I. §. T..

(t) Vid. B.iazii Hiii. Ecclcf. de aftis rcclef. in eomitiis Holm. A:o 1-62%»

Libr. VIII. Cap. Y„ p. ra.74g.

(23)

) ° ( & 17 parcituros jurejurando fpondent (u); ncc licet cuidam, a

noilra rcligione diiTentienii, publicum quoddam adire

munus, five illud iit iacrom, five civile (xj. Ut vero farta

teclaque in Regna v era ma ne a t religio, patriae noftrae leges

isnciunt, quod, quam pri ni um quisa ju ra ta atque reccpta

doctrina difceiTerit, omnibusque fpretis admonitionibus,

(y), errores fuos vel defendere, ve! fpargere nan defier.it,

privatum fe ccnieat fnuncrr, qua fungitur (i). Si deni-

que nulln ipes iupcrfit, ut ad meliorem redigi qneat fru-

gem, jura quoque civitatis, amittit,<St eregno ejicitur (a);

cujus rei plurima profiant exempfa (b).

Felicem itaque noilram prap'dice-mas statem, ubi nec plus juÜo indulgetur libertati in religionis negotiis fen-

tiendi; nec imperium in confcientias fibi vindicare ani-

titur Magifiratus civilis (c). Verum fapienti & temperato

regimine id curat, ut prsceptis verse religionis Chriftianx

imbuantur cives, moresque lubditoruu) ad eadem com- ponantur. Sie gradimi jam fiftimus fub ardentiilimis iu-

ipiriis pro tranqtiillo Ecclefiar & Civitatis ilatu. Vigeat ve-

ra religio in terris, fitque in excelfis

SOLI DEO GLORIA,

C Min

(u) Forordning om Riddarens 174g.

(x) Dr. Chrift. privileg, gifne Pråfterik. 1650.

Qy) Se Religions Stadga 1655.

(z) Kyrk. Ord. Cap. I. §. 2.

(a) Rikfens Standers förening 1594. d, i6Febr.

(b) Heinfii Kirkenhift. des Neuen Teft. Achter theil p. ni. 589. &q. item

Heinf. forfetzung p. 12.43.

(c) Konung Gusx. Adolphs for få kran ιόΐΐ.

(24)

Min Herre.

T\e vittra tanke fatt, JomJ rågt, Af/;/ Herre, I Jf dto granlaga ämne, J utvalt, vifa Eder fyr ka uti de ädlare Vett enfkap er, tillika ß mogna och faß a , at jag, fom här of ver vill lyckon- fka Eder, lår er da bάβ fullgöra mit ändarna f när jag vidgar, at ämnet har träffat en lycklig penna, och 7, Min Herre far ej bättre kunnat lemna en af

bild af Edart inre, än vid detta; Men, Elin Herre, fr Ext mig, at jag äfven fager, det J baden foga be¬

röm här af, om j icke ockjä prydden Eder perfon,

med en lefuad och upfår ande , fom fläimmer få noga ofverens med Edert upodUde förnuft , förfkaßar Ederynneß af Edre Forman, och Kärlek af Édre

Wänner. Et b ebbfv er jag allenaß tillägga·, lyckan bpne fina ogon, at anfie, gilla och belåna Edre vackra egenfkap er uti for tj en t mätt f

e; j, ahlstrom.

References

Related documents

«V Kaj TrccvTcc, unum &amp; omnia, quoniarn re ipfa &amp; aåu ipfo explicat &amp; producit id, quod prima hypoftafis vir-. tute &amp; potentia, altera vero in

natio illa Dei a&amp;io, qua omnes rerum creatarum mutationes, etja:n lib eras actione s, ad fin es certos dijponit cd dirigit, Nwque enim aliquid jam a:cidere poteil, quod ab

tione facile inteliigicur, &amp; quod unus vero fimile judicat, ab akero ut falfum vel fiftum kepe

iuas Civem huiufmodi fummo civitatis lux imperio fubjeciße, cx natura atque indolevit* Civilis,utdc finc civitatis. Α

attamen nihil boni prse ceteris feeifle Hoc vero eft fundarnentum Exißimationis ßmplicis (§. Quod. vero detur jus perfeftum ad hanc

Quod jus, etfi eo abuti pofHc Princeps, eo minus tarnen ipd adimi poteft, quo ar- öius cum fine civitatis conne&amp;itnr, &amp; quo veriuS dicitur: abufus non tollit ufuirn Hoc vero

Quis vero non videt quam futiies &amp; null® hse fimf- lesque fint vinculi conjugalis abrumnendi rationes, quinpe quarum nulla fini matrimonii offieit. Quod au-. tem ad diäium

Unde quoque novimus nullam fere gentem, per omnium eemporum intervalla, omnis cultus Divini prorfus fuifle expertem, licet quam. plurimas ab ilIo,quem lumen rationis