8
C OM Μ EN T AT10NUM
STOICAR UM
PARTICÜLAM TKRTIAM,
VENIA AMPL. FAC. PHILOS. ÜPSAL.
PRJESIDE
Mag.
NICOL,FREDER.
BIBERG
ΕΤΗ. ET POtIT, PROFESS. REG· ET ORD.
BEG.A C AD. EI TT. HlTM. HISTOR. ET
ANTIQU. HOLM. MEMBRO
PRO GR A DU PHILOSOPHICO
PUBLICE EXAMTNANDAM PROPONIT
ANDREAS
WÅR
LINSTIF. SLEINCOUR. OSTROGOTHUS.
IW AUDJT. GtTSTAVlANO DTE III JUNII JMDCCCXV
Η. Α. M. S.
UPS Ä L T JE
*7 pe addito vocabulo φύσει fbrmulam Zenonis romplevifc.
Ut nulli non deinceps objeéfcivitas pateret: explicato au-tern eodem vocabulo, omnem de jatitudine & fenfu
obje-(ffcivitatis incerfcitudinem aut removit, aut removere fal-tem ftuduisfe censendus eft Cleanthes. Concluditur
au-tem pofterior illa explicatio verbis Diogenis Laértii,quae
ita fonant: o $ε Κλεάνθηε την ν,οινην μονην
εκ^εχετχι
φυσιν, ηΰίκολ8$ειν α?;, 8ζετι $ε κχι την εττι μεξΰε. L. Vli. §. 89·
Εχ-clusam bis verbis probe intelligimus a' determinatione φυσεωε naturam i 11a t ri concretam & pariicularem , quae
uni-verfall contradiftinquitur. Iutelügendam porro
omnesnovi-raus hanc ipfam contradiftinftionem ex fenfu Stoicorum
metaphyfico, qui per asfumtas fuo fyftemati do&rinas Heracliti mukum habebat & cum Ionismo & cum Elea-tismo veteri commune. Haec autem cum probe intelli-gantur; ambigi tarnen adhuc posfe credimus, quonam l'enfu bis tpfis Diogenis Laertii verbis exclufio ifta, qua ' excluiio, accepta fuerit. Nam & fpecialius accipi poteft,
adeo ut explicationis Cleantheae a Chryfippea chara&er
hac potisfimiim nota internofceretur: & latius fiinul, ad¬
eo ut totus explicationis Cleantheae tcnor visque
inte-gra commentationis, nullo fpeciali fervato explicationis Chryfippeae refpeftu, bis verbis exprimeretur, Utrumque fenium & verum putanrus& ve- bis confentientem. Ut»um
intellexerit Diogenes ipfe, an utrumque conjunxerit
dojudieatiim relinquitnus, nec magnopere curamus. Quod
vera fit asfertio, & quomodo, fenfu priori, patebit,
in>-tefiefta commentatione Chfy-fippi: quomodo accipienda fit fenfu pofieriori, breviter jam indigitabimus.
Itaque, ut paucis multa compleftar, fi quis fenfu .metapbysico a Stoico illo Cleanthe qüaereret, utrum op-pofitionem nobis certe a temporibus praeeipue Kantii
i-lg — . 1 !J
familiarisiimam vixqse debellandam legis naturas & mo-rum ita adniittere fas esfet, ut non unico utraque
fun-damento, phiiofophiae & vindicando & exprimendo, niteretur; certe quaeftionem redte hic ex fna mente ne-garet, Nempe in hac ipfa identitate fuprema, cujus
multa apud Zenonem etiam veftigia, fed fparfa tanten
nec fatis iibi ßngulis dodtrinae momentls conftantia
appa-rent, vindicanda & expriutenda totus, fed more tarnen Graeco, verfatus mihi Cleanthes videtur. Hoc vero nec
ex mente fyftematis negotium infeliciter gesfisfe
cen-sendus eii : nec, quod ad
ilind^potisiimum
momentumre-duxerit, quae in problemate phiiofophiae pradticae confilia ab incunabulis inde agitata fuerint; furinnam rei compu-tasfe fine comprehenßone & perfpicacia judlcandus. In ipfa profedto notione φνσfoos·, id, quod phyficum nobis, &
quod fpirituale audit, intimo quodam & necessario vinculo Cieanthi conjundtum videbatur: cujus unitatis fi rationem quaeris & ingenium, conftridtam hane invenies eieatice ar» dtisfimo tiio nodo rS hos και παντός-, ceternm vero, fi
attri-buta nihiiominus quaeris, & Ionice vivani quodannmodo de* prehendes & ex faitigio produdti vitatis rationalem:
poftre-modenique, Π iiiara unitatem cum his attributisconciiia-tam optaverisipfumque conciliandi modum monßratumtibi
deßderaveris, vix utlum feres perspicuum fatis refponfum
vel a Cieanthevelab alio quovis in Stoa philofophante.
Ita-que Nu minis cujusdam eieatice concepti, fed fpirantis
tarnen nec -ratione deftituti fpeciém ipfa prae fe fert φύσις
Stoicorum: univerfam certe naturae legem hoc ipium Numen esl'e, eademque prorfus, ß fumme fpedtaveris, ra¬ tione&phylice & ethice esse, Stoicismo fe ipfum intelli¬ gent!conßanter reeeptum dep reitendes: legi,Iiplacet,
ipß
&
vitam tribuebantöt numen& ftimmam rationem: rationique humanae, rationis divinye, hefcio compendio cuidam, dixe*
/
=====
19
rhu, an particulae, communicatam eamdem
poftulabanfc; & fuprentam. legis moralis obje&ivitatem in
eo fitam
urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem
recidebat, lex
na-turae fuprema. Quamobrem nec necesfitati
legi moraü
obtemperandi earn Stoicis, quemadmodum Kantio placu-erat, vim fubftituere fas erat, quafi, inftituta comparatio-ne, aeque ftricfba utrimque adesfet necesfitas, iive dephyfica fermo esfet necesiitate,five de morali; id
eft, ut asqué uni-verfalis esfet hujus in' ordine morali,
quam Hlius in ordine naturae necesfitas: cujus quidem concesfionis ea
iantummo« dovis erat, ut,fervata oppofitione &omnino immota,altera alterius necesfitatis typus esfe posfet
& repraefentatio:fed
lino prorsus eodemque
vinculo utramquecontineri ita Stoi.
ci contendebant, ut omnis
penitus de libertate aliqua, quse cum iuprema ifta necesiitate pari pasfu ambularet, quaeftio intercideret. Nam libertatem
propriam homini arguebant; quse,qnomodocumque cogitata, fupremäm
pro-fedfco iliam, quae fingula
contineret, necesfitatem neuti-quam tolleret: quamobrem nec libertati , quae relativo
faltem fenfu individualis
erat, aliquid cum eo, quod
pror-fus univerfale esfet & abfolutum, interferre,
negotii ve-luti facesfendi causfa, concesfum
putabant. Nec
mota-rum inde de libertate
disquifitionum ante
Chryfippum
probabile in Sfcoa argumentum exhibebis. Quas &
Chry-iippus ita traftavit, ut a principiis fumniis Cleanthi
Stose-que receptis ne transverfum quidem ungvem discederet.
Itaque in Stoa nequaquam ordinem univerii moralem ordini naturae oppofitum fenfu
metaphyfico invenies: le¬ gem naturae phyficam & legem morum conicientiae hu-manae inditam
utramque partialem esfe interpretabantur atque necesfitati iupremae fubordinatam : & omnino,
ut dicam quod fentiam,
componi posfe ordinem univerii moralem
2G
moralem negabant, quippe qui eodem prorfus inomen-to, ac phyficus ille, eodem numine, eadem vi, eodem
denique tenore univerfi & compofitus Stoicis &
concili-atus & exsecutioni datus videbatur. Nam viribus & li-bertati humanse organicas heic exfequendi partes deman-datas non negabant: fed in univerinm non exfequi vel
exsecutionem itnpedire, ntrum in humana libertate
pofi-tum esfet, Dec ne, fi Stoicurn interrogasfes; gravem
profedlo repuifam tulisfes: ipfumque illum moralem uni¬ verfi ordinem ,phyfico contradiiHnéturn, facile fuperiorem admisisie fe, fed univerfalis tarnen ivaturae ordinis partem iimul eumd^m & faftlgium habere, conftanti nec
improba-bili atgumento refponfurum fuisfe judico. Stöicorum certe nemini in mentem venire poterat, tali
concesfio-ne, vel alia quavis, quse finem intenderet adtionis mo¬
ralis ftridto fenfu objeélivum, aliquid de dignitate vel. puritate vel ipfa denique, quam tantopere efflagitave-rint reqjehtisfimi noibi Philoiophi, autonomia legislatio-nis moralis deminutum iri. iuirao veto pnritatem cu-juscumque generis, quae dispendio fnbftantiae quaereretur,
ut inanem prorfus, nec fcientise nec moribus ipfis lucio
cesfuram, rejicere nulla umquam officii religio Stoicum prohibuisfet. Quamobrem & tantum abesfe judico, ut
cum Stoici.smo conciiiari posfit formalismus KantianuS, qnod tanten multis placuit; ut, ii Stoicis hic propofitus fuisfet, Hrdlum hand dnbitem, ut intelle£lus fimul
fimul-que repndiatus fuerit. Quod, ut appareat, redte nobis an fecusjudicatum fit, praenipnjtisjani praemonendis, Clean-them cum Stoa disferentem in medium jain proferanaus.
Adfcionis itaqne moralis bonitatem vere metaphyficam
in eo fitam esfe Cleanthes contendit, fi ohjedtivo fenfu quaeris, ut cum uni verfall illa naturae., quam naturantem Eleatici
21
Eleatici recentiores, Grasci v.cnw appellarunt, lege con-gruat; ii fubjeétivo, ut conffiii liberi, quo legein hane
perfpectaip fuam homo fecerit, conlequens fit.
Quodcumque aut contra hane legem fufeeptum aufe aliter fubje&ive aåum fuerit:, id lex ethica
improbat: eoque nomine improbat, quod individualätas fit nuda,
ut-pote ex lege objefåiva non profeétum. Iftum nempe in-dividualitatis nudae cbaraiiterem Stoici urgent, quod alte· ri individualitati vere opponatur, eoque ipfo
legi univer-fali contraria fit: vicisfimque legi univerfall
opponatur, eoque ipfo alteri contraria fit individualirafi: adeo ut
pra-vitatis ethicae verus fit charaéler metaphyfious utriusque oppofitionis conjnnftio. Itaque quod contrarium efi; bono morali, in hac iρia utriusqise oppofitionis conjunftione ne-cesfario fecum fui ipfius nihilitatem
, ut ita dicam,
meta-phyficam fenfu ofojeétivo affert: quamobrem , ii coiifilium
iitiusmodi aftioni fubjicias, nequaquam höc
, quod dicunt,
in rerum natura fuccedere potefit, fed necesfario aut fe
iρfum defirruet aut alia individuaSitate,
quae nec magis
conitare poterit, dcihuetur; qnamobiem et a&io ipfa,
refpe&u habito iliius , qnod agit, abfolutam involvit
con-tradid:ionem. Sic vero, quum eorum, quas aéHonem pravam confeqoantur, nihil o?nnino vel ftabile fit vel fen¬ fu metapbyfico pofitivum appellari
queat: fequitur, fieri
prorfus non posfe, quin omnes iflae individuaütates
nu-das ordini univeriali contrarias in hoc
ipfo ordine
evane-fcant: fartum itaque teftumque femper ifiius
dominium nianebit: verequeloquendo nec incipiet
nec abrumpetur,
nec continuabitur jfiiusiöodi dominium; fed efi: & fuit. &
erit: continuo exifiit: fenfu metapbyfico eß. Hinc particu-lari cuidam providentiae Stoicis nufius efi
locus, vel non
nifi fymbolicus: hinc fnprema
quoque Stoicis moralitafis
béa-22
& beatse vitae conciliatio vel potius identitas petenda fl· mul & explicanda; in qua quidem tuenda cpnftanteman-tiquitus Stoicismo charatfterem &, vel nobis
judicanti-bus, praecipuum honorem positum esfe, quis ignorat ? Ipfamque
ευδαιμονιαν
faciie per ευςοιανβια
définiri Stoici patiebantur:hujus
autem ■ ενςοιχε praecipuum ilatuebant, quod faciie confilia fuccederenr: vicisfimque, miferum esfe quodcumque inhoneftum, alio vix putabant evidentioriargumento evinci, quam quod fme necesfario apt
care-ret aut excideret tum aélio quäevis Angularis, tum vita,
quae honefratis expers esfet. Hujus autem identitatis
quo altiores aéfee fuerint radices, eo magis & dignitati, & fubftantiae honeftatis confultumjudicaverim: nullamque omnino puto inter honeftam vitam & beatam relationem ethicam esfe , nifi quae identica ftatuatur; ignobiliorem
contra nuliam, quam quae, ut medium ad finem, ita u*
nam ad alteram refert. Quamobrem & contra hane ipfam
relationis formam Diogenes Laértius aperte teilatnr acer-bisflme cum Stoicis omnibus invehi Cieanthem folitum iuisfe, identidem repetendo: αξετψ
δι
αίυτψ αίξετψ, a δια riva φοβον η ελπίδα r\ ri τωνεζω&εν'
εν αυτή τε είναι rtjvευδαιμονιαν,
drε αση "ψυχή πεποιαμενη 7Τξος την ομολογιανπαντός ra βια. m),
Jpfiusque hujus identitatis ftamina, ut noftro utamur loquendi inore, nec formali nec fubjeitivo nodo Stoicis
conftri<5ta esfe, fed metaphysico & vere obje<5tivo; cum multa argumento esfe posiint, iatisque ex ipfa notione φυσε<χε metaphyfica innotefcat: tum vero concordia"ve¬
terum narratorum pariter atque commentatorum bene
confirmatur. Quod & fuo more Ciceronem ipfum
per-fpexisfe m) Diog. Laert. VII. g. 89·
—
a
fpexisfe attente, legend patebit. Suae fcilicefc vel potius Carneadgse' in clasfes rWdigendi fydemata ethica
vete-rum per.itias· norabiie cap. 7. L. V. De Fin. B. & M.
Cicero fpecimen exhibens , (quod totum qusdem , ut in
transeurfu moneam, nec intefledtu iacillimum nec
intelli-genti forte ineptum prorsus judicäbitiir) fi & aliud nihil, id cert« acriter introspéxiéfe videturnullum omnino fuisfe, ii a Stoico discesferis, fyitem a ethicorum vete·
rum, quod materiun hon ed; cum forma metaphyiico re-fpedtu vel identicam itatuerit "véi iälfem commenfurabi-lem. Cujus quidetn counnenfurationis metnphyiicse
for-ni»m inter & materiam honefti charaélerem adeo
esfen-tialem Stoicismo judicaveriiü, ut omnino nesciam, an ad
notam aptius fimul & co-nflantiiis ullam, in geftere
judi-cando, quam ad hane ipfam, iingula ejusdem
phoenome-na revocari quearit. litum nempe, quod probe nota¬
bis, chäraéterem adeo foliicite Stoici feryarunt, ut non nutigandi tantutnmodo fy dematis, fed exaggerandi quoque & exacerbandi monita conitaηter repudiarent, quamdiu
vel minimus fufpicioni locus adesfet, fore, ut, admisfa in alterutram partem inelinatione, hlijus potisfimum notas figna vel interciderent prorfus ve! faltrin obfcurarentur.
Cujus rei in pngna Ariitonis cum Stoicismo Chryiippeo
memorabile poitmodum exemplum edemus.
Tali itaque, ii objedtivam vim quaeris, rminimine tutam , fubjeftive notando, ulterius per ϋσχυν &
κξοίτοε
φνχηί·
Cleanfches definirc
5 esfentia porro unam, nec niil materia multipiicem itatuit: denique, ex récepto Grae-cis fere omnibus Philofophis decreto, non nifi unicacer-tse inconcusueque perfuafionis via obtinendam eademque
fervandam poitulavir. Natri profecdo a praefenti materia
haud älienum duxerim obfervare, antiquioribus in uni-verfurn majorem evidentioreuique vifam fuisfe theoreticae
per-perfuasionis in mores et voluntatem efficaciam, quam re-centioribus. Qnod ut facile et explicari posfe et ex iis, qu33 fuperiori
jam
Ioco disieruimus, ex parte explicatum crediderim: ita disquifirionibus eriana de Pupremo bona pure fpeculati vis pondus inde pradticum apud antiquns accesfisie, quod recentiot ibus. aut defuerit aut ceite momento exciderit, haut qnidem nobis videmur impro-babili argumenta conclud.ere.Stabile tandem fuisque numeris exaΛum inter mo-ralitatem & legalitatem discrim'en" mukös vidioms, qui proprium venditarent pbiloiophise morum crittcse me-ritum. Quod & Fichtio vel in poftremis. icriptis adeo pfgejudicium hssΠt, ut fignificare videatur, ita-bilita & expiicata hac ipfa diiFerentia, Criti ismum perfe-étiori cuidam fyftemati ethico, quam aut ipfe fuerit Cri-ticismus aut Stoicismus, aperte pröeJuiisfe n) Cui vero nequaqum fententiaö adiiipulamur. Ut enim alia", q υse
contra moneri jure posient, iiientio praetereamus;
ing--nue fatemur, fingula coniiderantibus , nobis falcem
neu-tiquam conftare, qnomodp in tota hac de moralitatis & legalitatis difcrimine dodtrina aiiqüid fibi juris prse Stoicismo Oiticismus vindicare queat vindicatumve tueri. Dubitantes certe confirmavit Schleiermacherus, qui argumentis, aliquibus fubtihoribus ta nien, credo, quam tutioribns inoixus , formalis etiam in hac do<ftrina
confequentiae prasrogativam Stoicismo prse
Cririeis-mo adrogare videtur o). Quag vero ulterius argu¬
menta perfequi a pr.efenti materia alienum ducimus.
Sum-n) An weif. z. See]. Leb'. 5:te Vorlef., p. 132 feq. o) Krit. d. b. SittenLehre p^.181· feq q.