sv
AU SP l C Ε T)1V1N0 NU Μ INE!
DlSSERTATiO PHlLOSOPHICA
TUSTITIA DEI
VINDICATIO.
OUAM %
Confentiente Ampkfjl Senatu Philofopb,
In Regia Academ. Upfal.
Sub PRAlSIDIO
Mm.Rev. &Celcberrimi VIRI3
Mag. ERICI
ALSTRIN»
Log. & Metaph. Prof. Reg. & Ord»
h, t. Dfcani Spedabilisy
PRO GRADU,
Tubltco examint modefte Jubmittit Nicolaus
Arosia-Westmannus ,
Ia Audit. Guftav. Maj. d. gi.Maji
ANNI MDCCXXXI.
4 Horit Ante mertåiem foluU.
Ψ UPSaLIAi, Litens Wernerianis.
S:e R:e M:tis
MAGNAL FIDEI VIRO,
Summe Reverendo Qf dmphsßmö
DOMINO,
Dn. andren KALSE MO,
S. Theol. DOCTORI Celeber-
rimo
,R;/£ M:T1 a Sacris
5UPREMO
,Ecclefia? Primaria?
Siockholmenf. ANTlSTITldrgnis-
fimo , nec non Confift. PRiE- SIDI Graviffimo,
MecENATI Optimo.
IBh^ letatc panier ac reve-
Jm rentia du£lm
,exiles
hat pagettat Tibi, Maecenas O-
ptime,
ptimc, fkcras facio, ut, ψά i- pf& deßttuU junt, lucem a Cele-
berrimo Nomine Tuo mutuen*
tur. Eos β placido njultu fufci-
pere digneris, benevolentiß Ύι\χ,
multiplici nomine mihi femper prafittA , haud levem addis cu~
mulum. Pergas infuper , humtl-
limevogo, Vir Summe Reve¬
rende, fpes meas folito favore
tuen\ Adeum erit, pro peren- ni Tu Je felicitatis ßore, quovü tempore , vota ardentioris äffe*
Bus fundere.
.Summe Rever, & AmpM
NOMINIS TUI
Cultor 5c clien? humillimus
HICOLAUS
Nobil & Speftatiffimo VIR O, Dn. jacobo tersmeden,
Officin. Ferrear. ad 2atél>0 PoJJejJb°
yi & Direfiori adcuratiffirno , Ρα·
trono quovis honoris cultu iem-
per profequendo.
Nobil. & Spedatijßmo VI R O, Λ
Dn. abrah. robsahm,
Officin. Ferrear. ad StOtfbottt &
SScfOté Pojfeffori & Patrone dexter«
rimo, Evergeu nullo non tem¬
pore piurimum fufpiciendo.
VO&/V, quum Domini Benignissimi? plura debeat, hoc, quic-
quid efi Specimim Academici, in gra·
ii animi ac perpetui offictt pignus, of¬
fert , fimulquefelteent remmjuccejfum
ex animo adprecatur
Nobil. & SpeåatiiT. Nomin. Veßr»
indefeiTus eultor
Νια
OQO.CGOÜOOOOCCOGO
Ο CO, o. O OÖO Ο Ο G Ο Ο Ο Ο
Λ iV. δ1. 5. Τ.
$. ι.
Sie η tia m Divin am.*
ea, qua par eil, at~
tenrione qui confi- derat, tanto perfe«
ftionum ejus fplen-
dore perftnngitur, ut acies mentis il- litrs haud aliter ad ejus contemplatio-
nem Te habeat> ac oculi noiln ad in- tuicum folis. Proinde tantum abeil,
wt quis de perfecta priiiii Entis co-
gnitione glonari poifie , uc potius, etjamii fagaciffimus , id conceptibus inadxquatis , prout poteil, appre- bendere folum neceiTe habeat. Quum
enim Deus fit infinitus, qui, ob per- feiliones fuas longe eminentifiimasi
unica ratione adäquate reprafentari nequit;
'quomodo intelle&us finitus,'
: Α < pro-
propter fummam imbecillitatem ac ari- guiliam, pluribus ad eum ccgnofcen-
dum conceptibus, a rebus creatis ana-
logice defumtis, indigens, eum, pro
Dt in fe eil
,comprehender ? Indo
fadlum eil
,fatente iniigni Philofo- ,,pho , ut nos , pro moduio DEuitl»
v.cogitaturi, necefife habeamus, plus a ,,in eo concipere pra?dicata *.
*
Ger, de Fries exercit. rational. di/Jcrt,
J. $. '♦ ρ 46.
§. Ii.
Hatc praedicata attributorum nomi¬
ne vulgo veniunt, quae in fpecialiili-
mo, maximeque frequenti figmficatu
funt perfeBiones , C]U<s naturalt rationO inveftigari pojjunt , & ex effentia Deif for¬
maliter fpeBata, neceffario fluunt a) U·
bi tamen monemus , ejusmodi attri-
buta vel perfetfiones nequaquam ceu
accidentta fumenda efle, utpote quae»
ab ipfa eiTentia vere diflinila * earru
fui acceffu modificarent
>eoqte ϊρΓο
ei maprem perfedlionis gradum t "i·
buerent. Hoc enim adtniilo, DEus
& imperfedlionis argueretur, 81 com·
pofitionem admirreret; quum tameoj»
tttrumque tam per.jeBionutn ejus infini-
tat)
3
tAs
yquam tndependentia ΟΓΠηίπο re-
fpuat. iUiut η. ratione eßentta divinx
ornnes omntrio perfeRiones peßiaet f modo fibi roKVeniente
yid eß > tnfinito ac cön- fummarißimo b) ; huic autem omnis compoiuio contrariatur. Nam quic-<c quid ex pluribus eft compo(uum,quau
tale
,pofterius eft rebus, ex quibus
ceu partibus componttur, atque ab<c
iisdem
,ranquam natura prioribus<f pendet c). Jam vero quodcunque vel
minimam innuit dependentiam , o diametro Divinitati repugnare, ex¬
tra omnem controverfiam eft, & cui·
vis in aprico pofitum.
a) Job. Paul. Hebenfireit. Syft. TheoU Tom, t Lac, t. Thef. if, b) de Fries cx- etc Phi/of. de Dco infinite perfeRo §, jp. J4. c) Id. de Deo ftmplici §. i. p. $<f.
§. III.
Ne quis autem exiftimet, fcaec ae- tribura
,quar in fe, ac per fe, cum i- pfo DEo , ejusque eiTentia realiter u- num idemque efte contendimus, pro lubitij, atque iine ratione a nobis con*
cipi, adeoque meros conceptus, im-
mo, Juius ingenii efte; dicimus eflfe^
A ι eorum
4
eorum quoddam difcrimen, quo, tanft
ab ipfa elTentia , quam a fe invicerru diftinguuntur , non quidem a parto
rei , feu per differentiam realem, Ted
iantummodo in noftro conceptu, &
ienfu, quem vocant, formali, ita ta¬
rnen
,ut haec diftindio fundamentum iimul in re hnbeat, quae diftindio Phi- lofophis dicitur rationü rAtiecinate. Eft
autem fundamentum illud partim in-
finita DEi perfedio , partim inteile*
dus noftri imbecillitas & anguftia^.
,,Cum enim DEus immediate , per
„fimpliciilimam & infinftam fuam es- 3,fentiam, praftet id, quod homines
>»per plures perfediones, tum inter
>,fe, tum ab eftentia realiter diftindas,
„prxftare folent, fit inde, ut intelle-
„dus nofter in D£o plures concipiat perfediones, easque ab eftentia Di-
„vina, pariter & a fe invicem , co-
„gnittone fua difcernat Et cum intelle«
„dus nofter adeo fit imperfedus, ut»
?,uno ac fimplici conceptu, totam in- 5,finitam DEi perfedionem diftindc*
j,ac perfedecomprehendere nequeat*
„fit inde, ut ipfe eam , pluribus in-
^adaquatis conceptibus, in plures per-
fe dio·
* s,fe<fHones quafi partiaeur, easaue in-
j,ter fe, & a Divina cifentia diftmguat d). Et licet hic concipiendi modus
magnam arguat-difproportionem,men·
tern inter & rem cogitandam } nul-
lam tarnen in ejusmodi conceptibus ponit falfitatem , propter fufficiens
horum conceptuum in re fundamen-
tum & neceifitatem. Quin & nec DEo imperfeftionem adjudicat, fed potius infinitam natura ejus exceilen-
tiam, atque fummam perfe&ionum e»
minentiam ad liquidum demonftrett.
Unicum tarnen ante omnia probe eft
obfervandum
,ut
,anguftiac mentis
noftra ac imperfefti iftiusmodi con-
cipiendi modi perpetuo memores ,
neutiquam , quascunque de DEo no»
bis formare poterimus cogitationes,
normam eorum conftituamus, quae de
Summo Ente judicanda funt, fed ac-
curata judicii lance omnia penfitando,
§2οπξΕπως de fan&iffimo Numine fen-
tiamus. Conf, Ger. de Vries e) Ex
hoc enim negle&o, quicquid error»«
circa attributa Divina a multis irrepfit»
örtum fuum habuit. Et hoc quoque in cauflfa eil, quod nonrvulh yußitiam
A I JUEi
6
DEi vindic ativam vel labefaffrare , vel penitus deftruere allaborarint· In_»
quorum argumentationibus non tam
refutandis, quam in hac DEi juftitia,
argumenta, a ratione petitis, adftru- enda
,ha:c verfabitur opella. Licet v.
exiguac ingenil vires rei perquam ar' duae accuratiori traftationi haud fuffi-
ciant 5 mitiorem tarnen B. L. cenfu-
ram mihi polliceor, ac innoxia co- namma favori ejus follicite com·
mendo.
d) Hebenßreit. loc. cit. theß ιρ. e)
Sxerc. Ρ kil,. §. 5·.
§. iv.
Circa divifionem jußiti*, non o- mnes Philoiophos uno eodem modo incedere, res eft notiffima, quem ta¬
rnen diiTenfum, ut a propofito noftro
alienum
,mifium facimus, content!, ad duäum b. Doft. Buddei f), dis- pefcere juftitiam primo in JEquateriam
& Rectoriam. Atqui iüa , quum ipter arquales locum obtineat , legemque
communem, utramque partem ftrin-
,gentem, fupponat, neque heic nobis,
de Divina juftitia Ioquentibus, in cen- Tum venit. Hane vero
,quum inter
inac-
7
inarquales verfefnr , ac irrperantibus
competat> etjam DEo tuto adfcrtbimus,
Ei namq; cauiTas juitas ac fuflficientes
efle hominibus imperandi -> nsque ob«
ligationem imponendi » is demum i-
verit inficias, qu! eutn > ut rerum o- mnium, Hc quoque hominum creato-
rem ac confervacorem edc negaventj
hosque , quanti quanti funt, ab eo ita dependere , ut > iine ejus nutu & vo- lunrate, ne digitum quidem movere poiTint, adeoqj quicqutd iunt & habent,
α unice acceptum ferre debeant Eftque ha:c juditia perfecta Divl··4, qua
DS'it ex purißlmo fui amorey ftud oque_*
fänclttätit» hominum veccata qu*vis g*A- viter punit
,lene autem faffa lar^tter
temuteratur f). IdeoqlP in Remunerati-
Vam Vindicativam difpefcitur. II! 'i q" a
treatur arum rattonaliunt bene rtRcque fafta
tex fingulart gr Atta ben>%nitare>
largtter compenfat. HarC) tjua no cent* s
ob detifta ita punit, ut omnem fimu/ tUia
adim it cauffam , de injuria βοι f *< 11 5 y ju*e
*mer toque qurrendi.
Conf. Budd. Infi. Theol. Moral. Ρ Art.
4 t> *. §. 8 f) Ejtud. Inft* Iheol. D<gm.
üb. 2. e. i. §. ιγ.
A4 5- V,
δ
Evicimus in .χν, fuperioribus, attribu-
ta DEi cum natura & eilentia ejus, in
fe
>unum plane idemque eile , unde facile coJIigitur , hane étjam jußitiam
DEi vin die ät iv am non eiTe contingen*
ter talem, Ted omnino neeeifariam, naturalem & efTentialem ipfius pro?
prietatem, Quumque fanditas DEi,
quac fons eil: jnftitiae ejus, iit immu- tabilisj quidni quoque juititia, puni-
ens transgretliones legis, itidem im?
mutabilis, ac per coniequens natura¬
lis erit ? nifi forte contendere velis,
poffe aliquid , refpedu unius ejusdem»
que caurfse & effeftus, & immutabili-
ter 8c contingenter fe habere. Quod
tarnen omnimodam contradidlionem involvere
,nemo fanus negaverit, Quid? quod fumma illa ac perfedtiili-
ma aqualitas omniurn proprietatum eiTentiah'um divmarum contingentem
in DFo jufiitiam nullatenus admittit :
qiynpe quac, intra iimpliciilirnam DEi
^ xcriciv confiderata? j neque magis, ne- que minus recipitint g). Adde, quod
Gentium Dodlor & Apoftolus Paulus
apertiffime teßetur, rccWhyps
9
quod mala facientes digni fint mor-
te, ipfis gentilibus fuiiie cognitum h).
Quod tamen dicere non potuidet> ii juftitia eilet libera & contingens: quum, qux liberac in DEo funt voluntatis, ex lumine rationis innotefcere illis non
potuerint t). Namque naturales πξο-
λήψεις hominum , qualis eil, quod
DEhs iecundum juilitiam puniat pec-
catores, funt univerfales & irnmutabi-
les. Atqui uttales fint, univerfali iti-
dem & immutabili fundamento nitan«
tur, neceiTe eil. Quäle in seternum nullum aliud dari & excogitari poteil,
praeter naturam DEi : qui non con-
tingenter , fed ex neceffitate naturae
fuae puniat & odio perfequatur omnem
iniquicatem k), Hinc egregie Plutar-
chus 5 τω ©g« 'επετχf των etTrshtim*
μένων τ£ eefe νόμϋ πμωζϊς , b χξωμε^χ
vrttvng α-ν&ξωπτί φνσζι πξος πιχ,ντνις άν&ξώ.
πας, ω<τπεο πολίτκς i. e. Deum comita"
tur juftitia
,ultrix eorum , qui Divinam legem deferuerunt , qua omnes bomines
natura utimur, adverfus omnes bomines,
ut cives /).
g) Leonb. Hut t er i Loc. Comm. p, pj.
A s 4^6
ΙΟ
4<ό. h) Pom, J. ]i. i) Hoehßert. des Jure Poenar. Seft. ζ. $. /. ht. c. ρ. m, >ζ.
Ål) Hütt, loc cit. I) T. 2 Opp de Ex ful.
f. 601, cit. Z:*itgrdv- de Ortg. J, N. Art·
§, 22. p. 70.
§. VI.
Ex hifce
,probe confideratis , in-
Vidla confequentiae virtute fluit ; von
po(fe DEum 1 (ine fatiifaftione f<u com tn*
fat one , condonarc peicata. Quar com-
penfatio , aho modo, quam per pce-
nam , deli&o proportionatam , fieri nequit. llt enim alia injuria aliit mo·
dix
tcuicjue relationi ac ftatut propriis , *-
ta ejuoque injuria , imperanti, qua tali%
iüata
,pcenü compen\antur m). Olli
frultra omnino opponitnr, poffe quem*
que fuo jurt renunciare, adeoque & ip(u»t
DEum peccata impunita dimittere. LltUt
emm hoc procedere interdum poteft
in jure mutabili, pofitivo & arbitrarii
exercitii $ nequaquam tarnen ad jus
DEi immutabile , acternum
,perpe- tuique exercitti eil extendendum» de
quo adeo plane cedere nequit » ac ja·
ri venerationis fuz renuneiare
»&
crearuras a cultu pariter ac obfequio
abfolvere. Gratis quoqj illudadferturi
pojje }
II
po (fe hominet iUatat fibi inj ur tat Jine (λ- tüfjftione remitiere, quidn 't quoque DE*
um? Ille cnim non folum eft perfona,
per peccatum Iaefa, Ted etjam fupre-
mus judex, cui, vi juftitiie fuar, con- venit, peccata punire, ac pro illis fa-
tisfadtionem pcenalem requirere, haud
aliter ac judicum terrenorum eft,
etjamii injuriac a larfo jäm funt condo-
nacac
,vi muneris fui > eas vindicare.
Et fi vel maxime illi deficerent, certe, citra impietatis, immo, blasphemiae
notam, nemo idem de DEo fandtifii-
mo aftirmaret. Audiamus Calixtum, hac de re egregie difterentem. Eos-
funt quidem homines, inquit, qui-44
bus corrmiiTa eft poteftas & admini-44
ftratio juftitiae, fupplicium commeri·44
tum condonare, & impunitum di 44 mittere, quia polTunt deficere, jufti-44
tiamque & pa&a infuper habero.44 Quäle quid in DEum cadere, fum-4'
fria & abfoluta ejus perfecftio non_>44 admittit, non magis, quam ut falJat,"
aut DEus eile definat. Abfoluta igi-44
tur DEi potentia non eft eousquo44
extendenda, ut abfolutae ejus perfe-44
ftioni deroget & detrahat »)· Nec
firmio-
12
firmiore ftat talo , ίϊ diceretur ; po/fe
DEutn abfolute remitiere peccata: quum illa nec injuriam nec dammim ei infe*
ränt, (f ü, condonando, yiec fibi , nec aiits fa da t injuriam: non ftbi% quia volen*
ti, & de jure fuo cedenti tio η fit injuria:
non aliis
,q utα in folum DSum comwitti-
tur peceatum. Omnia ha?c fine ratio-
ne dicuntur. Ad prius quod attinet, quis, qoaefo, ii modo iana me.nte u- titur, negaret, peceatum in DFum
eiTe maxime injurium: quum majefta<
tem ac excellentiam ejus violer, ac honori DEi, jure perfe&o ei dcbito*
deroget? Quam bene cohacrerent, fua
voluntate contra DEi voiuntatem uti,
& tarnen injuriam in DEom non com- mittere! De damno ii loquimur, am-
babus largimur manibus, intrincef^
tale, non pofie DEo inferri: quum fumma ejus beatitudo ac vita eminen-
tiffima quam longiiTime extra omnD periculum fit pofita 5 laeditur tarnen is
per peceatum extrinfece , in honore
ac cultu
,fibi a creatura rationaii de»
bito. Quod v. poflerius eoncernitj fupra oftendimus , DEum nunquamj juri iuo renunciare poile. Et fi vel
maxi*
.
*5 maxime, peccata frne cornpenfatione
eoiidonando, nemini extra fe faceret injuriam, faceret tamen a fua raaje-
ftate«r ahenum o).
tu) Ho c hfl ett* de f. P* Sett, 4. §. 2· tit*
t, p. m.j#. r>) Calixt. de Ρ Att ti D/vinti
§* 31. e) cortf. Hochfl. loc. c it. Sett* t.
6, tit. a & D.wbav. ΧξίτζΌΦΰφ Sett.
Art. ι, ρ, m, 124- '*f-
§. Vlh
Sed üt hsc clariora adhuc paté- ftant
,atque in atternvs veritatibuS
fundamentum fuum habere videan-
tm, res paullo altios repetenda ve¬
nit· Primum itaque ipfam peccati
indolem expendamus, quas uti culpam
& moralem imputabilitatem, fic quo- que pcena: reatum & meritum in fo
continet. Eft enim peccatum träns*
greilio a voluntate DEi, & qus eam Gobis manifeftat, lege natural!. Qua,
quum peccans dignitatem fuarn, con- fiftentem in voluntatis, omniumquej»
a&ionum ftiarum* cum nutu ac vo¬
luntate Creatoris, convenientia, ex-
tinguat & perdati ica foediflimam in*
fimul deformitatem iibi contrahit»
qu« nou poteft; non fan&iffimo Nu*
mini
14
mini maxime invifa eile. Quumque
illa iibere a creatura rationali fit con¬
tradia
,imputari eidem omnino poteft
ac debet
,immo , promeretur , ob
qüam delinquens , ex vera oblrgatio-
ne ad poenam iubeundam tenetur, a- deo ut reatus a peccato nunquam au- ferri poifit. Hincquoque canit Poera:
7ίνς σφίας τισα,νπ ιχετησιοζ> ος τε <£ ά)Κχς Αν&ρωπχς εφοξά) (c τivv7uiy όστις αμάξτ^
Jupiter ipfos ulctfcatur fupplicum v 'tndex ,
qui & alias
Homines infricit, pleffu , qtticunquL·»
peccant p)„
p) Homer > Ody[[+ N% 2/j.
§< VIII.
Hoc ipfum quoque evincit mutua~*
illa maximeque neceilaria relatio,qua:
eft inter creatura: rationalis a Dfco, tanquam primo & fupremo principio»
dependentiam , ejusdemque ad legem
& voluntatem Divinam vivendi Obli¬
gationen. Quum enim illa in eile»
iuo, unice a Sunimo Numine depcn-
deat j non poteft non , quamdiu ira
manet, lex tili ferri, qnac ad obfequi-
lim & fubjeftionem obiiget. Quo*
ties-
15
tiescunque itaque legem hane trans- greditur , juftum Legislators impe¬
rium excucit, ejusque, (i nun apertus,
tacitus tarnen, qua animum & vuta, hofhs exiilir. Quid? quod honorem
ei, qua imperanti, jure perfefto de-
bitum prorfus contemnit, parum auc nihil penfi habens, aegrene, an leeus fem (uperior, voluntatem fuam non attendi, fed iperni ej). Quumque iic
naturalis i 1 Je dependentiae atque obfe- quti nexus, quo Conditori creatura^
adftringitur, faltim moraliter, & quo- ad intentionem
,diflolvatur} rebelli-
onem illam Legislator impunitam di-
mittere nequit , fed eam naturaliter
ulcifcitur. Si quis vero contenderec, pplle DEum dimittere atque creaturam rationalem obligatione abfolvere, qua neceftario ad fubje<fHonem & obedi-
entiam tenetur} diceret quoque DE-
wm poiTe abjicere jus fuum & domi¬
nium fpeciale in illam creaturam.^
Quod quam plane abfurdum fit, is
baud difficulcer videt, qui fimul per- pendit, efie hoc jus & dominium^
fundatum in produdione iftius crea- turae, non tantum ut generaliterexi-
(lentis
ΐό
ftentis, ac bons-, juxta cum aliis> fed etjam ut rationalis, quae capax fit o- bedientis ac λογικής λατξίϊας , baud
aliter ac poteftas & exiftimatio patrrs
inter homines fundata eft in genera- tione filii, quac abjici & abnegari non
poteft , nifi & ipfa gcneratio nege-
tur r). Diiferit quoque hac de re, &
egregia adFert Celeb. Ger. de Vries, quae , ctjamii proiixiora , huc trans¬
feriere non pigebit. Non pofte efte
„creaturam rationalem, inquit, abs-
„que obligatione ad colendum DE-
))«m, tanquam talem, per fe claret.
„Obligationen! hanc derivandam eile
„haud aliunde
,quam a lege , norL»
„minus maniFeftum eft. Legem abs-
,,que fantftione pcenali legem non efte»
,,fed potius confilium, Jiquet, quia, ea ,,ηοη addita, impune licet vivere arbi- ,,trio, non legis, Ted fuo. Jam ergo
„commmiffo peccato, eoque iine fa-
„tisfadlione remiftb, quasrere lubet»
quo demum patfto tali in cafu pec-
„catrix creatura maneat fublex ? Non
„certe ratione obedientiar aftivs; ab
„ea enim peccator peccando defecic;
asquodque eft fa&um inFe&um fieri
nequit.
neqait, Non ctjam ratione cbe-"
dientiae paifivae; reatum enim cum"
poena remiilum fupponimus. Ecce!"
renunciat crearura obligationi legis,"
quoad obfervantiam a&ivam , pec-"
cando; renunciat DEus obligationi"
legis , quoad poenam , remittendo."
Soluto itaque utroque hoc obligatio."
nis vinculo, praeter quod tertium.^
non datur, folvitur re vera ailus a-"
liquis moralis alicujus creaturac ab o-<<
mni obligatione legis divinac. Hoc"
cum fieri nequeat citra abnegatio-"
nem divinac excellentiac, etjam pec".'
cata impunita remittere non polio"
DEum, concludendum erit /).
q) Conf. Hoc bft et t. 7 r. cit. Secl. I. §. f.
Iit, b. r) Vide otntiino G is b. Voetiunz_»
öppen die. part. 2. ad Diß>. de Jure & Ju*
fiit. DEi ρ* jpo,& ßpt. /) Exercit. Ra-
tion. 20. §. 7.
§■ IX.
Neque nos aliter fentire finit ipfa
Sapientia Divina. Quis , quacso , im-
perantem , qui nimia indujgentia pec.
cata & delicSEa condonat, jure merito-
qne fapientem dixerir ? Is certe, jk.ft
gfirendo, ipfam focretatem peifutH
B darct>
*8
daret, quippe qm fine pcenä falva*
eiTe nequit. Nam maBat oveSf qtti Itt*
pü parcit > & veterem ferenda injuriam9
invitiit novam t). Et id non folum, fed
& propriam audorltatem in extre-
mom non minus difrrirnen
,quam-»
vilipendmm ac contemtum deduceret.
Quare & Eufebius > impenfus Con-
ftantini M. in ceteris laudator, hac in
re ipfum reprehendit, dicens; Cum.λ
nu'.ttu effet extremt fuppltcti metm % qui
malas homlnes a fcelertbus deterreret *
Imperatore pror/us in clementiam propert'
fö , & ex provinciarum reBoribm nemine
cöntradicente
,eo faBum eft, ut publica adminiftratio non mediocrem reprehenfio*
nem fubiret u), Idem quoque de Sum·
mo Ente dicendum föret, qui tamen»
ob infinicam fapientiam, non poteft
ädmittere diffbrmitates in iuo regimi-
ne. Sane ii delida impunica mane·
rent, ipfe , quod horreo dicere, fo-
cietatis deftrudionem promoveret t
benignitatemque ac patientiam fuam
impune conremni permitteret. Quare
Celeb* Bülffing. Quanam hac .rerum
tonvementia e(l, β ad anteeedentia c ort' trariå non feqnuntur etiam contraria ? β
cadtm
19 eadem cenfequuntur ex dherfis, hoc e(ly β bonde attiones ö* indifferentes» ί>*7 /'»- 4afferentes & maU eosdem nancifcuntur
eventus: an fapientia prseßdet rebus ? v)·
Simul tarnen eft obfervandum
»no-
tiifimum Piatonis effatum, Nemo pru- dens punit, quid peccåtum efi , fed ncj>
peccerur, non eiTe univerfaliter verum, quum DEus etjam, ob alias rationcs, neceftario puniat, non folum ne pec»
cetur, fed etjam, quia peccatum eft »
omnesque refradarios imperii fui con»
temtores nequaquam impunitos re-
linquat. Ad quod reftituendum neu-
tiquam fufficit in pofterum obedien-
tem efle, haud aliterac ad res ablatas reftituendas non fatis eft, nullas am-
plius eripere, fed relatio ex fado or*
ta, non niii contrario fado , con- trariam relationem habente , elidt debet. Ut puichre obfervat Hochftet*
terus at). Ubi inftmul notandum eft*
neceftitatem juftirisc fic in DEo agno- fcendam efte* utlibertas arbitrii tarnen
& abfoluta in omnes omnino creaturas
poteftas Eidem minime dencgetur, adeo utdilatio pcenae aut certa difpen»,
Tatio quoad tempus & modum , libero
£ 3t DE i
20
DEi arbitrio in hane aut illam partem determinari poilit, quamvis ii punire,
feu ipfa pcena, in fe & abfolute con- fiderata , fit neceflaria 7).
t) Hochftett. de Jure Peen. p. 10. lie. c.
u) de vita Conflant. Λ/. 4, £/. cit. Hochft·
foc, cit· v) Dilucid. Ρ bil. Sc 61. 4, r, ■?.
φ. 4^. ^7. *) Traft, cit. Seft. 7.
?. //>. f. p. fp. γ) Gisb. Vo'et. Seieft.
&φ. Tbeol. pare. t. de Jure & Jufi> DE*
pag. 36z. ad calctm.
§. X.
Sanftitatem Divinam fi perpendimus,
illa imprimis pro juftitia ejus vindica·-
trice adftruenda militat. 111 eninu DEus in fe ipfo ab omni labe & im- puritate eft remotifiimusj ita non pot-
eft non vehementer dereftari
,quic- quid labe quadam ac vitio laborat,
Urget hoc amor ille puriftimus, quo
ie jpfum profequitur, quem, ceu fcn*
tem, ipfa fanditas agnofeit. Etenim
quum omnia ea in fc inveniat , qua;
ad fummum illum amorem excitan^
dum apta funt, hinc quoque, vi a-
moris ejus, iummo ftudiofugit, quod
21
ci vel minimam labcm adfpergero poteft, ac a commumone fui rerno-
"
Vet, quicquid perfe&iilimae puritati
ejus contrariumefl. Ex quibus probe perpeniis facile conftare exiftimave-
nm y quid roboris palmariae eorum argumentation! fit tribuendum , qui
hane juftitiam DEi inficiantur, ejus-
que ofores funt infeftiiiimi» quurru dicant; non poße DEum dehBa pcenis compenfare , fiquidem ßt ip/e amor, Scl-
licet nihil plane ad diftineftionem il-
lam attendunt, qua difpefcitur amor
DEi in immanentem
yquo fc ipfuiTL*
ampleditur, & tranfeuntem , querrL»
erga creaturas declarat. Sub hoc iU
lum comprehendi volunt, quum ta-
*
men iUe hunc in fe omnino conti-
neåt. Amore quidem ardentiilimo
ÖEus creaturam fuam profequitur :
quum vero illa potenti manui ejus
fe fubjicere renuit, neque fe ad fi-
nem ultimum creationis componi patitur, qut elt gloria Creatoris, ut-,
ut hic ad eam il lue permovendamL»
ömma attentavit, qua? amor ejus in-
teniiflimus requirit, cogitur quafi a
creatura ad fe ipfum recederfej a c.
fp · B I tranfe«
22
tranfeuKti amorf terminqs ponero,
immanent congruos, quippe qui abfo-
lutus cffc ac penicus immutabilis. Con-
feratur omnino Celcb. Andr. Ryde-
lius a).
a) in Monitis circa ΚτηκΑτάς&στ,ν πκν-
των ρ* 23» & 24κ
§. χι.
Veritatem alTerti noftri prarterea^»
in finita DE i perfettio demon ftrat? quae
tarnen alias nequaquam falva foret.
Quis, quarfo , nifi talpa caccior, noru viderit, longe majorem eile perfe-
dionern» peccatis, pro qualitate eo-
rüm , pcenas promeritas decernere >
quum majeftatis Jaefac jus vindicet, quam indulgendo ea impunita dimittero»
quod illam , irnmatie quantum, la·
befadaret? Hinc legitima & neceffa-
ria fequela infertur , ii pofterius do
DEo diceretur, non eile Deum ju·
'ftum, quo admiiTo, nec eflet infinite perfedus. Confentit nöbiscum Celeb*
Bülffinger, qui in hunc fere modum
loquitur; Imperfedionem argueret»
in Conditore, β creatura gattderet rt*
pvgftfyia fua y & in jtuttorem fuunu»
2f
rebeHtone. Talis er, im cafta föret, β im- pune divinam vialare voluntAtem Uceret,
malö adverfantem Ü) poßulantem optima*
lmperfcftionetn conditori imputabilem få+
fiens architeUus nullam admittit b)t
b) De Origine & pcrmifione ma/i §.
456. p. 418.
§. XII.
Nec minimi ponderis argumen¬
tum hominis Conßientia fuppeditat, CU¬
JUS vim fingularem ipfe Cicero egre- gie depingit. Magna, inquit , vis eft
confcientia
,& magna in utramque par¬
tim: ut neque timeant, qui nihil com·
miferint ,· & panam femper ante oculos
vtrfari putent, qui peccarunt c). Quid
fibi vellet lllc metus, nifi DEo in_»
homines praccipiendi puniendiquo jus competeret 1 Quomodo metue-
rent eum , a quo tarnen nihil mali
jure exfpe&are. deberent? φο- ßsgcv τύς&σιν £$>· ταίςix isaiv ττωζ ctv i, Ct exißcntium enim rerum eft
metus : qua non funt autem 5 nemo eft
qui pertimefcAt d). Eftque metus hic
adeo uojyerfalist imra©3 natuj|lis, ut
24
nemo , nid quem effrenata malitia^
ita cepit , ut omnem humanitatis
ienfum penitus exuerit , ab illo lm- munis fit ac Iiber j in aliis tametL»
ante fadlum commiiium
»in aliis ve- ro pofi: lllud deprehenditur. illot , quum moratiores fint, a fceleribus
revccat, ita ut fcelus aliquod per- petrandum cogitantes , exhorrefcant
& a mafo abflineant, quorfum fpeftat
illud Poeta::
Expedit ejfe DEos , & ut expedit effsjt
putemui:
Dentur in äntiqttos t b ura merumque focot.
Kee fecura quies iüos fimilisque fopori
Detinet : innocui vivite
,numen ad- eft e),
Hi vero , licet ad tempus feroci Ii-
bidini obfequsntes» fine omni fenfu
& metu Numinis, in quacvis fcele-
ra caeco impetu ruant ; tandem ta¬
rnen ajto quaii e fomno experge- fadi, perpetuis vexantur angoribus » atque a propria confcientia y accufa-
toris & carnificis Iocum obtmento >
damnaQtur ac mifere lancinatltur. Ex·.
tra
2 5
tra quam vexationem neque illi eon- ftitutifunt, quibus tarnen fpes eil ho»
mines fallendi
,poenamque huma«
nam efrugiendi. Si qui\ enim , ver*
ba funt Ciceronis
,fibi tontra komi-
tium conlciintiam fepti e[fe & muniti vi-
dentur5 Deorum tamen Numen horrenty
tasque ipfaa [oüicitudines > quibus eorum
an 'tmi noües atque dies exeduntur, a Diis
immort alibus (uppiicii caujja import ar i
fu tant fy Id quod etjam de fum-
mis imperantibus j ac quibus nemo, in rerris fuperior agnofcitur, eft pro- nunciandum , ficut ex-emplo Tiberii
fatis fuperque confirmat Corn, Taci-
tus <?)· Quanquam vero ejusmpdi"
timor in iiomines etjam fuperftitio.<{
fos & idololatras cecideritj non ta>'^
men eos metus hic, niii fub opi-u
nione alicujus Numinis , perturba·«'.
vit, a cujus, peccato larfi & irati
vindida fibi metuerunt
?ut proin-";
de, quamquam ilJos umbra: terrue-"
rint, non ramen h* larvaf
,fedf*
divinitatis perfvafio , quam per er^<6
rorem iftis tribuerant , rnetum
obligationis fenfum io deceptis ex-*
sitaverit bf
f) Örat.
26
c ) O rat% pr ff A. Mi lon e ά ) PUtff
Axiocb. f. 7J/. r/V. Zentgr. de Or ig. Jur.
$. ij. ρ. 7<f. OP/V, Hb,
t. de Art. amanåi, f) Lib. i, de finib.
bon. & mal. c, ιό. g} Annal, Fl. 0. k) Zentgr, loc, cit. §. 2/. ρ. gl.
§. XIII.
Denique adeo altis radicibus con- fcientia: di&amen
,de Juftitia DEi
vindicativa
>in ipfis gentilibus infi-
xum fust , ut etjam de vari is modisj placationi Numinis infervientibus >
cos follicitos reddiderit, Hinc tot
luftrationum > expurgationum, vi<fti-
marum atque facrificiorum genera-*
excogitata funt, a quibus tarnen > pro»
cul omni dubio
>utpote perquanu molcftis , abhorruiiient f nifi virru quandam , ad iram Numinis placan-
dam & inhibendam, iilis inefle cre- didiiTent- Hac de re eleganter dis-
ferit Seldenus. Non folum in Cbrifiia- ntfmoyl-inquit , Judaifmo & Muhamedt*
fm o j verum etjam tn Theologia ac jute
Gracorum, & Romanorum veterumy alia- tumque feregentium, feu inpagani/mo
Humen effe, fifc unicum ßve plura ?
•
·,i ,