FELICITATE HUMANA,

/JfgT

θ. F. F. & s:

DISSERTATIO MORALIS,

De

FELICITATE HUMANA,

Cujus

PARTEM POSTERIOREM,

Ex ConfenfuAmplijf Eacult. Philojopfc.

' In

Muftri ad Salam Athenao, PRyESIDE

'VIRO

CÉLEBERRIMO,

Mag. ANDREA

Eth. &

Polic. PROF ESS. Reg. & Ord.

Pro' GR AD IT

Public£ bonorum cenjuraemodefle

fubjicit

^-

PETRUS β.0ΦΟ£0$1 /

Helsingus.

In Audit» CaroL

Maj. ad diem 28- Martii*

Anni ΜDCCXLIIL

Horts ante meridiem folitis.

UPSALIiE imprefla.

Senéca de Vita Beata Cap. 1.

Nott eft facile beatam confequi vit am,

ut

ab

ea

qutsque eo longms recedat,

quo ad illam concitatiusjertur rfi via

:

lapfus übt eft: in contrarium ^qua

ducit, ipfa velocitas majoris inter-

vaüi cau/Ja fit. Proponendum eft i-

taque primum, quidftt quod appe-

tamus: tunc

circumjpiciendum

qua contendere illo celerrime

^-

mus.

Α καΐ Ω.

$.

XL

ΙriusquamF

elicitatemHumanam,

ftri&e fic di&am, conamur at-

tingere,ejus

ideam

accurata

de-

finitione explicare,e re

efTe du-

ximus, ut eomelius

iritelliga-

tur, quid fit

id, de

quo

diC

putetur. Eftautem

illa

: Per~

ceptio

£5*

fridtio $.

B.

cum

voluptate conjunBa. Unde,

ut & ^ex §. antec.X.

facile

patet, nos non

pofiiifie fe-

licitatem, inuniusboni generalis

pofiefiione ieorfim,

ied in multisjunftim confideratis; atque

fic

^per

S. B.

nonfimplex

aliquod, fed

aggregatum

& cumulum

bonorum intelligere,

quodnos omnimode beat,

o- mnesquehabet

perfe&iones,

ut

hominem extrinie-

cus,pariter ^ac

intrinfecus felicem reddere

queat,

At¬

que exinde

confequitur, fi

uno

vel altero bono homo

careat, eatenus infelicem

nuncupandum,

quatenus privatur bonoaliquo,

quod ad felicitatem ejus

^per-

ficiendam auxiliatrices porrigit manus.

Non qui-

dem homo ftatim mifer redditur, &jamfi in unius altepusve bonipofiefiione

vel confecutione claudicet,

A uti,

4 4&ξ ) β ( Η*

uti, partium efientialium defe&u, corpus St animam

hominis ad extremam tabem venire, nimium fiepe

expertum habemus; attamen felicitatem ⁱⁿ minori poifidst gradu.

Qnemadmodum

^nempe,

fecundum

efFatum Vatisplane eximii:

non omnisfert omnia tellus a),

ita nee omnia bona iniinum caderepofie iubje&um

fimul St ferne], clarum eil, immo experientia lo-

quitur ipfa. Vera _{porro ac}

iiimma Felicitas, veri St

ilimmi boni fruitione abfolvitur, ut illudadfuum

tjommodüm referreac dirigere poifit homo; fac e- fiimtäle efie, ut illofrui minime liceat, malum po-

tius, _quambonum fummum dici meretur. Unde etjam prono, quod ajunt, fluit alveo, nonniii nubes

St inaniä

prenfare, qui tale bonum hominibus depin-

gunt, cujus nemo pofiit fieri eompös. Cumque ex boni maximi fruitione, mentis fatisfafHo proficifca-

tur, voluptatem quoque ac gratamperceptionem,ad

nos beatos efficiendos, concurrere neeefie eft.

Quin

igiturvoluptas jure optimo, fuum hic^tueatur iociim,

St colophonem felieitati humanas addat, nulli dubi- tamus, praefertim cum "fummum hominis bonum,

"ad quod in hac vita ipfi pervenire datur, cum com

"flaute voluptate fit conjunftum b)Itaque nec fruftra Deo viium eft, voluptatem felieitati, veluti quodam nexu St inexplicabiliferie jüngere, ut felici¬

tatem eandem,quam innobis excitat, eoavidiuspro-

fequamur5

tanquam talem, qux confervationi no- ürx unice inferviat.

a) Vifg. L Georg, h)

Thümmig.

Inftitut. Pbilaf.

Pratt. Univ. Cap.

VI.§.

7/.

§. XU.

4H ) °'( *β· &

§. XII.

Verumdigna

iane traclatti exhinc oritur

quas- fHo,

quam&qualem homini, in hac vita, afiequi

liceat felicitatem? Minime autemheic ^nos intellige-

re beatitudinem^asternam, poilhanc demumvitam

homini exfpe&andam, in

antecefiiim monendum

e-

rit. Etenim rationi, ejusque viribus,

hand eil

ex-

plicatu

facile, ialutis

aeternas

anguilam & difficilem

commonflrare viam, tametfi eam plane non

fugiat,

homini eandempofl hane vitam

digito quafi intendi.

Hoc praeterea neque

eilpraecipuusEthices finis,qua-

tenus haectantummodo

ipeflat

ad

felicitatem hujus

Vitae, illa autem ex

fönte revelationis fit haurienda.

Sednobis, hac occafione,

ulterius eftinquirendum,

utrum felicitas in hominem, in hocvitae ftadio con- ftitutum, omnibus numeris

abibluta & perfecta

ca-

dere poifit? Hane non

dari, dudum

veterum

Phi-

lofophorum

iapientiflimi, & inter illos cumprimis

Plato, agnoverunt,

fed

tum

demum, poflquam

corpore mens

femel libera

^,ac

foluta fuerit, efie ipe-

randam. Huic fententiae adflipulantur recentiores etjam

Philofophi,

^{quos omnes}

heic recenfere, iliper-

vacaneum forte erit. Sufficiat tantummodo nomi-

nafie Frid. Gentzkenium, hacde re itadifierentem:

Non datur in hacvitafelicitas abfolute perfecta, liqui¬

dem noftra aliorumculpa fiepe

fiepius

interrumpa-

tur, immofato ipfo nonnunquam

infiringatur

a).

Item

Cunr. Horneium: Felicitas

quidem abfoluta, fum-

mumfmpliciter bonum,

obvenire Jiné dubio homini in hac'

mortalitete_! plane ^non

potefl bj. Iriterea

tamen

felici-

tas

6 ** ) ο (

tas iniiio _genere nobis ftatuenda venit, conientienté

Tullio Cicerone: uNomen beati longelatequepatet,

„Nam utquaeftuofa mercatura,

fruÖuoia

aratio di-

„citur, non ii altera femper omni damno, altera ^o-

„mnis tempeftatis calamitate femper vacet, ied ii

„multo majore ^ex parte, exiht in utraque felicitas ^:

„iic vita, non iolum ii undique referta bonis eil,

„ied ii multo majore & graviore ex parte bona

„propendent, beata re&e dici poteft c). Idem

Celeberrimus Beeclerus: "Intelligiergo debet felici-

„tas hsecinträ hos limites: quantum mortalis vita ca-

„pit. Sufficit enim talis ftatus, inquo quam optime

„iit, quantum licet, i.e. inquo bonorum neceflario*

„rum quam plurimum, malorum quoruriivis, quam

„minimum adfit,ita ut vitaiiiaviter, tranquille, per¬

manenter degatur; in quantum loci, rerum, homi-

„num conditio fertd).

a) Gentzk. Erb. Μ L Cap. j>. jf. 7, bj Horn.

Philof. Mor. lib. I. Cäp.j. §.4. cjGicer. Qu<zft. Tufc.

lib.j. Cap.ji. dj Boecl. Lib. Eth.Ρ. I.Cap. I./,III.

§, XIII.

AiTeruimus _porro, in §. VI. partis diiferta-

t-ionis noftrae prioris, cum plurimis magni nominis viris, qui Deumipiiim,ut ultimum hominis bonum ilatuunt, ejus poileiiionem per media, quae Philo- fophia nobis

adfert,

haud poiie obtineri; ordineprae-

fentis opellas ita requirente, ukerius quam breviiil- mejam contueri modum lubet, quo iingulas S. B.

affe&iones huc quadrare exidimaverint Philofophi.

Videk'cet 1}

TéÅsiov^perfeäuin

ejje, adeoque comple-

4M ) ^o ( t» 7

£H bona omnia; fl enim

perfeBrum

non

eft,

nec fiimmum eft. Deus autem nonmodo omnes habet perfe&ionés

compoffibiles, ied easdem fimul poffi-

det abfolute, &fme gradibus. 2) των

εναλίων

χωλυ*

τιχον, excluderemala oppofita, i. ^e.

propulfare, ^quicr

quid ^verse

felicitati confequends

remoram

injicit.

3)

άυτάξχες^/ώΐ fiifjiciens,

^ut

indigentiam noftram ple-

ne ac plane iatiare

poffit,

quo

obtento, in ipfo

^tam

dem quis

acquiefcat.

4) οιχειον,

proprium homini ejfe.

Homo quippe

iolus iubjeftum operationis Ethics"

eft, ideoque Scad ^eum

iblum

finis

ifiius fpe£tac, utcc

nihil aliud in ea qusratur, quam

S. hominis B. a)^

5) noPpxoivoVy multis commune.

Deus,

utpote

ilimme

bonus, omnibus vultbene,

nullo

excepto, omnes

iisdem mediis ad finemillum iiiblimiorem in tempo¬

re perducit,

omnibus denique mortalibus fuam bo-

nitatem, in _quantum ejusdem

fint

capaces, pro

li-

berrima iua voluntate, communicat. 6) xjyrov

dv-

$ρωπω, in hominis

poteftate, i! tale,

ut

ab homine

comparari poffit;

fruftra

namque

talebonum exhi-

betur, cui non eft in homine ullus unquam

obtinen-

di locus. 7) δυςαφχίρετον

h.

e.

quod

cegre

adimi

^por-

eft. Ita ab homine poffideri

debet,

^ut

eidem in-

vito, nunquam,

vel

omnino

difficulter eripi poiiit

^>

alias enim fruftra qusereretur; et

hoc

eo

magis,

quod animum

vix

ac ne

vix quiaem redderet

tran-

quillum,

fi in metu

amittendi illius continuo verfa-

retur. 8y/Eternum

& immutabile. S. B. ita exiftit

^>

ut nonpoffit^non exiftere; cumque

S. B. defiderium

nos teneat, femper effie &

bene efle

cupimus.

ccNam

_"in.

S ) ^° f' S-S*-

,,infelitifiimum

^genus

infortunii eil, aliquandofeli-

„cem fuifle

b)

9)

Denique τέλος

^των

πραχίών,

ο

ti

άυτδ

βουλόμβ§α,

^τα

άλλα ti tia rovjo. Omnes

no-

ilras aftiones, iludio & ratione

iufceptas,

propter hunc finem efie, & in illo definere, faspius inculca-

tum eil.

Quod

autem

Deus fit S. B. & noilras feli-

citatis origo, quod item

fit

extremum

illud & ulti¬

mum, quo qui

fapit, omnia vivendi confilia confert,

nemini non notum eil. Reliqua S. B. criteria, qui defiderat, Clariifi Vincent. Placcium adeat c).

a) JEpin.Eth.P.LC.I.§.

VIII. bj Boet.de ConfoLPhiloß

l.2.Prof.lV. cjVincent.Place.Hygiein.Moral.P.2.Cap.I.

§. XIV.

Oilenium efie exiilimamus,däri felicitatem, Sc

Deum revera efie fummurn illud bonum.

Quocir-

ca jam id nobisr confiderandum venit, qua ratione pofiefiio

ejusdem & inde profefla felicitas acquira-

tur. Confiilere icilicetex antea diftis, nunc demum opinor, fiimmam

hominis felicitatem, in conjuntfio-

ne cS amicitiacum Deo, _per hanevitam

colenda.

Haec,

utpote ampliifimus &

jucundiifimus felicitatis noilrae

gradus, ita digna

profeflo,

quaeprimo ponatur

loco.

Manifeila haec a parte Dei eil amicitia. Praeter-·

quam enim,

quod in iiiam gloriam, & hominum fe¬

licitatem,totumhunccondideritmundum, etjam iua

creata, & inter illa

cumprimis

entia

rationalia

amo-

reprorius ineffabili profequftur. Quid, quaefo, bo-

nitäteejusdignius

beneficiumexcogitari poterit,quam

dum nobis, non exiilentibus, ipium efie donaverit?

Adtec_nos, ferne! produetos confervetatque prote-

4Φ§ ) ο C £§»· $ gat. Uftde etjam non immerito fequitur, in tanftrm Deum iiia ample&i benevolentia homines, ut nihil omnino, ad prascellentiiiimum nobis

praeftitum

fe-

licitatis finem, quod conducat, denegatum velit;

präster corpus enim organicum

affabre fa£tum,

men-

tem ratione praeditam, adeoque intelle&um & vo-

luntatem, cum libertate homini, prae bruds animam

tibus conceiiit; qua, ne iniui ipiius

detrimentum

ac damnumabuteretur, legibus illam naturalibuscir- cumfcripiit Deus. Hominibus idcirco

liberum

non

eile, ut quibusvis a£Honibus adfueicant,

fed illis

tan- tummodo fe applicent, ^ac committant unice, qui-

bus voluntati divinae conformentur. Unde amicus

Deo, adeoque maxime felix cenfeatur oportet ille,

qui legem divinam ian£te obfervat.

§■ XV·

Quid

muneris porro

homini incumbat,

ut

hane

amicitiam cum Deo firmam _atque fixam ftabiliat ^, communiatque, nunc diipicienaum. Deum reipe-

&u diveriitatis perfe&ionum, quibus gaudet, di-

veriimode coniiderare nobis licet, Hinc accuratius divina examinando attributa, &per itngula eundo

aniam fibi arrip.ithomo, quatenus propofitae felici-

tatis tenax, debitum fuum ergaDeum amorem,qua- vis occaiione obfervandi. Agnofcit divinam Maje- ftatem, quomodo Deus iecundumjuftitiam & omni- potentiam iliam, in contrariam ejus legi vitamagen- tes, fevere ac vehementer animadvertat, & exinde

iatisfuperq;deprehendit,nihilomninoperpetrandunv quod normas ejusdem adverfetur, nihilque demum

B omit-

CO 4M } ο c MRA

omittendum, quod fummo Numini gratum &per- jucundumfuerit Et quid multa? Omnium rerum bene gerendarurn vias & rationes circumipicit, at- que iedulo arnpiectitur, &, ne tanto Numinis

fa-

vori excidat, iummo itudio nttitur. Huic proxi-

ms accedit, quod vi principiorum internorum, vi-

deat honefta ehe fequenda. intelligit quoqueDeum,

boni omnis ac honefti auffcorem, virtuoiis homi-

num aftionibus dele&ari. Hinc ejus appetitus in

aliud non fertur, quam quod cum lege naturali ac divina confentaneum fuerit. Animo fcilicet ^com-

prehendit, iibi, ii modo amicitia ^cum Deo jungi

velit _, ere eife, ut legem, atque divinam volunta-

tem _, lege expreflam amando, Deum redamet.

Quo

enim propius quaevis res

ad iimm

redieritprin- cipium^, a quo fuum habet eile, eo perfeftior erit

habenda. Jamhomo non alium agnoicit iiii aufto-

rem, quam omnium rerum Conditorem ^, Deum;

linde etjam ad ad illius voluntatem, veluti unicam

ac certiifimam normam, iiias dirigere aftiones cor- di ducit. Et quamvis inaequalem maxime hunc

ef

fe amorem intelligat homo, nec iiiis viribus ad

eumpertingerepoiTe gradum videat, quo Dei ami-

citiam iibi

conciliet;

deprehendit tarnen iibi reliftus, virtutes, in debita iua perfe&ione coniideratas, de-

ftinatione divina ^eo ehe comparatas. Priici xvi Phi- lofoohi, quin nonnihil hujus iibi cognitum & per-

ipe&um habuerint, amoris boni viri, cum Deomu- tui, nulli dubitamus, praeiertim ^cum praeclaras ad-

modum hac de re

fententias,

in illorum fcriptis in- venia-;

■4&-S ) o ( ϊϊ

vcniamns. Virjuftus

fröhus, quaerit fummusille

Plato, Deo amicusefl? Et Seneca: biter honos

virosξ$ Denm amicitia efl, conciliante virtute. Ami-

citiam dico ? immo ctjamJimilitudo ö neceflitudo a). A-

riftoteles etjam fcite ac eleganter loquitur: Quibeatus futurusefl, ahinitiofietNuminisfarticeps.

VirhonusDeo

carusefl. Deus amicusvirishonis,_eosq;remuneratur

h).

a)Sen.deProv.C.I. h) Vid.BeniiDecad.I. Lih.j.inPhi¬

lo/.Ρlat.ξ/Arift.fjjy.169.cfr.it.

DiJJ.de

Prxmiis virt.

hob.

Up/ijzj/uh Moder. Ampltjf.

ξ/ Celeh.

Dn.

Pra/dis.

§. XVI.

Quemadmodiim

itaque

fine fludio &labore in-

defeilo, neminem felicitatein hac ftatione frui poife,

inconfeflb eft; ita nihil magis homini

incumbit,

quo fe felicem reddat, quam bene &

honefte

agere.

Regiahaecad beatitudinemviaeft;ut enimumbracor-

pori,luce

circumfuibjadhaereqnec

abillo

divelli potefl;

ita etjam tam ar&o inter fe nodo jun&ae ac nexas felicitas & virtus, ut alter alteri decus conciliet ^ac robur, immo illam foveatac perficiat. Quomodo ^e-

nim felix eife velis, ni virtutem toto animo, atque omni^cura ample&aris? quum tefte Cicerone: non- nifiverusjuftus achoneftus laborhonorihus, fr<zmiis at¬

que

Jplendore decoretur a). Etenim

^res

clara,

ac gen- tilibus etjam antiquitus notiffima, prsemia

bene

^a- gentibus deftinari uberrima, mala vero

machinan-

tespcenis ac iiippliciis teneri promeritis.

Hinc

de-

cantata illa fabula de campis

Élyfiis

^, ad quos träns- mitti dicebantur, qui

ian&e

pieque vixiilent, ac

Rhadamanti, iEaci Minoisque

fevero judicio,

quo-

B ζ rum

12 >4H } O ( $-&-

rumad fententiam, pro fceleriim gravitate, pcenas darent impii. Virtus igitur adiit oportet; eftautem

illa:habitus,feu fromptitudo voluntatis humana, aäio-

nesfuas, ad dicl·amen reäce rationisy normam

legis

naturalis, componendi. Deum legem naturalem men- tibus hominum indidiffe, temere nemo, ηϊίϊ qui

Dei in omnes homines imperium, fimul velit fub-

latum, negabit. Felicitatem hominis ^vero, in ^a-

micitia cum Deo confiftere, ^ex §§. 14. 15. patet.

Haec amicitiafirmohaud unquam ftabit talo, ni vo- luntati divinas obtemperemus, &a£tiones noftras ^,

ad duftum re£hs rationis dirigamüs.. Quapropter

intelleQrum & voluntatem hominis, hac in re con- currere, & fiium quemque haud iegne minifterium

facere debere, quivis facile videt.,

Quantum

ad

Voluntatem , omni opera homo enitetur, ut illam ad iummiNuminis beneplacitum, quatenus hoc ex lumine naturse iibi habet cognitum,accingat. Tunc

autem cum di vina voluntate noftra ^convenit, & il¬

la cum Deo amicitiaacquiritur, quando Deo, no- bis & aliispraeftamus ^, quae nobis legibus naturali-

bus praecepta iunt, & vitamus contraria. Interim iperare non licet^, poile ^{nos omne} omnino virtutis genus, omnique tempore fe&ari, fed fufficit, para-

tos nos eile, quacunque data occaiione, nihil eorum

intermittere, quae ad virtutis ftudium fpe&ant, qux*

quegloriam

ilimmiNuminis,

ac commune omnium

bonum producere poilunt. Itaque dum ad Creato-

rem oculos convertit homo, fe iemper ab eodem coniervari, ut & beneficiis cumulari deprehendit.

Mohismetipiis

fatisfacimus,,dumfirmum

propoiitum

habe-

) ^° ( **** *5

habemus, temperantervivere,

&

^nos

adverfus ob-

le&amenta & illicitas voluptates prasmunire. No-

ftrumidcircoeft,felicitatisejusdem iimodo

ferio

com*

potesfierideiideremus,curare, ne

ultra neceffitateify

& meniiiram a natura conftitutam, victunf, vel ^ca- piamus

velcupiamus:Ne vehementi & inordinatae li-

bidini obtemperemus,

fed cafte vivendo, frenis il-

lam compefcamus: Ne languori

& <leiidia2

nos

de-

damus,ied omni cura& diligentia

noftro fungamur

munere, & negotia

nobis demandata rite exfequa-

mur : Ne opes & divitias nimis^a

vide corradamus,

fed noftra femper iimus contenti

forte: Ne in

^pro- fperis nosimmoderate geramus,

nevein adveriis de-

primamur,

fed

alti &

ere&i

contra omnem

cailim,

uno tenoreaequabiles iimus.

Officia

erga

alios ob-

eunda, hifce tribus communiter abfolvuntur: Ut

fc.

neminem laedamus;^utquisqueproximum,

vel

qutm- vis alium, ad fruitionem juris communis ^, iibi aeftu-

met naturaliteraequalem, fut teque hominem; ut,

quod

promiiimus, exfolvamus,

neve

fidem aliis da-

taminjufte violemus. Verum enimvero,

haecce &

ejusmodi officia

alia,

quse nunc

recenfere

non va-

cat_rquo minus

re&e & perfekte perfolvamus,

^ve-

tat iiimma humani generis

imbecillitas. Unicum i-

gitur perfeciionis noftrse

praeiidium, via aperiente'

doctrina Chriffiana, in benignitate Dei

proriiis

in-

effabili quaerendum, quse permittit, ut

alienå nobis

imputetur juftitia, & hoc

modo felicitatem,

quam

noftris a&ionibus vix ac ne vix quidem

aftequi pof

iumus, peralium acquiiitam,

facile nanciicamur.

a)Qc.i. Or. cit.

Wolfg.SchÖnjl

.App.Eloq.fub.

Tit.Frwmi.

Μ 4K *)* ( l·»

§. XVII.

Porro hominum benevolentia, poft Deum, ^no-

ftra fundatur Felicitas, iine quorum ope ac mutuo atixilio, fruftra iui cura, & focialitatis cuftodiaipera-

xi poteft. Mancam enim

futuram

^eo magis

felicita-

temnoftram, quo plures, ii amicorum, & probo-

rum hominum privati fuerimus coniortio, féntire-

mus defe&us;

fd

quod Celeb. Walchiusin hunc mo- dum confirmat: Wenneinmenfch,inquit,fonder allege*

Jellfchafft,fonder alle Freunde in der weit leben filte ^,

würde ereinegeringe

und

unvollkommene

Glückfeligkeit

haben, die er hingegen mit hülffe guter Freunde, die Jich ernftlich ^vor ihn interejfiren, verdoppeln kbnte a).

Kerumpraeterea ordinem ita ftabilivit Deus Ο. Μ., hominesque tarn ar&o focietatis vinculo conjunxit,

Ut ejusdem generis participes, ^mutuo iibi iint auxi- lio atque emolumento; idque prascipua de caufla, quod omnes in

univerilim,

poft divini Numinis gloriam, eundem

intendant

finem, idemque ^quae-

rant bonum. Habet iniuper ^mutua benevolentia

fundamentum iuum in ipia hominum natura ; cui

cnim ignotum, naturalis pariter ac focialis vivendi deiiderium, a Deo eumin finem nobis inditum es-

ie, ut mutua omniumnoftrüm promoveatur falus?

Rationedenique iecuritatis, commodi ac indigentiae

nofte, cum aliis opus eft nobis amicitia & conjun- öio; illa^namq;,ut gravis & multiplex, ita ^nos non

raroafficit, ut ab homine, iibi foli reli&o, ^commo-

de expleri nequeat. Eamque ob cauflam ^non iuf- ficit adfelicitatem eunti, ut ad duäum rationis, &

v Prx"

) ö( _*8* *5 pra?ceptorum

quorundam Juris naturalis

commu- niffimorum, a contemtu, pariter ac laeiione alio-

rum abftineat: Verum adfit oportet mutuabenevo- lentia, ita ordiaante Conditore, qui nos, non

ad

vitam folitariam, ied focialem creavit, quo

felici-

tas fingulorum

rationalium

in communi

omnium

quaeratur,

ficut

^partes integrantes

in

toto.

Quo

cum

fequentem

in modum

confentit Illuftr. Pufen-

doriius: Quum enim non

iibi,

inquit,

foli iit natus"

homo, fen ideo tam eximiis dotibusa Creatore

iitci

ornatus, ut &ipfius gloriam celebret,

& idoneumiC

iocietatis humanae membrum exiftat; inde ita ieiecc

componere homo tenetur, ut, ne

dona Creatoris"

inculta perirepatiatur,

&adfocietatem humanam a-cC

liquid pro virili conferat b). Quem in fmem

etjam"

iermonis uilim, ac orationis vim hominibus largitus

eil iiimmus reramArbiter, jungendse colendasque

focietati faftentaculum columenque maxime neces- iarium: ^ut minimum quisque, quas

ad

vitam

ejus

tuendam ac ornandam pertinent, itemque

follicitu-

dinum aeuleos ac moleftiarum fcrupulos, animum

nimium quantum pungentes,

ad alios quaii defe-

rat. Ita _nempe comparata eft natura humana, ut,

teftes dum habet doloris vel gaudii, exinde leva-

men & incrementum haud exiguum percioiat.

Er¬

go me obligari fentio ^, ut, quo

jure ipfemet frui

velim, de eo nihil alteri detraham: quin imo,quem

mihi pr^fidium ferre exoptem, viciffim eidem

fi-

dem prsefterti, idque ad du&um propohtionis ^mo¬

ralis itniveriälis:

Quod tibi vis fieri, in conciliando

felici rerum ilatu, alteri

feceris,

&,

quod tibi

non

vis;

it5 ) ο'π»

fieriy alt^eri nefeceris. Et hinc cognoicitur, quam

prxclara & egregia res iit mutuus, amor. Sane, ii

ille perierit, & homo hominum focietate fuerit de- ilitutus, actum quoque fimul erit de virtutibus reliquis.

a) Walch. Lexic. Philof. ful· ^voc. Freundfchafft.

l·) Pufend. de O. Η. ξ$ C. lil·. I. Cap.j. ff. i.

§. XVIII.

Elueet itaque hominum quorundam perverst prorfus φιλαυτία, quijus in omnia,prout ilia quem- vis ineitat efFrenata libido, iibi injufte arrogantes,

privata magis, quam communia& publica commo- da refpiciunt, immo ex* incommodis aliorum Fe in- terdum felices reddere ftudent. Equidem, id quis-

que a natura iibi habet iniitum, ut

Feipiiim

iiiaque

confervare omni niiii conetur. Media iniiiper huic

fini inFervientia nobis conceiiit Altiffimus , quibus

ita modice &icienter utendum eflet, ut omne, quod bonum, & ad coniervationem noilram aliquid con·

ferat, ftudiofe fectemur, contraria verofollicite fu- giamus. Intellefhis ^vero temerario uiii, & crebra voluptatum inordinatarum repetitione, hocce ^me¬

dium utiliffimum inpefllmam confuetudinem & ha- bitum abiit, ut iibi tantummodo homines, vitio in- ordinatse φιλαυτίας, aliis vero plane negle&is,pro-

ipiciant;

unde demum

fit, ut ordinem Dei inver- tendo _, media, quorum uiu felices redderentur,

pro ipfo fine habeant, hincque felicitatem ^a Deo deftinatam, non ailequantur. Verba Giceronis, ^ut apte

ad hunc locum

quadrant, ita ^eaadferre ^non pi¬

gebit;

4H >o< I» 17

gebit; ficautem

ille: Detrahere aliquid

alttri,(5 homi-

nem,hominis incommodo fuum augerecommodum^,magis

eft

tontra naturam, quam mors, quam paupertas, quam

dolor, _quam tueterα, qu<e

pofunt

aut eorpori acciaere,

rebus externis. Νamprincipio tollit conviBum hu¬

manuni, U) foeietatem. Si enimfic erimus affeBi, ut propterfuum quisque

emolumentumfpoliet,

aut violet al¬

terum, disrumpi necefe eft eam, qu<z maxime eft fe-

tundum naturam, humant _generis foeietatem. Ut, β

unumquodque membrum

fenfum

hunc hoher

et, ut' pofe

putaretfe valere,fiproximi mernbri valetudinem

äffe

traduxifet, debilitari,0 interirt totum corpus necefe eft: Sie,β

unusquisque' noftrum rapiat ad fe commoda

aliorum,

detrahatque

^,,

quod cuique poftit, emolumenti

fui gratia, focietas hominum, ^o communitas^evertatur necefe eft a).·

a) Cicer.d'e Off. Lib.3. Cap.j. -

·">

XIX.

Quando itaque, ad prseferiptum LL.

narara- Iiiim, in jugi & perenni virtiitis via

perfeverantes,

beatitudinem fummam, uti diximus, inDeo unice

quasfivimus, gaudio,ex

conicientia

reffce fa&orum, poilmodum perfrui nobis licet;' profe&o enim,aut ego valde fällor, aut

— , hie mttrus: aheneus efto,

Nil éånfcire fibi, nulla pallefcere

culpa

a).

Uno item veritatis amore contenti, nihil agimus,

Q nihil-

m 4Η ) ( Β>

nihilque patimur illibenter;

affechium inilipcr in-

ordinatorum vindicati ftimulo, de fumrna denique

animi tranquillitate, ceu amplo virtutis praemio,

in

finu nobis

graculamur. Verum, iicut eft quidam

tremor_, etjam tranquilli märis, aut lacusy cum ex

tempeftate requievit: Itaquoque intanta reram,

iiir-

fum ^ae deorium euntium, verfatione, quin no&efx-

'pe/atra, nonnunquam

frigida,

^mterdum

etjam

^in-

temperia

vexemur,nulluni eil dubium, (cfr. §.XII.) prafertim cum morti nati iimus^, &

- elivofo tramite vita-,

Per varios fr<ecefs cafus, ^rotavolvitur aevi h).

Supplices igitur ad Deum T. O: M. tendimiiRma¬

nus, velitdetrahere, quicquid hic: eit mali^,. & cle¬

menter nobis, in eonipe£hi ^terrarum laborantibus,

fiiccurrere. Faxit felicitatem lic ie&emur ter-

lenam, ut foluti aliquando

hifce

miieriarum vin- culis, ^cum Deö propius uniamur^, & beatitu-

dinis ^a£ternaerqua nihil fuperius, tandem;

participes fiamus.

a) Horot.Epifl. Lib. T. /, v. 60. 61.

by Sil. ItaL Lib.. VI. ^v..120. ¹²¹

Rom: XI: 36..

Εξ οΰ\ aui ΰιά, ov, aal ες bv cwohravTW.

£%0W'V

Βμετε?ω τιμή, ■$&,. ^αλεος. τε· Θε&,