j^6^S«SS66@F5Se5SéeöeSä5y
i D. T. O- M. A.
y-LCa
SPECIFICA
C A LO RIS CAE-i
LEST IS ET E LE MEN TA-
RIS DIFFERE NTIA
Difputatio.
Adquarnu
In
VJtißn Acaclsmid Up/altenß Regia
SUB PR^ESIDIO,
Liannis
Cuphmontani S. )g
jf;
A Publica Respondebit, af
j|/
JOHANNES LAURENT II $iT. E N D A L I U S.
IsdddtemOc&iaij,
in Auditoriomajoriborisi<L matutinis»
U P S A L I JE
txcuUihut Eichilius Matthia?, Acad> Typog.
iKS# Ls*NNO 1626.
*****
a©«?
S;l
:&
fv *,A * • •
it;r Wi u
u... .-:J
•.tii v -7 14
..tv i"-ti Ä--
;; .f »i""'■ - *'" '• *ß I. i.»i;'
iz' 'T
I
- : "i /"''' ■" " " ' ' " '. " •'• ' VK• i-. '••• s- <-
f:_
i • ■" .
V-W-&& '* t » >& 'i' *
1':* '§§J" i
■-i.-''. .•> ••.; •■••••
-
f
faiial
■ \?>V :'V^ ® ,
P" ' i?? -i- ^
^ B •
t
' ■
W.si
,1
'"> "V--... Is. , HfeJ ^
i .<
-• \ -.v r ' *a':- .
"
- - - riI * T3 Ü?S '-jj. '
• • v
. '/,•.1W
. c! VÄ ••-' ■*< •*• \ /
Procemimru
1 *Nté anttum fete, wpublica quadam, in JlluftriUpfalten[tum lijceo,
difputatione,
dncbisattum, acriterfattadifputatum fuitydeCacli>Siderum, (finprtmis So¬
laris Corporis calore: un nmirum Sol Bffechvé &virtualitér, 1>elfubjefötvc,
4^5?« (fformalitery cahdus' efftt y perfy
bunc a&ualemcaioremtnfertom corporacalefaceretlibi tunta
temponsdnobuypro ut putamus, frmttér (fewdentér fatis
probatum& eTsiclumfttih tamrattonibtu pbtlofopbieis, quam S, S. (criptursL mfaUibiitveritateyaliorum%clarißtmorumPiro-
rumautoritäre: SaUmno(uomotHVelvtrtuaUteriftdforma*
litery acluyftveinfitoaccongemto calore ( mcdtantibiu tarnen
radifs) fublunarta håccorpora
calefaccre.
In quafententid*ßcutitumfuimusy itd
etiamadhuc
(umWytamdiucfr permanebi*mmidonecd
cotrariaßntenttapropugnatoribus
widmtiortbiisacßrmiorib9rattonibtu, quamantehacfafium-,dcmonftratum, fujfictenterqr probatumfuertt: Solem tesfublunares vtrtuali-
ter (ftjfettivefolum calefacere* Tumcetteadeopertinaces&
refrafåarjfno erimuilyißßnfteritkte
Mön£lrata&cognitdfquam
orebianteacsßuantecorde unicetndefinenterappetimtu )ni¬
troambobutyquoddicitur
ypedibua,iniüorum
fententtarn abitu--rißniu. Etmeherlfnoßrdjententid,resaltt erfe nonhabe«
tepottfldficalum aliastxZäbartüaßjtientid Ildecalore cale-
mo.t\«osibvM ^ r;;
fitetf.
tdp.pyfifpnwtm 06,. xc'ntiris n,
wumcalefaciensvquod^ omniscaloracaAfrovenL-t • quin i*
pfe Sol,
fonsdf.fcaturiga
omnisCfleßücatoris, a&uipfof; ca-natu. Oportetnamcfiprimumcaltdumquäleeffc&ium(eflc-
ntMcaloris
dc$2ifiov
\natura.CS*rcipsÅeffi
caltdumnons virtute^.SfißJigkdre
tkirn hccifpwm, qudfi(uo iure , pri-tnumcalefaciensyquireliqußporponbtucaforem fiuumtmper-
tit CS*dtflrtbuit,videtur;uiprimarid &formaliter,nona.vir- iualtterfiuéperaccidenscaltdum fit.
4 -* lam verbmanente 0priorirmftrdaffértwnit, de a.
•ibuali'Solisicaldre,'-verimtefalvd'Cfincorruptfi,mnmt-merito- quüsporrodnobUquarere poffiit > an calor tlte Xde fiis etiam, Jpecie abElementärt caiörefit dtHin dusvéfifiartf? Cumiiafo
bacquåÉiöimmediatl,fuxquafifimte,expriori noßrd dtßu- tXtiPneßuertacpromanarevidetur:noninconvenienter,neq}d frdpdf'to noflro aliquid alienum nosfa Buroseffe arbitramur, fiåebac Jpti-afiione, (at intricatf controversd& ardud, nor-
Brdmquötfcfententiampauctßimis apiriremm, atfc idam, in Thlfiumformamindufam,publica difquifittom,Ventilationi &
txaminijncelebrtbacuniverßtatefubijceremm:utitatandem, dileBahujuiquafltonüveritas,vartjsopinionumfluBibus op-
preffa*.perfamiliäremdi(cur(um, mutuoscg argumentorumcol~
lattones in aprtcum
lucisemergerepofitt.
Thefis I.
Agn» mchcrclés, ärdu»& gfavcs ad*
modum ©liro,;dc quseiiionc illa quå
quamturAn Calor Caleflü fpecie abE~
lementari calbrt fit diflinBu* ? inteci.
celcberfiroös;& dodiflömos,vquosquc
PhHofophos, & Mcdicos, difautatio-
nes*
l Hffl
ittllll
it iuOun«- fefiSj CCiV£
mmäm
ä fintHrbfqncinnis
{aptentiäe lunfi
nicüi'fafitChnftös^raiTiifi'rhyi'hBft'fi c6r'Lp't£metfs
-jA._sx-ätttülUiöOl Cl imlviiOl2lJtM&fXR3J'*D:2&CiVfc -jj
fim
rcducéc!/^
2.
••Quamplürimbs eifirö
gräviiTmips&;ceiebcr-
rimos P'hilolöphos ac Medicös léperiré licet, cre
&
«- -
nem, acricer& flrenué fatis^rationibuscertériön leui- ufculis vei contémnendis tfrbpugnant & defenifitanf.
£donéfåritfiJafB i,c#tens. ti necau-
töritateV iide,"Veluimerxiditjoné inFefiorts
1'
tes;"eålorcmc®föÄdmab ignéö fivé Elcmentari fpe-
cie efTe cli-flfinEtifn:in hanefedtentiarö>nön infirmis&
T^hobilibps
q&fcräue*
rafibnibuäaddu&r5/nÜibüs
quje-ttrofelfaffiEjraåtSvseyérihtcfåMiiåtflrchhe
conincur.
;4. in ^ ét årö£irtiohb&
*ab.4
quect-lebrium & excellentilTimorum virorum pughå
&'
coiiqiia?ftio
8ccöhtrovérfa;fed ctiam ab utraqué parte,tot clarifllmorüT)
philbfbphorunt»
aut■ t-hioÜtatct gravitfimé
ftipåta&
munita. Utröbiqiic mzmitfpi9ta9dM ab4 il
fatepjuf,
pondera,& momcnta;
^dum^ordpnium.
j/
Verum,curnimpoßjbiie
fit, duaV contradi- Äöri.as firpul pofle eüc veras aut lalfas,- & alias upfa veritas unica
nopmultiplex fit: co-afedaneum
efi:,ummque
qu^ftioni^proppjitac
propafitipqem : Ca*farctlefiisabelementärtdißinätu : CaiorCa/eßü
abEkrnentari (pecie non
ejfÜtfiinBut;
fimul veram eilenon pofle, fed,aiterutram /alfara & erroneam. Sed .io illa
determinabdf ;^V^.ecificandå,
hoc opus hielabor eft. , , .
, 6p Nos
ye|rpr.ujl.aUqui(i
quam nihil, de ardtiå&concroverfå hacmateriådieamus, absqué prajudicio j taménaliorum, illorumfienterjtias potius
ad&jpuiari
& lubfcFibere volumus(iq quå fententiå praeter aiios
lunt ipfc
Philprophd^um
ptipecps Ariftqt. & celeber- rimusacClarifl. D.FerncliuV).qui
calorem casleilerru |abElemcrtari
Pr^|j|
Tertim cumraciqncsillorum,longé vaUdiores,certio-
res, fenfibusquéac experieqtiae commuqi congrucq*
tioreselft vid^aqtur, quameorunp,qui^x ad^ia parte,
Ipecificara utriusq; caloris cpyenienti^jTspropugnapt.
ftd,ultrö profit*.
^,L^sHrM^yfiaM?^P^s40^51»^c^^bres.VIros:
noftraehuic Jentennaee Diametro ciie contrarios .• equorümnumero funt,/abarcl la lib, de Calore cselefti
cap.9- &
Colleg
:Cönqimbrrcéqftrlib-4
.de
generat;M cöxtupv
cap,^ 7-^4 rtif ;i»$cd cjuid juvat
5 ypr ,nom.nVdifpvtatJone,prsctpue;, Jnveftigap-"cfam',
^.autboritatjibus
praeferendamcpifcrmv»,
deoque in Philplpphicismon tam
autori£ate,j$påm i-
ptfa rationepugnaadupj eft.
vllibcnter quidem
auco- ritatsfritåtes adr atcr &firmitér iatis prius r*
fuftolt«.* |>ri,qci^
paleshamqj"& ,p
uimPfidbfbphica
coniro-Veffia five dilputatiohé,Kationes fibivepdicant pates, g. f Quocirca, pro ingenioli noftri modulo, In hac
dijpdtätiood, qVi&[rtionif afiirmåtivam defépdc4e lludeBirpqs/iliafticjiié
& autoritatibps , & rationibus täfcti ardie &.eviddnfer rpunire & confirmarc annite«müf : ut qüivis
int'effigefe
poflit,'iiiam^^nteü'iiarrj',
tjüaccaloreiti
éadcåeib ap
PJcmcntarifpecie diftinduméfleaiTefiticfTe vclvcradi>yél vcritati quam pröximam.
9* Pro.öbtinédda itaquc, hujus qusfeftionis af- hVmativa?veritaté, tali in Thcfibus hifcc'noflris mer ehodö ui'ufl fuirius; ut prius autoritates & rationes clarifiimorum Pbilofophorum & Médicorum, nobis^,
Hofttaecjue fcntentiae favcntium & adftipulantiumj, brcvitérin medium adferamus: &
deniquc
authorita-tes, rätionesque ipias,.ccrtis & hrmis/quibusdam , iö SyHo gi ft ica
iti
förm arh rédadiis itg unientis»iel
ütipro-pugnaculis) advérfns adverfariorum irnpetusac irrü- ptiones miiniamusr\
10. Occurrit itaqüeprimumnobisipfius
Xrift/
autoritas,qui exprefsis & dilcrtisverbisi. de Generat, animal; c. 3-affirmat calöremcalledemabtlemcntaii efleciiverfum. Sicenim diftolocoait; Ineft enitn in
femineomntum, quodfacit, utfacunda
fint
femina, videlicet$\°d caltdum vocamüs,id%nontgnisnifL
talis
alt quafacultas, fedSptritüi)quiinfemthefpumoföfy
corporecontinetur, m<°turaquaineoSptritueß,proporttoneredendes Elementofiet*
f £t paülo poft ajfferit,caloremin animaltbutncQg
tgnem*"* **ejfe, ne^*»ii«abi»rtgne*~=ortginemT..v».,ducere. ;;. : •;,«fedadtviniore* cor• *
-81h t"'
inlocisait: Sötern o bomnemgen^eqontmem,fex hsice Ipcis cujuiscerteconlpicuum & roanircftum eileputa-
mus, Ariflotelénri ftatuiiTe, ca'orem caeleftem five vi¬
talem, ab nemeqtarEeffe diftin&um,
qoapdo illum
énunierovel c.xcipk,5r,åb illiiis
inquic, noncitignis neque ag sgne origipcin ducic*.
Si nequéignis
eff nequé ab
igne or-ginem traxit,utiq;
proculqippidübia, ^teriqs
patur^,ipeclei
^ Eflen-tias eritab
Giem^ntan',cal^re.^.
Ratiopem,quere csie- (tot; häncafiert^ quia ignis nu|luip anirnal generat»quödtarnen
calarcadeftis facit»
ii. Zabarclla
qupque,qui
alias"Ariftotelicas
ftntentise aeerri-mus
e(i propugna^or & def?n(Qi\r,
tiC» .ni. nÅntvAfitMC R.7 pnnffiI-ID r»nf/>nH-o r\v~r-i-T irr»
*v UU1VV HUV/jv*i V Iii f i%vi*i v* ** i44JA*ii V♦ V'
ppq^dit: A
ttarnenArifiot: in$-Jih.de ort:
ammaduosijetetur
|alores ßatuerefuhuw caießem, alte
rum Uriw: quo fettAmmtVr.fi d}ßj#g$h ^cens, <*hr-W eficßrphiiQum
&vitalem* Elementarem v.noneffe
vtuIj-MiMrmit-*/1offviiFtiuuj-M* nun/}, pv pn nflpni.it- aunntäL
,wwww» —*~iw•—— —%Y j
acwwefti ijui-i Elementärts? *- •nott
e/l,
t*fida
, f ■'edeßi
f->t±virtu*'
mens,.1 «t
riifmdfMj(mSh
i*A %MmfMr/,tnvv rhclc,&iMW.%
- Her>•>
MÄ-V
bis, köa
3*
■ic
w»<-
12.
ritatls&ertiditip 4„«»verå fiac Anftqt-fcn^
tentiadefccit,quam ikoptime prius, ut exprxcedira-
te Tbefiliquet,explicavit3& multoslectim , per aliam
jdiverfam interpretationen!, inconvenientem tarnen,
tc ab AriftoteJis mente plane alienam,in crrorem
jnduxit. Prardi^ocapite^ contra quam prius ab illo fadumcft, ajflerit, caloremcxleften;iecundum ieejuf- demcumcalore Elementari c0e natura*&ipeciei, ncp aliam habere differentiam, quam diverlbrum gra»
duum: item illos duos calores qon cfle diftinc|os%
Sic cnkn circa finem .dicli capitis
afciJP9*-
fP ia a*quadiBß{um,ptttanduMinvivtpte duosWfi dtßtnBosfala»
resunumElementaremalterum vitalem 0c,
13. Sedego 7abare Ilam Zabarcllat opponarn, aliaquéex (criptis iuis loca adferam , quae huic fuae proprix
interprctatjoni
yel potius inyentioni, e dia-mettofuntcontraria; Libro deGenerat.& interitu Sap.1.fic ait; Duplex inviloenteeBsalor9unusElementares,
quteßcalortemperaturs:alterVitalis,quttnfequifurantmam*
de quolocjutturtn libro devita &morte:0in 2.deortu am»
mal: iap,f qbiaperfedißtngvitcaloremanimalem,quem es»
hßtty0ptokficuwyofat, dcalore Elementärt,quem appellat ßgneym&deßrußtyum&c. Rc^i/Timemi Zabarella^
haec ßtc verba prolata funt, caque ex mente jpfius Ariftot; cum quo hoc in ioco facis. Diftinguit Ari- ftot: aperteais, intcrcalorem cxlcilem & fclementa-
-rem : quaré ergp tu;mi Zabarella in hbrodccaloic cxleßja cap ji, eciampqn difti^xiftiintercalorem eae-
Jedem &
fclei^epta^em ? ^bi enim
apcrce dicis,jdüQS%
Ja ^
utie1x1diftiocios.
^onne
itaqU£eontraditfionemapert
amI jmon Contta4dtoria cdra
B omni-
orrmmoTutV i•
"11emeotareoj em. d i . .< v ta4orem cajöft-é s&'Ekmeptårerirnun Hie dsftindbftsi<Johei|i» hüte döt»
fi bi ihvicenr repugrrarina lo-ca fp femet mt Zabaréiia,
namipleautor es, horum
repu^oaijtium loeotwm+
14. Porröfrn Ii brodc'MedfcHomanå cap'. 9;vfc.
'
ter 11 rn7abare!! a:ca!or etri c aj1eftértt d\H
4
ngi>it' ab E1cu 'itientari inquiens: Narh■?nm*iiårqn&
exphtri måeeria
gir*"tteranturtbidemaßcni( fåll:
Artf
öla tåltcdleJlt pdhtipio
'generan r illa o.
qaft
perprtyttagaiiohrm---^ ex-(éminegignttrt-
turi snqutt'V
habere
nifcn/inibusfadtäfåtÖm ^ntrdirittm \
a (dteßUuicorpot^ul'ind-
(amdicil efeAalorerrty
nentyni-
demElementar,tm&''igh<urt.-ßqüichm taförtgnrm*mn
fß
prd- äu&ivus åtvéhttSlyrd'
cafariincdJeftew'&
a cdotmpteffum
,,frbindereferentträ
natuthrti quiriti Elcmcntiy'qüodiß Siemen*
tumßeHarum ifc*
' '
15. Ex hifce liqutdö
uni^äiCjOeaati's fupdrque
conftat,Zabardiamlibimec ipfrin plunbus
eile
c"on!-trarium:modo eninihofce calores conjudgit,iiiddo
å
feinvicetri icerum fejungit. Notandum
etiam bene
Ijoc eft quandd
Zabarella aic igneuro calorern
noncfleproduäivum
viventls,Ted calefremrantukycalov
rem ; eatenus etiarhiplum fpecifiCam
utritÄiffe^Wlö-
risdifferentiam lubin ferrercom adceå in Hb. di
caL
cal:c. 11.ncgarit calores
boficeå ftr vivice
nafpecic cflc
diftin&os 5 Produccrc enimvivehtia corpora,
&
nonp»oducere vrventra corpofa,
funt tCrre CbotradiHin1-
ciae operariones &
affedEiohds
qü^diverfåm ärguunt
& impottant
fpeciem & f'flcnt'äm.' Gertnmenim t-ft
,illa qujfenon
fpecificis
operarionibüä in ter fe cotive-
nuht,nec
inTfferträ
five fpecte cönvfnirenarrr verd
exAriftot; &
Zabarcll# üntemia, balor
1" ■
•• ■ St oacfl^
leråentam:rtoq ^ : v#.*- i
£'
ore- lioquM:uivilk)8 nec r katio probati- aniseft/.-quta ca?ouhcus& generati-vusi kjementaris; HÄcundus &.corruptivus.
lé. Adducereadhuc juvat unicum ex Zabarel- 1$ locuaivMt.taceaipusIpngé plprar.inquo ulceriuscutn
An(ta?t. facere videtar. JLibro *.d$ao/roa 0.50.(10 Icri- j&ura feltquit:Arxfiot.-tMmtnquit^fecundqdegenerat: ani•
mal: c.j, dtftinxith-os duoscolorcSy & unumTtocavitc&leßcm, akerum. Elementarem & tgnem,badenus ZabareJIa. Ex hi&ealiegatis Jocis>fatis colligere eft,ZabareiIäm poft-
modiurn ientcriam fuam.priorAm,quam anteåde calo-
rec^kliifovebat ,1 SC acritér fat is propugnabat, mu>
inAriftotebs unicé acquieviffe-; quam quoqj
poftcå lllnm ferr»p,ad extremom vita? fax balitumpro- p ugn a(Te.a cdrrendi(le, antares no ignobijes phibene, j
17. J*m:partö autorita temBlta ri (Timi.;E)n*$cr*
neiii in apfkwmditputationis & veritaris*pro nollra?
fententia' uiteriori confirroauone producere volu- mu|.
Bic
etiam caiorem raic(tern ac infitum, alte»rius ftatuit efle originisquårrt Elementaris* Itaenim
fcriptum reliquit hb. 4; cap. 1. de bpintibus 5c calido iaoator Jpuocircaficjuutcaiorj vitffuritttonum efftflor eßt
ut c ertotft> necjuacjuamü<e(fvpoteftt cjviin 7cmoeramtnti mi- ßtone dtminututefl acmutihu. JQuapropternectffe eft, hunc
vtta caforem prtdantiorta cuiufdam efl* origtnis, neefc i-
gnetgUmcnti rudiyrem redo1tre naturam. Hoc vivunt jer*
ptnXes r cfuas tarnen temperamento frtgidas commemorant♦
HkvivttPapa vertMandagonjh>
&,untv.er/um/rigtdorumßtr*
- ptumgenta, lindetntedtgipoteß, calortm eumy perquenLa /
vkainerat, non exprtma Elementorum mtßtone, fedaltundi
<trtMreconditoßuxt{ft_9* HacFcrncI.
B z i8Libro
/
Libfö 4»u . i.plenius ae OTtötterum> luäfm de calörecatefti Scinßta,ut& fc.le~
trientari fententiamexplfcae Ferne! Catorprater na~
turam,inquiradtterfäturnaturalis Eftautemnaturalisdu*
fféxtunmtnfttuss folidarumpar ttumbumidoprimtgentotnks*
refcent,cujiuorigoeB ctleftis: aherEltmentartusimoderaiuj;é tseomnium Elemeéiorum
permtfttone
temperatw* . Ilieo^WtriumfunBianumprimarius eft optfex'? Lit V+ad}utamyquod
Elementarum tempertes»infitumilltuscalotemfatratextitttfa Jhfitum oltm demortftravimus exfuperare nonpol(fe, mc täta
copiam &ubertatertty viftaunquamdarii Sed quofuém uhe*
rhri'tHinfäntium£tate>conaturalesTHt<sfuntliottet tedaifc*
itciotes. ftfiéti igtturconftfierefebrtstiulla pottftf fd febrig Eftentia, caloreftpraternaturam, aui cum adefl,* tanquatru*
hoßisinfen(uitinfttiiäiat(ubflantt&mfempér
cppupnat, labe*fallätt amnesfafutiBtonestnterpeäat. Item cap.16* diB. lib, [ JgdumfjpartiafimUarcs duplex ßtcahrsuttsu Elementarts, al*
ter divintutnanbitqutdemy fédunus Eiementaris(uprd ma*
dumauBus? beBitafebrtseftEffentias. Haec pcrpuK hré
ScdöåéFernclias* Quibusvcrbis & ipfe,maniteftam
aefpeeiikamutriusqué
caloris videturennflhtueredif- ferenrefåm; can catelfem calöremappellitet divinum*akcrum, Ffementarium & deftruäivum. Divinum
enim plus quam
fpecie»
å non divino vcl Elementar!ddtau*
19. Doßifllmus Johannes
Langiusquoq,Fpi&
13. de calörtsnatura1!*fubltancia &
diSerentiis
agens,candem cumFernelioScreliquis, de calore caJelti Sc
Ilemeneari fever fententiam. Quaréetiamutriufqué
ealoris propriam & diftin&am definitionen) oruind
pr< poiHoh<jC modo.* Simplex Calor in Elementarem &
uktfemdtvtdtiur* Elmtntam vtro>qut
eß
tuax tprusfer-
MOff
qtum aeljt*.
Sia pemttugr. t# con.mutat
£&':
^rtritrit&urltxMmfMyignur1
mtriri&augencreäitur; qurniftadmixtiominnati (f cd•
teßis cahru mitigaretutr(fabamms vtrtutibue ccerceretur, ältmontamluvCtarum rt&tim naiumium infamerett>qUetn*r<
id<o irt/ht'. toncoétipnbf:&nuttiotiutyp/fm& or-gånum4ffi n*gÅtyifiu(Junt%ex minimalnutrirtiielptoduiipöfle afftxmät.
ditåseftftmplex tltecsleflhcodorygutftdtrummotu(f lumtnet
ömma corporäi cocavöLundorbifub/iftapenetrar, vtotficat(f fuundä factt. HUfU*affiuxu ier(£ oflasyfrugum &forum
ömxrntatei ve/utcoft£ tornutyubcranei
tq/eß*
quöfrmuß*,dngves, rart&ihirunämes^pjUÅb*umaiifrigöréftmimortuarim
nasrahuldrumy mtdulliffambtHi, öavtrhif littor um »ac inträ
dtborumcaudicts fefeitUttbrarunt,enrevtvifcunt. Atrur•
Ju» iiHus (fSdto*
iropito
cfttcrtftajquairnt & marM/tunt* i4swr»Oa«HnUS\fcicé & cic«*.
gantér Lang)us quam Verc Se dodé.
to* v.alcufumvhifcé prsclarf/lTmis5nobis lam*
citatis vuis,quoqué fuum (bppomint, Scaliger, Jo¬
hannes Riolanus, Seoncttus, Lcrmnus, Rodofphusf
(j<icleoius„Skegkius, & alii compfurimi»auioritate Sc
eiudjtfoaisfåmaceleberrim*wiriquorum 'mmum*
Verba, verbotenes bie alisgare»vtitianferibere,Iego b;pcrvaraneum,& prseter rem ttfeduco, Nos hac Vrce, hortmipramomjnatorurapracfarifljmorum fhi-
ioiopborum
& Mcdicorutnautoritäre, in^Wbiaqyé ii-* (né in ingens vofnmenbarenoftradipucatio ex- Crelcat ) optiméreddimuscontentos^»
• „ 2r# Ha&cnusde autorttatibus & placicis cla- ,,^morom
^hüofophorum,
tans luperqué ånobis
a»B $ dum
durtffiltercööféquens
ation
esIpfas
pro»t pitisårctedärriuSi quibbs porrö probafcurrerirnus
; ca-;löreta raleftemvelinfttuiWab Llementari& comple-:
xionali réalitérefle dirtindhim.
12.'- Prima ratio, petixur ab ortus,
five
originis*Utridfqué caloris
dfkHtoioe, quod lpccificarri
quan-(Jam difFefentiain 1tidobf é fccum importare.vide-tur?
Notiflimuiti enimeföqnan*mi omniurr» feré Philo-.;
fophorum Peripateticar
ledigt addidtorurn confenlu:
calelKa corpora. ob ful
nobi lita
tern ,excellentiam &
j^«iVaotialTi>äb^Jéme«3tafibus•& fubluoaribus, fpecie
quarrt
mäxtmé efle diftindta
tquod
pratorPhilo lo».»
phiam,iplä
qiiöqué TbfcOlogra, omniy veritacis Magi-
«ftra & Regina nobi«ineukat 1 Cor. 1$. c. 39
&
40.Nahohtnis eäro cademcaro^ (ed alta homtnum alta pecorum , ditx^bvlucrubt ,altaptfciuml Eteotprfac&Ufiia,
(f
corpora tirreftiia:féd altéquidemttUßtum
glorta,alta
autem tetre- flrturn&c. lamverb
qnia fcWieftia corpora,ab fc lernen-
täribüs
fpCcie
conftäteflediftin&a; leqnitur quoqué
pcrbonam qua
(i confequedtiaro, ipforuna
corporumealcftium proprias &
(pecificas affeäiones,
qua?ab il-
IfSdimanant, fpecie ab Efernent af
iiim elfe diftin&as.
JRatio enim haec eft t qubd fubje&a fpecie
pecoliates & reciprocas
qjualdam affediones habeant
iibifroprias, & ab aliis, altenus
cujusdam fubicdidi-
verfi
proprietatibus, fpecie diverfas.
2p. '11*ri Ratio furnitur,å
Subjedi, cuihx afFe-
.dkmesj ßvjeproprietateiljpecificaf inhärent
divferft-
*tare. Carlum enim;fobjedum eftcalons
ca^feftis
,qood ab Atiftot: Hb*2; de
Mundo
cap 2appellatuiu
Qdintum Elemrntum. Ekmenturp v. Ignis,
quod (å
f&tiimterra' ouniCfatUm
jin
ordinecß quartumSub-
jectym
Vfcåbm e
Xé
Pfeilolophü 'blq-
tistia eorpoki . „
quoad
Ellentiarn lolunr, VV »aul
quoad proprietatcs, fi-
ve qualitatc*
proprias, diftiirgvantur. Proprietäres
enim il]a,qtiå? kJementor
igriis
cönveniunti*fpt cie
q-rnniné differontabiiHs
propricfcatibus,
qoseEiemeo^o
Aqure
coriveniunt. Sic quabtates,
quseAtreö Ele¬
mente»
aflignanturjfpecie dikriepant ab illis,quae Tej--
reo Memento ccmpetunt. Jdeoq; vi
bojus modo
iHatå raiionis, &hoc iplum, quod nos
in hac Iheft
iricebdimus,q»afinccefiariådcquelaxaniequiuittqubd
pröprtetates,qtia
Quinto t lensqntoffihée Gado (eft c-
riim Cålöffl lon ge
luprå nat©ra'trr& conditionern Elé-
mentariiimelevatum) infunt,r^4. Elementorm qüa-
lstatibus fint diftindtce ; quod br^vitcr hac
ratioci-
fiartdiforrmdåcolligerc &
demondrare voluimus.
24. 1H.: Racio,qua'potifljma
eft, defumiturå
propriis & fpecifrcis utriulque ca
Joris, 1 lementaris
nempé &
cadeftisoperationibus^
quasin ha
cinferio-
ra corporacxferunti
Calor caleftjsin fe eft beqtgnus,
prohficns &
Vitalis. Flementaris v.dn le
qqnedt
pro-ijificus, nec vitalis, Ted infecur)dus & vit^
deürudiivus.
lam v. otråomnemcontroverfiäm eile putamus: di-
ftindas affeäiomes flveproprietates, etiam
diitindas
arguere ipeciei. Nam quae
cönveniunt in lpccio>
etramin proprietäribus»
(ive? eftxdiis nattiralibuscon-
* venire;videntur kd calercaeleftis& tlemencaris, tf- itfe «xperientiå, non
conveniunt in operatiqnibws &
laffediombuspropriis; ^Ratio enim
iam
exluprå di¬
etts paret) manet crgö
uifaihbitciyquöd
necin ipccie
cbwvéinaxite < um».* tffrfMbV
-Ipieei«
icnitérif©cpnvci3ifcia(if^,iu«iq} ©tiam
i jlorum ppe-fa)&?'£0c^da,rnt©rf©imJiceip
acqualia.-f0*» rifhrf.Itb.-iideortuapimaT: cap&&.Zabarella iib. de Ge¬
nerat;&interim*cap. 3 nofirae huic (ententia; ac ra-
tioniadamnfsiiwTubfrribu ntu:<quandb-iper üictam dif-
ofercötiaiw«ifri^6^?cajldBi^,»^pe^jfic^
propriis & di-ftip&is#lorötpopecaciänif)«»-kjuåirv
*e6iliimé
colj%-gimt^dicenite*, nitMieni eßcprdhöüum
, fckmcnta-fcip9fgncum &
deftni&ivura.
i .! 35,
^oi)e^ia|iia|'>|L^rotRi^l>ri^ejiiCe^
• ßatiflifc©alöreit* *fy>*gi*cn,
ifivj©
frlernen*ari i»fl»,di-ftin^dm,p^öd.i11e,npe7ati^xncsvitales incorpPrafub- lunariacxerceat: hic„récieuitrario corrupfrivasflvenon
vitales: Kamiicselumyel aflra exfcalore igneo eflent coagmentata.( aflerere...enim boc in univerlum vi- flenturomi^somnioiOjquiPaiprefncarkftem cum e-
lementario faciuntiprcieijdcm ) utiq; .iamanté plifri-
mafecula mundus eilet in pulver m fivCiCtnetem ver- ius. Quomamv^boc nonfaéhim» nr q, unquamoh.
<fervatum ed ycl partem nundi a lidenbus clie ab-
• iumptam r binc fe£lilTimé colbgiturj ©al rem k>t-
^poftumcacieftium.'ab Elementarium caJore*lor>gé
elfe
-divetfum^ alteriusq; natura? d^ cotidttit^nisr*,
2,6. TalemqooqjColledioneminrtitidtColIeg;
<O0tmi1pb-bb 3.de Calocap.f. Quaefliouc 1. Artic.|.
- quoinlocop ropugndttc«iéftem calarcjm pon efte i-
neörnyfed abtlmnentaTi diverÉum bcxc'pioda;; Nam
■<€Urtfätié&attipéML dånftjortm^ mugufysowpafrttrv &tabA»
- renitmba6eant,(irjtfymmmoik\tummumtrolongézmphßirr)&\
jfttgnttfortati tantumtatorttn tocfcfundtrtnt, ut tum nu(*
t* cohtbtrtvt*poßit)at%adcojublunartm depafcertntur,
j; v £aa-
'nåhi^y: x
fesex Itbffo f. P- '*&$•
Artic x.adferunt; t. t 10c, ^pcniå caloris eae- leftis & Elcmentafis msequaUdperatiöne^porro prö- ba^éannitutiturjböiceduös
Wlores
plurimurrvåfeiti-viccm diftlderei Sic' chim^ ^di&o Ärticulo föijpttim
CXtåC : Cumeriim'rtdlunißt cobihiütie$funtrerfale dgensy(f
inomnia(ubjeBåcorporainßuehicmvim fpargat,eorumy,mi- ßiones, alterattones, &motuuhtiiteißitudinesmoderetur: a- qutimefiutefUtforma, ficutiagtndi éffkacitate,ita naturaex-
tédentta,prseataclongenobtltoris -tidtafirquam Elementärts.
Prtbatim^erol yubdcrteffts
glöbi
noh ftntignety probat ea ra¬tio: quiacumranta (it ignts voracttas (f acrimonta (undé
Herodotus ignem b'lluam avtdißimam
inexplebilemqf
*vocat9 qua quantb plura conftwit, tantofacundiusfeparit)fttota ca-"hfiii macbtna
j
aftrxfeomniaexigmcoalutjfent, tartofridétoL*totus infettormurrtti* torum inctndio deflagraffef prafertdm
€Um Sol'& reliqua ßdera adéo magna, (tmulfy CompaSldfjf
&denfafnt,utnohpoßi^tnonquamlongißtmeproptermagni•
tudiheMyquam acerrtme propter denftatem
multttudmem^
matens.'cunßau'*e'fé(f dtfbpUlari,
i% Haxperpulchre,'dö&é & veré,å
Cotiöimbrl-
éenfibtTs,döfira qufdém fVntentialitcris funt prodié§,
ex quibusnostälem elicitbus colle&ioneni; Si caltfr Cseieftis,ejuldemnatura;Vellpecieicnm Elementärtef-
;^ uti^; étiäm eilet ignctis, eilet voraxy"eiTet'bel-
|ua iividfffima iiiexpJebiltsi)uc,
omnia coiftährMi,& depravans! Iain verö > eahr csléft?^
ijüsinödi effefta, vel corruptivas operationes Vion
excercet necpirficit; ideoöue necejufdemiiatürjcÄ:
ipecielcrit'cum cålorcitlementari. '
.o,u.-,.,
«mani,n,e ,
ti'.Éfco*"'ApM*es>t ficfefc feabcafg Uentpéqudd calor
caelcftis ab alcmentari
fit diftindios?mult;isprobaripoteft exemplja, ex ftirpium atq; ani- jgantium genere
deig^ptia, Certum
n. boc,& extra pragsm dubitationis^ejc^nfrgyerfiae aleatrv pofitum omnia;viventia begcfiqiqcalqris caleftis, fiye vi¬talis &infiti vivcre;natMT^lesq; »vitae fqnäioncs,ißtg- grasobite & peragere.
Eft enim calor ille
primariumac proxinium aniipse
inftrumeotut».
Hujus benefi-^cio. ftlrpcs pmnes;
Sicut
&*cupäa apigiaötia
gene-tantu ^nutriuntur» erefcnnt>
augclctg>^3niilequ^ks fp^ciefibiproducunt.i: .Hoc praefen.tr, vel bene afie-
& conftituto,vivunt? a]iaquc vitae munera,natura?
4;onvsnientia obeunfc. Illo abfentepcreunt, nonfo- ium ftirpes,fed etiam aniraa ntia, omnesqueillorurrk»
yitalcsbpcrationes fimulcpn.cid.unt.& evanefcunt; qadd. jnprirais
videre licet in nonnullis ftirpibus
plantis. -Papaver,Mandragora,€ieuta:qua? licet
tcnj- pcramencoabiolutefint frigid^
non tarnenhoc ipfo
tomplexionaiifive £lementaii taibre, fed-folo vitali fpiritu &caioreviVunf,qvpndé teinpe^amentj vi qgle-
^Hdeificiqnt,å4<>niinante frigoreprodit: atqui ali-
nientaltrahunc,coqaant,,f
indequé aiuntur
6c fricre-jfcunc,.bisqué
finblia operaedug^^uaE: certé
afrigido
tetxipecamento proficilci nequeunt.
Undé neccfih e^caW:rernqueqdam eflc, in viv^nubus^opefa eden-
^^^^pWarpencp
noncpnv.enientia
:ÄVquia mor-
^4xtiqg^itut,pcrmanente temporamcntp^palamrj^
illum inviyenpbus caelefternefie,
åqué Mementari di-
^ettum»pr^terq>
igne umcalorem,quipartibus ineft fi- raäanbus,
in nobts cun6^squéviyen^ibus pra#an-
tioremjnftdere,
qui falutaris,
&Cverédivinus funtho-
ßurö fit
opifex & eifcdot-* jotNeö
. . ?e\
frigidioris iiui£ i-ura*
Serpcntcs.- uei u&iéfc -pos, Viverra, Ca-
nis QCc. hujusprolificicalt, ueficio, naturales vi-, cales atqué animales fuuttiones absque ullo incom«
modo exercent. Nam quåmdiu animanria viviintV camdiu«tiamnutriuritur,augentdr, crelcunt/alimeä- tumafiumpturnconcöquunt, & cödum tandem fi&b fubftantias afiimilant.' Adioncs qüoque animale*
incorrupté per3guntur,quandöhiccalor behé eft äf- fedus &.confi:itutus. Nam quo cator ilievitalis cll copiofior &vegétiör, eo animaatia adanimales fub- dkmes, utpote fenibni, motusq; fiint aptiöra; qd<5d inprimis obf^rvarc licet in lenibus, qui cum juveni*
bos non folurn temperament© fint frigidiores, féd e- tiam caloreorum nativus longa anüorum ferie detri-
tus;idcir 6 otingicjutadomnestamnaturales,qnåm
vitales &vän nalesoperationes leneslongé fint in fe«
liciores& inrptiores. Hoc calore per-mortemextfn«
do/corpustuin jacétvelut Truncus fine ulla fundio-
ne. Ceåanttuncnon folum naturales vit® operatio¬
nes,veluci concodio, nutritio,accretio& procreåtto:
verumetiarn animales; utporé rnccus, omncsquéfen-
fustaminterni quam excerni.
31. Nec e(l quod quifpiam nobisregeratdicen-
do,- quodcalor Temperatur®, fitäil-le-ipfe calor, qui
fundiones illasprvdidas
exfequitur* proindeqj
opu»non efleaiium quendam excogitare, qui horuni ad- mirahdorumoperumlicopifexdt efFedor. Sed not
refpondemusprmiura exZabarella;quod calor Tem¬
peratur® nonfit adarquatum illud naturac fivc animse C ti& ' ' ififttis«
"it i
f
\iqftrumentum^^
> tuas,varias,am-m&cxercerefölet, Rau%, -> promtptpiqoia cal de' Xcmpcraturaeinfpquiturtantumformam mixtt,nonvit formam corporisanimati.Calor enim csrlcltis, imme- diatéconfeqturanimam.-cafortemperatur« v. qoiex
5tnutua
elcrncntoru
adiope, &primögetmrit qua1»taturefraå io n er eIuitat, irnm ed iate mkatu rformam, ut
j^didumKjpixti,
åccedjc&ikm, qoqd-esiar Xémpe-ratpr«, perlé debilis & inepc9admodum fit,adabebn- dura raultifqrmia e/uimodi natura? munta & opera.,*
31.
Za^arejla
quoq,-hacin
parte optimé nobUfqjjtg
confenf:it.hb> i. de-aniroa cap. in husnc mo-diu^fcri
hcpt:f&ee?jlfomleM, up omn* ammatum babeat ca- loremyCUMenimomseanimatum nsctjje ftpmtéirix natritiot mmnon fit(ine conwEttont alirxenti>&b*cnofiatfinecatoret
nectfié fuit omne animatum habere calorem, Signfirata»
Ariflot:calortm irhfufumcfminfiquiturammam} ri&n calorem Temperatur qutdeHlü efi, necaptus eft faccre coftionenL-t*
Hjtc Zabarelia^.
33, Deindé, pro fecuodo etiam refpondemus.'
Sicalortemperatur«,vitalium& animalium adionum cflfct opifex&autor;Sequeretur>quod cunöarrcs, qu:i-
bus hictemperatur« calor ineft.viverent-fcüentetiam omnia tumcorporamixta, animata, proindeq; nulla
in animata« Viverent hac rationequoq; lapides, au-
rum, plumbum,&c„ quod&ja&irimö plusquamabfur-
dumeft. Relinquiturergo toluni vitalem calorem, qui formas animatascomitatur, cumquéillarum inte¬
rna fimul interit ; omnium fundionum animaliumn
6naturalipm cfle inftrumentalem eaulam immedia- tam^aq proximam. Undé quicquid hoc calorc
vita-
Il & cariefti eft imbutum;iiccelTario vivit, vitaequé
fun-
fuaéUon:
quibusdam
ti
quidemcak
r-^- ^axcnt*nontamenvivunt. oictx c«davt , licet adhüc Ele¬
mentarem caloremcx mixtionepo(Tideant,n6tarnen
proptcrcavivunc, cadavcra enim
noneflent: at calent
calore Elementaii nonvitäli. Patcfc itaqué linicuiq;
exhHce ratiorribus & fundamencis pofrtis , calorenij
cåriefhmabelemientärireverå fpecie eftediftihäum.
34. IV. Et ultima ratio,petitur
å difcrimine
interitus horum duorumcalorum.* Galor cnim cselc-
ftis interitper mortem, blementarius vero per
jintre-
dinenv Arguunt;coirn
di$rn£H interitus,
utplurr-
mumdiftin&äsrerüro fcflentias & fpécifcs.
Ideoqué*
quia nonunaeademq;
utriufcj; caloris éft deftru&io
iitå ned una eademq;illorum fpecifica
affcdio.
35. Q^jod autemhiduo calores, ditfindias ha*
beantinteritus; hocZabareJla lib.de Gener: &inter:
cap. 3. affirmat hifce verb\^K^ormm^ d^orumc^!p'
rurrtinonpottfi eademeffe deßruato• nam calor Elementaris%
noncorrumpiturntfiperputredinem,atcorpusanimaltsvonpu~
trefetttotunjydurantevtra antmalts^ditUtu enim calorvitalis
talortElemcn£arrmopputyredßitcdort qutnonpQteßtduci
achloreambtentu: ideo vitaltscalor non interit per putredi»
nenii (edejus corrupttomorseß. Poßea v.hoc per mortem
exßintto,remanetcalorElementaris, quivttali calore defittu•
tuty eduéttur A calore amblentis, itapofl mortem corpus interit perputredinem (fc*
36. Haecipfius Zabarcllae aflcrtio,fundata eft,Sa ipfum Ariftot:
Philofopborum
principem,quimortem&putredincna .tali modo defink: Mors eft extintfio
C j '"l
calo-
cåio4■»»Xcöfmptio pro«
prii & naturaliscaiM. qué humidoå calo- reambicntis. Haecbrcyiterquoqué,quantumadra- tignesipfas attinét, pronoftri inftituci rationc actu-
liifc voluimusr*.
37. Nunc ultimolocorcftat,utproultcriori no-
ftrse fententi» corroboratione, argumenta noftra in
Syllogifticamformam coadta, in medium adferamus:
quae
inilar.propugnaculi
fiveGratis efle poterunt, ad illorum omnium fentenriam evercendam& amoiien- dam; qui cajorcm caeleflem ab ^leraencari fpecie di.ftin&um efle erederenplunt. Quibus fic expediti<r%
nthilampliustum fupercfle yidebicur, quam ut velis
npjfirsé
deputationIs complicatis, falutarem & tran-uillum portum quaeramus, colophonemqué huic no-
raedil!crtatiunculae,bono cum Dcoimponamusr*.
SERIES JR GU ME NI O RU M.
' I. Arg.
Cutcithfynoncompctit Definitio-, eidem necDeßnitumcom*
peterepotéfi,
Sedca/ortcßleßt^noncompctit definitio caloris Elcmentarts%
E. 5 Necäefinitumipficompetere poteft.
Majorpropofitio,fundäta eftin
h4^Äxfo:
Lo-gicorum:
AquPremovecur definitio, éidem & defini-tum adimitur,& contrå. Ratio prxcereå hsec efb Qui^vdU3c Junt fubdivcffs dcBoitionc» lllä quqq? (unt lub diverfåfpecio.
iMinorprop .-probaturexIbefi 19.
i I I. Arg.
£>ti£cun%illa
affefltonibu4ffiveproprietatibui(pecificis
differuttquofy
Ejfentialitetjvel
fpecieinterfe dtfferunt.Sed