tJ4, D,
DISSÉRTATIO HtSTORlCA,
t)E
LITURGIA
RÖMANO-SVETICA,
Cujus
iMZ?f£Ä7 PRIOREM,
Adprobante AmpltJJ. Senat. Pbiloß
in Academia Ußfahenfi,
Sue MODERÄMINE
FlRl CELEBERRIMI
Dn. LAÜRENT1I
ARRH ENli,
Hiftor. Profed: Reg. & Ordin.
H. t. Faculf.Phil. DECAmSpe&abilis,
Public o ben of um exammi modefie fubmittit
Andreas linder
SMO LANÜUSi
In Audit. Guft. Maj.d. ix. Decémb*
Anni Mh CC XX VL horis ante meridiem fölitis;
UPS ALI/B) Literis Wernerianis,
S\m R:# M.tis
MAGNjE FIDEI VJRO,
REVEREND1SS1 M
PATRI At: DOMINO,
Dn. DM] OI
S. S. Theoi. DocTort Eccelienfifii-
mo, Dicecef. We^on. Eprscopö Em i-
nen ti (t ConC Écclef Pr^esidi Graviff.
&Gymn.Schol EphoRo ArJcnratifTimo*
mecenat i MAXIMO
C Öm tiCcB, Liturgis htiic fe c uti more, patrocimutft Romano-S qud* ve-
rerem f cur äTuo ReverendifTime Pärer, complexim di gr eder er, cau (jas
mvenire non potui. Ra di i namq; favo-
ris fummi, quibus ht er ar um cultöreS
Tibi dityinflos habes, me in iflhanC
pertrax ermit audaciam. Permittas i•
gitur, Re ver. Pater ^dextram Tuam hac quahc un q\ dijjertatione onerari, hu-
millimus oro, pro Tu a, Nobil iffimaE cjj
fa milis omni gena fehcitate vota jun*
dere mtmquam mtermißurus\
RVERLNDISS. NOMJNIS TUt
cliens humillirr.us
ANDREAS LINDER.
Adm. Re ver. atq-, Pr£clarif[mo VI RO,
Mag, MAGNQ$?82#Ö3/
Ecclcii* , quae in 9tlflubcboD« Chrifto culligitur Pastori& Pr^posito lauda-
tifH'Tio, Evergetae Optimo.
Adm. Rever. & Pr<eclariffimo VIRQ i
Mag. JACOB. FLACHSENIO;
Pastori in 9toböl)olm & ©tellarpb me*
ritiftimo, & adjacentis Diftri&us Pre-
posiTO adcuratiffimo, Patrono
benigniflima.
Adm. Plurimumq; Rev.ac PraclariQimis
DO MIN IS MAGIST,RIS,
S S.Theol. & Philof. in Reg. Gymnaf.
Wexion. Lectorirus dexterrirnis,Con-*
fiftorij Adsessoribus aequiflimis*
Promotoribus Certifllmis.
Rever. atque Dodiflmo Domino,
Dn.BRYNOLPH GISLONIO,
V.D Ministro in ^Uauttéboöa vigilan- tidimo, Fautori Honoratifirmcu
Mxile hoc ffecimen in venerabund<e men*
tn ac debit* obfervanthe pignus offert vAdaiod. Rever, Pra?clar ac DoéttfE
dominum Veftromm
c u It or indefeffut
ANDREAS LINDER
Wirt Fflte
\m jag niig befråcja tvitle /
mditaltgbetené $?or Svada? f)ui' meb rptttcrt fniUe
«JJrifaé bör garö gpbi)et ftpr / gicf jag froar: ber fil jag cfger
3ngen fonfl; tp orb af mun
3cU fulla quintin mager
SQiot be mänga farled punb,1
^TdncF ! få (närt Qu funbe bara droppen ftclf/ f>ur? ganjla fart/
®et mar ^onom/ at Qu Idra flttptte/ bet bau ftelf ej fart?
@3if bocf $ftdf#<23ofen tbenrn/
Jpmar meb @ mer je mille brp
^åfme* Stifter arga Svenne/
Od) marbt faßab Liturgie, SDerfér' uptag gaber fdre/
^Dege raber meb giabt mobf
ggft br ej beffrdbbe are
Cüleb rif fanb ur Pa&ols fTob«
jgiertantf önflan min flebg mare;
®ub £pr unne pmrn'gt gobtf
©Üb £bx Ijfatit) lauge fpare l Od), feb'a gtfm' £br {>tmta fotf!
Wirt ^stwAbt
ÖjSiqfle ©on
ANDREAS LINDER
In Differtationem Politisfimi
Dn.ANDREM LINDER,
De
Liturgia Romano - Svetica*
ALtas Gregorius nuper arces, Whfcenderat
Quas mer et rix Roma dudum Babylo-
nie a (Iruxit, Cum ßa mox ßimulos pr<ecordia rode-
re Jenfit, hiqtie dies animum ßvas ex edere f»-
ras.
Ergo vocare facras ßffit de more pha*.
langas*
Quas ubi conjpexit denfis coivifje ca *
tervis,
Ipfe throne rejtdens meeßus ßc dicere ceepit:
jfam m fumma dies, & ineluäabih fatum
Im-
lmminet y ut noßrum quivis conculcet
honorem;
Neåue ferat dignas tanto pro crimine
poenas;
Aut rediens noftrum, c en quondam,
Numen aäoret?
Fällor: von animis tant<2 cceleßibus
ir<£.
Vos, O Ta^éfk fidiffima nomina fedisy
Dicite, qu£ veßras. hebetarmt otla
mentes ? Nonne Juperba patent Gothic<e faßidia
gentis y
JEternum vulnus ,fideique injuria fyre»
t<£?
Ihc ubi dida, Cohors Jejuvitica colli-
gl t iras,
Gra lavat Janie, peflemfyumatque vq»
mitque.
Solve meium, ßygiee pubis tum maxi-
mus tnquit, Solve metuniy Divine Pater; nos nomi'
.na mille, fi'dk artes, & miÜe doliyßrataaematd
miUe, )
Crede
Crede mihi, Svecos caßris excedere
Chr iß i, Et Tua hgna fequi Cogemus: nulla let-
boris Pars intad a nöbis: formas veriemurin
omneS.
Bit Pater anrißt, Utusque ad celfa rece/ßt.
Tandem leda virum de c er mint robora*
Tséis
Bequitiis ment.es piepet, foecimda mala•
rum
Pedora, tartare'ts turgemia cor da ve
nenis.
Scilicei Herbeßus wonachus, citrus q\
miteüd
Boß us, <& Laße ^titulum cut cid ißr a
dederunt \ Tandem Poßevinus, minitarn rutilanté
galer o:
In noflras dir o jurani an a t he mate mor- Spiculaque expediunt acherontis tes, (ublitd
feile.
Adjunt $
Adfunt, atque Mani > t urbant & viiU
ner a figunt:
Tingintes ccelefte genus, mentemqiie
f ealere
Ntitiiiiié
,fällde i condüntmendacia cor- Dartinaiura teves anintas\ Hen perfida
Roma !
Hoc modo lethaks latices bibit infciiis
alte
Svectis, ättraätCpenétrat pr c or dia
virus.
Rex piits, mulius Érebi fert vinculä
civis
,Damnaqiie poß motas tandem Liturgi- /<?;///£.
cvAn pulchre neHh åoceas. Dodifji-
me LINDER, Gratulor ingenium; Voveo fint ptjemiå
Digna!
fcripfic
Andreas Fiori^
Må
^ >åW0*å%*å?i
f8? * w é $ v 4- "&' 4» M «r ^ ås «I? ^ w © 4» ?>
'XiuvsgySvlöq t8 Yipfcx.
CAPUT PRIMUM.
De Liturgin in Genere.
5. i.
mincm in fum-
■y&
"tri i Numinis, fuicre-
atoris, laudem &
^ gloriam pr<Ecipue_>
creatum, casteraque cundta in hominis ufus produ&a efTe, adeo jam du-
dum in aprico eft, ut illum, qui
ab hoc communi omnium confenfu
difcedat, ab omni natura humana abhorrere merito dixeris. Nana-*
fi res omnes, quas fpeciofumhoc
A univer-
>3& °
imiverfitatis theatrum, variis ob»
tutibus fpe&andas, oculis noftris proponit, fervaco redas rationis iß cogitando di&amine, percurrere-j velit mens noftra, tanta immenfe
Divinas bonitatis argumenta depres hendimus, ut cuivis hominum non internam modo mentis venerario- nem, fed & illam, qu# adionibus
exhibetur externis, DEo prasftan- dam, injungant. Atqui culturcu
Numinis externum ritibus 8c cere-
moniis, tamquam adminieulis e-
jusdem 8c ornamentis, orrmmo
peragi debere non facile quispi-
am inficiabitur. Quum enim o*
mnes gentes aliquem agnofcant DEumtfj, haud obfcure coiligitur?
eas quoque certam cultus divini
normam, feu ritualia qualiacunc$
habere, Quod vero homo fibi re- li&us modum, quo potiflimutiLj
coli Mult DEus, ignoret, hoc fum*
mam mentis humanas in rebus di-:
vinis
a) Cic. de Leg, lib, i.
'4M ) o C Ml- 5 vinis Cäscitatem & imperfe&iönem
ärguit. Huic itaque defe&ui DE-
us ab initiö ftatim, patefaciendo
Voluntatem (barn, cönfuluit. Quin etjam pöpulum Judaicum, nori_j folum ut fe coleret, juflit; fed 8c
(bi colendi modum, ritus feil. ex¬
tern os circa (acrificia, per Moferi, lege ceremoniali, demonftravitL_».
Hocde rituale officium, cujus cü-
ra tribui tantum Levitico deman- data fuic, ÅénXgyizg appellationC-j»
LXX. interpret, ubique fere ex- primere voluerünt. Quum itaqj in' pradentia aliquid de Liturgia in ge- neire pro fimplicitate ingenii a&uri
fimus, differtationis noftrze ciavetn
ab squivocatione liberum redde«
te, nobis incumbif.
§. IL
Prlmö öccurrit vöx Litufgia,
qtiam natales fuäs Helladi debere*
8c graece Xsnxgytotv dici, nemone- lfcit; originem v. eX uno fonte_«
non omnes dueunt* Plurimi
A z toH
4 4M ) o (
ToVy quod idem fignificac ac irgv-
laveiQV, fyfjLÖcriov , publicum, &
officium, vocem derivant, utfitLi-
turgia cujuscunque muneris publici
funflto, pr<e(lita, five opera, ßvepe-
cunia, Aliis placuit derivatio å
téiov planum egyov, ut fit
conveniens publici operis admini-
(Iratio. BaziuS £) origines qua?rit
in voce, [upplicatio, ut dica-
tur Ånxgyiot h. e. Jan fl a aflio pre- candi. Facile tam en ha?c poflunt
conciliari» Et quamvis apud pro- fanos haec vox , vi prima? origi- nis, in ufu fit; obtinuit tarnen^, ut AeiTXgyfa dicatur miniderium cul-
tus divini, five Judaicir), five E- vangelici d), & peculiariter denicj;
quidquid ad altare circa facram-men- fam peragitur. Dicitur pr^ferea_»
aliis vocabulis Licurgia, tam in
librls fymbolicis, quam Theolo-
gorum fcriptis, cultus divimis ex-
ternus
b) L. 3. c,22. c) Luc, 1:23, Ebr. g:
21. # i Ö;n. 13:2. 'Ktf/. 2:17#
4M ) o ( m* s terms, canones, agenda, afiio-
wj facr#, traditiones rtttiales &rc,
ut obfervavit & notavit Job. Fri-
derici Ad tuum vero, L. B, tavorem, tamquam ultimum xgjjG*-
Qvysrov, tanto anxius decurrere_»
necefTum habeo
,quanto certius
hane opellam debito verborum-,
nitore deftitui deprehendo, fum-
mameß votorum me confequutum
effe arbitrabor, (i nihil acerbe de
innoxiis meis conatibus fueris ju- dicaturus.
§. III.
Mentionem fecimus Liturgiaj Levitica?, eamque lege DEi cere- moniali comprehendi diximus. Il*
la vero in novo foedere, verbo confumatum efl, deftru&a, Ecclefias
Chriftianae confultum videbatun.,,
ad retinendam in Ecclefia
öjivTjv evrotfy&v , novam religionis
formam conltituere. Videbant e- nim rebus omnibus, ubi arajria
im-
e)Liturgia vet.é* nova c. i.
6 ) ° c
imperat, exitium imminere. Ide-
oque Apoftolos, difcipulos, pri-
morumtg feculorum Patres certam habuifte, circa adminiilxationem prsecipue åyxapziag, nonnanu ,
quam teuvgyiav vocarunt, å vero
non difcrepat, Quid vero de Li*
turgiis Sancftorum Apoftolorum,
Petri nimirum, Andrea, Matthed/
Marci, Johannis, Jacobi, & Pa-
trum Bafilii, Chryfoftomi &c. fta-
tuendum (it, quas magno appara-
tu in theatrum adduxit Claudius Sain&es, ScPontifieii adeo ja<ftant8
ex induftria declaravit Job. Dor- fcheus/). Apoftolos tarnen, ut multa fidei dogmata, ita etjamri-
tus, Chriftianis dygclQug tradidifle,
haut diftitendum eft, Obfervan- dum eft, Liturgiam Eccleficc, cujus veftigia hiftoria Evangel., annales Apoftol. , epiftolaeque Pauli & Ja<?
cobi, & Patrum quorundam feri«
pta tradunt, primis quatuor (ecu- lis
/)Myfark c. 7. §. 23.
4M ) o ( S«. 7
Iis admodum fimplicem fuilTe, Re-
fpiciebat namque unice tunc cul-
tum DEi internum. Acce/Terund
prasterea feviflima? Tyrannorum
perfecutiones, qux omnem magni-
fici ceremoniarum apparatus an-
fam praeripiebant. In locis enim ob*
fcuris, no&urno pr^cipue tempo¬
re
,facras fuas ovm^sig habere ne#
ceffum habebat: Ecclefia, 5. IV.
Poftquam autem fub imperiö
ConflantiniM. ac reliquorum Chri-
ftianorum. Imperatorum auipicio,1
templa exftrui coeperunt, in quibus
libere cultum DEo pra?ftare poP;
fent fideles, multum adau&a funfc
rituaüa. Ac magna? equidem tunc patribus fuit cura?, ut in univerfa
Ecclefia, Chriftum profitente, con- fentiens erga DEum fervaretur reli-
giorn cultusg) ; fed voti fui compo-
tes fa<Sti non funt. CaufTam addit
A 4 Joh,
g)TheodoretJ^fl. Eccl l 1. c. ia
S ) O (
Joh. Frlderici h); QuemadmoäuM,
i n q u i t, wrä /// Ecclefia manferunt fymbola-.confiliorum decreta fuccelju tern •
por um, in diverfis conciliis, plus quam
centies funt variata: it a in cultu di • iw/o Ecclefia varias habuit ceremonias.
Quam primum enim fupereminen-
tiam in Ecclefiafticis faftuofe affe-
&are ccepit Romanus Epifc., in
diverfas abiir Ecclefia partes; im- patiens affecSuofa* iftius fuperiori-
tatis. Fa<Sa jam feparatione, non
tarnen defiit omnjs boni ordinis ofor, quin majores femper cordi papali infunderet fpiritus, donec
breyi adeo intumefceret, utfevi-
carium Chrifti nuncupare non ve«
ritus fit. Quo fa (So, eo demum_*
proceflit arrogantia faftus papalis,
ut non tantum traditiones, proprio
exenteratas cerebro, DEi verbo mifceret; fed prseferret: atcg rnul-
tos, in fuperftitionem uscg au&os,
Li t ur*
h) Collatrit. Liturgia Eccl prifc. &
ho£t c, i.
4M ) o ( Sfr f
Liturgia?que infertos ritus» fub no-
mine communi decreti, Ecclefi#
occidentali obtruderet.
§. V.
Quamvis Ecclef. occidentali vocabulum ritus, utorientali vox
ÅsnzgyM, adrifit; nos tarnen o- mnia ritualia facra Liturgiarn vo#
camus. Compleöitur enim h#c
vox, latitudine (ignificationis fua?, a&iones quoque malignantium-»,
obfervante Dorfcheo i). Pr#cipu-
urti Liturgi# Roman# momen-
/
tum (acrificio iuo miffatico attri- buunt pontificii, cujus maximum
qu#runt robur ex A&. 15.2. Cen-
furas vero in illud fufe, pr#ten_»
alios, dederunt Joh. Gerhardus k)
& Joh.Dorfcheus/). Chryioftomus
in hünc locum fic commentatur;
Ti fVf temsgyw-wv; T5T e<ri wjgvTTov*
Twy. Impium tarnen hocce lacri-
A s ficium
0Myfar.Miff#c. 7. §.10. k)LL.Theolt
Tom. VI. de mtmfi. Eccl c. 1. 1) Myja*
ria.MijJ# c, 7.5.12 .Jeq.
Vö ) o (
ficium longa annorum ferie noxiis E
ritibus & Ecclefi^ moleftis & im- g
piis, frivolisque ignota lingva ce-: o Sebratum, & confvetudine corro- 0 tjoratum, non folum Ecclefiam oc- ri cidentalem; fed & noftrum quocg r<
feptentrionem , rudium feculorum u
curfu, inundavit. Hifce vero fu-: ii
perftitionibus ele&um DEi orga- e
non Lutherus, fingulari ope divi- ti
tia obicem pofuit. Qu od vero Lu- I*
therus, casterique Evangelicae ve- ti
ritatis defenfores, ritus quosdanu v Ecclefiae Romanae in fan&o refor- q maticnis opere retinuerunt, ut in n Art. Auguft. ConfefT. XXI. confi- (i
tentur: id in gratiam fimplicioris n
vulgo fecifle conftat. X
5. VI. q
Earidem reform atores Svecia? vi- q äm ingreflos fuiffeex hiftoria patria t
fiovimus. Cum enim omnifeculorü a
memoria digniffimus rexGuftvusL i
regniAntichrifti inoris noftrisbore'
^libus, ubi decretk tantum Pontificis
Rom5
t
4§-s;o(£®- 11
Rom. Eccle/ia fereque politia tunc re*
gehatur m), everfionem meditari
.
coepit, opera praecipue 6c confiiio
Oiai & Laur. Pecri, fracrum Ne*
ricioram, fuafu Lutheri, ad faluta-
re hoc negotium promovendum^
ufus eft. Horum prior, Olaus mif*
fale quoddam in ufum presbyterii
confcripfit, exclufis omnibus pon*
tificiorum ritibus non neceffariis.
Ne vero tumultus in Ecclefia,rnul-
tis adhuc fuperftitionibus labo-
rante, orirentur, ritus nonnuilos,
quos nec quemquam offenfuros,
nec culcui decorem derogaturos ef-
fe vidit, retinuit. Sed correftio*
nem poftmodum fratris, Archiep.
Laurentii, fubiit, qui omnes fer-
menti papatus reliquias fuftulit, at>
que eum ftatum pofuit Ecclefiae,
quem quivis cordatusvere fibi gra- tulari pottet. Quod non fine fuavi
animi fenfu obfervavit Joh. Sale-
k tuontanus ad fcriptum M. Olai Pe-
(ri,
m)Baz, l i« c. 10.
it 4W)o(H»' ra tri, äe verbo DEi 6c traditionibus ta
humanism) : 2Bt bafme 11U/ inquit, pi
famma oeDning meD Dopet/ pretj^al
(an I öflöfntngen od) £@rtané nött* R
trarD t nwra forfamltnqar / fora &
ttatabe t mättg bunDrabe åbr eftet o
^{poftfarnaé ttD i tfjen CbrffteWga, s
•JRgrfio/ fött ätt ttrifDturet af ufgrutP
Den upfitget xt>at. Quot vero in
ifto falutari negotio Rex femper
animadverterit obftacula, incredi- ai bile diéiu eft. In ipfis namque in- t;
cunabulis hoc opus, tam Epifco- x pi> Papae mordicus addi&i, quam u
alii magna? au&oritatis viri fecu* h
lares, impedire adnixi funt, quo d
acceffere feditiones, tumultus, fe-1 ri
du&iones, caritascß annons. Nec n parum pia? reformationis moram p paucitas orthodoxorum auxit. Ni- P hilo tarnen minus mirab li con- ti
ftantia & animi fortitudine fe ex- S
tricavit, 6c non modo ab incoe»
pto non deterritus, fed ad matu- v ran* 4
fr) Prtf. 2) 5
4M ) o CW ij randum concitatus eft. Repurga-
lus tam denique religionem , cujus it, promovendas defiderium femper
aluit fartam te&am fervavit pius (\t Rex in ipfum uscp mortis agonem,
jjjl & pio teftamento ei apud filios,
tet omnesque futuros regni hsredes, gd aternum coniecravit domicilium o),
tt*
rin §. VII.
er Poftquam rex Guftavus ad e-
li. as migraflet oras, quas, qui é vi-
ti- ta bene difceflerunt, incolunt, roa- 0. *imo filiorum natu Erico, juxta_»
m Imionem hsreditariam, diadema
jj impofitum eft. Sed diutius a re- 10 ditu illufio Papiftico - diabolica fe__»
j.» refrenari paffa non fuit, quin fub.
c imperio Erici, bellis undique im-
n plicati, ex confiuentia peregrino-
[. rum
,velut e reclufo aliquo bara-
[. thri antro emergeret. Ita dtjcejfu
v .Guftavi pollut a funt religionum jura
,
ömma
- v
o) Teg. hiß, Guß. I part, 2.p. 390.
.
405. 406.
■)
14 -&S ) 0 ( SÄ"
omnza, perditorum civiwn jcelere p)
Immo penitus exftin&a fuilTent
nifi bonitas DEi immobile relabe- fcenris Ecclefi# Fulerum, Archi«i Epifc. Upfal. Laurentium Petri
adhuc in vivis Fuperftitem fer-
vafTet. Hic, quam primum ei in-
nocuit fedu$orum, epifcopos im I
Qvtzq & ipfum regem in fuas par- *
tes pertrahentium, acerbitas, au- n
Xilio divino fuffultus, pioque de« S
fendenda® verae religionis zelo mö- Cl
tus, omnes illos verciginis fpiritus Jl
argutis fcriptis refutavit. Pie prs- C{
terea multa <5c feliciter ad conferva- fi
tionem Ecclefiä: ördinavit, uc ite-1 n
rum ad quietem pauiifper redire^ C pofleté
CAPUT
de* l» 2o I '
l
*m) o (
py CAPUT SECUNDUMj
it,
^ T>e ortu & progrejju Liturgi^
trj Romano - SveticA*
* $. I
in- y
sd-1 t) Egi Erico fräter fécundo - gé*
är- I^nicus Johannes, III. ejus no¬
ll* minis, Dux Finlandiae, confenfii le. Senatorum ac ordinum regni, fuc-
to. ceflit. Hujus flatim ab initio prima
us juit cur a, ut religio in flatu falutari
%. confirmaretur, ac ne ulk fui parte
ra-j fluåuaret, auf cujusvis dijputatoris aut
■q. ' novatoris pr otervi & obnoxia effet a),
ij Quod imperatori his maxime com- mendatur i primum &1 pracipuum fundamentum bene conßituta reip.
& vinculum föcietatk humana conjt-
rflit adminißratione b), in religione; alterum Primum in juflitia itaque
rex confcriptum ab Archi - Epifc.
Laurent«
11 a) Ahr. An germ. hiß. Lit. B. 6.
Ij, f. 6. b) Plato de rep.L^
\6 4M)o'(S^
Laurentio ordinanti;£ Ecciefiaftica?
exemplar pr^lo diligenter fubjici
mandavir. Hane ordinandam con-
firma vi t poftea clerus & ordines regni in concilio , quod vocatur Upfalienfe II,£) cum maxima gra- tuiatione 1572 d, 22. Auguft. Ad-
dita fimul protedatione, fe nulli
hserefi unquam in patria locum,
nec alias ceremonias, qnam ufu receptas, admilTuros. Qua de re fibi vere grafulabantur, ut iuo tem¬
pore Chryfoft. d)\ Nunc, inquit,
verbum DEt inter nos babitat abimde
cum omni fapientia, ér [tne periculo
docetur atque difcitur; quia pti prin•
cipes fufcipiunt patrocinium docentium
& dijcentium Evangchi dodrinam.
5. il
Verum fuit ha?c pax Ecclefia?
lion multum diuturnior habirati-
one irguT07rÅd<rcov in paradifo. Data
nam-
c)Laur. Raimundi hiß. Liturg. Mfc<
d) in enarrut. Ep. ad Rom„
4M ) o C t?
iiåfrtque tfnzj Johanni, tum Duci Finlandiae> coripmx Catharina Jagello-
nica, Sigismundi Augufti Reg. Po-
lon. filia, ea conditione, at,fi ipfefieret RexSveci£, religionem Rom. non folum ipfe amplederetur, eandem in toto
re gno publicandam cur ar et e). HujuS
conditionis memor Catharina ,jarrt fada regina Svec. , tanto anxiuS
religionem Cathölicam, quam cum
ip(o lade materno infuxerat, ma- rito inculcaffe perhibetur, quantö citius adhoc crebris epiftolis Sta- nislai Hofii, nec non quotidiano
concionatoris fui aulici Joh, Her- befti inftindu adüortabacur. Hoc
igitur modo, 5c fub praetextu ma¬
joris piefatis perfuafus Rex Joh.,
praefumtionibus Jefuitarum fe ac-
commodare ccepit. Quod dum«, cognovit Herbeftus, 4isvioyfotQov
de confecratione Euchariftiae fine fronte edidit. Sed aberant, qni jufta velitatione, ceu transverfis
cufpidibus occurrere, 5c yAwe&ctX*
B yla/t
é) Fab, Quad. Spec. pUu /,1* C* $*
fis -ÄS ) ° ( &&•
yfav hane oppugnare audererit. ftt Mitrebaturergo ad ArchiEp.,quem, k,
ut id perlegiffet, neq; morbus, quo ne tum maxime laborabart, mecg fene-! an
öus derinere valebanc, quin e le- R,
<fto lethali pro veritate Evangeli- M
ca dimicaret. Sed rediit ab hoc pr certamine Herbeftus mutus ma-| Uo
gis, quam pifcis quousque Archi- tu
Epifc. vixit /). Illo vero mortuo n<
machinationes Herbeftianse favillis R
©bdu&ae in Hammarn rurfus eru»
pére, unde poftmodum coaluitr p; fc quam defcribendam propofuimus> fc
faäio Liturgica. ft
§. Hb
tI
Pontificiorum in antecedenti- r
bus Liturgiam leviter attigimus. u
Quum itaque pontificii attribuant ^
hane vocem fu3s miflfae facrifica- *•
toriae, qua non folum fcripcuram, r
;uc A&.igrz. ÅsiTxcygvTtw expo- c nunt
f' Ahr. Angerm. in dedtcai. hiß. ti*
tur g. & Laur. Raimundi biß, Lit, Mfc< I
«0 jr ( i?
hüftt facrificaniibns (eu mißißcanti-
m> fas g); fed & Liturgiae appellatio*
J0 nem a vera figftificatione torque-
e anüj definiatur nobis Litürgia_»
^ Romano - Svetica ? quod fit novct
yW/j^ vrdinanlia > n/«j ,
oc cantus in Ecclefia Svec. per- 3"l agerentur; Sacerdoti mijfam celebra •
m* im pnefcripta. Fuitque idem ac
J0 noftrum Miffale, @Wtt(Ta 93]d$attt.
Romano Sveficam ideo vocari ap-
u"
paret i quod utraque lingüa con-
id fcripta fuit. Non incongruum«.
|S> forte jam erit origines Liturgisk
fummarirti aitingere, & L. B. infeli-
cem fcetum oftendere in c uti is*
Mortuo ArchiEpifcopo, follicita-
runt ejus h$redes Fet. Fechteni-
is- um> Secretar, Regium, ut b. vir!
int ttVToyfa(pa tito&öyfytim periuftra*
:a" *et' tjuodque nécefåarium typis
iriancfret b), quod is tunc quidem
)0* ^iiigencer promifit, led e ventus
int
,
B 2 lon*
.
g) Ahr. Angerm. biß. Liturg. F. 4*
*r* b)Lm\ Rainu biß, Liturg. Ad/c.
to )0 (
,longé aliud oftendit. Prius enim ot
fe in confvetudinem ejus callide-» Pl
immerfit Herbeftus, cujus com-i ?
pedibus illaqueatus, omnia fcri« j.
pta, occulta^ Jefuit. machinadones
coércentia, aftu removit. Neca- r£
nimadverdc quis confufurrationem E'
iftam, cum ob aldfiimum Herbeftii filentiumj tum quia nulla fuit oc- £
cafio, de ullo male fufpicandi. Hi« ^
fce duobus accerfitus eft tertius
impoftor, Laurent. Norvegus, alias n
Clofter-Lafie vocatus, hunc, ubi r'
primum advenit, in monafterium J1
Ridderholm. introduxit Fechtenius
propria lere autoritate 9 non ob f1
Theologiae peritiam , quin magis *
ob lingva? affinitatem, ut efficaci-
us venenum Lirurg. viva vocej f
diftunderet. Hi tres primi Litur- ^
g\cx molitionis focii, & pra*cipui regis deceptores, dum infaüftum j
fuum fcetum parturiunt, in revi- ,
fionem ordinatioqis Ecclef. quoti-
die convenerunt, ac revifam regi
obtu-
) o C *1
.
obtulerunt, qui eam, tamquam«.
I puriori antiquitati optime confen-
taneam, in comitiis Holmenf. 1574
a Clero regni approbari voluit.
^es Multis licet religionis mutationem
,
redolere videretur; ill|p* tarnen ob
em P'etat*s praetextum fubfcripferunt
ßj d. 11» jun. (inguli praefentes. Eli- 'I gebantur quoque ArciEpifc. Laur.
g." Petri Gothus & M. Erafmus Nico*
jus lai Epifc. Arofienfis. Interim ta-
ljaS men novi ele&i confirmationem
ubi reS« prius non obtinuerunt, quam
ffl articutys 17 i), qui fundamentum
juS lunt totius Liturg. propofiti, Holm.
0{j menfe Decemb. occulte (ubfcripfif?
js lent. Praeter hos , revocati Tunt
Holm. 1575 Jan. tres alii Epifcopi
&3 paftores, adje&is praedicatori-
ur bus Holm, Ecclefiae, His propofuit
-
Fechteniusi7 illos artic. & novam P ordinantiam , de quibus in men-
vj# fem usque Martium diiputabatur*
tjg Tandem vero prasfide Fechtenio ,
J \ B 5 omnia
f. i) "BazJib.^.c.iS.
XX ) o(
omnia fere & proponente, Sc con-
cludente£), nominorum fubfcripti'
one, paucis fruitra renitentibus, ad t probata fuit; provoeando tarnen ad
liberum reliquorum confenfurtb,
Hoc idem ftcerunt TbeoL Profetf,
UpfaL cum ad iliam confirmandam
vocati funt /). Redierunt itaque
Hoim. menie Jun. Epifc. cum prae-
cipuis ex Ciero: ubi cum piericp, perfuadentibus Epifcopis & Fech-
renio, coneeptas ordinantiae fub«
kripfifTent, celebrata eft Upfalia? d,
14. Jun. Epifcoporum, inon>ni %w ewtix papali, inauguratio & inun«
öio ni). Ea pera<fta, Epifcopos
Holmiam (ecum reduxic Fechte*1 nius, de toto opere reHgionis de*
liberaturos. Cum verotempuspro
trahi videretur, ad proximunu
Cleri conventum diiata res eft.
Promißt interea Fechtenius fe or"
dftian-
k) Ahr. Angerm. biß. Liturg, 12.1)
Baz l^.c. 21. m)BazA%.c.x\.Law\ \
Raimundi hiß. Liiurg* M[c.
>m) ° c
^
tf
,
dinandis privilegiis incubiturum:
,
i-unde omnes, data prias nova fub-
fcriptione , dulci fpe otiufti di-
fcellerunt; nec uroquam poftea_*
de illa materia conventus habitus,
aut dijudicacio inftituta eft. Hac jam -KgoitoM fie expugnata, in lu-
cem prodiit monftrofä illa Roma¬
no >Svetica fphinx , Liturgia.
$. iv.
Pofi: difcefTum Cleri coägula-
runt tres (upra di&i feciale«;, in_»
Ecclefia Svec. ufurpandum MifTale^
cui, quo odiofum nomen Mifla? e-
vitarent, infcripfére titulum: Li¬
turgia &vecan<e Ecclefi<e, Catholica &
orthodoxe conformis. Medium pa-
ginas in duas fuit divifum colum-
nas, quarum finiftram occuparunt Pfalmi Davidis, alizcift preces lin-
gva Romana, dextram lingva Sve-
cana, juxta interpretationen! Jefui*
tarum. Hic fuit ipfe textus, ma-
i jusculis literis editus. Fueruntprae-
B 4 terea
*4 (o )
.teréa ab utroque lateremarginalia,
feholiis, minori pr^Io, referta^»,
Hane confirmarunt primi articuJo-
rum receptores, nova aulicorum perfuafione circumventi, Holm,
Feft, narivic. Chrifti is?6; adjefta
tarnen claufula ^Jalvo judicio altorum, Propter nudam hane fubferiptio-
nem, Liturgiam pra fua agnolce-
re coaflus eft Gothus, quam Jefui-
t# tripudiantes, puerorum inftar
in arundine longa, non requifito plurium confenfu, curante Clofter- Laffio, publicarefeftinarunt. Qnurn
autem Liturgia dxé02Åo$ eftec, ao cedit ex eadem officina pr^fatio, praemittenda, qua? ob fimijem cor-
Te<ftionem,quamin hocrequirebant
infidiofi fabricatores, faefta eft Go- thi. Sic iterum in Svecia, exce-
pto Ducatu Suder. Neric. 5c Verm*
Jandia?, Miffa papiftica, etjam ab
ipfo ArchiEpifcopo die nac. Chrifti
*4 577, & veteres cantus chorales,
non fine facrificulorum magna diffi-
cultate, in u(um redigebantur.
■»*) o (
.§• V.
Publicata jam Liturgia, e re fuit excogitare modum eam pro- movendi; n am q; Liturgie! ab auto- ritate & confenlu ArchiEp. pende-
re fibi videbantur. Quod fi quis ra- tiones anti Li t,, etjam firmiflirnas, proferret, refponderunt; Quid Tu?
Es tu doäior, ArchiEpifc., tanto Theo - logo? <£/// £07» approbavit, aliisqiie
commendavit n). Horum igitur re-
pugnantiam ut fua autoritate coér-
ceret ArchiEpifcopus , fualerunt Holmiam menle Sepc. revocato,ut
ejus voluntate fimu! acquiefcerent.
Prioris ita claufula?, falvo judicio aliorum, ArchiEpifc. oblitus, in ipfo diffenfionum «eftu, ftrenuus fa&us
eft defenfor impietatis. Quid? quod ipfum regem ita poflidebant Litur- gilbe, ut animum ejus quo vei-
lent cunque inclinarent. Eoruriu*
inftindu, per legatos, Comiterru
B 5 Pont,
») Ahr, Anger m. hifl.Liturg. P. 3,
Eaur. Raim. biß. Liturg* Mjc*
•*&)<>($&
Pont de la Gardie , & Secret,
Fechtenium (qui tamen proper SorcfÖOlni OelandiaE, nave icopu-
lis illifa, aquis lubmerfus mifere periit) Romarn 1576 miflos, con- ürmationem Pap# Gregor. XIII.
Rex tentavit. Interea alio ufiiunt
Liturgift# ftrategemate; literas,
fub politicae obedienti# titulo, ab
'
omnibus qui parochiis fivefcholis
erant pr#ficiendi, extorqucndo 0-
bligatorias. Siquidem autem his
non potuerunt veritaris amatores ad hypocrifm duci, alia sTtr/si^-
fcictTOL ex officinis carnificum ad- ducebantur, in quas, tamquam in
boum praefepia, detrudebantut^»
Hinc qui liberari cupiebant, pri¬
ns juramenro promittere cogeban-
tur, fe nihil ore vel opere, Jcnpto
ve! confilio, privatim vel publice ad- mitjuros y quod S. R. M. voluntatem
in caißa Liturgie a vel alia infringat o)t
"urnenti adfert Joh. Saiemonta-
nus
?)mz Lb^ c 57,
•4M ) o ( }«- i?
nus hane formulam p): 2)0d) til
pttermera tmfjo / at jag tljetta före*
ftrefna fjåfta ffalod) mil beDet jag mig få fant ®u& tit l)telp tii fiel od) lif. Od) om jag bar emot nogor*
lebeé gior / tå flfol tlienna forpli^
telfe fomma mtg til forDomelfe cd)
min (teW faligbeté emtga fortapelfe/
tberfore (jmarfeu böner efler for*
böner/ ffrifteme eder ©acramem
tet Ijielpa dttl. Ufus infuper Li¬
turgin, in comitiis Holm, 1577.
d. 15. Febr. approbatn, ut in Eccle-
fiam introduceretur Gubernatori- bus provinciarum mandatum eft#}%
Sedrediit jam Dn. Pontus, & mox Anton. Poffevinus, Jefuitarum Art chifophifta. Quo horrenda fua_j MÖßaXct Ecclefia? violen ter obtru-
dente innotuit primum rugifus pa-
palis. 6citote, inquiebat cum fuis
a (Tedis, nos inobedientiam in caufja religionis hand quaquam pojfe r aut velie
1 p) in Pr<tf. operts fupra cit. (J 6*
q)Bazt lib. 3, £.34.
^Jo^-
velie boni conjulere r). Hin c poftea
nata inquifitorum rabies: hinc e«
di&umreg, 1580. d. 19. Maji, fingu-
los gaftoresjubens, ut fein fingu-
lis miflis totam Liturgiam quoad fingula pun&a fervaturos, jura-
mento quotannis confirmarentj;:
repugnantes velut perjuros, «Vfo-
aqyooY)rxg9 & putrida regni mem-
bra reiecanda. Sed cum neqj fic
omnesad obfequium redigi pofient
ad artes vulpinas relapfum eft,qua-
lis ha?c; aliquid /altem, fratres cha-
ri/fimi ex Litar g, Jervate, propter a*
liquam conformitatem , ne videamur
dijcordes ejfe t). Amplificata eft
quoque dioecefis Lincopenfis, re- petitumcg edidlum p. m. regis Gu-
ftavi de accidentiis circa iepultu-
rarru Sub toto demum tempore
Liturg non defiierunt, qui ftylo
gladios acuere conatiiunt; infini-
ta quippe fere fpargebant Liturgi-
fe r) Ahr. Ang. biß. Lit. J. 3. s) Baz.
/.3. c. 43» t) Ahr. Anger. hiß. Lit. J.
-m ) o ( *9 üx xaxoyfcztpa Sc fastentia plauftra pafquillorum , quorum maxime».
blafphemum eft Sc nefandumClo«
i fter-LafiiiSi ejus a(Ieclarum,quod
verbocenus legitur apud Laur. Rai-
mundi #), fub nomine Diaboli edi-
tum, Sc nociva Apoftatas Andreas
Laur. Bothn. ArchiEpifcopi pro- teftatio x). Quam maluiflent effu-
lionem iangvinis, nifi fapientia_t Magiftratus abominabilem aufuriL#
(ubfenfiflet, ipfi nos docent, quo¬
rum voces hx fubinde audita?;
numquam fore bonum Ecclefu ftatumy nifi aliis in terrorem quibusdam fur- fureus dißilletur fudor y). Sic jam
vi exemplorum, blanditiis, violen- tia, ac indefatigabili fallacium de-
clarationum abundantia, plurimos
fibi attraxit Liturgia.
§. VL
Quamvis vero plurimi, obliga¬
torium hamum degiutitum, infixo
pro-
u) hiß- Liturg Mjc. Laur. Raimv
biß, Lit.MJc. y)Abr, AngM% Li t,G ,6*
j& ) ö (
proFundus uncinulo, ejicere nefci*
entes, vehementem pati [XsTctpog*
(pféiv, & deficere deprehenfi fint?
fton tarnen ita pauci, DEi benefi*
C i'o, ex hoc ftrepitu expergefa&i,
in delubra papiftica, qua? Liturgia
nobis propinavit, acerrime inve-
hebantur. Inter hos primas facilé
laudes fibi vindicat Illuftrift prim
ceps Carolus, Suderm. Neric. Si
Vermelandia? Dux, & clerus ejus-
dem ducatus z). Cum enim pei*
iegatos, L, B. Georg. Eric*
(JriXltté & Sécret. reg. Eric* Ma*
th iae, Duci oblata fuit Liturgia d*
8. Mart. 1576. cum petitione, ut il-
lam in Ducatu promujgari j di miffam ad hane normam admini- ftrari curaret, refpondit; neqiie fi¬
bi
,neque regi liberum foré, vi, cum
re formats religio ms verit ate, turnte•
fiamenti paterni, ähquam religtonis
mutation em aämitteré , eavique com
jcientiis clericorttm obtrudere a). Qua- proptef z)Laur.Raim. coujsBaz, lt^cf 41«
0) Baz. 1. c, 42«
4M > 'o ( M*. **
propter TSJycop. 1577. d, 27. Se pr,
univerfum convocavit clerurn, ubi5 habito concilio, Jiteris 5c juramento jun&i (e obftrinxerunt Liturgiam
numquarr. accepturos, necab Au- guft. Confeft. in ulla parte deflexu-
ros. Rege vero hiceflanter Liturg.
approbationem urgente, anxie fo-
licitus Dux quemadmodum res ca*
deret, clerum ad d. 1. Maji 1587.
convocavit Stregnefiam. Hic per
feptimanam commor3ti, (Ingulipro
fe fuas rationes anti
-Liturg. tradt*
dére, quae colIe$ae ab eruditiffimis,
menfem adhuc remanentibus, itL-»
fcriptum commune redigebantur , mittebancurque regi£). Sed fir-
mum ftetit 5c pravahtit verbum Regis, ideoque clerus Ducatus pu- blico edi&o perjurii condemnaba-
tur 1588, d. 12.Febr. Quo cogni-
torurfus conventum eft Orebrogis principio Apr. 15S8, tibi prodiit
nova Stregnerifium apologia.
5." VII.
b) Lwr. Rctim* hiß. Liturg. M/c.
\
) 0 ( SM*"
§. vii.
Regnum vero cotum fndäj
colluvies Licurgica inundavif , prn-
ter paucos valde, puro verbo DEi
munitos , quorum in numeromi*
niftri Eccleiin Holm. Olaus Medel-
padius paftor, Abrah. Ångerman*
nus Schol. Re&or, & Sacellani Dn, Pet. Erici & Ericus Petri exftite-
runt primi. Hi, ad mandatum Re¬
gis, eruditas eollegerunt rationes 1576* d.i. Sept. cur Liturgia recu*
fanda. Quanto pietatis ardore M»
Abrahamus Angermannus fe Litur¬
gin oppofuerit, fcripta ejus sXeyfa
Tina, in quibus adverfus Liturg.
calamum ftrinxit, oftendunt. Hos fequuti funt Theo!. Profell Upfah Mag. Pet. JonnHelfmg. M;<g Olaus fiutlfb & M. Hindr. Gadolenus, qui
ifiofofyoLvy prius Holm. d. 10 Jan*
1577 adverlus Ciofter- Laflium de- fenlam, d. 27. teftimoniis Lu- theri, Chemnitii, Georg. Majoris
& Flacii, comprehenderunt. Hac
eorunt
) o ( Hl-
(
H
feorum difputatione, maxime au-
tem vifione itlfernali c)* Salorru Bir¬
gen Paft. Holm. rhötus» Liturgin
é[Xv<ri é fuggeftü renunciavit,& fcri-
pcum ariti - Liturgi reliquit. Huic proximüs fiiit Martinus Epiic, Lin- cojrenf., cui, in comitiis Holm. d.
i;. Febr. ejusdem anni, föiö å fmi- ftris reli&o
,ArchiEpftc. La ur. Go¬
thus, Clofter Laftius & Epiic. Å*
rof. Litiirgiam pröpugnantes, mii- tatis Vicibus* ad vefpéram Usque negotium feceriintt rhanfit taméii Martin, imitiöbiiis & contra Litur-
giam fcripftti ArchiEpifci Laur*
Gothus, obfervans tandem läque-
ös* eruditum contra inoiitiönes pa- jpift. tra&atum äi/wvpöV edidit. No-
ti fuflt qnoque Profe (föres UpfaL Mag. Pet. Keniciiis* Micol. Olai
Bothn. & Ericus Skinnerus, quibus äcceftit 1590 Eric. Skepperus Re£h
Schöbe Holm*
>quod ore & fcriptté Liturgiäm repudiarint. Hinc noti
C exclii-
6) Ahr i An ger ni, hiß= Liturgi Ei 9*
34 4W)' °(^
excludendi Tunt exteri Aug. Con-
fe (T. Theologi, urpote Vitteberg,
Helmftad. Lipf. & Francob ad Ode¬
ram; nec non Superincend. Jac.
Rungius, omnes uno ore Litur- giam improbantes, Infima quocjj plebs, mutationem docendi fétiti-
ens, facile curbas excitaflet, nifi quidam paftor Liturgicus cum quo*
dam ruftico filenrium ftipulatus
fuiflet. Quxfivit enim pius qui- dam rufticus, crebro fabulofis ful paftoris concionibus offenfus, cur
fic docendi modum mulet. Quaji tit)
inquit paftor, de concionibus judica-
re poffes. Immo, aic alter, utcuncp
fit, d pia docendi Dia di]cedens frivo•
la f£pe adfers. Fortaße nobis in frätt•
dem: ego phres monendos eße cenjeo)
ut fimus Digilantiores. Tum paftor,
mi vicine, honi Jemper fuimus amick
ne facta t; habet Juam c auf]am: dabo
tibi taurum d). Sic rufticus abdu-
xit taurum, & conticuic.
VIIL
d) tAbr. Angerm. hiß, Liturg, H. 6,
) O ( £<§*• jr
5. VIII.
.A filentio denique vindicanda
erit 7tapprjaw Vexionenfium , qui
ut ultimi defecerant, ita prirni, con*
fcientia vi&i, refipuerant, & per duos paftores, quorum dona Ec~
clel. Hom, paftore orbata , explo- rabat, fupplices contra Liturgiam
literas regi obtulerunt: libertatem,
quam Chriftus nobis acquifivic,
fartam te&am exoptantes: ac, ne traditionibus humanis in caufTa_»
religionis alligarentur: provocan- do fimul ad concilium nationale.
H^c eorum proteftatio acerburrL*
prirno å rege tulit refponfum; (ed,
nolentibus paftoribus cum hoc ad
fuos redire, & segritudine regem vehementius premente, per Seriå-
tores regni Illuftrifl. Dn. Claudiurri
Bielke & Benedikt. Ribbing miti-
gatum foit, Regina Gunilda haud
parum adjuvante, moderationem
caufTse Liturgicae concedendo, do*
nec rex convalefceret. Verum.»
"tW )' ° (
anfarn convocandj patri# clerqm,,
regi pr^ripuit jndies augefcein
morbus-, quique vitam menfeNov,
1592 decurtavit; atque fiq conti,
cujt cum motte Regis f^£Ho Litur¬
gie^. Renunciavic etjam natura
ArchiEpifc. Andreas cop
datis amplius nihil mali å Liturgi«
Ris exfpeftandurn erat, Qua verq 'jntentione Rex Johannes & Regi,
na Catharina Jagellonica; quaque
Jejuita? Litiirgiam in Svec. infer«
re volqerint, futura, H DEo , fic
iis, quorum intereft-, ita vifuttb
fuerit, pro viribus expli- cabit, cui quoque Liturg, effeåus adjungetur, Hasc jnterea, qus de
prtu Liturgis 5c progreflu breviter judicio Tuo L. 0. expofui s
«equi bonic$ confulas?
enixe rogo,
ho^ct
* * * t
Pcreximia Domino,
andrem: linder,
populari & Amico fqo integerrimo,
De
Lititrgia Romano - Svetica propediem dijputaturQ.
ARrtes dum ftygias nobis
"bis, Amice, defcri*
Aufonjas jmppftor ,qqibus heic ex^
ftingvere qqondarn
i Lucem EvangeJü ccelefti e lumine
verbi
Accenfam ftuduic, tenebrarum Sc, regna referre,
'JEcce Tibi Pallas & Pin di pra (ul Apollo
Pro meritis fpondent vernantis pra?*
mia lauri,
Ina pä Uclffimis licet ver b itr,
yrolixiori tarnen affettu gratulari v o lut t
Carolus Agerthii^,
VIRO ju VENI, ^
Moribus & Uterh pr*thmtifiw<
Dn. ANDREA LINDER),
de
Liturgia Romano - Svctic^j
egregie differenth
CAtholica ut Siren PatrU rit or ftupejece* as,
t Dir a fuperflitio quam mva jacrct
paret;
Tium U Sveonum quondam moderatur re*
gna Johannes.
Ute Tua nos, Linder , pagina do*
äa docet.
jjis faveat cseptis Jummus Moderator
Olympi,
Vrmia quo tandem digna labore
ieras.
Olavus Lindberg.
2ff ^en
$ew AUCTOREN,
3>a han om
domare «StvnnfF.; iJlågati
SJcrtSmltgcn difputerade.
Jp»cn flera CBuecté frera ttmtm Slffläfte felfflag Dyrfaö,*
S)ocl) elit dHteétjmft tinucr man
ipeé ftötfta bclen i;rfdé>
ii) trängd finn's fom fdnfta |tg/
,