• No results found

AN, EKER PETRI

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "AN, EKER PETRI"

Copied!
20
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

% 3

S. Α.

DISSÉRTATIO GR ADUALIS,

DE

HONÖRIBUS et PR^EMIIS

VETERUM ELOQUENTLE

CULTORUM,

CUJUS

PARTEM PRIOREM» AT -. ■-

CONSENT. AMPLISS: ORD'NE PHILOSOPH.

TN REGIA A G AD. UPSA1.1ENSI , -

SUß MODERAMINE

VIR I CELEBER

MAG. PETRI EKER Μ AN, ·

ELQQV. PROF. Reg. & ORD.

PUBLICO EXAMIN! MODESTE SUBMITTIT

Stipendiarius Regtus ,

PETRUS KINDAHL

NÖRKOPIA - OSTROOOTHUS,

IN AUDIT. GUST AVIANO DIE XXX MAJl

ANNI MDCCLXVII.

Horis Ante Meridiem Solitis.

UPSALU.

Litteris Joh. Edman, Reg. Acad. Typogr.

(2)

D. D.

.

§. i.·

^V^vSuantÄ artibus ac ftudiis literarum, firmiilimis ttVVä! ^publica? fulcris, incrementa, eorum-

** * °1116 cultoribus incitamenta, concilient hono-

res ac pramia, jufte difpenfata, non multis

* ofiendere conemur argumentis; fiquidem eil

veritas, quae, ipfius, experientia* nixa teitimonio, inter

omnes habetur apertiilima. Nuila enim re ut fere adeo

afficiuntur mortalium animi, ac praeroiis; ita fpe ha;c

eadem obtinendi ad a^iones, valde quantumvis ardu-

as & difficiles, non poilunt nori acerrime permoveri.

Eoque certe evadunt alacriores, quo illis fruélus labo-

ris & fudoris colligere largiores contigerit Hane ple-

runfique hominum eile inaolem novimus, hoc vehe-

frsens defiderium, cuique una cum vita, a SapientiiTimo

Numine , conceilum, fuam parandi augendique felicifa*

tem. Sidere vero infelici fe natos omniaque negotia

cenfebunt irrita, Γι praemia impenfie opera? atque mo·

lefliarum , fat diu devoratarum, adipiici nequeant.

Immo, conilare exifiimaverim, fludium acquirendse

cum publica?, tum privata?., profperitatis penitus fuffo-

cari, commercia literarum langvefcere, artes negligi, ignaviam pariter, ac ignorantiam, dominari, ubi na- vitati & induftria? pratmia denegaveris, fuo jure, pro- merita. Elegans omnino ac probe accommodatum

Era-

(3)

® ) 3 ( ®

Erafmi hac de re eil Judicium: "CJt honos alir artes; ita

"genus vita: fordidum, nullus iludlorum comes, nul-

"ius asmulus, nemo mirator, nemo fautor, nullus ho-

"nos, nulia pramia etjam ex diligentiffimo ignavifll-

"mura reddunt ftudiofum. a) Idcirco aptiffima, praemia

loquor, funt initar adminiculorum, quibus rationis par- ticipes ad ingenium iaudabiliter intendendum itimulan-

tur. Audiatur, qui ita cecinit, CJaudianus:

- - -

Egregios invitnnt pr&tnia mores \ Hinc prifca redennt artes: fclicibus inde lngeniis aperitur iter. DefpeBaque Muße

Col/a levant, opibusque fiuens & paupvre eodem

Nititur ad fru&um fludio. b) - - - -

Optime etjam de republica merentes afque meri-

tos certis eile profequendos honoribus atque prsemiis, quidasquius? Utilius quid? Ipii Supremo Numini hifce

uti perplacuit, homines ad pietatis virtutumque offi-

cia & invitando & alle&ando. Ex hoc univerfi hujus

moderatore exempla fumferunt iapientes Principes, cer-

tam iliis conftituendo mercedern, qui, vi ingenii, faiuberrimisque eoniiliis, eximie publica rei non modo

fuerunt emolumento, verum etjam gloria: multiplici,

&: ad feram pofteritatem transmittenda:. De infi- gni etjam, quem honores &: prsemia, rite diftributa, prseftant, ufu perfvafiiTimi veteres Gra:ci Romanique,

artium libcralium & inprimis Eloquentia: cultores

atque ilatores , pervarie excellenterque, ornatos vo- luere, fcientiam quippe humano egregie profpici-

entem generi profitentes, cujusque fludio magno il-

los opere fuifle incenfos, innumeris fere ac luculen-

«lllmis AuclorCim confirmatur teflimoniis, Eviden- tiora hinc eiucent documenta, quantum fcientiae, ad

rniraculum usque, perpolienda: conferant honores &

A 2 prte-

(4)

m ) 4 ( ®

prarnia. Favore enim munificentiaque Ma?cenatuni

haud pauci in pereleganti hac arte elaboranda iricita- bantur, quibus contigit, ut, lenfira & fine ienfu, in-

crementa dicendi ceperit difciplina, multique, harum

literarum culturre atque exerckationibus laudanda feie

tradentes cura, exftiterint» Ejusmodi bonorum prrami-

orumque genera, Eloquentiee magiftris olim delata

multo cum adpläufu, prtefenti öpella, non nifi levi

adumbrare valentem penicillo, Tuo, B. L., comple-

daris favore ac mitiori ceniura, ea, qua decet, hu- manitate, oro contendoque,

a) Centur. 7. epift, 29. b) De Laudih, Stilicort.

Lib. II. v. a r.

§. II.

Honores &: prarmia veterum Eloquentlse doRoruttJ

tequa, ut ajunt, lance ii penfitatüri iirtius, a ftipulato

Dillertationis argumento licet aiiquantulum aberrantes,

ea tarnen, quibus hi olim defignabantur nominibus

eorumque difcrimina itrictim attingere haud inconfu!^

tum videtur. Communi illi nomine Sopljjit#, Rhp-

tores ac Oratores Voeabantur. Apud Grracos Sophiiia-

rum Rhetorumque prracipue in ufu fiiit nomen, Ora-

torum vero apud Romanos,, fldem etjamii illis haben-

dara, qui appellationem etjam Sopbiftarum & Rhet.o*

rum inter Latinos locum obtirtilille contendunt, raub

tx fvadeant rationes. AmpliiTirrms tum ceniebätur So- phiftarum titulus; cuncli enim, qui Iii eras ac ikblimiq-

res fludiofe colebant difciplinas, promifcue ialufaban«

tur Sophiflte. Speciatim vero hoc nomen Phüofophis

fuit inditum, quo fignificatu habebatur honorificentis-

fimüni. Hi, Eloquentiam cum PhiWfophia conneften-

do, id effecerunt, ut Philofophite aeque, ac artis oratorite

magiflri, Söphiftico comprehenderentur nomine. In con- Aituenda difFerentia inter Sophiitas, Rhetores ac Oratores

ita

(5)

€l ) 5 C B

ita Termonem inffituit Marius ViRoriiius, cujus fen-

te η tia? plurimi album äddiderunt caleulum; "Rbetor,

•'docét literas, atque artis traditor eil ejpquentiaf. So·

"pbifte efi, apud quem dicendi exercitium difcitur.

■'V/7iöreft, qui in cauffis privatis, ac publicis , plena &

"perfeTa utitur eloquentia. Alibi: Orator .duo habere

"debet, ut arcem tradat dicendi, utque ipfe ex arte di-

"cat, Iliud autem accidens, ut aitem .dicendi tradat,

"quod Rhctoris officium ibluni efh c) Et quoniam, in

dicendi diiciplina aliis inculcanda,etjam occu.pabantur La¬

tinorum Pffietores, idem fere eos obiiOe munus, ac-Grae-

corum Sophiftas, luculenter patet. At quum & in I-

talia iua habuerint reeeptacula Sophifla?, qua difcre-

pent Romanorum Rhetores ac Sophifla?:, plurima leTk

tantur, apud Audores, fenteiitiarum divoitia. Cete-

ris filentio praeter tis, eos nominafle lufficit, qui fta-

tuunt Sophiftas haberi , qui Oratoria? pra?cepta ,Gra?co,

Rhetores vero, qui vernaculo i, e. Latino tradidere,

q ute, plures i η ter, :Ludo v. C t c mil i um a gno fei t a udorerp

iencentia *j Rhecorurh autem & Oratorum negotia ut

aiitiquitus longius fuere difunefcn ita;,· temporis progreb

fu, diverfa ha o noroina minori faepius obfervata fuiile

follicitudine deprehendimus. Coromunem quoque Sve-

tonius Rhetoribus&Sophiftis appellationem tribuide baud

veretur. Ita enim ille de'Tit. Fl. Vefpafian.o Gadare: "Pri¬

mus

^ ) Ad fenGicnem eniin Imperatoruru ita pvoyocat hicj s',Habe·

At igitur, ait, auditorium fpécialitei' noftrum, in bis primum, qiioS ''Ronfanae eloquentise ,do<?rrinn commendnt, oratores quidem tres nume- 'ϊο, Grammaticos vero deeern 1 in bis etjam, qui facundia Grtrcitatis '»pollentes nofcunrur, qthnque numero fint Sophift.se & Grammatici

aeque decem'', Senium bujus mandati quis non viderit ciariflimum ?

Bina enim ordinabantur Eleqtientiae Profeilorum genera, quor.itrn alte-

ruin complecHtur eos, quos Rött/ana eloqucntice doctrina commendnt i. e, Rhetores, quorum erat Larine docere; alterum Sophiftns, qui facun¬

dia Gracitatis pollebajtt, Oraforiam fcilicet Grsce ptoponebant.

(6)

φ ) ff ( φ

"mus e fifco Latinis Gnrcisque Rhetoribus annua centeraa conflituit. */) Η i ne patere exiftimo arque Grcrcos , ac Romanos, inFJoquentia: ftadiodecurrendoiingularera ad·

hibuiile diligentiam, quemadmodum inde quisqus, haud

difficile, eil judicaturus tam Latinorum, quam Grarcorum difertos, nuncupatos fuiile Rhetores. Neque pra: ter mie¬

tend! funt Grammatici, quorum prxcipuum fult ma¬

nus juventutem Romanam, elementis literarum imbu-

tam, ad altiores prasparare diiciplinas: Rhetorices etjam aliquando, tefte eodem Svetonio, naviter fradiderunc

praecepta, unde ad illorum, qui prarmiis affeili funt,

facundias cohortem merito referendi.

c) Procem. expo]. in Rh et or. Ciceron., CreJoU. Theatr.

Vet. Rhetor. Lih, /. Cup, I. d) Vita T. Fl. Vefpaf. Cap,

lg. Vofjius de Nat. Ef Conflit» Rhetorices Cap. /.

§. ni.

Qiianti, apud veteres Gra^cos Romanosque, ha-

bebatur pretii Eloquentia, fincera nimirum eumque ad finem, ac debet, accommodataj tands etjam illius

eultores muniti ornatique funt honoribus ac pra'miis.

Ε contrario, haud rarae exilant au£lorum conteflatio-

nes, qualia illos manferint fata, qui, perelegantem

hane diiciplinam turpiter depravantes, eam fraudibus &

argutiis, nulli rei alii, quam audientium capiendis ani-

mis infervituris, contexenint. Igitur Eloquentia: vir-

tutem & incrementa intendentibus ipiius magiilris, il·

lorum>excellentia: in dies utique, cumulatiores redde-

bantur. Re&iifime Cicero : "Erant huic iludio maxi-

"raa, qua: nunc quoqueifurit, expofita pra-mia, vel

"ad gratiam, vel ad opes» vel ad dignitatem. e) Va¬

ria, inquam, veterum exfliterunt pramia, Eioquen-

tiae annexa, eaque fedulis ipfius deferenda cultori-

bus. Sic aliis ornati funt, ipias inftitutiones inculcantes oratorias, aliis yero Oratores; alia ad opes; ad laudes

&

(7)

Φ )7 ( %

& honorum dignitates arraplificandas decernebantar alia, qualia habeantur falaria , appellationes honorifica; * ac-

clamationes & plaufus, legationis münera , coron#, flatus pluraque iiliusmodi. De initiis dignitatis Elo- que'ntice ipfiusque cultorum ut diilerana, ea tutius re- pefehda eile arbitror ex illa, qua; huic arti inefl, fin-

gulari vi & prarilantia, nec non ex admiranaa prorfus

Oratorum virtute in audientium perilringendis animis, iisque perivadendis, quam ab Hermete pagano, tan-

quam au&ore Eloquentiae & praefide, fummo ac fere

divino cumulato honore, propterque multarum, in quifous eminuifle dicitur, artium peritiam Trismegifti

cognomine infignito. Pro nugis autem Sc fuppofiti-

täs potius funt cenfenda hzec, ab iis, qui iiteris nimi-

am vindicare vetiiftatem geftiebant commenta.

e\ Cicer. de Oratore Lib. /. Cap. IV. Diodor. Sicul. Lib.

L Cap. XVI Tzstz. Chiliad. VI. Hiß. LXXXIX. Fabricii

Bibhoth. Grac. Lib. I. Cap. XII. pag. fi. Wemierdahls

Lexicon Mytb. Hißor. pag. 384^

§. IV.

Varia inter premiorum genera, ornate dicentibus

•ollata, falaria primo veniant loco. Infignem Princi¬

pe* rerumpublicarum adhibuiiTe curam, ut Eloquen·

ti^ doutorihus debita proponerentur pramia, apertifli-

me ipforum commonftrant Jura atque edi$a. Horum aliquod ita incipit: "mercedes etjam eis Sc falaria red-

"di jubemus See. Diverfis ha;c legibus Romanorum antiquis expreifa nominibus legere contingit; merce-

des nimirum, annon«, honoraria, emolumenta, com- moda, conftituta fumma, annonaria commoda, im-

munitates See. Primum Latinis Gracisque Rhetoribus

falarium, vi auftoritatis munificenti^que Titi Flavii Vefpafiani Tmperatoris, Iiteris earumque cultcribus Ion-

ge benigniifimi, aifignatum fuiife contendit Svetonius

loco

(8)

β ) 8 r ®

Joe. citato.f) Infignis omnino, & laudibus magnopere prae- dicanda, tanto epraemio elucetPi incipis hujus liberalitas;

vocabulis enim annuis cenfenia Γι adjungantur fekertia, ac

fekertium, genere neutro idem ac mille fekertiorum h. e,

XXV coronatorum cenfcri debet, ditiilima certe hinc

efficitur pecunia? fumma, duo icilicet miliia coronato¬

rum & prakter haec quingenti. Hujus vekigiis infi-

kentes Antonnini Imperatores, evidentiilima longe fui

in Eloquentite au&ores lavoris & munificentia? praebu-

ere dccumenta; digni adeo, quorum recolatur memo¬

ria atque celebretur. Duos reminifci juvat Antoni-

nos, quorum alteri cognomen Pii, aleeri Philofophi -impofitum fuifie memoratur. De prioie hunc in mo- dum fermonem habet Julius Capitolinus: "Rhetoribus Piiiiofophis, per omnes provincias, & honores &

"faiaria detulit g). Ejusmodi fere argumenti judicium de pokeriore profert Xiphiiinus: ÉÅvr-e πάση ά\ιΒςάποισ

'^άοίσκάλ&ς iv rå/ς S7ii πάσης hcyocv πat&ixs, μι-

<Bcv έτησ/ον φύοντας b) Bina ba?c effata, qua concilien-

tur ratione, ut veritas utriusque kabiliatur, baud faci-

le, primo fåltem obtutu, videtur difcuflu. Di verlas

enim aut res, aut umim idemque refpiciant necefle

ek momentum. Pokeriori Γι adftipulemur fententia;,

vel h^c ek abolenda diicrepantia, får to tamen tekoque

manente utriusque tekimonio, quod tentanti haud fuc-

cekurum eile exikimaverim; vel in iufpicionem ad-

ducamus oportet fidem Julii Capitolini, qureque bac

de re profert Xiphiiinus pro explorato habeamus,

eoque hoc magis, quo certius conkat plurimorum

veterum ipfius iententiam fulciri atque corroborari

au&oritate. Igitur Philokratum in medium profer-

re haud poenitebit, abunde fatis demonkrantem The-

odotum non tantum Sophikam, & quidem Atheni- enfem, exkitike, verum etjam ex auftoritate & libe¬

ral!-

(9)

Φ ) 9 '( Φ'

ralitate Imperatoris Antonini, cui cognomen attrrbu-

erunt Phiioiöphi, iiliusmocii ftipendio vel falario pri-

mum donatum fuiiTe, ita eniffi iileu πςοεςη $ε K&j τηε

Α&ψχιων νεοτητοε τΐξίτοε επ) tcZis sk ßcc(Γιλεωε μυψκιε feil.

δξχχμαίσ. Qualis vero lite, qui Eioquerrtiie magiftris

Ätheniénfibus decernebatur, rueric μκΒοε tSfaios, ut faciiius eo perfpiciatur , aclmodum obiervemus e re

ert triplicem Athenis, Eloquentiap docenda; cauifa, infti-

tutum tuiile &ξόνον , πολιτικον_ nimiriim φίλοσοφικον &

σοφιςίκον & cuique certam propriamque propofitam mer-

cedem. Politico iilud conjunüum fuit genus facun-

dite tradendum, quod civilibus proferendis inférvie-

bat cauiTis, quodque vim potius atque robur orationis,

quam ipfius ornatum intendebat & concinnitatem, ad Eloquentiam Sophiiiicam fpectantem. Prtedare hoc ob-

eunfes docendi munus, annuo falario, talentum obti*

nuérunt, ut a Philoftrato indicatur de Apollonio So-

phifta diflerente: Athenis docuit. rå noXnriws $ξον8 πξοε-

ςως hu ταλάντω, Nec minoribus Philofophos donatos

falariis fuille legitnr, qua, uti a propoiko aliena, nar-

ratione fu per federe roalim. *) Exftiterunt vero haud pauci, quibus, extra ordinem, liberalitate ac benevo- lentia Mtecenatum, fructibus quippe arti.s fuae opta- tis, perfrui contigerit. Exemplum uaum alcerumve

depromere lubet. Sic Sextum Clodium, Latins ü-

rtiul Gra-casque Eloquentiaé Profeiloris titulo condeco-

ratum, amplam ab Antonio obtinuiffe mercedem te-

fiatur Cicero: "Ät quanta, inquit, merces Rhetori data

"eft? Audite, audite, Patres conicripti, et cognofcite

B Rei-

*) Singulis ipforum honörifica collata fuifle ftipendia Lncianus

indicat, ita loqüendo: 8 ßoe'ty ris ψ κοοτά τον τΤοιητψ, 8$ ιέ-

ξε'ον j u/ku μύξίοοι κατά τον ενιαντον εφ' οτω auveivat τοιε

vsotf.

(10)

fe ) 10 ( Φ

"Reipublicte vulnera. Duo m i Iii a jngerurtl campi Le-

"ontini Sexto Clodio Rhefori adngnaiti, & quidem im-

"munia, ut pro tanta mercede iaihil fapere difceres. i)

In elegantiori dicendi peritia licet parum hic valuerit,

ob iniigném tarnen, qua pollebat, iå jocis dexterita-

tem, intimani Μ. Antonii Triumviri fibi conciliavit amicitiarb ac favorem, cujus omnino documentum lar- gutrij qaod coniequébatur prasmium, efl cenfendum*).

Literis quoque a Piinio confignatum denrehendimus,

unam Ifocratem, grandi pecunia, vendidiile orationen), viginti nimirum talentis. Quamam vero illa fuerit, ob quarrt tantum adeptus cil mercedis, non certo quidem

coniiat. **) Nec tacitus prteteribo Pompejum Ma-

gnum, teile Plutarcho, Rhodum , tibi federn ac domici¬

lii delegerant Mula: Oratoriaé, ut advenerat* in unurrt- quemque Sophiitam calentum corttuliile, cujus rei haud

alia petenda eil ratio, quam ut magnidcentiilimus ha-

berötur copiarum duclor, famaque ipfius pariter, ac

nomen > ierniönibus illorum. eo magis extolleretur,

Hifce enurrteratis adjungi poffunt Sophiilarum plurös, qui extraordinariam reDortarunt mercedem , materiei

yero mihi injungere videtur copia? ut iis parcam r£- tenfertdis.

g) Pi-

*j Hac vero latgitihue magnucn Reipublicäe irtfiixifle valnus An·

tonium, aliato jatii confifmatur teftirrtonio Tailiano; etenim campus Leontinus, iirbeth, eui liomen debet, Sicilise ambiru cingit, cultiii-

imus eft fuhnheque frn&ifev quemädmodum Sicilia, ob ingentem , qha quondarh abiindabåt, fertilitatem , rtipubl. Rom. qhåli horrenm 3 ju¬

re meritoqüe habebarur.

**) Speciem taihén Veri pr® fe fert illorum féntentia, 'qui hoc ipfi conibtutum fuifle pretium ilatuunt, vel pro oratiöne, qui infcri-

bitur Νικοχλης, Tub pevföna ejusmodi Regis Cyprii tradens ofHcia ci-

viitm erga Impérantes; vel étjam pro concione qundam Funebri in lau- dem Hvagorae, filii Nicoclisj cujus fangvingfé cohraminavit ThräfydaB-

tos euiiuchus» Olymp. GL 3.

(11)

Φ·) π ( φ

g) Vita Anton. Pii Cap. II. h) Epitom. Dion. pag.

280. Philoßrat. de vitis Sopbifl. Lib. II. i ) örat. Philip,·

pic. IL Cap. XVII. CrefolL Tbeatr. Vet. Ε bet or. Lib. IV*

Cap. III. Funccii Trall, de viril, aetate Lingv. Lat, Cap.

i. §. x;

§, v.

Primo igitur prcemiorura, qua? dicendi doclrin^

cultoribus impertita fuiße contendunt antiquitatum Scri-

ptores , leviter delineato , iecundum , quod honoris compledUtur titulos , iliuftremus oportet. Perhonorificis

adeo decorabantur hi confniutationibus, ut nec ma¬

jores, nec iliuiiriores fingt, potuiilent. Hinc patefcit,

quantutn gloria ^que, ac eommuni hominum opinione,

inclaruerint, in dicendi facuitate excellentes. Sic i η ter diveria , quae Sophiifis apud Gra?cos dicabantur nomi-

na j ha?c fuere notatu digniiiima : a divinitate fer- monis, Βεόφ^αηοι, Βείοι, ολύμπιοι, ιεξοι, δαιμόνιοι, μακά¬

ριοι, Βαυμάσιοι, βασιλείς & σοφά. Α Iiis quoque ob ad- mirandarn, quam callebant, in diiTerendo elegantiani

ac fvavitatem, infigniti fuerunt, elogiis, quaiia cen- ientur λογοοα'Ραλοι, άηόίνεε , σείξηνεε, κομψοί ξ'ητοξες, γλωτ-

ται, εξμϊί λογία τόποι, λόγιοι, σάλπιγγες, πατεξεε, - οεσπο»

ται9 δάσκαλοι & χξ^ο). k) Utrum eaaem ratione, ac Gr^corum Sophiila;, Rhetores & oratores apud Roma¬

nos proprias fibi acquifiverint honorum titulps, plus fapere videtur conjecfcura?, quam ut probabilibus affir-

mari queat argumentis. Illis tarnen, quemadmodum

fummis afficiebantur honoribus, appellationes omnem

complexas laudem ac dignitatem fuiile adjunåas, in

dubium vocari nequit, tales fiquidem vaiix in au&o-

rum le&itantur fcriptis. Sic dilerti, eloquentes, elo- quentiffimi clariiiimique, ftepenumero proclamabantur,

Ciceronem, cujus aetate, Eloquentia fummis adau^a

eft incrementis, ampliilimis celebratum fuifle prieco«

B 2 niis

(12)

i ) 12 ( Φ

niis S Tipforum abunde fatis confirmatur calamis, Prae-

clarun de iüo profert judicium Quinctiiianus: Mihi

videtur Μ Tuilius, cum fe totum ad imitatio;»

nem Graecorum contuliilet effinxiile vim Demofthe- nis", co ρ i am Piatonis, jucundicatefn Iiocratis. Nec

vero, quo i in qtioque optimum fuit, ßuclio confecu-

tus eil Tantum, fed plurimas vei potius ornnes ex fei- pfo virtuces extulit, immortalis ingenii heaiiffima über-

tas. I) EcFato quid unquam glorioüus cieuderari pocefl:

Pliniano? Hic enim Ciceronem, vimtn extra omnem

ingenii aleam pofitum nuncupat m~) Nec iaudem, quam

optime merkus eil hic Oratorum princeps, ingrato ef-

fe deJendam fiientio exiftimavic Vellejus Patercukis ,

perfeShim quippe profie eloquent ia> decus, orationem ac uni-r verfam vim forenfem, ilorentiffimo, quo vixit Tullius,

literarum ar/o, palarn permanaile deciarat. η) A c nemi¬

nem penicns, Audldrum aliquantulam hac in re inqui-

rentem judicia, fugere contenderim·, Tantum, ac un¬

quam tieri potuerk, ad difci plinse oratori^ Iaudem &

ornamenta contuiille veteres. Hinc iß am lumen ingenii

novimus fuille nuncupatam, eoque, haudraro , vehe-

menti hujus incenfi arnore, proceilerunt, ut divinam qu^ii/

dam naturaeque eminentem vim iili adjudicayerint, o) *) k ) Crejoll. Theatr. vet. Rbetor Lib. /. Cap. IX. Ci~

cer, de Orator. Lib. I cap. II. I) Inßitut. Lib. X Cap.

I ni) ΡUnii Pr#fat. Rift or. Natural, η) Vellej. Patercul, Lib. h cap. XVII ο) Cicer. de Offic. Lib. 2. Cap. XIX.

pro Z> Mur ena Cap. II,

§· VI,

*) Doclores tnter Chriilianos, qni Patres nominantttr, nonnul- }os recenfere an im us eil, qui, eximia i η ihm et i eloquentia , infignia iibi

coro par a r.unt cognominaad i rom arta lem poilentåtis co π feer ata memo, riain.. Sic Joannes Archiep» Conirantinop. dictus efl Chryfoftomus ; Petrus, Ravennatium Epifcooijs, Chryfologus; Radulphus Guilhelmo

IV Aquitailin? Duci α concionibus facris Ardens; Bernardus Abbas Cla-

raevalleiifis Mellifluus; Aur. ITudenlius Amcenut.

(13)

m ι ni $ ξ. VI.

Studia inter veterum Rornanorum perbon orißcum

omnino attigiile locum recitationem eorum, qear con-

fcripferant , concedamus neceile efh Hunc namque

ufum Po€tis aliisque, cruditione confpieuis, commu¬

ne m fervabantj ut illum, quem publicac efTent fa£luri Iucis, librum » antequam edebatur, pradegendo; ami-

corum vel promiicue audientium judicio ac ceniuras r e faciei manuumve geftibus obfervatar, fubjicerent. Si-

rniiiter etjam, quas eiaboraverant nön iolum Qratores,

verum etjam interdum Rhetores ac Sophiftar, publice privatimve, pronuntiabant orationes, giorisque flagran¬

tes cupidine omnem in id coilatam volucrunc operam, ut, illas recitando, gratiam ac laudem, ex certis fi- gnis feie exferentes, auditorum fibi conciliarenf. Ac

ab adolefcentibus non modo, ied etjam adukioribus , viris, ipfisque nonnunquam principibus hare illorum ingenii atque eruditionis fpecimina fuiile recitata, uti

memoria dignum, obfervemus. Huic. farpiiiime a£fcu*

coronidem impofuertint aufcultantes fuis acciamationi-

bus & plaufibus, ad honores & praemia in dicendo perpolitorum jure meritoque referendis , eodcmque ,

quo coepirous, ordinis & rationis fiio proiequendis.

Duplici hos expreilbs fuiffe ratione commemnrant au¬

dio res, per vocem enirn aut geitum acclamabant plau- fusque edebant; non tames ita connectebancur hi, quin

etjam fepius eos difltalutos fuiile lectitemus» Priorem applaudendi rnodum, (Declamationum enim jam men¬

tio ht) ß inipiciamus, divecias illius commonftrant an-

tiquitatum Romanarum fcriptores formulas. Apud Ro¬

manos, in primis utpote ufi tatar, enumerentur hast Pr&clare, helle, fefiive, non potefl melius, reEle, pulchre y euge.p) Åoud Grarcos v.ero: χαλωε ·, σοφΖς, αλη&ωε, οξ-

&ωε 5 ύπεξβχ,Μ.οντωε, ευ9 ύπεςευ ,^κυμοί,^άε y ύπζξφυοοε, . fyt-

Β ι

(14)

@ ) If C @ - ·

μεωε, ευφυωε > , prcetexque hare, aliis gloriofis acf-

eo cohoneftabantur Sophiffcc tituiis, ut laudes illorum

ad coelum ufque eveherent fuosque Themiftius audi-

tores, baud irrimerito, φιλοόωξαε ονομάτων appellaverit.

F.jusmodi acclamationurn genera aliquot recenfet Lu- cianuSj qualia fuere: ω της κοινότητος, ηξάκλειε rys ττο-

ξο^οόζολογίοε, §υμηχονοε ον&ξωτϊοε, zdh ον τιε \rnoi τηε επι- νόιοε νεοξωτεξον, q) Hiice alia adjungit Philoftratus : h

ωε Αημοι&ένηε, ειε των Μάο, ονης &ουμάσιοε ffgjj ^'ητωξ,

οικιςηε Σμυ^νηε, έξμ& Äoyig τυττοε atque iftius genens plu-

ra. r) Nec parcius omnino in declamantium prtedican-

dis laudibus feie gerebant auditores, ilios fiquidem lar-

ge copioiéque acelamafle & plauius edidiile plurium

aileverant effata, quorum Themiftium, bunc in mo·

dura, loquentem audiamus: "Num rae etjam creditis,

"auditores, veilro illo plaufu & acclamationibus indi-

"gentem, cujusmodi mihi a vobis, cum dico, iarge

"effufeque conferuntur./J In prima licet, poft exor- diura, tranfnione ac extremo orationum, frequentius

mitterentur acclaraationes & plaufus, interdum tarnen in omnibus fere peragebantur fermonis partibus, ut

nunc åd oranem geitum, aliquando ad fingula ver- ba, nonnunquam etjam ad fingulas fyllabas. Ήχο ipfa funt, qua; reprehenfione haud injufta carpit Quin- Äilianus: ''Qua; quidem, inquit, virtus negligitur a plu-

"rimis, qui ad clamorem difpofita; vel etjam forte cir-

"cumfufae multitudinis compofiti, nonferunt illud jnten-

"tionis fignum , nec iibi diferti videntur, nifi omnia

"tumultu ac voeiferatione concuiferint t). Hinc, ut o-

pinor, quisque facile eil judicaturus, quantus in illo¬

rum acclamandi ritibus exiliterit abufus. Quid igitur

cenfetur mirum, fi vel ex hac ratione, Oratorum fapi-"

entiflimi, nimios ac inordinatos faftidientes clamores

plaufusve? icripta fua recitare noluerint, eorumque

(15)

Φ J Ii ( ©

in vocifeando iicefttiarn, Magiftfatus aliqnando auito»

rirate fuiJe eoliibitam? Alii vero declamitantes tsque hifce parum delectati» filentium acclamaütibus impofü-

erunt. Sie Piinius: "Quuni dico vel recito, non minus

"quam clamore delector; fit rrodc filentium acre &

"intentum & cupidum ulteriora audiendi u). In more, rarius licet exPriterit5 fuifte apud veteres traditur, ut acclamationes iine ullius vocabuli expredione, voce etjam lubmHTa & aliquando confufä tanturo audita,

ederentur. Etenim filentium, ut vehementis attentio- nis eil sedknandum indicium, ex judicio de prxdantia

& fvavitate rei ipfiusque perceptione oriundse·, ita a-

nimi aüdientium, tnelkam, qua? a dicentis ore pende- bat, duleedinem gudantes, fenfim abripiebantur, tan-

taque orationis vi ac copia obdupefacti iilehant. Te-

flimonio iuo ha?e illudrat Tullius: "De plaufu autem>

"alt, quid refpondeam ? qui nec defideratus unquam a 'ke ed, & nonnunquam obftupefa&is hominibus ipfa ad*

"miratione comprefTu's ed. v) Multis m'ödis prteterea ac¬

clamationes veterum, pluribüsve, ac bis enumerari que-

ant pagellis, pronuntiabantur. Adjungendum volui, quod äliquando auditt)res,dicen?ibus placendi animo,ad Rnyth*

rnurn modosque Muficos vocem accommodaverint, ac

fuas cåtminibus eonceptas protulerint acclamationes *

qtias nonnunquam jurejurando cOnfirmarunt, quo fe non fnrualate, Ted exanimo, äcelamade palam tedarentur.

p) Ferrarius de vet. acclamat. Ef plaufu. Lib, III. Cap.

FI F. q) Zeuxid. pag. ρηη, r) Pbiloflrat. var. Loc· f) Themifliiis orat. IV* t) QüinSlilian. Inflit. Orat. Lib. 1F

cap. 2. u) Lib. II. Epiß. X. v) Cicero pro De fotar, Cap,

XII. Crefollii Tbeatr. Fei. Rbet. pap. 288*

§. VII.

Poderiorem platidendi modum, ad quem änimum jam intendartnß oportet, geftibus h, e* vario corporis

ejus-

(16)

Φ ) ι6 C ©

ejusdemque partium motu fuiiTe pera&um, firmiiTima

nititur, vetuftioris tevi, Scriptorum auctoritate, utpote cujus in facris eijam pandedis injicitur mentio. x)

Omnium primo plauius, qui ab audientibus, per manus

diverfosque illarum flexus, dabantur obferyari roeren-

tur. Hunc ita atüngit ritum Bhiloftratus : Kai η $εζιά

τοις όοοζτυλοις νπεψχλμενοις ύποχειμένην τ'ην άξίζεξχν πλήτ¬

τει ες το κοίλον, /V ωσιν cci "χβίξες ^νμφωναι, πληττόμενοι τρό¬

πω κυμβάλων. y) Tria piaufuum genera énarrat Sve- tonius, ex tripiici fortaflis fono, quem artificicius ille

maniium eificiebat motus, nuncupata, bombos nirni-

rum , imbrices & te fl as. z) Verumtamen unde hax:

fint derivanda nomina, non liquido explorari facile

conceilerim; nullam fiquidem is horum denomina·

tionis reddiderit caußam. Quemadmodum manibus,

fic diveriis etjam pedurn motibus, ea, quas ex dicen-

tium iermone ceperant oble$amenta , indicafunc ad- plaudentes. Varia ejusdem genera in antiquis leguntur monimentis, quaeque fuerint priecipua ac ufitatiora no»

minaiim nobis adferre fufficit, ut: aßurgere, ialtahtium

more, terram pedibus ferire atque tripudia ex h i ber e,

excurrere, veiles excutere, fupplodere pedes, circum-

agere corpus &c, Pienius ha?c expofuerunt, fuasque ien-

tentias probatiffimorum fuiFulferunt Aubtorum efFatis

Ferrarius & Crefollius, in hoc illuftrando argumento

occupatiffiMl.

x) Ferrarius de Fet er. Acclamat. & plaufu. y) Icon. Co-

mi pag. 766. Crefollii Jbeatr. Vet. Rhet. pag. 2^6 feqv%

z) Sv e ton, Vit. Ner oni s Lib. VL ρ. ρηη.

§. VIII.

In diveriis ac magnificis dum .veterum Eloquentiae

cultorum honoribus pra'miisqne tradendis verfämur, am- pliflima, qnas iliis deferebantur legationum munera ,

haud reticenda pinavenm. De infigni & fere admiranda,

quam

(17)

ff 17 C © )

quam legato prasflat utiiitatem Eloquentia peftitus per·^

fyafa Gens Romana Grsecaque ad mu'nus hoc magni o- irinino ponderis adminiftrandum aptiffimos elegit, doei-

bus nimirum promte ac ingeniofe inveniendi, a-pte &

ornate dicendi atque feliciter dernum perfvadendi, tk

natura Sc arte inRrucliffimox. Sic Gorginm Léöntinum,

quem arris Rhetorica; nonnuili faeiunc inventorera, ad Athenienies legatum miflum, praecellenti, qua vaiebat

dicendi fas ul täte, eorurn ita occupaile animos contend e Diodorus Siculus, ut, qure illi demandata fuerant nego¬

tia, optatö conféeerit fucceilu. Sophjffcarum etjam non paucos apud Gra&cos, ob fummarn ingenii vim, iega-

fionum fuiiTe prxpofitos muneribus iectitamus. ka

Marcus Byzantius Sophiila, coram imperatore Adrianq

CaufLm iure Reipublictr agens, tan tum Eloquent a efteeit,

ut non ea modo, qua; magno contendebat opere, ipii

ex fen ten tia ceilerint, ied etjam ferpioriem ejus »dmiratione ptojecutm fit Imperator, verbis heic utor Philoftrati. au) I-

dem etjam téftatur Antonium Pulemonem, legationes apud Smyrnaros prteciare obeundo, in intimam illprum fami-

Ila rita tern adeo fuiile recéptum, ut, ii qua communi

urgerentur calamitate, hujus åuxilium &c levationcm

in ploraverint. Adrianum, orations fua, hic abquandq conflringens, illius Smyrnaris adeo conciliavit amicinajn,

ut grandem pecunia; fummam in cei ta eorum urbis ar- dificia exftruenda impenderit. Kec Scopeliani Sophifta;

dexterrimi prastermittenda; βασίλεια πξεσβειαι, quarum illa palmam omnino pr^ripit, quam pro viribus non tan-

tum Smyrna?orum, led univerfx fimul Afns fervandis fulcepit, cum inter alia, qure fufius a Pbiloilrato refe-

runtur, Imperator em inflar Orphei Thamyrisque delimijje

dicitur. Neque tamen irriti iplius* fuerunt cona- tus, cun^ta enim quae expedit, plus vero etjam, obtinu-

|t.bb) Pe ApoIIonio Moione, Oratore, quoflöruic xvo,

C fum«

(18)

ihm me έοηί] icuo fermonem habet Cicero, cujus in di-

cendi peritia quondam exilitit magifter, quod Diftato-

re Sylla* legatus a Rhodiis decretus, iilorum de pro-

mer i tis impetrandis prtemiis fenatui Romano, propofu*

erit poftulationem: mnumera fere aiia ut iilentio pre-

mam exempia legationum, Eloquente Dodloribus de-

mandatarum Ad hoc ipfum alludit Livius, ita diife-

"rens: Ea clade haud minus, quam adverfa, fuba*

,?fli Vejentes pacem petitum Oratores Romam mit- ''tunt, cc) Et Virgilius:

jfamque Oratores aderant ex ürbe Latina,

Velati ramis olea, veniamque rogantes. dd) Quid, quod vocem in ter legati, tripliciter apud Roma4·

nos ufurpatam,eademque, ac hic, declaravimus, acceptam

fignificatione, atque Oratoris nihil fere pofuerunt dis-

criminis Scriptores antiqui. Caufias enim populi ple-

rumque dicebanc ac perorabant legati, unde & audoreä

eauflarum communi fepe vocabantur nomine Oratores.·

Diiluadent rationes haud paucse, ea?que validifii-

mas, quibus snvitus tarnen obtemperem, ut in enarran- do, quanta meritorum fuorum reportarint prsemia anti- quioris xvi Eloquentite cultores, heic iubfiilere opor-

teat. Ea vero, qua? in pulcerrima hac materie reilant,

ex Parergis Walchii Aeademicis, nec non AuRoribus, ikpins a mecitatrs, haurienda, alius cujusdam opera .

fumtuque in lucem prolatum iri, haud diffi-

denter augurari aufim.

S. D> 0\

aa) Pbiloßr. de vitis Sopbiβ, Lib. /. ρ, j%i. bb) Crc- fqll. Lib. I. Cap, VI 11. cc) Lib. /, Cap, ij. dd) JEneid«

Lib. XI; ν.) ΐύθ*

tp $ tp

❖ &

(19)

ΓιΒ3Γ& WpÖH Wtik Π3Ν' a'DD ΠΠ^ΠΙ übW

cnnö w iw» TWDI *&bvb rwcw GTODBOSI )m

ivwyay« nbttfo n« uw -WJ> *wftn> fe 05» (»t-tfp

: ,Ίί^ Π£ι

φφφ

πΐη ans1? η» ww twn wm τι** ^infeJlI

d rfey ι#κ ntn oim oyya ·ηα^νι iiyr "***

•jnaan ΠΎΪΚ nayo "fetoVa πκπ trmV "p*? fey

nbi^p IDN iw n« wsi i3i *yfpnä itew nsnn D^aa

*ni*w 113 mm -la-fe nyi rwn> ny n*?np i£>oa V'\

r.)2rb c^ o tfh-fe vn *6 ntn na -nay a^aa^ oina

inV?yo y^n\ r>rte t>sm fe trv »di ηιτηι rfrnn ma«1?

\vv> rwm ram# 'nyotsn ·« n?a icn ο οκ Ό "i«

Y? VDJJ D^nfe« Π3Π1 0? DV "IID/Π ΠΤη'Η by lipP5?) Π3Η9 η Π

nvim tt'w "fe im -ρπη Va oa Vy naim nyin Vdp dovä iaV nm »πκ τικ ηηκ lewfii · v:^n idid rsrfei nivdV d ^pVn

-yy-iD Vd mann iV man iwk -pi Vaa nfeyni njnnV

•fei&va oy Πίή Vrwa naan feya aaV nwnrw ni&na

"·» n» vdk* feip Dnai wn nnp* maan VVd ipk χικ va 3wV nawn nan Ό yjv ny vaa *feD3Vi -jnva*

oy3n rwv raw hp "pia^ «fn k'n nnn idVV irmi>ia

SiV P 3DV riHD^ Οΰπ iy ^ ΠΜ VPiOI Vd .Hfifcft

aV n»t V331 · ^n ovya nan« ^y nnn^ ^oin pi jnan

T3 -jtnK^ ofey vs 'n^ön DX Ό »npwn ηυη

ύοϊ nys i«fW3 nian to lyo1? isy nn iwio ητονη wa·

:,Ύ3"« '121 ΠΜί

•ρ" a'' ί>

(20)

TILL AUCTORti.

LJip Hvnrs vi$ den /kuggerika fiets helgd Klint, fojn en evig himlens fialka täcker fyar räcker „

Där lärdom fäker fkygd och vett fin tilßygt bar·,

Kort fingt, vid Hellem ett fi kta huller var.

Mig tvks att Guden fielf, med Mufiers täcka fitnra»

Sig haßigt ftffiar till, at frän Paryajfien fara.

Kj fly , o vishets Gud ' Förf räckt jag finde dä?

En föérk och hififlig natt ej må ofiS fifvergä!

Öm Da flyr denne ort, hvem kan dä konjler hägna?

Hvem J'kall då dine harn, med ädla nöjen fiägna ?

Ett ty β och heligt fori, ßraxt flirämda orat rör.·

Jag driflig lyßna tors o cl: dsßa orden här:

K ej, vet, förmätne , vet, du Gudars råd ej fattar,

filen flott din fvaga fiyn i detta ljufiet mattar.

Värt fint en annan väg, ån din förvirring, tar ,

Jag fnnrt i fkyir gömd, pil edra lunden far.

En min och Vishets vän, i våra vagen färdig,

"til it rids βär där beredd-, En Lager är han värdig.

Min änkimiß tnig en hfl, men honom flyrka gier f

Ty vil jag ßiga ned, när denna kampen Jkier.

Af detta Gudatal jag helig rysning fär;

Es en kalla blöden matt, i fivaga ådror gar.

Ju längre jag. dock hart, frän Vishets Guden hinnerf Ju mera jag mig fielf och någon fiyrka finner.

Min matta finnes kraft nu redan hämtat fig,

När flra.y, min värde Vän, min tanke fattar Dig.

Apollo fäkert dä, vill med vid flriden vara, Nar Du med öfvadt vett, fall detta verk förfara.

Min Vän, pä defia blad, Din flit fipt vittne fer,

Som af ett lyckligt vett, en vacker målning. gier.

At ty fina vid Ditt Inf, min fväghet mycket lättar;

Var vä»faß och Din dygd, det tvungna felet rättar Jag åndtlig i mitt grus, til Den min tiiflygt tar r Som lycka, tid och alt, i milda händer har.

Du Envälds Gud ocb Kung, fom jordens kräk fä vardat

Lär Denna Vännens dygd dt fota frukter förda.

Ett ömnig fållbets dagg befuckte alt hans Up,

För flit, för] vett och dygd Du rik belöning gif.

j. wahlander,

^ m

.

References

Related documents

tantum verbis ied etjam animis inter ie conientire, id, quod prolatis ex POLYBIO exemplis probavit RAPHE- LIUS, atque iftius modi concordiam exprimi etjam ii- gnificantiori

ma autem 4 licet fciemtiae artesque ingenuae, fe commen- dent prsftanfia, nobis tamen haud diffitendumeft , illis. magnos gravesque innexos eile morbos, quos

5,rum pompa.,, a) Qvum igitur externus librorum fulgor omnino non compos fit exftingvenda? famis, qua eruditionis avari laborant, &amp; numeri magnitudo non augeat nobiiitatem

natale folum, quod natura tribuit nobis, indicat j qvurn Patria, communis inftar parentis, pupillis fuis optime.. confuiat: improprie quando fumitur, fit id vel

im b.. Neque vero illa Scyllaea rabies alicer intel- ligi pjotefl:, quam quod Charybdis 8z maris aeftuoli. flu&amp;us ab afperitate faxorum refraQi luporum qua- ejulatum

X inter nomina &amp; vocabula hane adfert differentiam, quod illa quidem fi ritpropria, hac tommimi a five ad-. peUativa; fed certe hoc difcrimen

ta infuper eft haec Deorum trias ; narn quam vis Jo vi &amp; Baccho id genus facrificii proprium cenferetur, quod animalia haec belli figna e(Tent&gt; tarnen &amp; Terrae

quid quam aliud, fed merum nihil , quod t Λ*. men concipiamus^ ac fi ejfiet temporalis fjUA- dam quantitas. Multa