ANDRE Dis-

ß. F.F.β. S.

DispuTATio Philosophicä

de

RATIONE Dis-

PUTANDI,

Quam

Ex confenfu

Awpttißwi

Ccllegii

Philo[ophid

In

%cgia Jcademia Upfalienfi

Ρ R/ES IDE

Vivoadmodum Reverendo

atq-Xekbetrimo

Dn. ANDRE Α

GOEDING

Philofoph:

Theoret:

Profeßforc Regio

Sc Ordinarie >

Publicο bonorum examini modeßl·

fubmittit S:x R:«

M:tis

Alumnus

S

AMUEL

_O.

HU SS

IViedelpadius

In Judit.Gußav.Majori d.lj.

tJMaij»

An. ΜDCXC1X.

«äv <<©>: t <4*

UPSALliE, Excudit HENRICUS K.eyfenun,Reg;*

Aacd.Typographu«

tf^eVerendisßmo in Chrißo fatri

ac DOMINO

Da JULI O MI-

CRANDRO

S. S. Theol. Do&ori

Celeberrimo^Ecclefiarum perNor-

landiasOccidentales Superintendent! gra¬

viiE^mo , Praeiidi Senatus Ecclefiaftici

Gymnafiiqué Hernofandenfis, & reliqua-

rum,per illas ^oras,Scholarum Ephoro adcuratifllmo.

Mitcemti

MaonOy deVota

mente rtta-

tem Venerändo.

:·^;7 .·Tv ■» ν β^, Λ y ·. i > ?' V '* ; ή

ΦΙ, ^eVerendo

_atqVe

V oElisfimo

Dom. OL Α Ο Η U SS

Paftori in

Jptp & ^OtgfiO ^meri-

^tiiFimOi _{parentiLitoptimo, ita}filiali ob-

fcrvantia ad cineres ufque

• colendo» /υ ",Valir"

i. - -: .-"i. 1 · ·'·■-- *··-

é .. ; ν.'ΆJ '

I_| ^Jciminis oc qmcquiaeit ^Academici, lpe-

in tefleram pietatis grati-

q^ animi,ob favöré fum-

mum,merita beneficiaq*

vere

paterna in me colla-

ta, dcvotiftimå atq·, fub-

miffa mente, cum fpe

modefta ulterioris favo-

ris & auxilii votoque ca-

lido adD O. M. _{pro ve-}

ftra incolumitate perpe- tuå atque felicijubmiite

& obiervanter infcribo

ue.

s. H.

Fratri dile&o f

>.v.:·-»··· -) -- ■ .v1 ·· '4' ·■>

"v··, -v .-·,··· : .·,.·■ . · ; '-ylu-f; Η

;· ... .iv \ .·;ΤΓ*'$£32Γ·

vamvis, qui virtutem proprer fe expetendam efle dixerunt, opti-

me vim yer?£ virtutis perfpexifie

videantur _{j non} jninori tamen judicio

ad illius cxercitium, gloria & bonpre

fructibus ejus cvidentiffimis, acccndi

trsortalcs ab aliis evincitur. Infint licet ftpbis å natura igtiiculi, qui ad virtu¬

tem non prorfus corruptos exftimulare poflint, multi nihilominus eos yel pror¬

fus fopirent vel foverent _{minus gna-} viter exeitarentque, nifi ampliifi-maglo¬

ria prsemia fibi propofira haberénr. Hin?

qui bellicis inclarefcnnt rebus_i trium- phum ^{, cöronam} , ihfignia equeftria,

tor-

torquem, ftatuas, imagines coetcra-

qué ejus generis , tanquam mef- cedem laborum fuorum, anitnis fem·

per volvunt* fic qui mollioribus aflve-;

ti ftudiis _, literis éarumque eultui o- mnem impenduntoperam» non ita qui-

dem illarum commoventurpulcritudine,

111 majoremnon in fama _quam rnnfrL

entia rpponnnr fmAnrn. Hon^c nam.

que, teile Cicerone, ätit artes omnes-

qué incendimur ad ftudia gloria, jacent-

que ea femper, quae apud quosquéim- probantur. Hac virtutis dignitate,illius qué individuo comite honore, Tu frä¬

ter amantiffime, alleäus. fic te omni tempore ejus mönftrafti eultorem , ut inde pateret: quas coeli dementia

tibi conceflit dotes, tenebrarum fitu

non

fjon éfie öbdu£tas ; Quarum e*um pri-

mitias difputatione publica, Praeccpto- ^>

ribus tuis AmplUlimis offers, impense

tibi grarulor ^, conatibus ^.tuis ho- neftiffimis faufta 6c quaevis profpera

vovens! vale

.. .-.v·'

Seribebam raprimpiidieCaL

Maj i Anno rertauratx - v

fal.Μ DCXC1X.

Joan HufsO, F,

DEO DUCE:

TheC

I.

nterrogati Phi-

lofophi actitiffimi

⁵

quibus potisfimum mediis ad fa- pißtrtiae faftigium perveniflent* in*

geminartint difputando. Optima quondam fuit & etiamnum eft ,

ycritatis inveniendje ratio , ianus

difputandi ufus, Antiquisfimi ita-

que paritcr ac praeftantisiimi re- centiores Philofophi hunc maxi-

me fcrvandum _atque excolendum exiftimarunt. Nam veritas eft in- ftar paii altiflime terrae infixi, qui

nifi moveatur vix evelii poteft»

A Huic

,

( * )

Huic itaqué eruendae , neceflaria

eil praevia difputatio, quae viam monftrat _, perpenfis utrinqué ^ra-

tionibus, ad diicernendam & in-

dagandam veritatem. Non igno-

ro quosdam perverfa difputandi quadam ratione uti, ad errores ieu incruftandos, feu aliis vendi- tandos diiTeminandosque ^: Verum haud magis arti

difputandi

hoc imputandum cenfeo, ^ac foli, quod

clariflima luce oculos perftringat,

ut vkterc non poflint. Muki et- iam quod nihil omnium accuraté didicerint^tantoapparatuopuseffene- gantj Ο* α,παροι ωςπεξ uv άττίχοήες

■wopfa&w

Seuferi»

Ariß,ι.Soph eUnch»

t. I. lmperitt Ulis propemodumßmi-

les qui

procul

res proßiciunt» T**

λιnr&i *]ο ctxg/βες, ^ 5^ "β μ,η Jvvctty&i

<rvmpm η 7ην μικρολογιαν, t%ei?otp1t 7ο άκζ/.βίς 7«ÄUtiterum ait _ι.Me-

taph. ^{c. 3} Jllosi&det certitudtnis auf

propterea , quod ^non

pojfunt

fequi

auf

(

3

)

Aut propter

curiofitatgm habet enim

certitudo tale

aliquii.

Imperitorum

judicia hac de re relinquentes, au- diamus duos eruditionis principe»

neceflitatem artisdifputatoriaeaccu- raté _{exponentes , quorum} unus B. Auguftinus alter ]oh. Dama-

fcenus; Ille lib. ii» ubi de ad- miniculis agit, qux ab eruditionc

fcculari petenda Tunt Theologo

ita ait c. 31.

Dijputationis

difciplt"

na ad omnia genera quaftionum^,que

in literis fanftis junt penettanda φ

dißolvenda

^,

plurimum

valet ^, tan"

tum ibt cavenda eft libido rixandi

& puertlis

quadam oflentatio

de^ci·

picndi adverfarium. Nec aliter Joh. Damafc. qui Diale&icam fcri- pfit & eam maxima parte ex Ari-

ftotele collegit. Is c» 1. de uiu ejus in Theologicis ita ioquitur:

Cum S Apoll, jubeat omnia

probate

&

quod bonum fuerit

retinerc,,

agi-

to

( 4

)

te Γ(rutemur etUm exterorum fa·

ftentum difputationes : baud dubte

entm in iu qucque* utile aliquidin-

veniemus &fruff^{um ex} tis-ah_quem, qui animo naßro conducat percipie-

mui, Ceterum _de commodiffimo

difputandi modo ^non adeo inter

omnes convenire deprehendimus.

Alii etiim quarendo, alii agendo,

alii Syllogiimos formando, alii a·

liter diflerendo procedebanr.

Thef. IL

Ut Co felicius in hac mate-

* ria pertra&anda progrediamur , in anteceflum indieandum cenfemus,, quid difputandi vocabulo intelle- öum velanus» Nihil autem a-

liud in praeienti _{argumento deno-}

tat , quam propofitis argumentis

veritatem vel ignotam manifefta- re, vei jam cognitam confirmare

& adverius contradieentes aflere- \

re

1

( Γ

)

re & tueri. Nec aliam inter Lo- gicam & proceifum diiputandi dif-

ferentiam ponendam exiltimarmis,

quam quod Logica prsecepta di¬

iputandi ex luis principiis rité tra- dat atque doceat. Proccfius au-

tern Diiputandi horum prscepto-

rum uium atque accomodationem

oftendit. Illa Theoriam, hic Pra¬

xin refpicit. e. g, Jurisprudcntia leges earumque fundamenta tradit

atque explicat, quibus quilibet in

litibus atque cauflfis agendis diri- meadisque uti debet. Proceiius

autem eadem ad ufum rcCtc ad-

plicare docet. De hoc pro ratjo-

ne inftituti pauca icribere animus

eft. Proinde B. L. enixc rogo, favorem candoremque in omni- bus cenfendis impartiri ^, & pro iua humanitate cunda aequi boni-

que confulere velit»

Thef.

<

6 y

Thef. III.

Vetuftiiiimus pariter ac ufita- tiflimus apud Judasos difputandi

mos interrogando peragebatur.

Propofuit enim oppofiturus quae- ftiones vei enuntiationes, ad quas

Refpondens tenebarur vei afftr- mando vei negando refpondere.

Ex his autcm conceftis vei nega- tis iufcepit opponens contrarias partes tueri. Hoc _{conftat tam ex}

antiquisfimis ]udaeis profanis.quam

jobianis

_{Dialogis, nec non Chri-}

fti Difputationibus cum ] udaeis ^»

& Pharifaeis habitis, _{Hic etiam}

mos ex Synagoga {udaeorum ^cum

Judaeis

converfis in primitivas ec-

clefise collegia tranfiir, ut ex Pau¬

li locis plurimis conftat, ubi mo- net quaeftiones inanes fugiendas

eile. Poftea quoque idem mos

viguit ad Abarbanelis _tempora,

hic

(

7

)

, hic cum paucis aliis qui in Ari-

ftotelis icripta inciderunt & ^cum

Chriftianis tam publicas quam pri¬

vatas inftituerunt difceptationcs, in argumentando arti Logices ope-

ram dare, coepit.

Thcf. IV

Praedittum illum difputatidt

morem fequuntur Habeflfeni & Si-

ncnfes de illis Telezius ( ut refert ]obus Ludolfus ) narrat : Regem

crebros fermones cum jefuitis in- ftituiife, fed rüdes & indo&os in Omnibus colloquiis apparuifTe, ^ne-

que enim illos _unquam Logicse

operam dediiie ^, neque dodtrinam Syllogifticam calluiiie, ncque En·

tymemata aut confutandi modos intelle*ifle, neque uliam notitiam habuifle iubtilitatum Theologie Schobfticte. In examinibus fuis inftitutis _pro honorum titulis con-

fequendis ^, qvaeftiones folvendae

pro-

( 8.)

proponebantur de Regno atqiie

Republica icriptae ^, ad quas re-

fpondere tenebantur' Baccalaurei ,

Licentiati & Do&ores in cellula

privata ^, in qua honorum tituii

poftea illis conferebantur, ex qui-

bus conftare poteft ^, in examini- bus illis eruditis, fine Syllogiimo quatftiones nullo tarnen cum arti- ficio _obtinuifle locum»

Thef.

V.

Socratica autem difputandi

ratio iiebat ita , ut cum is qui

audire veilet _v dixiflet quid iibi

videretur _{, tum} alter contradice-

ret nam ita arbitrabatur Socra- tes, quod verofimillimutn effet facilimé inveniri poiTe de quo Cic. Üb. ^i. Tufc. quaeft. loquitur.

Hujus _tempore plurimi etiam ob- errabant _, qui captiofas tantum ferebant difputationes ^, acumen

irritum exercentes ,· qui nodos ne- étc-

C

9

)

åébant ämbiguamqué

fignificatio*

nem verbis alligabant rurfusque folvebant, quomödo Syllaba ca- feum rodat, & quae funt alia acu- mi-nis vani ludibria. Hujusmodi pueriles ineptias magnopere

detc-

flatus eft Seneca ut appatet ex

Ep. 48. tibi de falfis illis Diale-

fticis ita loquitur: Tu mihi verb*

dtfiorques

& Syllabas

_{digeris, Sa¬}

tteet nifi tnterrogationes

vaferrimas

firuxero & conclußone falfa

i

t/ero nafcens mendactum adftruxero, no#

potero a

fugiendu

fetenda

feeernerc.

Pudct me tn re tam (eria (enei tu-

dimm : Mm

Syllaba

eß^y mm autem cafeum rodit,

Nifi

forte acutior eß

tlU colUSiio l Mus eß

Syllaba:

Syl¬

laba autem cafeum non rodit CHus

Ε. cafeum non rodit; Hxc Seneca:

cum iilo alii etiam Sapientes vi-

ri, Soqrates _nempe Plato & ArK

floteks hane artem contuderunt atque impugnarunt. Eo ulque

B enina,

(

ΙΟ

)

enirn , eo tempore impudentia procefierat , ut cum nihil difiici-

lius reputarent veritatis inveftiga*

tione, omnia pro lubitu adftruere

& deftruere, Thefin _quamcunque defendere aut impugnare profite-

rentur. Sc autem armabant lo-

quacitate omilisque generis ca-

ptioßs interrogationibu?. Primus

erat Socrate.s qui artern iftam irn- pugnavit,, & ut failum illum ^re- tunderet, nihil aflerebat fed ipfe

dubitabat & alios dubitare facie- bat: iicut ipfl objicitur apud Pla-

tonem in Äenone⁵ quin unum il-

lud fe fcire ajebat prae omnibus Sophiftis quod nihil fciret. Idem

fecit Plato _; Ariftoteles duobus

etiaro libris technas illas & fimu- latam eorum

fapientiam

redargue-

re docuit»

Thef. vi.

Inter Graecos primus Zeno

Eleates fuit qui Diale&icam in- venit,

( II

)

veUit4 in qua artem

collocütio-

num tradidit, qua* praecepta

feite

rogandi «refpondendique

continuit

quibus ad fervandum

decorum

collocutores uterentnr. Sic vero haec ratio Graecis placuit ut

mifia

exinde fuerit ratio Philofophiam

carmine tradandi qu$ uique

ad

Zenonem vigueratj ac Plato cum- primis ita fuerit eafn

aroplexus ut

totam fuam Philofophiam

dialo-

gice expoftierit ^, Zenonemque

etiam Dialogiftam induxerit,

Ari-

ftoteles eandem Viani eil ingrefius:

Ideoque capitibus

aliquibus Topi-

corum, partim opponentem par¬

tim refpondentem

informat

,

ut

uterque munus fufeeptum cum

laude fuftinere poflit,

Exempla

apud Graecos paifim

obvia funt.

Videatur Diogenis

Laertii Liber·

2. ubi Stilponis

cxemplum fe of¬

fert quem in qnaeftionibus

ita

pu-

gnacem fuiife

referunt,

ut

non

prius

( '2

)

prius äcquiefceret _{quam in ejus}

oculis ardentis fpiritus indicia de-

prehenderentur. Aliud autem ar-

gumentandi _genus adduxit Eucli- des novae feäae author : utebatur

utdocet Laerriusprobationibus qu*

fiunt _per conclufiones, quod Gas- fendus ita explicat Tom. L De orig. Log,c, 3, iolirus eft ^coete«

rorum probationes non fumtioni- bus impugnare ied conclufionibus duntaxat, nimirum quafi confe- quentiae Litis ciarag forcnt, illa- tiones congerebar» Ergo Ε» E,

qua: argumentandi ratio vchemen- tisiima vix refpirandi ipatium con- cedebat. Dtfficillimum _hoc eft argumenti genus requiritque inge-

nium acutisfimum ut quid direkte

vei indirekte inde fluat videre pof<- fit, At quidam alio ufi difputan-

di genere, aliquid agendo feu per

actionem: quemadmodum Dioge¬

nes Cynicus fecit, dum quidam

ratio-

(π )

ratiocinabatur & concludebat cum

habere cornu ftatim manufrontem palpabat: equidem inquit

illa

non Video; item ^cum Zenonis rationes

de argumenta audiret ^non dari in

rerum natura motum, iurrexitnec

aliter quam huc iliucqueambulando oppofuit & refpondit,

Thef. VII.

Novum diflerendi modumno-

vamque methodum ante aliquod tempus exeogitarunr Jefuitae de

rebus^{• ■ ac} controverfiis ?·Ίheolosi-o

eis in arenamdifputandi cumChri- ftianis deiceniuri χ Qmne proban¬

di onus illis imponunt, de quam- vis ipfi affirment ^, probationem

tarnen å noftris exigunt atque ex-

pofeunt , de noftros jubent aperta

Scripturgc S, verba adferre nonad- mittentes necefianam ^ex Scripturis fiuentem confequentiam» Prseterea

contendunt ejusmodi ptineipia in

difle-

(

14

)

differendo adhi&eiida elfe, quibus

null i alii å Romana ecclefia dis- fenticntcs ad ilabilicnda _{iua argu¬}

menta utuntutv Ex icitis dertique

JurisConfultorum

de iidei Chri-

ftiana: articulis judicandurti exifti-»

mant, quae de pöfieiTioné *& prae-

fcriptione leges tradunt civiles, ad reiigionem extpidi oporrere mgen- ti conatn nobis perfvadere fata- gunt, Prifcis equidem rempori-

bus uiitatam fuit, ut sffirmans probaret ea quse icriberet , juxta

iHud vulgatum; Affirmanti incum-

bit probatio, qui canon eatenus admitti poteft, quatenus affirmans fcntentise adverfarii iensper contra- dicit. Verum & refpondenti in-

cumbit probatio, quando fcilicet confequentiam negat, vel formam

improbat,Tuncilli oftendendumeft

formamnonvalere Atq;itacum op- ponens iemper ilt ^-contradicens ^, iémper ipfi erit probandum. Hunc

tamcnlegitimum

difputandi

modum

im-

( If

>

jmmutarunt

Jefuitae

prxeunte

An¬

tonio Fabro, Sebuiiano, Senatore

& confvliariö Sabaudico, qui fcri- pfrt librucn, quem voeat

codicem

Fabrianum, ubi novam difputan-

di artem tradit. Duo in illo iunt

quae. pofFulat a

proteftantibus

m -arenaln^um Pontificiis deiceniu-

ris ; Alterum quod

proteftantcs

debeanc omnia probare

five affir-

mativa five negativa firerint, quae ipii non admittttnt, nee

ulläm fa-

cuitatem probationis ab

ipfis

po-

itulands concedunt. Altetum quod in probandis

aliquibus dö-

gmatibus elara &

exprelTa vel

aequipollentia Scripturä:

Sacra?

ver- ba, absque interpretatione,

exciii-

fis omnibus confequentiis

adhibe^

re debeant. Verum enimverb magnifica poftulantjtalia

enim

qux ipQ vix polTunt prseftare.

Fundai

mmtnir^ jljftrPT

do-

gma fupecilruunt i

Hud· eft

;

quod

(

Ié )

iWfimrnpi

dogmatum fint poiTef-

fione& longatemporisprafcriptioné gauHeärTfra~~Trofe4£--.poftulaη t pro-

båtionem corum

, quae in fidei negotio iive affirmamus iive ne¬

gamus ; quod ultro talem _pro¬

bandi provinciam noftri in fe re-

CCperint.

Thef.VIII.

; Paucis nobis nunc agendum

defulcriS/

quibus niti diximus Ro- manam

diiputandi

methodum.Pos- feflionem_{fcilicet &}

Pracfcriptionem juridicam,inh«sconiiftit praetenfa ii- loruai immunitas qua ab omni_pro¬

bandi_{onere fe}

exemptos gloriantur«.

Quae ineptisfimé ad praefens argu¬

mentum trahi, nihilque Pontificio-

rum cauflam in,difputatorio hoc negotio juvare» plurimi ob erudi- tionem infignemcelebefimi virievi¬

denter dudum oöenderunt. Nobis indicare fuiiicit Pontificium hunc

difpu-

(

l7

)

dirputjandi proceflum

rcjiciendum

atque daoanandum

effe

eam

ob

cauflam, quod

perfpicué pcijdßacrut.

νς λΡΛο ytvbg tantopere

improba-

tam committat. Contra quam etiam Arift. i. Poft. Anal* VII»

diffent xx i<Tiv inquit e£

drhm

yuxg μ,ίζζβctdQt deifafctcv re

γ£α>μίΐ(>ιχον

äß/Sftylixyι ßenmn pottfl, ut ex

also

genere in

aliud

tran

fl ens,quid

quam

quis

demonftret, velutconelußone Geometri- cd arithmetica demon(Iraitone, St pau- lo poft Xx

c&roået^eq ίκας-ΟΜ άπλως

Cltid tj ^OX 7W 'ld\CéV άρχωΡΙ

JSihiL

un- quam

perfehlé (jr herde dcrnop-

fhatur niβ ex proprits

principiis

^,

Hujus digreftionis vitio

apertiift-

me inquinati funt

Pontificii, dum

e foro civili principia rapiunt

iis-

que in ipfam*

Theoiogiam irrum-

punt» Quod vcro ad boc

attinet,

quod ejusmodi prob.atiories

noftri

polliciti funt, id adeo

faliiim eft,

ut in hunc diem ne unicum qui-

C dem

C 18 )

dem nominare potuerint, qui ta- le onus Tibi impofuerit ^, vei ab aliis fibi imponi paffus fuerit. Nec fere hi alia difputandi ratione u-

Ecclefia pagani,qui tormentis adi-

gebanTTThriftfanos"äd ea neganda, guse

confefli funt,

non ut fcelera

occulta confiteanttifr. _{Hl enim il-} Iis atrocifllma atque maxima fce¬

lera ,

Thyefte3sd^rT^ne?andos

concubitus _, contemptum facro-

rum _, atheiimum , crimen laefae

majeftatis, fadiones & aiia ejus-

iuodi objiciebariL. Et cuminterro-

gati num Chriftiani effent refpon-

derent adfirmando, interim tamen in eos crudellus faeviebant, ^{ut eos}

ad infkiationem _atque negationem compellerent.

]ta

& Jefuitiae ne¬

gleda veritatis inquifitione, varios

errores varia fcelera _nobis adfin- gunt, quae tanto diftant å nobis intervallo ac coclum å _terra. Sed pra-

(

^l9

)

„ pravum tantum

oftendünt calu·

mniandi ftudium _atque pcrveriam

difputandi

methodum.

Thef. IX.

Hase ulterius negotium nobis

facefcere non debent, piacet nunc

progredi

ad illum difputandi mö-

dum qui hodienum viget :

nimi-

rum per Syllogifmos

cun&a

pro·

ponere.

Ad hunc praecipué refe-

rendi Syliogifmi

explicité feu a&u

tales , Tive perfeäi

fint, qui in

certa figura &

modo exhibentur,

ut nullum terminum & neutram

propofitionem omittant

:

five im-

perfe&i,

qui vel alterutram

^pro-

pofitionem

reticent,vel alia eflen-

tiali imperfectione

laborant. Dein-

de huc referri merentur Syllogi·

fmi implicité feu

potentia proxi·

ma tales, quando fine

difpofitio·

nc terminorum, certa

affertionis

i

i V

feu

( 20

)

feu negationis ratio datur, ^ex qua continuö Syllogifmum efficere li¬

cet; Sic Γι dicam hominem eOfe -animal quia fentiat,ftatim diiponi poteft hoc pacto fcntit eft animal; O, Homo fentit E, Cum vetb Syllogiftica partim formam attendat* partim materiam. Ma¬

ximum diiputatipnis ^momentucn

iitucn eft in direda & formα¬

ϊ i fententiarurn oppofirione ;

nequeunt enim _{argumenta ven-} tilari & difpuratione exami-

nari nifi oppofitione _prius pro¬

be fada. Opp-ofitio haec eft

vel ratione fotniae vel ratione ma¬

tens de illa Logica docet, often-

dit enim quae form® fecum _pu-

gnent quae non pugnent, ejusquo-

que eft dignofcere, _quaenam Pro- pofitio fit afErmans, quaenam ne- gans, quae univerfalis, quae parti- cularis,quae fingularis ^, & inde de- jnum haec oppofitio agnofcitur:

Si

( 21

)

Si tina propoiitionum

affirmet

u- niverialiter quod altera negat par- ticulariter, aut una affirmet ^par- ticulariter, quod altera univerfali-

ter ncgat, aut etiam Γι diiarum fingularium ejusdem

fubjedi

6c praedicati una affirmet quod altera

negat. De materiali vero contra-

didione judicium facere nequit, qui res ipfas non inrelligii.

Nam

contradidioea noneft,niii ubi resveL conjungunturqua? per naturam iuam

fimul ftare nequeunt , vel disjun-

guntur,qua?eadem decaufså

divelli

non poiTunt. De hac itaque non Logicse Ted difciplinis rélinquen*

dum judicium,ad quas rerum ifta-

rum Cognitionen! pertinere con- ftac#

Thef.

X.

Regulas jam

quasdatn adhi-

bebimus quas opponens

pariter

ac

Refpondens circa

veritatis invefti-^

gatio-

( 22

)

gationem accuraté obfervaretenen.

tur. Primö itaque attendendum;

nefiat tranfitus de_genere in genus, feu ne ex una difciplina principia

transferantur ad alteram. Maxi¬

mum hoc eile Vitium & falfas hinc nafcidemonftrationes plurimioften-

derunt« De hoc _quoque optimé dis- fcritHornejusde procefludifp.c.VIII Demonßratio inquit vera no»eft, nifi froxima

cauffa rei

cognofcatur, ea au-

tern reperiri

nullo

modo poeeß, »iß in

eo rerum geriete in _quo ipfe

eff"efitus pr&cife

eft, feu cui äffe51io ißα, cu·

jm cauffa quaritur^ non folum omni

& per /?, fed primo etiom competit.

Quam pericuiofus praeterea fit ejus- modi tranfitus faciliimé apparet,niii

cnim opponens obfervat principia

Themati ad difputandum propofi-

to propria, argumenta ejus erunt

Heterogenea& argumentorumcon- clufiones non fedent ftatum _quae-

ftionis* Refpondens etiam facilli-

me

(n )

mc hoc Vitium comrtlittet, ii vcl

aliena affumferit, velin refponden-

do muita abs re & citra neceflita-

tem dixerit, quia ita tandem fiet,

ut perducatur ad obicuriorem &

difficiliorem materiam _, e qua fe

extricare non poffit»

II. Otiofas &inanesquxftionesnotl

adhibeantDifputantes. Talesfuntin¬

finit:» Scholafticorum quaeftionesde

caiibus cumprimis imposfibilibus,

vel etiam talibus, quarum notitia

intelleäum haud perficir* Haecum

nullius ufus & momenti fint, nec

prasfcns negotium concernant,ä dis- putantibus exulare debent. Vera

cnim eil illa regula: Quicquid ex- cedit captum difputantium de eo nulla fiar Disputatio. In hane ta¬

rnen regulato illi impingunt, quiirt

illa disciplina disputationes inftitu-

unt,cujus principia δζ axiomatapro¬

be fibi cognita non habent, tam

longé itaqué horum Disputatio å

vera

(

24

>

Vera disputaticme difFert, quantum"

puerorum arundine <5c calaniis pu*

gnantium concertatioå veto proe- lio discrepat.

III. ^Status controvcrfis accu-

raté utrinqué obfervetur. Oppo-

nens nififtatumcontrovetfiae _cogno- verit, facillimé vitium ignoratio-

nis Élenchi committet,adcoque ar-

gumcntis fuis adveriarii fententiam

non irapugnäbit. Refpondensetiam

riifi in genuins fententis _Cognitio¬

nen! pervenerit officium iuum prae- ftare nequit, qvum ne c feipfumne- que advsrfarium intelligat.

IV. Attendendum eft num Op- ponentis fententia cum Refpon-

dentis congrua fit & cum ea ftare

poifit necne ? Girca hoc facillimé

errorem committunt illi, qvi in multiloqvio .acumen disputationis

confiftereexiftimant>operosé adftru-.

entesvelrefeilenteséa,de quibusnuJ- la cftcöntroverfia,· plurima proinde

C

*5 )

ånxieconquirunt,nihil reputåntesti-

fcrum fententiam adveriam feriant$

anfccusr Hi regulas contradidionis

nonobfervanr,quajubentii^unapro-

pofitio vera fit, ^oportet alteram fal-

fameffe,& viceverla.Cumimpoflibli

le iitidemfimul eife& nonefle.

V. Neccffarla in disputatione

efl: perfpieuitas» Cum enim veri-

tatis inquiiitio per fe ardua fit éc

V' diftkilis, non debet difficultas illa

Orationis vitio augeri ^, fed pojti-

us ftudeant disputantes* ut pcrfpi-

cue & breviter, oraiifisRhetorica·»

rum ambagibus & longis decla-

mationibus, cunda proferant. Non

fufficit rede fentire nifi accutate etiara & claréloquaris utquantutn fieri poteft unointuitu

omnia

com- pledi liceat,

1 Thef.

Breviter jam illis

officiis acU

du&is, quae opponens

pariter

ac

&efpondens obfervare tenenturi

D Spe*

-iIK » _>· 1

>

t

< «s)

Speciale utriusque officium jam pro»

poaemus, ac Primö opponentis,

cui proprium erit argumentis pro-

poiitis Theiin Refpondentis oppu-

gnare,quodut feliciter fiat ^oportet

ante omnia Refpondentis Thefin 1 confiderare & accuraté difpicere,

ut ejus fententiae dire&é contradi- cat, argumenta excogitare & deli- gérc optima, quibus Refpondentem

fe maxime fatigaturum fperet.

De argumenti deinde probatione

maturé prseme'ditetur, ne argumen¬

t-o negato obmutefcere _cogatur.

Ut officio fuo infuper rité fun-

gatur opponens, neceife eft, argu¬

menta fua in forniam Syllogifti-

cam redigat, probe attendens ut

argumenti conclufioThefi Refpon¬

dentis contradicat. Quantum de-

mum fieri poteft per inftantias Re-

fponiionem datam infringeredebet,

argumentum fuum amplius Pro-

fyllogifaus

deducendo, qui negatio-.

nes

(

v

)

nes vel limitationes maxime eli-

dere videntur.

Reipondentis munus,

in ipfo

difputationis a&u

conftituti jam vi-

debimiis, cui competit: argumenta Syllogifticaforma

propofita aftumerc

& repetcré,Et attendatnum

conclufip

Syllogifmi contradiCat

Thefi,

con-»

tra quam obje&ionem inftituitop..

ponenSj

fi in hoc

crrantem oppo-

nentern animadverterit, argumen¬

tum ejus, repudiare poteft absque prolixa

refponfione, Cum

vero

conclufio Syllogifmi

opponentis di-

re&é Thefeos veritati oppofita eft, difpiciendum, an

in forma confiftat

Vitium argumentationis,

fihoccon-

fequentia

neganda eft, ratione

ne- gationis addita.

Rarö

tamencon.- tingit, ut circa

hoc Vitium

com-,

mittant Do£ti difputatores«

Ια

tnateriam Syllogifmi

plerunqueim-

pingere folent.

De

ea

itaque ju-

dicabit Refpondens,

attendendp

ι utra

C 28 )

utra praemiflarum fit vel

fimplicj-

tcr neganda vel diftingvenda, Ma¬

teria énim argumentationum ^con- fiftit in principiorum cum conclu·»

iione affinitare, ^cum itaqué tale principium ad conclufionem effici*

éndam

adhibetur.quod

ad rem non

pertinet, falfum plane evadit, de

quo Hornejus _cap, VM. lucujen-

ter dififerit.

Per diftindionemtunc refponde-

tur, cum oftenditur ea efle diftin·»

quae forte ^ab opponente con-

funduntur, ad _quae illuftranda dU (Un&io adhibetur nota & proba, eaqué rité accommodatur ad, rei

propofitae demonftrationem, In veritatis enim inveftigatione non

fufficit diftin&ionem _a-dfcrre

, fed

oportet infuper eam tam manife- ßameife,utcuivis_appareatita diftin- gvendüm eife. Pallunturiili qui

exl

iilimant diftin&ionem probandi

vim continere, qum tarnen veri' tatem _notam & in fe manifcftam aliis

(-5? )

aliis

coiifpiciendåm faltem

pro- pönat ^, quod his verbis evincit

Arift, 2, Poff. Anf c. 5. aΤλαμμΙχΤ

7j "jaiv ty&ifi<rtcåv ό·Τος σΌΧΚΰ^.ζε-

fgii , «Λ\' &π&ξ y åfåov Ίξόπον ^γρω- ξ/?,πν ^VOM. Κ)

7&Ζ

fßjj άτοπον, éåt c ίττάγων 'ί<τως thnåéizwcrtv,

α?λ' .ομύύ'ς ^ηλφϊτι: Neque Vdrö via

illa concliidit, qux per divifio-

nes abiblvitur, fed fi nottipa facit, alio modo notlim facit. Atqué

hoc non eft abfurdum.· quia for-

tafsé nec inducens demonftrat ,

aliquid ^tamen detlarat.

Thef. XI.

Atque ita obiter officia ad-

duximus Refpondenti & Oppo¬

nent! tam communia _{quam pro¬}

prio Nunc iterum ^pro fmi^enc!a hac noftra diflertationc, duas vir?

tutes adfcriberey quas ut femper

pcopofitas fibi habeant dlfputam

tes,

C 3°

)

jes, apprimé neceifarium judica-

tnus, Pietatem nimirum & verita¬

lis amorem». Pietas Γι moderatrix jfit Difputationum ^{* η}cm audietur

in iisdem rixandi & calumniandi ftudium, nec coftvitia, nugge, illu-

fiones apparebunt, Hxc enim

mentem öbnubilant, hominem et-

jam cognitionc veritatis indignum reddunt. ' Signum infuper effe fö¬

let caiiflae deperditae fi non argu- mentis & demonftrationibus _, ied

affe&u & declamationibus litern decidere quis cupiat. Hos per-

pendere iubemns di&um Chryf.

i å&i ^7ictv λΑμβά,Μν κα&όλϋ ^λΜΛ fo ^{χρηα-ιρον.} Alteta virtus eil ^ve¬

ritatis anior _, qui maximé quo-

qué tum apparet, quando in

di^-

dputatione ^nec confpicitur animus

opinione falsa & praejudieiis veri¬

tatis prsoccupatus, nec in difpu-

tatione proditur vana opinionis

capta-

(

)

captatio & infanus aitior

gloriae

^,

ied errorum magifterium &

äffe·

^.

ftuum dominium, quibus non in- dulgeant; impedit enim

affeftusi

quo minus liceat ^cemereverum, Verität! vero femper ceden-

dum, fi inventa fuerit,

Soli Deo Gloria I

Percxiibio atqué

politisftmo ]avttii^

Dno.SAMUEL I

HUSS,

Amieo & populari amando ^,

jÖe

^Proceffa

Diiputandi,

^era-

ditam dailfttationem ediiuro*

anta

quulevi efl vis Verit

a- tis■> ut

fübverti Ulla ratio-

ne nequeat r

fed,

utcunque pre-

fponte

eineryat.

Multi

tamen

funt

^{^}

qul rebus male

^per-

# _,

Vé/ fal fa feritiunt, W

^,

non

Jatis explorate

^perce-

perunt,

fine kila dubitatione

pro-

pugnanti Μulti quoqtie inVeni-

untur _, £x

inf

to

'contradi-

cendi

fiudio

^,

mahnt contrariäm

feyu

fententiam pugnacisfme defendere

^r

quam

quod Verisfimé dicitur,

prom¬

pte

amf-lecti. Ht

omnes^> vm-

fctééwi wo«

penitus toUant

^,

infirmare

tarnen conantur,

tantisque eandern in-

Vohunt

difficultatibm,

«ί ,

nifi tri-

C04 illofum diluere _noVerisy

quid

Ve¬

rum j

quid falfum

^,

vix peribicicts.

Hos Vero

facile refeUit

^,

jwi

^Vmiwi

dijputandi didicit rationem, £f>, äJ

momtum

Qceronis,

wo«

jolum

^caVety

ne cid temere

adfentiat

^,

fed etiam

^>

fvadente eodem, optime novit, necejje

#> animum Veris & perjpicuis cede-

re, «ί lancem

deprimi impofitis

pon- deribus.

Hujus artis Vel

contemtus Vel

ignorantia, mw/ioi gravesquegenuit

errores: omnes

enim,

fjfow «««- quam

didicere

^j

quoties

cum

Veritatis ho- funt congresß

^,

iisdem refellendis

non

im

fotum impares fuere, βed etiam fiepe ohmutefeerfitpe DiBas dare

^manuscoA"

Bi

fiunt# Sed quorfum

tam

multal Tua, iPölitisfime 'One ^f/pondens

^f\

eruditA

di/fiertatio nobis h#c omnia plunbus

tra- dit, Gratulor Tibi ^ex _ammo,

infitgnes

in titeris

progrefifius, @ indujlriam jum-

mam in elaboranda tam nobili materia.

Deum

injuper

Veneror^y

digiietur

^,

Tibi fim fiaVore fiemper adejfie

^,

fiadiis-

que

tuis bcnedicere

^, ut

cedant

ift Hominis

fui gloriam

^;

Honoratisfimi

ψarentis,

Tuorumque omnium gaudium

&

JolatiuMy propriurnque honorem.

Sic, non utvoiuitfed ut ·

potuit gratulatur

Ericus

Molin,