• No results found

FAHLCRANTZ CHRISTIAN

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "FAHLCRANTZ CHRISTIAN"

Copied!
14
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DE EXPOSITIÖNE FIDEI ORTHODOXIE

AUCTORE JOHANNE DAMASCENO

DISSERXATIO THEOLOGICA DOGMAXICO - HISXORIGA*

CUJUS PARTEM PRIMAM

ΤΕΛΙΑ MAX. TEN. FACULX. THEOL. UPSAL.

PR/ESIDE

CHRISTIAN Ο ER. FAHLCRANTZ

PHIL. ET THEOL. DOCT.

THEOL. DOGM. ET MOR. PROFESS. REG. ET ORD.

PRO CAN DIDAXURA XIIEOLOGICA

P. P.

MAG. CAROLUS JULIUS LÉNSTRÖM

IN AUDIX. ECCLES. DIE XV MAJI MDCCCXXX1X.

Η. Α. M. S.

UPSALIAE

EXCUDEBANX REGIAE ACADEMIAE XYPOGRAPHI.

HIST. LITT. HUM. DOCENS

STIP. OXEMSTJ.

(2)

AD ACAD. 1MFEK. ALEX. HELSINGFORS. THEOL. DOGENTI

PIIILOSOPHLE DOCTORI

BENEDICTO OLAO LILLE,

Λ Τη i c o

(3)

DE EXPOSITIONE FIDEI ORTHODOXE

AUCTORE JOHANNE DAMASCßNO

DISSEUTATIO.

/. De tempore j vita et operibus Joh. Damasceni.

^aeculo octavo, ingruente jam tristi superstitionis et barbae

riei nocle, artes et litterae per totum Europae orbem pro-f

lapsae sunt. Ecclesiae occidentalis antistites, ineruditi at in¬

solentes potestatisque saecularis cupidissiini, cathedram Pe-

tri non tam jscientiarum cultu illustrare, quam bellis contra

Longobardos gestis, opibusque prava adulatione Pipini com—

paratis, firmare studebant. In theologicis Orientalium dis-

ceptationibus, quae jam in minutias ineptas diflieilesque nu-

gas ierme abibant, lancem tenuit Caesareopapia; versatili in-

genio, aulicis insidiis, tyrannico in aliter sentientes furore,

plebisque rabie fanatica jamdiu infamis *). Ab Iconomachis

transfugae, Arabum castra petierunt litterae, et Antiochiae,

Beryti, Syriaeque in urbibus, quam saeculo mox praecedente

occupaverant Muhammedani, novas sedes fixerunt. Pauci

quidein, neque tarnen omnino nulli, exstant hujus aevi scri-

ptores ecclesiastici, cultus emorientis ultimi tegtes. Emicant,

densas inter caligines, haec lumina, tamquam radii noyissimi

solis vespertini, non suo quidem coruscantes splendore, at

mutuato tarnen et nubibus repercusso; eoque spectantibus ca-

riores, quo certius rediturae lucis testimonium perhibent.

(4)

Talis fuit in Occidente Beda; inter Orientales, et quidem.

Saracenos, Johannes damascenus.

Si de vita hujus qusesiveris, paucissiraa omnino restant,

ex quibus aliquid certi erui possit, reruni monumenta 2).

Damasci, unde cognomen tulit, natus est, exeunte forsitan

saeculo septirno 3); quo anno, non liquet. Mansur, familise

noraen, a Leone imperatore in ignominiam Nostro versum

est 4); honoris caussa ab aliis Chrysorrhoar appellatus est ob eloquentiam. Pater, homo religiosus et Chalifae familiaris- simus5), Cosmain quendam, monachum sacerdotem, quem Arabes ex Italia (oris forsitan Calabriae, quas Graeci mo-

nachi iis temporibus frequentes inhabitabant) captivum ad-

duxerant Damascum, in libertatem asseruit, et filii sui ali-

usque adoptivi, Cosmse nomine, posthsec hymnopoetse cele- bris, institutorem fecit 6). iEtate provectiorem Princeps

Damasci Nostrum πρωτοσνμβουλον (StorVizir) invitum creavit 7).

His temporibus, cum Leo Isauricus imagines sacras extra adorationis periculum ponendas jussit (726), et Gregoriuni Papam aliosque ecclesiarum antistites in suas partes trahere studuit, primam suam pro imaginibus orationem scripsit No-

ster. Quam, obscuritate pressam, imaginibus in universum

éx ecclesiis proscriptis a Leone, et Germano, Patriarcha Constantinopolitano, e munere dejecto (730), antequam Ana¬

stasius in locum ejus esset surrogatus, altera secuta est, Ta-

libus ausis iratus Leo epistolam, Nostri litteris ac sermone

consignandam, sibique inscribendam curavit, quam, aucto-

rem proditionis arguentem, ad Chalifam amandavit. Hic

manum Johannis dexteram amputari jussit 8); dehinc pote-

statem secedendi in aliquod inonasterium segre illi ooncessit.

Qua sibi facta, bona sua et facultates distribuit Noster, in

monasterium sive lauram Sabse prope Hierosolyma se re-

cepit, multa submissae pietatis testimonia edidit 9), et pluri-

ma composuit scripta 10). In his fuit Έχ&εσις (εχδοσις) ακριβής

της όρϋ-οδοξον πίστεως, conscripta non ante 7^, quo primum

anno Cosmas Majumensis, cui, operis conficiendi auctori, id

(5)

o

sacrum esse voluit, Episcopus Majumae constitutus est 11).

Presbyter Hierosolymis a Johanne Patriarcha, amico, a. 735 defuncto, nominatus est; ibique, vel, ut alii volunt, in rao- nasterio sno rnortuus 12); quo anno, haud constat. Diem

autem obiit supremum non ante 754, quo anno anathemate synodi Constantinopolitanae est damnatus, neque post a. 787, quia in actis septimi concilii generalis, in defunctis nume- ratus, laudibus celebratur 13).

Operura auctoris nostri pars magna deperdita, alia spu- ria; inter authentica scripta principern tenet locum Πηγη γνώ¬

σεως, sie dicta, ex mente auctoris, eo quod σκοπος ήμιν Ιστι φιλοσοφίας άπαρξασ&αι, και παντοδαπψ γνώσιν όση δυναμις συντετμη- μεν ως ττ] παρονστ) εναπογραψασ&αι δελτω' διο πηγη γνωσεως όνομαζε-

σ&ω. In tres illa diffunditur rivos: Dialecticam, librum dt hceresibuf, et Expositionem fidei orthodoxes, quorum prima pars

philosophica, secunda historica est prolusio partis tertise sive

dogmaticae. Quäle fuerit auctoris propositum, verbis ipsius habeas, ex epistola dedicatoria ad Cosmam latine redditis:

"Primum eorum, qui apud Gentiles sapientiae laude insignes

fuerunt, optima quaeque edisseram; ad apis instar ea colli- garn et romponam. quae affinia veritatis sunt, atque ab i- psismet hostibus salulem accipiam. Quicquid vero pravum,

falsique nominis scientiae corijunctum erit, rejiciam. Mox

infensarum Deo haeresium risenias altero pariter volumine

contexam, quo, ialsitate cognita, yeritati magis magisque

adhaereamus. Atque ita demum Verität em erroris interem- tricem eliminatricemque mendacii, afflatorum divinitus pro-

pbetarum nec non eruditorum a Deo piscatorum, diyino-

rum quoque pastorum et doctorum sermonibus, veluti fim- briis aureis exornatam decoratamque, Deo ejusque gratia adspirante, explicabo. Nihil porro, quod nieum sit, afieram·

sed quae a probatissimis quibusque magistris elaborata sunt

collecta in unum, quantum per me licuerit, brevi compen-

diarioque sermone exponam."

(6)

Diabetica maximnm partem desurnta est ex Aristotele, cujus philosophandi ratio theologiae cum systematice expo-

nendae, tum polemiee ädversus haereticos defemJendae visa

est aptissiina, et ab Oriente ad Occidentem paullatim trnns- Jata 14) utrobique platonismi locurn occupavit 15). Hujus pliitosophiae usum in disciplinis theol. Noster suo coramm- davit exemplo, quo factum est, ut non modo Aristoteles in

ecclesia graeca surnmarn obtinuerit auctoritatem, verutn.etiam Noster, quem phi'osophorum grsecorum ultimum haud in¬

juria appellamus 16), meritus sit, qui graecorum Thomas et

Lombardus paterque Scholasticorum nominettir 17). Gerte

constat, expositionem suaru de Ilde ortJiodoxa iisdem fere temporibus, quibus Lombardus opus suum et lebratissimum confecerit, a Burgundio Pisano, hortante Eugenio III (ii45

55), latine redditam esse, posthaec manibus Scholastico¬

rum tritissimam scriptisque nobilissimam. In diabetica por-

ro sive Logica Porphyrium secutus est in enarratione qnin-

que voeüm sive universalium, et Aristotelem in tradendis categoriis aliisque, de quibus Logici disputant; ab ntroque

tarnen discedens in propositionibus nonnullis, quae vel ad rnysteria fidei explicanda pafum idoneae, vel etiam iisdem repugnantes deprehenderentur, quasque ex auetoribus eccles.

emendare sategit. — De heeresibuf epitomen novam non con- didit, sed integram synopsin sive άναχΕφαλαιωσιν Epiphanii, quanta in scriptis ejus reperiebatur, transscripsit, addita vi- ginti quatüor sectarum posteriorum historia, e Theodoreti, Timothei, presbyteri Const,, et Sophronii libris concinnata,

admodum manca, perbrevi, neque in omnibus fida 18).

Exporitio de fide orthodoxa ab auetore in centum capita, ab interprete latino in quatuor libros, interrüpta rionnumquam inepte orationis serie, divisa est. In bis libris, theologiam

Patristicam quodammodo conjungentibus cum philosophia

Aristotelis, quo duce materiam dogmaticam, a Patribus äc-

ceptam, in formam systematis redegit, "non ex Scriptnra

solum, verum etiam ex conglobatis sanetorum Patrum sen-

(7)

5

tentiis, ea, qua par prat, tura perspicuitaté tüm brevi-

tdte, inexhaustuni tradition is promtuariurn protulit, in quo

nihil reperire sit, quod ved ab oecumenieis synodis sanci-

turn non fuerit, vel a probatis ecclesioe magistrrs acceptum.

Gregorii Nazianzeni libros ea legerat avidilåte, ut oranes

fideli memoria romplexus videatur. Quocirca in hoo passim

o[>ere non tant Johannen! Dam. quam Gregorium Naz. or-

thodoxee iidei mysteria edisserentem audieris. Ad hsec Ba-

siliuin M. adscivit, Gregoritjm Nyss , et imprirais eorundem

amicissiinum Neraesiunt, Emesae in Syria Episcopuin, Cy-

rilluni itidem Alex., Leonem M., Leontiura Byz , Maximum

martyrem; Atlianasiuni quoque, Chrysostomum, Epiphanium,

atque, ut alios taream, scriptnpera il 111 m, qui Dionysii Areo-

pagitöe noraen åssumsit" (Lequien) ,9). Opus 20) symbolica

quasi auetoritate valuit usque ad réceptum conféssionis ec- clesiae graeese symbolum, in quo dogmata singularia baud

pauca ex illo repetita invenies21).

Cetera scripta sunt: tres orationes pro sacris iniaginibus,

harum caussam superstitiosa religione et arte sophistica de-

fendentes 22). De reda sente.ntia, brevis tractatio christolo- gica, Daraasci ad amicum Petrura Metröpolitam scripta, an- teqiiam auetor monachus lleret. Contra Jacobitas^ iis tem- poribus adhuc vigentes, libellus; contra Manichåos, instaura-

tara forte sectara Paulicianorura, JYluharnmedanos in Citri·»

stianos concitantem. De authentia ltujus scripti dubitarunt

Jacobus de Billy, Combeflsius, Oudinus, ea rafione moti, quod ignis infernalis in eo dicitur imrfraterialis; qüod auterii placitum cum neque a Patriim nec a Damasceni séntentia

valde abhorrere videatur, a Lequien aliisque opella Nostro

vindicatur. Disceptationis cum Saraceno fragmentum, ex ore Nostri a discipulo Theodoro Abucara in litteras translatiim 23).

De draconibus et strigibus, contra ejusmödi stipérstitiones;

quam tractationem aliis Nostri seiitentiis non repugnare pro-

bavit Neander, K. G. III. 2S9. De trinuate. De hijmiio

trisagio tractatio probatura, locum illiim V. T;i, quo Deus ter

(8)

sanctus invocatur, singulas ss. Trinitatis personas distinguere.

Epistola de sanctis jejuniis. De octo spiritibus nequitice com- pendium ethicum, ex effalis Cassiani, Nili all. redactum.

De virtuie et vitio. De institutione popnlari, prseparatio ad

cornmentationem de fide orthodoxa. De duabur voliintatibus.

De natura composita contra Acephalos. Contra Nesiorianos.

Fragmenta, Canon Paschalis. C ar mina religiösa, pretii magis dogmatici, quam poetici 24). Excerpta e Chrysostomi inter- pretatione Epist. Paul 25). Sacra Parallelcollectiones e S.

S. et Palribus, in diversos locos digestae. Homitice complu-

res, ut: de Domini tr ans figur atione, in ficnm arefactam, para- bolam vinece, parasceven, crucem, sabbatum, Angeli annuntiatio-

nem; duae in diem natalitium Marice, tres in Maria dormitio- nem; in laudem Chrysostomi, in laudem Barbarce martyris: tot-

idem uientis piae ac devotae testimonia, at oratoriis referta

floribus fabulisque superstitiosis, ideoque ad rem dogmati-

cam nihil aut non multum facientia 2(i).

NOT iE.

*) Gieseler, K. G. IL i. p. 11, 12. Münscher, Lehrbuch d. christL Dogmengesch. Dritte Aufl. von Coelln, Cassel i834. IL 1. ρ. ι. Eich¬

horn, Gesch. d. Litt. 2 Aufl. Gott, 1828. 1 ß. s. 5o6. Rotteck, Allg.

Gesch. Freib. i835. IL s. 2o5.

«In der griechischen Kirche halte sich weit mehr gelehrte Bildung als in der lateinischen erhalten; aber durch

den politischen und geistlichen Despotismus war die geistige Entwicke- lung längst unterdrückt worden. Es fehlte der lebendige, frei sich be¬

wegende, schöpferische Geist, welcher die todte Masse des gesammelten

Stoffs hätte beseelen können. In der Auslegung der heiligen Schrill beschäftigte man sich grössentheils damit, die Erklärungen der älteren

Kirchenlehi'er zu sammeln und nach den einzelnen Schriften der Bibel

zu ordnen, aus welchen Sammlungen nachher die sogenannten Cateneri (tretpixt) über die heilige Schrift enstanden. Die monophysitischen Strei¬

tigkeiten hatten zuletzt besonders dazu gewürkt den dialektischen Geist

■anzuregen, der durch die Beschäftigung mit der Aristotelischen Philo¬

sophie neue Nahrung und durch die fortgesetzten Streitigkeiten mit den

Monophysiten neue Uebung erhielt. Eben dadurch wurde eine abstract

(9)

1.

dialektische Entwickelung der Glaubenslehre und der einzelnen dogma¬

tischen Begriffe befördert, welche mit der Dreieinigkeitslehre und der Lehre

von

den beiden Naturen iu Christo sich besonders beschäftigte,

und das praktische Moment der Glaubenslehre weniger beachtete. Auf eine Formelrechtgläubigkeit wurde zum Nachtheile des praktischen Christenthums zu grosses Gewicht gelegt, und neben jener konnte eine äusserliche sittliche Werkgerechtigkeit oder eine in äusser- liche Religionsübungen gesetzte Frömmigkeit oder mit dem Aber¬

glauben verbundene und dadurch gestützte Unsittlichkeit hergehen.»

Neander, K. G. Hamb. i834. 3 Th. s. 236.

2) Fons principalis bio- graphias est vita, dictione verbosa et oratoria fabulam referens, a Jo¬

hanne conscripta, Hierosolymitano Patriarcha, qui, Nicepboro Phoca imperänte (963—970), a Saracenis vivus combustus est. Vita arabice scripta, quam memorat Johannes, deperdita est; ipsi non nisi in iis, quas aliorum testiinoniis firmantur, ßdes habenda. Fit autem, quam- quam paucis verbis, Damasceni mentio in actis concilii septimi genera¬

lis, Nicaxe a. 787 habiti; commemorant eundem Stephanus, inonachus Byzantinus, in vita Stepliani, Noslro familiaris et Conslantino Copro-r

nymo imperante martyris facti, quarto post obitum ejus anno (circiter 796) exarata, — Nicephorus Constanlinopolitanus in Historia, Theo- plianes in Chronographia, Basilius imperator in Menologio, Menologia qiuedatn temporis posterioris, Byzantini Scriptores, aliique. Cfr Lequien,

in sua editione Opp. J. D., qua usi sumus, T. I. pag. I XXIV;

Leonis Allatii Dialribe de J. D. ibid.; Du Pin, Nouv. Bibl. des Aut.

Eccl. VI. 101

io4.; Fabricii Bibl. Gr. VIII. 772.; Oudini Coram. de

de Script. Eccl. I. 1715.; Rössler, Bibl. der K. V. VIII.; Pade- broch, in Actis Sanctorr. mensis Maji, II. 111. seq.; Schröckh, K.

G. XX. 222—226.

3) Jam ante a. 700 ea fuit ajtate pro- vectus, ut publica Saraceni principis negotia obiret, et de fide ad-

versus hicrelicos et iconoclastas scriberet.

4) Mansur arabice si- gniffcat euulsum, secatum, separatum. «Quare tyrannus eo nomine in- nuit, Johannem ab eo dissentientem, neque una cum eo imagines op- pugnantem, a communi fidelium fide fuisse avulsum et separatum.®

Leo All. 1.

c. —

s) Verisimile est, illum fuisse eundem Sergium,

Mausuri fil i um et quaestoris generalis munere functum, de quo exponit 'Iheophanes ad a. 6. Justiniani Rhinotmeti (691). 6) Quo tempore adhuc impubis Noster fuisse videtur.

—■

7) Quanta auctorilate in aula

imperatoris Saraceni valuerit, videtur ex actis synodi Vlhce, qua3 lia- bent: μιιζονχ πλοντον yyyiroc/uivos των iv 'Apußtx 5ησχvgwv τον ονα^σμ,ον τον

Xf«rrov. — 8) ßiographus fabulam narrat: peliisse Nostrum veniam

(10)

humo rondendi manum arnpulabim, qnsc sub dio ppponderaf. Qua si-

bi data, iuiaginem b. Virgiuis in teaiph» vprsibiis Auacreonlicis obse- cravisso, et sorano obnituin vidisse Maria tu numum sanaiitem. Heinde txjieirectum hymnos in landein Maria; cojuiidisse. —- 9, Seni oiudain

Uiuttacbo primuin trauitiis est, mortui) acerriino censoj'i et eastigatori.

lüde Daaiasctim missus est, spurtas vendendi caus*a, «indutus cento-

lies

squalore et iiluvie obsitos, qti.i prins in «a urbe iiinstiis et spien»·

didtfs eg'rat.» Dehinc Clin) contra smis praecepta versus aliquot pe- pigissel, ut amicum cousolarelur, e nionasterio ej'ctus est, hac poena Ii 11

a

sene iiuposita, ut universum lauiaa atubiiijru obiret oumiaque

excvmenloruni et sordium iora suis ipse manibus cxpiuguret. Gbe-

dieutinni et Immiütatem ejus senes adiniralus est. ßiogr. — IO) Maria

seni visa dixit, INostrum litleris-iucninbere d< bere. ßiogr. XI) ( o-

smas

Episropus fa.clus est, cum Valid linguam Pelri, JNoslri ann'ci, am- putasset ipsuruque in exsiliiun ejeeissct, quia isla inilas et Maniclueos

redarguerat. Theophanes. — 12) Forle in monasterium non reversus est, cum ipse in liomilia 2. in dormilionem Marke dical: «nos Jenuun

in dicendi hieme flores regime oHerentes et seπeseentern loquelam ad laudationum certaiuina instruentes.»

l3) Magna Mensea Gr.Teojutn perhibcnl : «in senect'a vitam finivisse, cum eani ad annos supra cen-

tnra produxisset.» Si présbyler factus esset circa 7 4o, natus esset 676,

denalus 780, secundum Latinos 6 Maji, Secundum Gragcos 29 Nor. Ii.

e. 4 Dee. Posterjoris auteni letalis sunt Laie martyrologia. — 14i In

Occidente linguac, philosopbiie et Ibeologké gneirc stienlia bis tem- poribus non ita rara fuit, ut ρΓύπηπ perhibent. Conlrarium dmion-

stravit ßernhardy, Gründliss der griecli. Litt. Halle )836. I. 475. ßoe-

tbius et Cassiodorns Aristotelem exposuerunt, Johannes Erigena scri¬

pta Dionysii Areopagitie transtulit, suminamque totius philosopbiie

gtrcciö cognilionein babuil. Beda Venerabiiis (Η. Ε. IV. 2.) dicit: «11s-

que hodie supersunt de eorum discipnlis, qni latinam gnecamqne lin¬

guam seque ut propriam, in qua nati sunt, norunt.» AKa ad litteras

gisccas cognoscendas patebat via per Arabes in Η i spart i a 5 et sie conji-

cere licet, Jobannem üamascenum jam ante Burgundium in Occidente

band ignoluni i'nisse. — 1 s) «So t heilte nach dem vierten Jahrhundert

bey den Griechen anfangs noch Plato die Herrschaft in der Philoso¬

phie mit Aristoteles, bis Justinian dem letzlein das Gebergewicht

zuwendete, weil man ihm seine Philosophie als der Theologie zuträg¬

licher geschildert hatte. Darauf machten die Streitigkeiten mit Nesto-

xianern, Arianem und Eulycbianern Uebungen zu einer Streitlheologie

nothig, und da Aristoteles dazu besser als PlatQ diente, so gelangte

(11)

9

erslerer deswegen unvermerkt zu einem Verzuge, und seine Anhän¬

ger zu Begünstigungen des Byzantinischen Hofs.» Eichhorn, Gesch. d.

Litt. I. 568.

I5) «Mit Johannes PhiJoponus ("f 64i) schloss sich

im VII Jahrhundert die Reihe der Philosophen. Höchstens konnte mat»

noch den Vater der systematischen Theologie unter den Griechen in VIII Jahrh., J. D., hieber rechnen, in so fern er die Lücken seines

theologischen Lehrbegrifls durch philosophisehe Betrachtungen', bey de¬

nen er von der peripatetischen Philosophie ausging, nicht ohne eige¬

nen

Einsichten in die nalürlichö Theologie ausgeliillt, und aus altern Schriften philosophische SteHen in alphabetischer Ordnung, mehr zum Behuf der Theologie als der Philosophie, gesammelt, und an Theodor,

B. v. Cara (Abucara), einen Schüler gezogen hat, der einen eigenen ßeyveis für das Daseyn Gottes ans dem Daseyn der Menschen führte.»

Eichhorn, 1. c. p. 562. «Mit diesen Männern kann man die Reihe der

griechischen Schriftsteller in der Philosophie schliessen.» Ibid. p. Ü2o.

l^) «Ex Bedas diseiplina prodierunt, .qui nobilior.es Scholas doctrina

sua exomarnnt; Damasceni autem scriplis ferme solis ad taniam sua aetate claritatem profecerunt Scholastici.» Tribbechovius, de doct.

Scholast. Giess. i665. p. 128. «Liquet, quod nisi Damascenus quatuor de orihodoxa fule libros scripsisset, nec Lombardus quatuor suos sen- lentiarum libros compilasset.» Ibid. p. i3o. «Vater der scholastischen Theologie, Vater der dogmatischen Theologie» Noslrum appellant Eichhorn, 1. c. p. 562. et Rixner, Gesch. d. Phil. II. 8. «Wenn ihn einige wegen dieser Schrift mit zu den Urhebern der scholastischen

Theologie gerechnet haben, so glaube ich, das ihm, nachdem man das versteht, nicht Unrecht geschehen ist.» Rössler, B. d. K. VIII. 247. —■

l8) «Damascenus hat [von diesem Werke] wenig Ehre. Er hat darin-

aie zuerst den Auszug, welchen Epiphanius aus seinem historisch pole¬

mischen Werke wider die Ketzer hinterlassen hatte, ganz abgeschie-4 den; darauf noch die Beschreibung von zwanzig neuen ketzerischen

Sekten aus dem Theodoretus, Timotheus und andere beygefügt; und

zuletzt eine Nachricht von den Israeliten angehängt. Das ganze ist

theils unvollständig Ibeils fehlerhaft.» Schröckh, XX. 35g, 36jO. —

*9) «Wenn man diess Werk für ein gelehrtes System der christlichen

Lehre ausgeben will, so muss man wenigstens das Wort System nicht

«u scharf' nehmen.

Es gehört viel Witz dazu, wenn man besonders in dem letzten Theil desselben eine sichere Ordnung ausfindig machen

will.

Ich betrachte es als Resultat der Untersuchungen, Erklärun¬

gen, Bestimmungen, Streitigkeiten, Zänkereyen und Händeln vieler

liundert Jahre der alten griechischen Kirche.» Rössler, 1. c. «Eine

(12)

Rhapsodie, ein planloses Aggregat der von der Kirche angenommene«

Lehren, so gut wie es gelin wollte gebunden, Geber dieses sogenannte System ging die griechische Kirche nicht hinaus; weder die dogma¬

tischen Streitigkeiten, die von ihr nicht ausgingen, noch ihre häufige Synodalbeschlüsse führten zu Versuchen, seinem Mangel abzuhelfen o- der seine Lücken auszufüllen, wie das einzige aus den spätem Zeiten noch bekannte System des Nicetas Acomiatus (-{- 1206), so weit es

gedruckt ist, beweisen kann.» Eichhorn, 1. c. p. 587. «Doch war ira

der griechischen Kirche zu wenig eigentümliche und freie , geistige Lebensentwickelung, als das hier eine so bedeutende Schöpfung au»

der Verbindung der kirchlichen und dialektischen Richtung hätte her¬

vorgehen können, wie die scholastische Theologie in der abendländi¬

schen Kirche.» Neander, 1. c. «Die Aussprüche der griechischen Kir¬

chenväter, besonders des Gregor von Nazianz, mit dem er aber Gre¬

gor von Nyssa, Basilius den Grossen und andere verband, sammelte,

und sie zu einem System zusammenfügte, an welchem man Schärfe,

Deutlichkeit und Ordnung in hohen Grade loben muss. Er hat in der griechischen Kirche keine Nachfolger von Bedeutung gefunden, auf

den Occident aber erst spät einige Wirkung zu äussern angefangen.»

Twesten, Vöries, über d. Dogm. I. 223. 20) «Auctoris nostri dictio

seu dicendi scribendive ratio, ubi dogmata fidei edisserit aut tuetur, simplex est et perspicua. Totus est in re, quam agit, vocibus pro- piiis et usitatis explicanda. Quamobrem in libro praesertim de fide

orthodoxa, non tarn suis, quam anteriorum se ecclesias doctorum ver~

bis identidem utitur. In orationibus vero ac homiliis simplex quidem

est, nec comtus admodum et laconicus, uti nec ejus setas et patria tunc ferebantj Asiaticam vero eloquentiam nonnihil i'edolet. In longissimafc periodos quandoque efFunditur, quarum conferlim congesta sibique suc- cedentia membra acerrimum ardentissimumque ejus ingenium spirant, acceptisque ut plurimum e Scriptura locutionibus atque sententiis con-

stant. In versibus et canticis sacris ipse, uti Cosmas Majumensis, suua

quondam studiorum atque educationis institutionisque socius, ne¬

minem e Gratis superiorem habuit; non parem alterum, ipso fatente

Suida.» Lequien, in prarfat. — Z1) Sic e. g. traditioni tribuitur aucto-

ritas F. O. IV. 16., ilidem conciliis I. 282. 3iS., Patribusque inspira¬

tio, De hymn. tris. VII. \ hierarchia contra potestatem sascularem de-

fenditur: «bis de rebus aliquid statuere non ad imperatores spectat, sed

ad concilia; ligandi atque solvendi potestatem non regibus tradidit

Christus, sed Apostolis, eorumque successoribus atque doctoribus.» De

imag. O. I. Sag. Transsubetantiatio docetur F. O. IV. i3. 260, 270»

(13)

11

656., pelagianismus ecclesiae grsecas ibid. II. 28. -IV. 21, 22. 29, 3o, ig5. 543., Spiritus Sanctus a Patre solo procedens ι4ι. i48. 43o.

497. 664., imagines cultu religioso prosequend^ O. III. pro imag.,

crucis signum sacrum habendum 266, 266., peccata a confessore, tam-,

quam judice, condonata 6o4. 606, 607., virginitas nuptiis anteponenda

297^ immersio friplex in bäplismo 260., cet. — zz) «Das vieles dar¬

unter seicht, manches verworren, anderes gar elend gerathen ist,

braucht keines Beweises. Immer wird Ehren und Anbeten sehr un¬

philosophisch mit einander vermischt; wenn er Begriffe aufklären will,

verfällt er in leere Spitzfindigkeiten. Der Missbrauch, welchen er von vielen biblischen und Stellen der Kirchenväter macht, in welchen schlechterdings keine Spur von Bilderverehrung angetroffen wird, ist in

der That unverzeihlich. Hat man gleich bemerkt, dass die zweyte Gattung zusammengeraffter Stellen, besonders in der dritten Abhand¬

lung, nach seinen Zeiten von eifrigen Bilderverehrern vermehrt wor¬

den seyn mag, so bleiben doch diese Schriften überhaupt sehr unor¬

dentliche Mischungen von überaus wenig Gutem und sehr vielem un¬

brauchbaren. Schröckh, 1. c. 54/, 548, — 23) «Wie schwach stritt

der berühmte Johannes Damascenus gegen Manichäer und Nestorianer,

und wie verkehrt gegen den Islam, den er nicht einmal richtig kann¬

te.» Eichhorn, 1. c. 588. — 24) «Noch unzuverlässiger scheinen die geistlichen Gedichte zu seyn, welche unter seinen Werken stehen. Sie

sind von den Griechen bis jetzt häufig gebraucht worden, die ihren

Verfasser deswegen Johannes den Dichter nennen; machen auch mit

den Gesängen des Cosmas und anderer griechischer Liederdichter einen

Theil der Sammlung: poetas grseci cliristiani, Paris 160g.» Schröckh,

1. c. 228.

zS) «Eigentlich kurze Erläuterungen, welche Damascenus

aus dem Chrysostomus, auch wohl aus andern griechischen Exegeten,

an die Seite der apostolischen Texte gesetzt hat, von welchem sie

aber die Abschreiber so getrennt haben, wie sie jetzt unter jedem

Verse herausgegeben worden sind. Bisweilen hat er noch einen klei¬

nen Zusatz zu der Erklärung des Chrysostomus gemacht, um dessen Meinung, wenigstens nach seiner Deutungsart, deutlicher auszudrücken.»

Schröckh, 1. c. 207. «Öfters scheint er auch die Auslegungen des

Theodoretus und Cyrillus genützt zu haben; überhaupt aber ist es eine niittelmässige Handarbeit.» Ibid. 208. 25) Auetori nostro plura tri-

buuntur scripta, de quorum authentia ambigitur, ut: epistola de corc-

fessione, oratio adversus Constantinum Caballinum) ad Theophilum

imperatorem, de azymis, epistola ad Zachariam cum oratione annexa,

et imprimis oratio de iis, qui in fide dormierunt. Hane a Nostro con-

(14)

scriptam esse, negarunt Leo Allalius, Combefisius, Cbémriilins, Mor- nay, Lequien, quibus nos quoque adslipulamur, cum ratio scribendi sit

a Damasceno aliena, neque in aliis ejus scriptis mentio fiat purgatorii, cumque de cetero «in ea enormes fabnlas, indignas prorsus qnse cre- dantur: nempe de liberatione anim$e Trajani imperatoris ab inferis,

sancti Gregorii Papas precibus et Falconilla; mulieris, intercessione s.

Theclas primae martyris, — enarrenlur.» Authentiam affirmarunt idem

(reducto calculo) Combefisius, Fabricius, Schröckh et Bellarininus, qui

ait: «fieri potest, ut s. Johannes Damascenus, quamvis alioqui doctus

et prudens, istis narrationibus facile fidem habuerit, neque de veritalc

earutn investiganda sollicitus fuerit.»

s. Conspectus operis de fide orthodox a.

Initio praemonet, de Deo rebusque divinis, quse in S.

S. tradantur, non esse curiosius quagrendum: esse enim res, quae neque intelligi nee sermone exprimi possint; alias, quse

intelligi quidem, non autem exprimi; alias denique, quas et intelligere et vocibus exponere in promtu sit. Ita tribus argumentis demonstrari posse, quod sit Deus, nullis autem,

quid sit; quod negatione aptius quam positione declaretur.

IJIterius posse demonstrari, quod Deus sit incorporens et

ttnus (duorum enim alterum fore malum). Deus porro,

cujus attributa epithetis enumerantur, non explicantur, est trims: nam habet per se verbutn substantiale, quod sine spiritu suo substantiali esse non potest. Hae divinitatis per- sonse distinctae, sed tarnen unitse sunt; quod mirum quidem

esse videatur, cum non possimus de Deo loqui, nisi άν&ρω-

ττοπα&ως: illae autem non se invicem circumscribunt, quia

Deus nullis omnino limitibus determinatur. Sed Deus non

solum est in se et per se, verum etiam prodit ex se; eo enim, quod vult habere quod amet, creator fit sive auctor omnium

rerum, inter quas eminent Angeli et homines. u4ngelorum9

References

Related documents

Det kan vara lämpligt att den översyn som vi föreslår sker i ett större sammanhang, så att lösningar inte tas fram isolerat från andra förändringar av betydelse för

ken och hvad de allt hette, dessa skepnader från urgamla dagar, som ännu icke mist sin förmåga att locka unga hjärtan, icke ens där dessa hjärtan klappa under grånade hår.

The community website states: “Community members, with and without disabilities, live and work together as expanded families in comfortable homes throughout the village, forming

nefciunt; verbis enim «udisque formulis adbrerere e- dofü funt. Quam prava autem hzec fit inftituendi ratio, quisquc cordatus videf. Memoria fic non exercetur,.. fed inutili

Quid enim hoc innueret aliud, quam quod DEus, omnes poifidens perfe- ftiones, ea fimul laboraret infirmitate, ut perfpe-. 8:um non haberet, quid per vires

oc felicitati lrberorutn primi gradus parentes omni, quo pos- funt, modo perfe5le obligantur (per puecedenna), ted col- ligendo bona, eo modo vel eurn in finerri, ut liberis ce-. dant

tion effe quin Chrißus von animo modo y [ed etjam corporis dotibus &amp;

bi dies, quod alioquin intelle&amp;us nö- ftri infirmicate , fimultaneam ejus. non valeamus