• No results found

Commentationum Stoicarum particulam tertiam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Andreas Wårlin stip. Sleincour. Ostrogothus. In audit. Gustaviano die III Junii MDCCCXV

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Commentationum Stoicarum particulam tertiam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Andreas Wårlin stip. Sleincour. Ostrogothus. In audit. Gustaviano die III Junii MDCCCXV"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

8

C OM Μ EN T AT10NUM

STOICAR UM

PARTICÜLAM TKRTIAM,

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. ÜPSAL.

PRJESIDE

Mag.

NICOL,FREDER.

BIBERG

ΕΤΗ. ET POtIT, PROFESS. REG· ET ORD.

BEG.A C AD. EI TT. HlTM. HISTOR. ET

ANTIQU. HOLM. MEMBRO

PRO GR A DU PHILOSOPHICO

PUBLICE EXAMTNANDAM PROPONIT

ANDREAS

WÅR

LIN

STIF. SLEINCOUR. OSTROGOTHUS.

IW AUDJT. GtTSTAVlANO DTE III JUNII JMDCCCXV

Η. Α. M. S.

UPS Ä L T JE

(2)
(3)

*7 pe addito vocabulo φύσει fbrmulam Zenonis romplevifc.

Ut nulli non deinceps objeéfcivitas pateret: explicato au-tern eodem vocabulo, omnem de jatitudine & fenfu

obje-(ffcivitatis incerfcitudinem aut removit, aut removere fal-tem ftuduisfe censendus eft Cleanthes. Concluditur

au-tem pofterior illa explicatio verbis Diogenis Laértii,quae

ita fonant: o $ε Κλεάνθηε την ν,οινην μονην

εκ^εχετχι

φυσιν, η

ΰίκολ8$ειν α?;, 8ζετι $ε κχι την εττι μεξΰε. L. Vli. §. 89·

Εχ-clusam bis verbis probe intelligimus a' determinatione φυσεωε naturam i 11a t ri concretam & pariicularem , quae

uni-verfall contradiftinquitur. Iutelügendam porro

omnesnovi-raus hanc ipfam contradiftinftionem ex fenfu Stoicorum

metaphyfico, qui per asfumtas fuo fyftemati do&rinas Heracliti mukum habebat & cum Ionismo & cum Elea-tismo veteri commune. Haec autem cum probe intelli-gantur; ambigi tarnen adhuc posfe credimus, quonam l'enfu bis tpfis Diogenis Laertii verbis exclufio ifta, qua ' excluiio, accepta fuerit. Nam & fpecialius accipi poteft,

adeo ut explicationis Cleantheae a Chryfippea chara&er

hac potisfimiim nota internofceretur: & latius fiinul, ad¬

eo ut totus explicationis Cleantheae tcnor visque

inte-gra commentationis, nullo fpeciali fervato explicationis Chryfippeae refpeftu, bis verbis exprimeretur, Utrumque fenium & verum putanrus& ve- bis confentientem. Ut»um

intellexerit Diogenes ipfe, an utrumque conjunxerit

dojudieatiim relinquitnus, nec magnopere curamus. Quod

vera fit asfertio, & quomodo, fenfu priori, patebit,

in>-tefiefta commentatione Chfy-fippi: quomodo accipienda fit fenfu pofieriori, breviter jam indigitabimus.

Itaque, ut paucis multa compleftar, fi quis fenfu .metapbysico a Stoico illo Cleanthe qüaereret, utrum op-pofitionem nobis certe a temporibus praeeipue Kantii

(4)

i-lg — . 1 !J

familiarisiimam vixqse debellandam legis naturas & mo-rum ita adniittere fas esfet, ut non unico utraque

fun-damento, phiiofophiae & vindicando & exprimendo, niteretur; certe quaeftionem redte hic ex fna mente ne-garet, Nempe in hac ipfa identitate fuprema, cujus

multa apud Zenonem etiam veftigia, fed fparfa tanten

nec fatis iibi ßngulis dodtrinae momentls conftantia

appa-rent, vindicanda & expriutenda totus, fed more tarnen Graeco, verfatus mihi Cleanthes videtur. Hoc vero nec

ex mente fyftematis negotium infeliciter gesfisfe

cen-sendus eii : nec, quod ad

ilind^potisiimum

momentum

re-duxerit, quae in problemate phiiofophiae pradticae confilia ab incunabulis inde agitata fuerint; furinnam rei compu-tasfe fine comprehenßone & perfpicacia judlcandus. In ipfa profedto notione φνσfoos·, id, quod phyficum nobis, &

quod fpirituale audit, intimo quodam & necessario vinculo Cieanthi conjundtum videbatur: cujus unitatis fi rationem quaeris & ingenium, conftridtam hane invenies eieatice ar» dtisfimo tiio nodo rS hos και παντός-, ceternm vero, fi

attri-buta nihiiominus quaeris, & Ionice vivani quodannmodo de* prehendes & ex faitigio produdti vitatis rationalem:

poftre-modenique, Π iiiara unitatem cum his attributis

conciiia-tam optaverisipfumque conciliandi modum monßratumtibi

deßderaveris, vix utlum feres perspicuum fatis refponfum

vel a Cieanthevelab alio quovis in Stoa philofophante.

Ita-que Nu minis cujusdam eieatice concepti, fed fpirantis

tarnen nec -ratione deftituti fpeciém ipfa prae fe fert φύσις

Stoicorum: univerfam certe naturae legem hoc ipium Numen esl'e, eademque prorfus, ß fumme fpedtaveris, ra¬ tione&phylice & ethice esse, Stoicismo fe ipfum intelli¬ gent!conßanter reeeptum dep reitendes: legi,Iiplacet,

ipß

&

vitam tribuebantöt numen& ftimmam rationem: rationique humanae, rationis divinye, hefcio compendio cuidam, dixe*

(5)

/

=====

19

rhu, an particulae, communicatam eamdem

poftulabanfc; & fuprentam. legis moralis obje&ivitatem in

eo fitam

urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem

recidebat, lex

na-turae fuprema. Quamobrem nec necesfitati

legi moraü

obtemperandi earn Stoicis, quemadmodum Kantio placu-erat, vim fubftituere fas erat, quafi, inftituta comparatio-ne, aeque ftricfba utrimque adesfet necesfitas, iive dephyfica fermo esfet necesiitate,five de morali; id

eft, ut asqué uni-verfalis esfet hujus in' ordine morali,

quam Hlius in ordine naturae necesfitas: cujus quidem concesfionis ea

iantummo« dovis erat, ut,fervata oppofitione &omnino immota,altera alterius necesfitatis typus esfe posfet

& repraefentatio:fed

lino prorsus eodemque

vinculo utramquecontineri ita Stoi.

ci contendebant, ut omnis

penitus de libertate aliqua, quse cum iuprema ifta necesiitate pari pasfu ambularet, quaeftio intercideret. Nam libertatem

propriam homini arguebant; quse,qnomodocumque cogitata, fupremäm

pro-fedfco iliam, quae fingula

contineret, necesfitatem neuti-quam tolleret: quamobrem nec libertati , quae relativo

faltem fenfu individualis

erat, aliquid cum eo, quod

pror-fus univerfale esfet & abfolutum, interferre,

negotii ve-luti facesfendi causfa, concesfum

putabant. Nec

mota-rum inde de libertate

disquifitionum ante

Chryfippum

probabile in Sfcoa argumentum exhibebis. Quas &

Chry-iippus ita traftavit, ut a principiis fumniis Cleanthi

Stose-que receptis ne transverfum quidem ungvem discederet.

Itaque in Stoa nequaquam ordinem univerii moralem ordini naturae oppofitum fenfu

metaphyfico invenies: le¬ gem naturae phyficam & legem morum conicientiae hu-manae inditam

utramque partialem esfe interpretabantur atque necesfitati iupremae fubordinatam : & omnino,

ut dicam quod fentiam,

componi posfe ordinem univerii moralem

(6)

2G

moralem negabant, quippe qui eodem prorfus inomen-to, ac phyficus ille, eodem numine, eadem vi, eodem

denique tenore univerfi & compofitus Stoicis &

concili-atus & exsecutioni datus videbatur. Nam viribus & li-bertati humanse organicas heic exfequendi partes deman-datas non negabant: fed in univerinm non exfequi vel

exsecutionem itnpedire, ntrum in humana libertate

pofi-tum esfet, Dec ne, fi Stoicurn interrogasfes; gravem

profedlo repuifam tulisfes: ipfumque illum moralem uni¬ verfi ordinem ,phyfico contradiiHnéturn, facile fuperiorem admisisie fe, fed univerfalis tarnen ivaturae ordinis partem iimul eumd^m & faftlgium habere, conftanti nec

improba-bili atgumento refponfurum fuisfe judico. Stöicorum certe nemini in mentem venire poterat, tali

concesfio-ne, vel alia quavis, quse finem intenderet adtionis mo¬

ralis ftridto fenfu objeélivum, aliquid de dignitate vel. puritate vel ipfa denique, quam tantopere efflagitave-rint reqjehtisfimi noibi Philoiophi, autonomia legislatio-nis moralis deminutum iri. iuirao veto pnritatem cu-juscumque generis, quae dispendio fnbftantiae quaereretur,

ut inanem prorfus, nec fcientise nec moribus ipfis lucio

cesfuram, rejicere nulla umquam officii religio Stoicum prohibuisfet. Quamobrem & tantum abesfe judico, ut

cum Stoici.smo conciiiari posfit formalismus KantianuS, qnod tanten multis placuit; ut, ii Stoicis hic propofitus fuisfet, Hrdlum hand dnbitem, ut intelle£lus fimul

fimul-que repndiatus fuerit. Quod, ut appareat, redte nobis an fecusjudicatum fit, praenipnjtisjani praemonendis, Clean-them cum Stoa disferentem in medium jain proferanaus.

Adfcionis itaqne moralis bonitatem vere metaphyficam

in eo fitam esfe Cleanthes contendit, fi ohjedtivo fenfu quaeris, ut cum uni verfall illa naturae., quam naturantem Eleatici

(7)

21

Eleatici recentiores, Grasci v.cnw appellarunt, lege con-gruat; ii fubjeétivo, ut conffiii liberi, quo legein hane

perfpectaip fuam homo fecerit, conlequens fit.

Quodcumque aut contra hane legem fufeeptum aufe aliter fubje&ive aåum fuerit:, id lex ethica

improbat: eoque nomine improbat, quod individualätas fit nuda,

ut-pote ex lege objefåiva non profeétum. Iftum nempe in-dividualitatis nudae cbaraiiterem Stoici urgent, quod alte· ri individualitati vere opponatur, eoque ipfo

legi univer-fali contraria fit: vicisfimque legi univerfall

opponatur, eoque ipfo alteri contraria fit individualirafi: adeo ut

pra-vitatis ethicae verus fit charaéler metaphyfious utriusque oppofitionis conjnnftio. Itaque quod contrarium efi; bono morali, in hac iρia utriusqise oppofitionis conjunftione ne-cesfario fecum fui ipfius nihilitatem

, ut ita dicam,

meta-phyficam fenfu ofojeétivo affert: quamobrem , ii coiifilium

iitiusmodi aftioni fubjicias, nequaquam höc

, quod dicunt,

in rerum natura fuccedere potefit, fed necesfario aut fe

iρfum defirruet aut alia individuaSitate,

quae nec magis

conitare poterit, dcihuetur; qnamobiem et a&io ipfa,

refpe&u habito iliius , qnod agit, abfolutam involvit

con-tradid:ionem. Sic vero, quum eorum, quas aéHonem pravam confeqoantur, nihil o?nnino vel ftabile fit vel fen¬ fu metapbyfico pofitivum appellari

queat: fequitur, fieri

prorfus non posfe, quin omnes iflae individuaütates

nu-das ordini univeriali contrarias in hoc

ipfo ordine

evane-fcant: fartum itaque teftumque femper ifiius

dominium nianebit: verequeloquendo nec incipiet

nec abrumpetur,

nec continuabitur jfiiusiöodi dominium; fed efi: & fuit. &

erit: continuo exifiit: fenfu metapbyfico eß. Hinc particu-lari cuidam providentiae Stoicis nufius efi

locus, vel non

nifi fymbolicus: hinc fnprema

quoque Stoicis moralitafis

(8)

béa-22

& beatse vitae conciliatio vel potius identitas petenda fl· mul & explicanda; in qua quidem tuenda cpnftanteman-tiquitus Stoicismo charatfterem &, vel nobis

judicanti-bus, praecipuum honorem positum esfe, quis ignorat ? Ipfamque

ευδαιμονιαν

faciie per ευςοιαν

βια

définiri Stoici patiebantur:

hujus

autem ■ ενςοιχε praecipuum ilatuebant, quod faciie confilia fuccederenr: vicisfimque, miferum esfe quodcumque inhoneftum, alio vix putabant evidentiori

argumento evinci, quam quod fme necesfario apt

care-ret aut excideret tum aélio quäevis Angularis, tum vita,

quae honefratis expers esfet. Hujus autem identitatis

quo altiores aéfee fuerint radices, eo magis & dignitati, & fubftantiae honeftatis confultumjudicaverim: nullamque omnino puto inter honeftam vitam & beatam relationem ethicam esfe , nifi quae identica ftatuatur; ignobiliorem

contra nuliam, quam quae, ut medium ad finem, ita u*

nam ad alteram refert. Quamobrem & contra hane ipfam

relationis formam Diogenes Laértius aperte teilatnr acer-bisflme cum Stoicis omnibus invehi Cieanthem folitum iuisfe, identidem repetendo: αξετψ

δι

αίυτψ αίξετψ, a δια riva φοβον η ελπίδα r\ ri των

εζω&εν'

εν αυτή τε είναι rtjv

ευδαιμονιαν,

drε αση "ψυχή πεποιαμενη 7Τξος την ομολογιαν

παντός ra βια. m),

Jpfiusque hujus identitatis ftamina, ut noftro utamur loquendi inore, nec formali nec fubjeitivo nodo Stoicis

conftri<5ta esfe, fed metaphysico & vere obje<5tivo; cum multa argumento esfe posiint, iatisque ex ipfa notione φυσε<χε metaphyfica innotefcat: tum vero concordia"ve¬

terum narratorum pariter atque commentatorum bene

confirmatur. Quod & fuo more Ciceronem ipfum

per-fpexisfe m) Diog. Laert. VII. g. 89·

(9)

a

fpexisfe attente, legend patebit. Suae fcilicefc vel potius Carneadgse' in clasfes rWdigendi fydemata ethica

vete-rum per.itias· norabiie cap. 7. L. V. De Fin. B. & M.

Cicero fpecimen exhibens , (quod totum qusdem , ut in

transeurfu moneam, nec intefledtu iacillimum nec

intelli-genti forte ineptum prorsus judicäbitiir) fi & aliud nihil, id cert« acriter introspéxiéfe videturnullum omnino fuisfe, ii a Stoico discesferis, fyitem a ethicorum vete·

rum, quod materiun hon ed; cum forma metaphyiico re-fpedtu vel identicam itatuerit "véi iälfem commenfurabi-lem. Cujus quidetn counnenfurationis metnphyiicse

for-ni»m inter & materiam honefti charaélerem adeo

esfen-tialem Stoicismo judicaveriiü, ut omnino nesciam, an ad

notam aptius fimul & co-nflantiiis ullam, in geftere

judi-cando, quam ad hane ipfam, iingula ejusdem

phoenome-na revocari quearit. litum nempe, quod probe nota¬

bis, chäraéterem adeo foliicite Stoici feryarunt, ut non nutigandi tantutnmodo fy dematis, fed exaggerandi quoque & exacerbandi monita conitaηter repudiarent, quamdiu

vel minimus fufpicioni locus adesfet, fore, ut, admisfa in alterutram partem inelinatione, hlijus potisfimum notas figna vel interciderent prorfus ve! faltrin obfcurarentur.

Cujus rei in pngna Ariitonis cum Stoicismo Chryiippeo

memorabile poitmodum exemplum edemus.

Tali itaque, ii objedtivam vim quaeris, rminimine tutam , fubjeftive notando, ulterius per ϋσχυν &

κξοίτοε

φνχηί·

Cleanfches definirc

5 esfentia porro unam, nec niil materia multipiicem itatuit: denique, ex récepto Grae-cis fere omnibus Philofophis decreto, non nifi unica

cer-tse inconcusueque perfuafionis via obtinendam eademque

fervandam poitulavir. Natri profecdo a praefenti materia

haud älienum duxerim obfervare, antiquioribus in uni-verfurn majorem evidentioreuique vifam fuisfe theoreticae

(10)

per-perfuasionis in mores et voluntatem efficaciam, quam re-centioribus. Qnod ut facile et explicari posfe et ex iis, qu33 fuperiori

jam

Ioco disieruimus, ex parte explicatum crediderim: ita disquifirionibus eriana de Pupremo bona pure fpeculati vis pondus inde pradticum apud antiquns accesfisie, quod recentiot ibus. aut defuerit aut ceite momento exciderit, haut qnidem nobis videmur impro-babili argumenta conclud.ere.

Stabile tandem fuisque numeris exaΛum inter mo-ralitatem & legalitatem discrim'en" mukös vidioms, qui proprium venditarent pbiloiophise morum crittcse me-ritum. Quod & Fichtio vel in poftremis. icriptis adeo pfgejudicium hssΠt, ut fignificare videatur, ita-bilita & expiicata hac ipfa diiFerentia, Criti ismum perfe-étiori cuidam fyftemati ethico, quam aut ipfe fuerit Cri-ticismus aut Stoicismus, aperte pröeJuiisfe n) Cui vero nequaqum fententiaö adiiipulamur. Ut enim alia", q υse

contra moneri jure posient, iiientio praetereamus;

ing--nue fatemur, fingula coniiderantibus , nobis falcem

neu-tiquam conftare, qnomodp in tota hac de moralitatis & legalitatis difcrimine dodtrina aiiqüid fibi juris prse Stoicismo Oiticismus vindicare queat vindicatumve tueri. Dubitantes certe confirmavit Schleiermacherus, qui argumentis, aliquibus fubtihoribus ta nien, credo, quam tutioribns inoixus , formalis etiam in hac do<ftrina

confequentiae prasrogativam Stoicismo prse

Cririeis-mo adrogare videtur o). Quag vero ulterius argu¬

menta perfequi a pr.efenti materia alienum ducimus.

Sum-n) An weif. z. See]. Leb'. 5:te Vorlef., p. 132 feq. o) Krit. d. b. SittenLehre p^.181· feq q.

References

Related documents

ria paullatim forma ftringitur nihilque pro lege agnofdi- tur, nifi quod cum anticipata boni objeitivi idea cobae- reat, Quamvis antem progresfu philofophise.. =====.

fatum nihil esfe dicit, nifi effe&amp;uum a Divina illa vi, vidente, non eligente, profluentium continuam , necesfa-. riam,

ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem &amp; quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate

fuspicio j noftris, ii quid judico, acribus confonantior, quam Graecorum: altera incertitudo Graecorum fere confo-. nantior, quam nofiris: utramque fusfculit Cfeanthes;

omnino fit &amp; valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj. adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬

ex diverfo dignitatis naturarum faftigio, princeps ftetit Chryfippo fententia: eam vero legem, quae ethica appel¬. latur, ipfam esfe pro humana natura,

ex acerrimo vix exfpeiftares noftri condemnatore, djfertis quoque verbis a) edixerit: &#34;Ariftonem, cum Zenonis fuis- fet auditor, re probavisie illa, quae iile verbir: nihil

feire potius, quam credere iaborat O Quod ß admitteretur, alterum omnino ßatuendum esfet, aut esfe Rationem humanam ,. quam Summi donum Dei vitssque ducem