Dissertatio philologica de Hā-almā Esaj. VII. 14. quam, suffragante amplissimo senatu philosoph. in regia academia Upsaliensi, præside ... Andrea Boberg ... pro gradv, ad publicum examen modeste defert stipendiarius Sollenianus, Magnus Granlund, Angerma

hjmimi

DISSERTATIO

_{PHILOLÖGICA,}

Efaj.

VII.

14.

QUAM,

Suffragante

Senatu

Awplisßmo

In

_Regia

_{Ac&demia Upfalienfi,}

PRJESIDE,

VIRO CELEBERRI_MO,

Dn.

ANDREA

BOBERG,

L.

L. O,

O.

PROFESSQRE

_{Reg. &}

_Ordin,

PRO

GRADV,

Ad

_publicum

_examen

_{modefie de}

_fer

_t Stipendiakius

_{Söelenianus,}

MAGNUS

_GRANLUND,

ANGERMAtfNUS.

In Auditorio Carbi.

_{Majori, die}

_V.

_Apriiis.

Horis_{, ante}

_meridiem,

_folttii.

i"· ■ - — ■ . I. .1»

AUCTORI

diilertationis

Clariflimo.

C4 ' - -i v / ι χ^ i : Ji - . t

Μ

nita 7e,

_§ht&

inter

Clarisfime

_{praclara 7u& mentis}

Domine, commendant.

_{indoles ad}

amorem 7ui me

duxit,

in

ita

jungenda

fuerim

ßudiofisßmusdl·

tempo·

nr,

_quo

7ua

confuetudine frui

mihi

primurn

-git,

Attulitvero

mihi

volwptatem prorfus

fingu-larem

_fida

_7m,

_in

_quam

_veni,

_{familiaritas,}

A-mmum i

libiaddtBum

declarandt

veluntas

taeß officium*, fin

autem

non

conatusi

baud

ßio

tarnen, annon

ita

mihi

queam

blandiri,

ut in

fpe

fim,

_me

fe de

me

Aque

meque

bene

habendi

fentie

in

numero

amicorwn,

qui lut

funt

-que

fortunarum

fecii

Ut

luam

adeogratam

de

me

opinionem

,

meum

cße

judicavi,

7ibi,erudi

alterum

hoc

fat

evidens Specimen

palam facienti,

adplaudere.

Laude

_prorfus

_digna

_eß

_7ua

_;

_debentur

iUiJu

a

pramia:

quibus

cum

rite

7ibique acceßerit omnis vita

profperitas,

tum

-vnum

videbor

voti

_compos

fädus.

V

SH

I K _£

$. L

RomiiTum _{illud divinum Gen. IJi.} 15, folatii plenum, primis

huma-ni _{generis parentibus poil cafum}

lapiumque triftiffimum, a Deo,

graviter licet offenfo , memore

tarnen immenfse dementi# _fuse, declaratum _{de ΠΦΗΠ fiminc} mulkris contrituro _eaput

ferpen-tis, quum anxia

_follicitaque

_fpe

eomplementi mox futuri, _{apprehendiifent, non illi}

tan-tum _{#vique illorum homines, verum &}

longa

pofteri-tas, tandem fere in _{fpe fua defetifcens morseque diu*}

turnioris _{impatiens; placuit nihilominus fupremo}

rerum omnium moderatori & humana falutis _{arbitro, non}

an-te bxum ac determinatum tempus,

πλν^^ΐΛ

ri

_χξίν*

Gal. IV. _{4, poft plura nempe annorum millia}

, genus

humanum _{hujus promiiTi votique fui ardentiffimi}

com-pos reddere. Interea vero, ut hominibus _piis

iignifica-ret _{Deus, fe primi iliius falutis oraculi aiiidue}

memorem

eile, momenta _peculiaria eo _{fpedlantia fenfim ac}

pede-tentim illuitrius funt _{patefa&a, qu# promiiTum illud}

ge-A

nera-Eg

* ~ é

β IS*2>

)

_o

C

neralius, ex matre prima ejujque progenie

exfpeclan-dura, ad ccrtam poilerorum, admodum jam

multiplica·

torum,

ftirpem, Abrahamum

puta, Gen. XXII. i8-

re-(Iringerent.

Quin & hujus

propago, ut &

filii

Ifaci,

pa-riter ac _nepotis

Jacobi,

_{quum in} immcnfum

creviifet,

atque in plures

fe

diffudiflet

tum tribus, tum

familias

tribuum, tandem evidentius defignare voluit Deus,

cui-nam non folum tribui, fed & _{in ea} familiae, hoc decus

inde

_{prodituri feminis}

_{fan&iflimi, deflinaffet.}

_Neque

_id

tantummodo, verum etiam po/t exadle definitum

tem-pus

refiduum,

atque locum quoque nativitatis

expreiTum,

Mich. V. 2. _juxta perfpicue fatis declaratus fuit flatus St

conditio ΓΚΡΝΠ _{femin* pariturae; videlicet illam}

futu-ram eiTe

HD^y

virginem _{puram & illibatam, quse}

fcetum

illum fan&iffimum & _{cceleitem, fpem unicam generi*}

humani, tamdiu expetitum, in lucem ederet*

Quod

quidem Efajas in prophetise fuce c. VII. 14, heic ut alibi

faepius,

Evangeliilse veluti fundlus officio,

in

bis

ver-bis luculenter _{prsedixit: njT7 ΓΠΝ DD1? Ν1Π "»Πίί JΓΡ}

_jsV

:?KUDy όό n*npi f3 mVi mn

noSyn.

id

ipium

vero, «que ac reliqua, Divini

confilii

rationem in hoc

falutis humance _{negotio iiluilrantia, licet fsepius f.} oracu-la fat _{perfpicue cominonilrent, plurimi tarnen}

Interpre-tum, nec infimi quidem nominis, tam perfri&se fünf

frontis, ut ad hsec oculos videantur claufiiTe, eamque ob cauflam fenfum S. literarum _{longe alio avertere} flu-duerint;

_delapfi

hac ratione ad ineptias non unius qui¬

dem _{generis. Imprimis nonnulli multam in eo}

collo-carunt _operam

, ut locum hunc

illuilrem

Jefajae, jam

ad-du&um, de nativitate Meflise Salvatoris noftri ex

virgi-ne _{puerpera, a} fcopo S. _Scriptoris

_aliorfum

_detorqueant:

arbitrati, haud difficulter id fe

praeilituros,

fi

voeab,

Hebr. _{HD^yn, quod in illo commate occurrit,}

ftgnifi-catu fuo ac _{fenfu heic genuino & nativo}

_fpoliarent.

§Ά3) ) ο ( _{<&*2) 3}

ter illos vero prsecipue _ineptiunt Judseorum Doftores,

dum facrum hunc textum _{interpretantur; qui}

_etiamfi

_ex collatione facrorum _{locorum, ubi vocabulum hoc} ufur-patur,

fatis fuperque

convinci

poflint,

non

aliam illud

admittere

_{fignificationem,}

quam quse incorruptamvirgi*

netn denotat; fenfum _tarnen alio _{torquentes etjam} de

corrupta fumi, clamitant. Verum enimvero,

filoca

il¬

la, ubi haec vox in

£ codice legitur,

penitius

confide-rentur, tantum

abefl,

ut hsec quorundam Interpretum

aliena

_expofitio

_perfiflat,

_{ut potius verus ac genuinus} loci _cujuslibet

_{fenfus facile}

_{declaret turpiter eos errare,}

qui contrarias tuentur partes. Hane adeo

fublimem

to-tiesque acriter vexatam materiam, heic pro modulo

in-genii, paulo attentius

contemplandam

nobis

propofui-nms5 id maxime operam daturi, ut propriam ac

genui-fiam vocis

_noby

_{fignificationem a frivola ac abfona} Ju-dieorum _{interpretatione vindicemus, fenfumque adeo}

convenientem S. _{Scriptori in argumento hoc fubiimiori} fartum _{te&umque confervemus. Si vero pro dignitate} rei haec non ita excufierimus, _ut

exfpeftationi

_{tuse, C.} ac B. Leélor, fiat fatis, _{ea, qua decet, obfervantia}

ro-gamus, velis, quae adlata fuerint in meliorem

interpre-tari _{partem; quas vero}

_defiderari

_forte

_{videbuntur,par¬}

tim imbecillitati _ingenii

_noflri,

_{partimarduo huic argu¬}

mento adfcribere.

ξ. IL

Ad inilitutum noilrum _{jam declaratum proplus}

ac-ceffuri, in ipfo negotii limine mox _{deprehendimus,}

quod plerisque heic eil

_obfervatum,

_{quod etjam}

Con-cordantiae Biblicae Buxtorfianae commonftrant, _videlicet in £ codice

_fepties

_{reperiri voc. Hüty, in alterutro} nu-mero; quater quiåtm in

fingulari,

in plurali vero ter. Loca _{fingula cum}

_{fuppeditent Concordantias,}

_ex

quibus-dam evidenter _{patet, puellam}

_{innuptam;& illibatam}

_hoc

voca-4 )o( £*2

vocabulo

_deiignari.

_{Sic Gen. XXIV. 43, ubi}

_ufurpatur

de _{Rebecca, expreffe dicitur in commat. 16., ttf'RT}

nyT, non cognoverat ittam vir. Eundem fenfum facile

concedunt huic voc Exod. II. _{8, ubi tribuitur Sorori}

Mofis, puéllac 15. annorum, ut computat Waltherus in

offic. Bibi. _{§. 958· De locis reliquis, utpote Cantic. I. 3,} & VI. _{8, nec non Pf. LXVIII. 26. ubi}

acque occurrit,

fe-re _{convenit, eandem admittendo}

_{iignificationem.}

Ce-terum ex _{verbif Proverb. XXX. 19, ubi Salomo}

fatetur,

fuam notitiam ac _{iapientiam fibi non fufficere åd}

explo-randum _{HD^y3 "OJ}

"JVT

vi

cm

(conatus,

confilia,agen-di rationem_{) viri circa virginem, graviilimum telum ad}

impugnandam hujus vocabuli iignincationem, adeoque

& vaticinium _{Efajae, fe nadtos arbitrantur. Etenim non} aliam heic

_deiignari

_{volunt feminam Judceorum Dolo¬}

res, quam qu&in _comm.feq.20, _appellatur ΠΦ&

midier adultcra. Senfum hunc _{Magiftrorum imprimis}

Kimchii, ut

_Coryphari,

_{exhibet Ben Melech in Miclal}

Tophi ad b. 1. 1ΜΠΚ HD« O _{pfiD ^2 r^iyn RM,}

noVya

73K 712 n^yan rro: ruw ta pökjd nm _{in \2}

:_p£D

*?2

_{n^yö.n 222 ΓΡ1ΓΟΠ Dcfignat}

heic DD^y

baud duhie maritatam _{vel corruptam, quoniam pojlea} di-titur: iic fe habet via _{mulieris adulterie &c. Ipja enim} tion _proditfacile

_ftuprum

_commijfum

;

fed

_virgo

_hand

du-lie _{cognojccndwn prabet, quid admifjumfit. Ablegat (fe¬}

inde Ledlorem ad radicem

_D^y

_{in Lexico Kimchii, ubi} fisec

_ipfa

_{& plura ejusdem fenfus habentur. Hifce}

ge-mina docet R.

_Abarbenel,

_{hujus prophetise & cceleftis}

111 ea veritatis _{impugnator acerrimus &}

acutiffimus, in

comment. ad _{Efajae c. VII. Eodemque tendit conatus}

vaferrimi illius veteratoris R.

_Lipmanni,

_{cujus hane}

ex-plicationem in Nizachon adfert

_WagenfeiL

_a)\ 'oi *>dww

_nViya

_{Sy noSy}

_|wS

_N'iro

,

repe-rimus

_manifefle

_vecab.

_{ΐφρ ufurpatum}

(le

marituta,

)

c

(

₅

cum in Proverbiis dicitur &c. _{Neque aliter Aben Efra}

6t _{Ralbag in fuis comment. ad locum cit. quse omnia eo}

collineant, vit partum virgineum abEfaja hic prsedi&um,

atque in

hiftoria

Evangelica, nato _{Immanuele, poftea} commemoratum, ut eventum vaticinio conförmern,

e-iudant

_alioque

_{distorqueant. Impium vero &} deteftan-dum hunc conatum licet _{icopo fuo excidiffe} demonftra-verint Viri Eruditi _{plurirrff ex}

_Chriflianis,

_non diffiten-dum _{tarnen, verba S. Scriptoris in Cap. XXX. Proverb,} multum _{ipiis negotii faceiliviffe, 8t tantum quidem, ut} fuorum caflra haud _{pauci videantur deferuiffe,} herbam-que fere porrexiffe adverfariis: quod nollent _{alij, quam»}

vis vaticinio _{Efajano hi nihil fic detraffum putent>} nee velint

_b).

_{Eo abreptos fuiiTe viros}

doffiflimos,

Junium, Janfenium, Graferum, quin 8t Mercerum ac Drufium

Indicat _{Aug. Pfeiffer in Dub. Vexat Loc.}

XCII, quod 8c

acgre fert atque praeter neceffitatem faétum merito cen*

fet _{Joh. Saubertus c). Nobis in fooc negotio}

haud

te-mere difcedendum _{videtur a veftigiis}

illuftrioribus

fum-morum _{virorum, qui huic vocabulo}

in loc. cit. Prov. _{ieque ac in reliquis, genuinam}

virqmis

fignifica·

tionem _conftanter ac ßrenue_vindicandam

ifatuuntjprse-fertim cum ex hac unica veluti _{pharetra telum}

qtiantum-vis obtufiim 8t _{fragile depromant,}

quotquot heie fefe o

flentant, \ eri pavtus virginei oppugnatores.

a) in Telis igneis $at- p.jop. bj. vid. Sixr. Ama¬

taa inAntibarb. BibL Lib. _UT.

p. m.

pjf,

c) in PaUftra

Theo_leg.

_{ΡbiloL Dijf.de}

_{Haahna Matre Immanne}

Iis,c. 2.

§. III,

Nos _{igitur contendimus, vocabulum ΓΙΟ1?!?,}

ut in

aliisS

_Sciipturae

_{locis, ita etiam in hoc}

Proverbiorum,

de pura _{virgrne 8t incorrupta effe}

_{intelligendum.}

Scili-cet _{praeter reliqua}

tria, ante _{memorata, ut remotum a}

fua notitia & obfeurum admiratur _{Salomo, quomodo}

^ ^ λ i

ffidfei-6 «Φ J Ο ( _(£*#

vir honefte _{virginem ambiens, cam}

_fingutari

_{Dei Pro¬}

videntia fibi conciliet & _{devinciat, in perpetuam vitae} focietatem. Unde merito B. Lntherus in _{margine ad} il-lum Proverbiorum locum annotat: Liebe _{ifl nicht}

aus-ζudencken, noch

auszufprechen

a). Quod

fi

interprete-ris verba de furtivo amore, quo occulte virginitati ejus

infidiatur, vel animum ejus

fibi

devincire fludet, res eodem _{recidit; utramque explicationem admittente}

Ca-lovio, in Bibl. Illuilr. ΕΓ. VII. Illuilrant haec egregie,

quae

adfert Coccejus

in Lexico (voc.

Promtifft-fnum

eft,

hic _int

_eiliger

_e

_vincula

_{amoris, quibus virgo}

in-dpit

adflrintri

futurofponfo fuo: qux diligentiffime a

ca-Ah

& pudicis

virginibus

teguntur,

pojlquam

diu

reftitc-runt. His addas _{licet, quae habet Noldius}

_b):

_explicans

voc.

_*jV!

confilia,

_modum

_agendi

_viri

_fcortatoris,

vir-gini

infidiantis.

Nempe,

fi

quis

deperit virginem

cufto-ditam & feclufam, _mire infiituit _{attiones Jbas, ut ea}

potiatur:

plenus

impatientia, enris , t#dio &c. Cum

via ad _meretricem,

_{ultro offerentem}

_{fe, facillima fit.} conf. 2« Sam.XIII. 2. Saltem via _{cujuspiam viriad fcor*}

(um, _{quod heic denotari volunt Rabbini, nihil}

admo-dum habet _{occulti* quippe cum haud raro, nec aegre} corpus fuum

proflituat,

ait Pifcator c\ Argumentum

autem Rabbinorum _pro

_infringenda

_{fignificatione}

_vera

hujus voeabuli, defumtum ex commate fequente, ubi

perfpicue

agitur

de

meretrice, prorfus nihili habemus,

utpote alienum. Ecquis enim non videt, ibi compara-tionem, ii qua

fuerit,

inftitui rerum diverfarum, vide-licet feminarum diverfi _{flatus, aliquo licet}

_refpe&u

con-venientium. Poftulat id_{ipfum particula p,}

quumcom-parationem &

fimilitudinem fignificat,

ut duo faltem

re-lpiciat

obje&a,

non unum atqueidem:

ideoque necefle

eft, ut hoc exemplum differat a _{priori, Proinde} meri-to exfibilant Chriiliani Do&ores _{& abfurditatis arguunt}

) O C £3^ 7 hane Judaeorum explicationem, ut ipfi

Linguae

&

ratio-ni contrariam _{d). Quid vero}

_?

_{fi r& p alium vel affe·}

Vtrandi, vel

conßrmandi fignificatum

dederis, quem non

refpuit,

ut nötet certe, profe&o

?

e) aut fi cum aliif

novum hic _{apophtegma ftatueris, ut w p}

non tam

ad

antecedentia, quam confequentia referaturj uti

_vifui^

fuit Chrift. Michadis, in notis ad hunc locum. Certe

nullum, nifi ubique lubricum & vacillans, &

_elumbe,

nusquam vero urgens, aut

ftringens

cudetur hincjudaris

pro

fua explicatione tuenda

telum vel argumentum. a) Citmte

Chrift.

Lochner in

_Differrat.

_{ad Ef, VII.}

b)

in Cencord. Vart. hebr. not. 6y$. c) vid. Poli

_Synop.

Crit. ad _{Efai VII. 14. d) vid. Sauberti Palteflr. loc.ciu}

& Calov. in Bibi _{Illuftr. Efajac VII. 14.}

_tibi

_landat

Epi-Jfcopium

Grotio fimiora docentem. _{e) vid, Danz,}

_Interp.

jf. ij6. &

Noldii

Concord. part.

$.

IV.

Porro, genuinam

eandemque

hicatque

in locis re·

liquis

fignificationem

vocabulo _HD^y vindicat _poftulaN

que ipfa ejus origo, cuilibet fatis evidens. Etenim ne¬ mo non _{videt, derivari hoc vocabulum cx rad. verb.}

Dty, cujus forma Niphal

D^yj

fepius obvia, notat ab*

fconditutn,

occultum efle, ignorart; unde D%D!^y _igno*

rata, occulta; vel _Particip. Kal, vel nomen Subftant.

u-truinque ftatuente Coccejo, in Lexico: _quam

_fignifica¬

tionem verbi omnia Themata derivata adftruunt. Hseo

autem _{etymologia haud dubie foli convenit}

virgini,

ut-pote quam riD^y appellatam credunt

_plerique,

_{quod pro}

more veterum domi lateret & occultaretur9 non

verfa-ta in _{publico, fed fub oculis matris,}

aut cuftodis dili-genter fervaretur; vel quod nefcia confuetudinis virilis

ccculta haftenus & te<fta

_haberet,

_{quae & lex & honeftas}

alii, quam marito revelari vetat. Prior

_quidem

appel-lationis _ratio,

_plurimis

_*™robata,

difplicet

Noldio in

Con-$

_ΡΦ

₎

_o

₍

Coneord. P. Hebr. not _{678; maxime} vero impugnatur

a Gufletio ü), _cum fic _non nifi vitse circumftantiam

ex-ternam, nequaquam

ftatutn

corporis

integritatemque

at-tingeret.

Ipfe

vero

confendit,

fic dici

ex

antithefi

phra-feos _nn?

niVj

_{Lev. XVIII, quippe cum efientia rei fic}

defignetur.

Nibilominus aliis plerisque alter

denomina-tionis

_{refpeéfus fufficit,}

_{quem etiam operofe teftimoniis}

cxemplisque

veterum

coniirmarunt

viri

Eruditi

b), qui

pariter

hujusmodi

virgines, inträ

fepta

in-clufas, appeliatas κΑτΑκλντνς obfervarunt; ut contra HJH mcrctricem, exuti pudoris ieminam, Chaldaeus

Pa-raphraftes Gen. XXXIV.

31.

reddit

ΝΊ3 HpÖ3, prodeun*

tem_foras, feu _inpublicum. Nec aliam

forte

_ob

ratio-nem

oVy

denotat

aåolejcentem,

_non dum admotum

rei-publicie,

fed

domi

adhuc

in

itatu iolitario,

& caelibem

fob _{parentum cura}

_latentem

_{c). Hcec autem vocabula} nihil habere _{cognationis, quum hoc argumento}

evince-re iludet Kimchius: N1? Π3 _HO^y

\\Vh

_{ΠΤ) Dtf Ό}

Όΐ1?

rf?iroo "idk1

i&v

ios naft» udd ddk'

Quod fiAlma

fi^nificaret

virginem, non

haberet

inde di-ttum

_mafculinwn

_{/Elem; quemadmodum non dicitur a} Be-tula _{mäfculinum Batul$ & oculis &} mente _captum

fufti-net dicere _{Coccejus in Lcxico5 quin & ineptire, nec} refutatione _{dignum, Saubertus in Diflertatione antea}

laudata.

a) in Comment. L.

Hebr·

p. 60$.

b)

vid. Grotius

in Matth. 1. _{23. & Huetius in}

_Demonfl.

_{Ev. Propof. IX.}

C. IX. Sixt. Amama in Antibarh. Bibi. Lib. III. in Prov% XXX. _{c) vid. Lexicon- Cocceji.}

§.

v.

Praeterea id _{n«utiquam hic praetermittendum vide¬}

tur_{, quod nulla vox Hebraea}

_diitinéte

_{& conftanter virm}

ginem

fignificet, nifi

τ*

HD^y

hunc fenfum perpetuum confervaverig. Habent

_{quidem Hebraei}

_praeter

_{hoc duo}

voca-)o(

, §

voeabula, quibus eadem fere conditio feminarum

defi-gnari videtur, nempe mjtt &Π/1ΓΟ, quas etjam aeque

ac _{rwy, in} hiiloria Rebeccae Gen. XXIV. _16,43, ipii

adhue _{innuptae & juveni, diverfo haud dubie refpeélu^}

vehaetatis, vel ftatus applicata

funt:

reliqua vero,

utpo-te _{myh cumetiam maritatam}

fignificct,

_{ut ccnftat ex}

Ruth. IV. 12: _atque

H^rQ

_{dicatur tum vitiata, Deut»}

XXII. _{ig, tum maritata, quse maritum mortuum luget.}

Joél. L8, fclum

fiipereft,

quod ufu perpetuo S.

literarum _{vir^inem denotat a>. Aliter vero fentire} Kim-chium in

_Schorafchim,

_{haud miramur; ubi ad rad« 0^}

h^c habet: myi 103 rT?iyab>1 flfrlΠ2*7 HOby pfW

Converiit vocabulum Alma _{innuptveque ac nupt<se, eodem} modo _{quo myj. Scilicet} ne exitus

_ipii

_{praeciuderetur e}

loco _{Efajano, ut declarat in fequentibus· Premit ejus}

veftigia Mercerus in additamentis ad Theiaur. _Pagniri.

Quin & pro vocabulo n>ina, ut virginem perpetuo

de-notet, acriter

_{pugnatGulietius}

b), diiTentientibus tarnen

alhs, & ipfo quoque hcerente in _{explicåtione Jo6l. I 8»}

Nos _{quidim ipii litern adeo nou movebimus circa hoc} vocabulu _{η, dum genuinam}

_{fignincationem}

_τi

_ΠΟ*?y

tue-tur; vellcmus tarnen demonftratum _{evidentius, non ibr}

lum ab _{ipfo,fed etiamMercero in loc. cit.r) cur a recepta}

fignificatione

tS

^3,

qua maritum denotat, ad aiteram,

quas fponfum & amafium fiftit, heic fit declinandum.

a) Vid. Hoornbcek de convinc. rJud. Ill. 1,

b)

_in

Comment. L. H. bro. _{c) vid. Pol. Synopf. Crit.}

$.

VI.

Ex _{iis, quae jam addu&a funt, fatis}

fuperque

elu-cere _{arbitramur, nihil plane}

_praefidii

reliquum effe

Ju-d*is, ex verbis iilis paroemiailis, _ad

_infringendum

_fen* fum _{genuinum loci}

_Efajani;

_{tanto minus vero»ii}

conten-derimus, idem argumentum, videlicet

_myfterium

incar-natioais iiiii

_,Dei

_{& Immanuelis nafcituri acque in loco}

% Λ i '.tå'*

*o

)

o (

CSÄ3»

hoc _{Proverbiorum,} ac

apud Efajam

c. VII. ut

ineompre-henfibile ac remotum ab humani _{ingenii acumine}

com-memorari. Placuit fane hcec _{interpretatio}, ut maxime

^onveniens, non uni veterum Interpretum; nec difpli-euit _prorfus

_{recentioribus,}

_{in primis}

_Calovio

_{α), qui}

_ad

fatietatem usque,

fic cenfente

Noldio

b),

huic

explica-tioni robur conciliare iludet. Illarn quoque emphafi

vo-cabulorum _{refpondere, 8t menti S. Scriptoris egregie}

congruere,

cenfuit

Chrift.

Bened. Michaelis

c),

idque

plu-ribus eonatur evincere. Aliis vero cum _{paulo remotior}

videatur, quin & Sixt.

Amamse

d), nimis contorta, nos

eam, ut

noilro inilituto

non

adeo

vicinam, aliis accu-ratius

_{ponderandam relinquimus, ad locum Efajan.}

re-dituri.

a)

In

Bibi.

Illu/lr.

ad

Proverb.

XXX.

by

in

Com*

Ρ. H. not. _{678* c)} in notis

BibL

ad

b. L

d) in

Antibarh

Bibi.- Lib. III. in Proverb.

§.

VII.

Γη illufiri illo vaticinio

_Efajae

_{Ι1ΊΠ Π3Π}

p

ΓΠ^νΤ,

niii

genuinum

&

nativum

fignificatum virgi-■

nisvoc. heic maxime confervaveris, tantum ab»

•eil, ut

miraculi

a

liquid,

aut

prodigii,

aut

Jtgni

illuflrio-ris _{riltf, quod}

_{Paraphraft. Chald. reddit}

_Dl,

_hic

depre-hendamus, cujus tarnen petendi optionem, ut maxime

infignis, e

cccleßtbus

aut

terreftribus,

ΤΊ2ΧΊ PDJiT,

vaciilanfci _{fidei animoque Achazi Deus}

_fecerat,

_in comm.

II5 ut jejunum potius

&abibnum, h^e.

Jüdads

interpret

tibus _dignum

_verborum

_fenfum,

_non

_fublimiorein

_hinc

elicias. Etenim fi oraculum hoc non

åeftgnat

virgimtn

parituramnemo

dixerit

quid illud

fit

in

hac

prophetia

,

quodr

fuilinuerit locum & vicem

peculiarisfignh

Quis

vero miraculi mtfigni

pr&digialis

loco haberet, fi _pare»

ret femina _{juvenis, conjux vel Regis vel prophetae,. ut}

fingunt Jjudgei^

ex

congrefiu

virilij.,

iilioque

imponeret

SÄ» ) o

(

SÄ»

it

nomen hoe vel illud, quamtumvis

licet

magnificum

&

gloriofum?

Hoc ipium

ut pateat

evidentius,

necefie

e-rit occaiionem _hujus

_propheti«

_ex

_S.

_hiftoria

_repelere,

atque attentius paulo contemplari. §. VIII.

Achaz Jothami filius, impius Rex

Judseorum

cum ob _expeditionem

_illam,

_quam

_{Reges Syri« & Ifraelis,}

Retfin & _{Pecach, adverfus Hierofolymam,} ex

confilio

eorum obfidione cingendarn,

iuiceperant,

ita in

angu-ftiis _{eilet, ut quo fe verteret,}

_nefciret,

_a

_Rege

_AfTyrio,

auxiiium _petere

_{ilatuit, id quod}

_jam

_forte

_per

_legatos

expetierat. H«c res

dum agebatur,

praecepit

Deus Pro¬

phet« Jefaj«, ut,

adjundo

iibi filio Searjafcubo,

Acha-zum adiret, _eumque certiorem

redderet

de _vana

expedi-tione Retiini & Peeachi, eorumque haud ita multo

poft

futura _{dade; atque hinc in propinquo}

_{fore liberationem}

a Regibus

hifce

adverlariis. In

hu

jus rei

fidem

permit-teret _quoque

_{Achazo adhuc}

haeiitanti,

ilgnum aliquod

illuftrius, futuri tanti

beneficii

divini,

iibi

populoque

confirmando _petere.

_Ef.

_{VII. n.}

_Id

_ipium

_{vero quum}

Rex _{hypocrita, parumque Deo}

_fidens,

_{refpueret, fub}

quadam

reverentise δε

religionis

fpecie,

v. 125

Deus

lpfe

promittit

fe

daturum

iignum

liberationis,

omnium ma¬

ximum δε _{certillimum, videlicet Immanuelem ex partii}

Virginis nafciturum$

quod

tarnen non tarn

Achazum,

quam pios

confirmaret de Hierofolyma

non

iblum

ab

ho-ftili conatu Retfini δε Pecaehi nunc tutanda, _verum

et-jam de regia

itirpe

ipfoque populo

a

perniciofis

quorum-libet hoilium confiliis _{protegendo; utpote ex qua gente}

regiaque

ejus»familia,

e

domo Davidis,

in

longam

po« fteritatem _{confervanda, prodiret tandem fuo tempore,}

deiinito _{divinitus, partus ille miracuiofus Virginis;}

für-culus e radicibus Jefie, _c. XI. _1.

fpes

illa δε

falus

Ifraélis,

Eo tendere fermonem

_{Prophet«,vel}

_{indeapparet, quod}

λλjmt"Ä \ s-\ f ffc 'ίο Hfl·

ti ; ; o ( <&Ά27

jlön folum /-cl :·.>:? <rr Fei i 011 ;ne hic adio^uafur,

gvs-viori _{inerqario' e diguum, fed prsecipue Ti /V3 Dör} wum DavidJfs m ccnirn. 13 5 nempe, cujus

exéidium

ho-f!es moli< baiitiu r _{quo fpeqart itquentia KVT *3HK JtT}

DK CD^ Dabtt Aåonat

i\ße

Vobis _(non tibi; fignum. Hane ianubam confervafnm _{irr, Dei nomine hie}

adfeve-rat _piopbeta·,

_fettem

_{denee partus ille}

_{miracuioius,quam·}

quam ferius, appareret; adeoque nec Achazo nunc, in*

digno licet Davklis" nepofi „ nee piis

HierofolyrnDe

civir

tus, a minis Retiini aborumque hoßium eile

metuen-dum. _{Ejusmodi band r'ubie}

_%nura

_{aigofluis, nobilius,}

fublimius, hngulare &: pt,ftKiry non obviom &

_vulgare,

fßere decebat _prophetan,5

_pnefertim

_{poftquam ipfe}

fa-cultatem derierat _{Regi, tale quoddam, non e trivio}

fup-peditatum

poßirfandi,

fed quod

e

foperis

& inferts t~

§>U videretur

fumnuirr* &

eximium. Cujusmodi & hoc lignum

fuifte,

videlicet fnter

eeekftia

pariter ac

terre-liit

illuflriflrmum,

Divinar majeftati _conveniens,

inaii-difum, mhabile,

fiupendum,

nemo atrentius rem

per-pendens

facile

negaverit.

Hinc

etiam

appoilte

&y pro

more furo, nervale b. Epifc. Gezelius _{a): Iftt tffη} étwt

ni! reftt/ fätarrt forti ofDrig warft fdr tbp/ eßer fefön rca~ ra ftal/ bä&t _{trratf ofman cd) mban * bworuti himmelet*}

cd) _{ftxbtv.t @iiD οφ πκΓίΠΐ^ιαη}

_{famiiwniö#«** J0LL14.}

Fhil. 11. _{6, 7. &a}

α) in mtis

Eibl·

Stier, ed

b. t

§.

IX.

At vero _{Judsei, quod hic in S. Texfu}

_habetur

vo-cabulum DK* ejusmodi rei injolitce & edmirabili expri_·

fnendee nee _{convenire, nec} fufficere cortxndunt, _utpo*

te_quee

_debgnanda

_{eilet voce aha?, vel}

rfi0

_{1 , qu«}

frodigta & mirernia denofant; nimirum cim DK ea

fr-gnifieer, otm minus a mr(u natur/e ordinär10 deßeffunt9

tdeoqueßgmm fit

minus

firmum

ad

_froiktünu

cwßrvnün-$£& ) o

(

χ ■ * "

datn. Ita Rindern Abarbeitet,

hujus

vaticini;

b

oftis acer-rirruis _{a). Eodem tere fenr!it Kimchf in}

_Sthorafchim

_f rad. ubi dbcet voc fW

_{etTergenerälioris}

fignibca-tns, quam rto;· nuD β

naV

poV

_{KW DOyfiCf}

:_{Γώ1£ tttpote} quod

fiepius

nudum fantunimoda

fignum

de-noter, tη qua

fenfu

_tion

habetur

_Π&Π>

Concedit

_tarnen ibidem fat Iiberaliter, etiany nonntrnquam in eodem

fenfu

_fpedaliorf,

_{quo ad rein majoris= moment!}

defigriaridam cceurrere.

Quam

qurdem

confeffronérrf

Jucfeis licet invitis- extorquebunf loca, ubi

Cönjxméia

fe-pius legunfur hxc vocabu.la LTifiTDT ΓΠΠΙ#Τ,tanqpam ad

e.und'em effet^umr

ittipenda

Dei miraculaf

irgmficandurr#

vid Deut. IV. _{34 VI 22* VII 19. & alibi fepios.}

_Äcfeo

tit _{gratis prorfus & fernere Rabbin! aliud poitulenC}

voca-feulum,ad rem fuMimioiiseventus hic _deiignandam.

Fer-pendant oportet

cmpbafin

afque pondus verbörum in?

commate _{14: ΓΤΚ} QOfr _{ΚΤΠ *3HK p*}

pV

_{Fropterea deit}

Ådonai _{ipje vabis}

_fignum.

_{Ecquis adeo ilupidu», ut ιίοιϊ}

Ihteiligåt,

vel tam perfriéfe frontis, uf ferio negare queaf*

illuffre

aliquody

magnificum

& admirandum Dei

opus hic

figniffcarl

5 quod & irnpium

Kcgem &

_Deo

dif-^

fitlentem de _{omnipofentia divina convinceref, & de con~}

férvantfa domo _{Davidis> irr grafiam piorum}

lueuTentiffi-me feibarefur ? _{Perfequifur baiic demonftrafionem föfius^}

&piurimis aliorum fufFragiis

illuilrat

Calovius

6jrut

alioS Ijere taeeamus. At nihilominus eo impudenfice proces« (it _{Abarberiel, ut hane}

_{bgnificationem}

_nön

_folum

_ιψ

ΓΐΚ in hoc Ef. 1oco, verum &ceteris vocabuiis, ufpote

fiStfD ac aliisque _{recepto inSv literis uiu res}

admi-rjandäs & _{prodigia denotantibus, ademerit5} fcllicef eam

maxime ob causam

, ne

fignificatu

miraculi his ubique

cönceiToy cogereturtandem, ττ π Tit, quod ilfis

fepiflt-·

me_{r tamquam' idem denotans ar jungitur, ad}

_dignitatem

It

_{fignificationenj}

_eandern

_{evehere5 illis autcm in ord!-·}

Ü

nem, quem

vellet,

reda&is, nempe, ut

nil

pr&ternatu*

rate _{denotarent, pariter hic}

_evilefeeret

_fenfus

_atque

em-phafis

ri

fiitf, ut

nihil

fignificaret

praeter

ordinem

na¬

tura, ied eilet nudum _{p'D ,}

fignutn

_{cujus vis}

pre-tii Ceterum _{impudentem hunc &}

_vaferrimum

Rabbi-ni conatum non foium profligant Lexica,

&

S·

codicis

ioca ubivis _obvia, verum etiam illum egregie

caftigatum

& _{depexum dedit}

_{Samuel Andreas}

_c),

_nobisque

_{adeo hic}

otium fecit.

Fixa _{igitur hxc}

_{nobis ilat}

_explicatio

_8z

_fententia,

vocab. , licet in S. literis fiepius generatim

quodvis

fignum

&

indicium denotet

d);

in

hoc

tarnen

loco

Efa-jano,

pofcente

id toto contextu

reliquo,

non minus

ß-gnum

miraculofum &

ßupendum

notare,

quod

non

niit

virtute divina _produci

_potefl;

_{quam in}

_locis

_aliis

_longe

plurimis , quce ex

Concordantiis

fuppeditant Lexica;

viel omnino FefTelii Adverf. _{Sacra, ubi inter ig.}

fignifi-cationes voc. filN hoc maxime miraculum, quod

apud

Efajam

defignat, copiofe

illuilrat.

1

α) Tn Comrnent. ad

h. I.

b) in notis Antigretianis

Bibl ad _{Efi VfL c) in erud. Di}

_Π.

_de

_Natiy.

_Immanuel\

qu<e

habetur

in

Thefaur,

Dijfi

FhiloL

tom.

L

d)

vid*

Stockii Clavis L S.

$.

x.

Eruto _{jam, ut confidimus,}

_fignificatu

_genuino

_τi

HW* hic fublimius aliquod

fignum

& miraculum

deno-tantis, planiori

forte

via, revertimur

ad feopum

noftrae

tra&ationis, ipfum videlicet

fignum

,

quod

Dei nomi¬

ne exhibet _{Propheta, hcec locutus: ΠΊΠ ΓϋΠ*}

p ΓΠ7Γ1

Ecce

vtrgo

concipiet

&

partet

filium.

Sic

ple-rique verba hic occurrentia rffrW ΓΠΠ vertunt,ut

fu*

turum; _{Tremellius, Schmidiüs,}

_Michaelis,

_pofl

Vulga-tum, & LXX. Interp. Gr.

iv yarfi

Ätjipirat

ha1

τ^ιγλι

,

SÄ2? ₎ o

(

*$

adfenfum, ut alt

Vitringa,

cum

viderent

agi de re/«·

turi _{temporis. Iple tarnen vertit,}

_coneipit

&

_parit,

_cum utrumque

velit

eiTe

participhim\

iic 8t Ar^Montanusf

pregnans

& pariens

s

quod

8t

b.

Gezelio placuit in

anno-tationibus Bibi. _{aeque ac recentiori}

_verfioni

_{Daniel. Nec}

aliter _{Lutherus, eine Jungfrau}

_{iß Jchwanger,}

_{licet ρο·} fterius wird

_gebären

_{rem futuram exprimat;}

_quod

_&

imi-tatus eil_Suecus, dt fjöftt>iint>e οφ

ff

al

f<5D

_a~ Sic &

Para-phraftes Chald.

T^ni

tfnyD

gravida

eft

&

pariert haud

inconvenienter, cum alterum altero naturse ordine fit

pofterius; quod tamen utrumque, ut eerto eventurum,

tamquam praefens

contemplatus

eft

atque prsedixit Pro-pheta. Quse interpretum

difcrepantia

minom

eß

mo¬

ment!_{, dum in fenfu de}

_figno

_{hocce miraculoio}

concor-dant, videlicet heic

defignari

partum virginis,

anteain-auditum per tot annorum millia; utpote quae 8t ioncipiens

&_{pariens fiiium, maneret HDty, h. e.pura,. eafta 8t}

il-libata _{Virqo9 qux virum non noverit. Singula vero}

moinenta _{recenfere, quibus hio partus vtrgineus ab alio}

fefe _{diilinxerit, ut efietnovum portentum, WR fignumy}

Deo exhibente _{dignum, non eft noftri hic inftituti. Qui}

priecipua defiderat, adire poterit

Feflelium

a). Pauci$

hsec _{comprehendit Seb.}

_Schinidius

_b

_{>: revera in omni*}

bus,

quee bic dicuntur de

Meffia, eßfignum

fmiraculum.·

Mira _{tmceptio exvirgine, nativitas mira,, admirandum}

nomen, dona Ii officium„

a) In adverfarits barns-,

lik

K r.j. b) in notis

nä_{Eß VII}

_§.

_XI.

Rem autem _{gravioris momenti ac ponderis}

a

pro-pheta hic denunciari, eolligunt pariter Interpretes ex

praemifia huic fententiae particula ΓΟΓΤ, ecce, quse at-tentionem _{atque animadverfionem poftulat, cum}

fte-pius admonitionem contineat verum gravium atque info-htamn\_. cujus

figmficationis

plura exempla

collegitNol-\ Λ i f£<Éi3fk.

t6 ) ο ί

dius in Concord» Part Η, _{iisque merito nt primariuta} hunc _{locumEfajae adjunxit. Unde etiam obfervat} Stoc-kius in _{Lexico, hoc voeab* a quibusiam dici Indicem} ieu NB. _Spiritus

_S.

_{Quem ufum Γι alibi ikpius praeilat,}

ut adhibeatuf,qijum aiiquid

iingulare

_{& admirandum}

pro-ponitur, certe non praeter

caufTam

hic praemittitur; ut nempe

obfervetur

probe

iignum

_illudadmirandum, quod

Deus

_{ipfe daturus}

_{erat; ut monet Calovius a). Teme.}

re vero hic obniti Abarbenelem, _{fummum fuae gentis}

Magiilrum,

quum docet: nvym ΤΠΠ

hy

ΠΤΟ ΠΙΠ Π11Π0 TO,

iÜud

π:π ecce, indicat remfattam

(tatim

in

prtefcnti,

ex

fuo ipfiusmet

commentario in Efajae XLIL

i; ubi ad verba 13 _*|0ΠΚ HOy _}Π

_{haec habet:}

_{ITW0*1 1ΠΤ} hic _ipfe

_efl

_MeJJtas;

_{nempe ille, qui poft tempus Efajae} ad «vum _usque

Abarbenelis,

_{non dum}

_ipfi

_advenerat;

temeritatis _{falfaeque interpretationis eonvincit Saubertus} in Palaeftra Th. Philol. Dill, antea laudata C. III. i. ubi&

plura

ioca idem

evincentia

fiifbit.

Pariter,

renitéri-tibus licet _judaeis, non pnetermittenda eil emphafis

rü

Π in ΠΟ/VT Quod, ut haud dubie

_fignificat

_virginem

certam,

άξίτρίνηρ,

_cui

_Propbeta

_h<fc

_{verba enunciani^} mente & _cogitatione

fua

_{internus erat, ut ait Vitringa;ita}

ficubi alias

_{circwnfcribit}

_{rem excellentem* immo}

excellen-tißimam, ut faepe

fit

loco

fuperlativi,

notante Noldio

_b)

hoc certe loco _{neutiquam eil: vagum aut indefinitum,}

Ted, pofcentibus id momentis ceteris,

aliquid

in fuo ge¬

nere

defignat

_eximium, faltem _{Virginem, ad rem}

pr<e-fentem

detcrminatam,

non per

fe,

fed

per dele&um libe¬

rum fatt_{um a} Deo^ qui ejus _opera

bic

_{uti vellet; ficuti}

GuiTet. in Comm. L. H. vim _{explicat Π}

_demonßr.

_Id

juxta notatu dignum, ter tantummodo in cod* S. obvium

ehe _{HO^yn, cum Π}

_praefixo,

_{atque in binis quidem}

lo-cis, praeter hunc; nempe Gen. XXIV.43 de Rebecca^

& Exod._{II. 8. de Mirjam, jubi indubitate, fatentibus}

_ipfis

Rabbi-IS# ) o t _{<g£|> *?·} Rabbin_{is, puram & caftam virginém}

_iignibcat.

_Qiiis

_ve«

ro, niii irnpudenter ac temere, aliam hic denotatam

velit

_c)?

a) in Bibi llluflr. ad h. I

_b)

_{in Concorä. P. L· ff«}

f) ü/</.

Waith.

Hann. Bibi in l. b.

§.

XII.

Ceterum ut mittamus _{reliqua, rem omnem extr»}

eontroverfiam & dubitationis aleam collocat illuftre tefti-monium & _{explicatio vaticinii hu jus, tradita a Matthaeo}

Evangelifta

inCap.

I. 22.& 23.ubi de Jefu Servatore

no-flro, nafcituro a _virgine Maria, _{ha?c babentur: τέτo få} cåw

_{γέγονεν,}

_{hot πληρωΒϊ}}

_ro

_{fyrßh ΰπο}

_τ9

KvpJx,

ii& rä

_{πξοφήτχ,}

_{λέγοντος'}

_{HS, ή}

_{παμένος}

_i ν

γαςξϊ

ίξει,

$

τέξετοα

ψν, %

κζλέσζΰΊ

το ονομα

άντS

'Εμ-μανχήλ, 2

w

μ&εξμψευίμενον,

_c

-Qua: ipfa declarant evidentilirme, quisnam hujus

vatiji-lüi fuerit _{fcopus, quodnam}

_fignum

_{illud miraculofum o··}

lim _{exhihendum, heica Deo promiiTum}

, ad fidem va«

cillantem Achazi & familise Davidicse confirman_dam;

quamam denique fuerit Πφρπ _Virgo illa,

V

_π*ξΒή$$,

ut ante _{Matthieum habent LXX Int. E£ VII5}

cafla &

il-libata, qua & conctpiens &pariens eadem maneret:_quae

GHTCKot viri _{nefcia, partum ederet}

fancftifbrnum,

pue-rum _{Immanuelen, θ*}

, in terris Λπατ$?α:

quem

igitur ipfa hoc nomine _{compellaretj editura jam fernen}

iilud _{mulieris, ante plura annorum. millia}

promiiTum at-que tam _{diu expetitum, quodxontriturum cfjetcaput}

[er-pentis.*

-5.

XIII.

Haec autem _{quantumvis licet apud}

utrumque

fcri-ptorem facrum fint _evidentia,

_fuaque

_{luee radient?}

at-tarnen_{f ut illuilre hoc}

vaticinium, prcefertim ab Evan¬

gelifta

fic expücatum de MefEa jam exhibito, fudes eft

.».«.o» \ ~

»i €*2?

)©■(

®»

in oculis

_Judseorum;

_{ita haud mirum, Rabbinos}

_qualibet

arte & via hane veritatem divinam _{oppugnatum ire,}

_&

quidvis

contra

molirL

Prsefertim

urgent partum

hunc

piulieris poft fecula plurä futurum,

fignum

Iiberationis

non

prsebuiife

_{Achazo 8t Judseis tum metuentibus,}

quod

animos illorum _confirmaret$ cum tarnen dicat Propheta:

J)eus vobis dabit

fignum*

Hinc impudenter

contendunt,

Matthaeum

_Evangeliftam

_{perperam locum hunc v. 22,} Ca_{ρ. I.}

_{tranftulifle ad}

_örtum

_Chriiti

_{Safvatoris ex}

Virgi-ne Maria. Volunt illi_{, ex contextu orationis} Efajae

pa-tere, agi de puero, circa illud

ipfum

tempus nafcituro,

In _{quo haberent illius temporis homines fignum} fibera-tionis a duobus Regibus adverfariis» Ffie _vero

abfuräumr

ajunt,

$efumpofl

fecula

aliquoty ex Maria nafiititrumy

potuiße infigrtum

Iiberationis

proponi

homimbus

illius

<z-tatis, tanto intervallo temporis ab eo disjun&is5 ut feit-tentiam eorum adfert Vitringa _{a)? atque} ipfa Rabbino-rum verba Saubertus in Palaeftra Th. Philol. Diif. cit. c.

I.

_§.7.

_{ymso mr ρ}

_-insV

_{rrw ms? nr rrn ms no}

Π3Φ flWQ Sic R. Abr. b. Jehuda in Comment. ad h. 1.

nec aliter reliqui Fatemur, hane

obje&ionem

Judseo-rtim fua _{fpecie non carere,} adeoque _{prsecipuam videri,}

quae

multum

negotii

Chriitianis facefliverit, incredulos

vero _{Judaeos, pervicaces in ilia iententia tuenda,}

dedu-xerit in diverfas loci hu_jus

_{expofitiones,}

_plerasque

ab-fonas & fundamento deilitutas. Unde nervofe _Vitringa

& graviter,

utfoiet:

eft

fane

bic,

iriquit, in quo

bom$

tewmlis _{poteft barere. Addit poftea: non vides,}

Do-5,éfor Judsee, quod Deus videt, &

vident

omnes a Dea

3,do&i,

omnem

Iiberationem,

quse populoDei ullo

qua-„Iicunque tempore obtigit,

fundatam effe

in illa

iibera-^,tione & falute illuftri ac generoia, quse olim

Eccleiise

^obtingeret in fervatore mundi Chrifto Jefu,

fiiio

Dei,

^afcituro

ex

Virgine* Hinc

_Propheta

_JDivinus

hoc vi¬

dens

) ö ( _C£Ä2? *§ dens

_myflerium,

_{raptus in}

_ecilafin,

_id

_fibi

_{& piis ob"}

oculos _{ponit tamquam}

_prsefens;

_{perinde ut facit. cap."} IX. _{5. docetque, fallere non poiTe}

_promiffionem

_Deide'r liberatione _{minori, quam diu de liberatione majori}

maxima, omnis grati® iiberationis fundamento, per"

miraculum hoc _{reprsefentandum confiiteret. Id vero"} ita _{proponit piis, ut}

_{licet implementum}

_{longius abeifet,"} tarnen confiderari & in fide credi velit _{tamquam pr® "}

fens, perinde ut

alia iigna,

certo eventura, _{poil ali-"}

quod tempus, tamquam prsefentia ad confirmationem ii-"

dei exhibentur. Vid. Exod. III. 12. I.Sam. _{II. $4. Efaj."} XXXVIL _{30. Qua quidem folutione nodi hujus} difficil-limi _{acquiefcunt fere}

_plerique

_{potiores Interpretes. vid.}

Deyling. obf. mifc. p. 767. & Starck. not. Sel.in1. c.

Eo-demque tendit Calovius in Bibi. Illuilr. atque Waltherus

in Harmon. Bibi. in h. _{1.5 vix dum} tarnen _plane

excus-fo, ut ipii videtur, moleilo hocce fcrupuloj quem ve¬

ro fic _{plane exemtum eile, nobis perfuafum eil. Id}

ve¬

ro dolendum, _{plurimos Chriilianorum fua hic plane}

de-feruifle caflra, & _{Judaeis tamquam in cauifa defperata}

te-mere arma _{fuppeditafle. Quos inter}

agmen fere ducit

Grotius, comitante eum & _{hic, ut}

_f®pe

_{alias, Jo.} Cle-rico: _{plures vero heic}

_vacillantes,

_{vel adverfam} fen-tentiam _{amplexos recenfet}

_Deylingius

_{loc. cit.}

a) in Comment. ad Ef VIL §. XIV.

Jud®orum _{igitur Dodlores fui erroris tenaces, ne}

veri Meili® _{nativitatem, procul adeo remotam}

cogan-tur heie _{admittere, propius aliquod & praefentius}

_iignum

circümfpiciuntj

fed in diverfa

_dilapfi,

_{alii aliis}

eaftigan-dos invicem fe _{prsebent. Veteres quidem Rabbinos in}

ea fuiife

_{fententia, Efaj®}

_{hane prophetiam referendam}

ad

_Hiihiam,

_{quem uxor Achazi circa illud tempus}

ute¬

ro _{conceperit, &}

_poftea

enixa fitj nos hifce docet

rony-Μ «u* % S C'£&iiéfb

20

)

_o

(

ronymus:

Hebrxi boc

de

Ezechia,

filio·

Åchazi

prophe-tari _{arbitrantuv, qnod ipfo regnante capta}

_{fit Samaria.}

Sic & _{Juftinus Martyr in Diah cum Tryphone; cujus} verba adfert _{Vitringa in notis:}

_nåt

_{εζηγεϊσΒε}

_{τψ πξθ·}

φψτειαν

ύς

ες

Έζεχίαν

τον

γενόμενο»

ύμΰν

βασιλέα.

Verum enimvero ex hifioria Sacra conftat 2, _Reg. XVI.

2. coli, cum 2. Reg. XVIII. _{2. jam nontantum natum}

fu·

ifie Hifkiam, verum etjam novem fere

implevifte

an-110s, quando pater ejus regnare incepit; unde

fieri

non·

poteft,

ut fermo

hic

fit

de

Hifkia,

utpote jam nato &

adoleicente- Proinde eriam haec fententia _{difplicuit tum} Aben _{Efrae, tum Abarbeneliy quod pofterior}

_hifce

te-flatur: ym

"frtt

ΓΓΠ Ί33 Ο ΙϊΤρίΠ DTJ

IfiN "TI7D _{D"T1p DW}

_Immanuel

non

fuit

Hifkia

s

hic

c-nim novem annos erat _{natus, antequam regnaret}

Achaz*

vid. Comni. in h. I. _{Ipfe vero huic explicationi}

_prcefert

aliam _{conje&uram fuam, tnaV "fri!# IHR p HTlV} tnn btcnra nD?yn nnn lamna rrcwD,

videiicet/«-ijfe

alium

Achaii filium

ex

alia

conjuge

fuiceptum;

ve!

etiam _HD^yn

_{fignificare bic filiam Achazt}

_{> nempe}

ado-lefcentularn, quam amaverit. Ita fludluat animo &

ja-#atur magnus

ille

(uorurn Doétor

inter

conjeéluras

va¬

nas _, dum fenfum vaticinii _verum

aliorfum

_avertere

ftu-det. Certe non minus abfurda eil _atque

_infulfa

_hoec

ex-plicatio, quam

antecedens.

Etenim

nullum Ächazi

fi¬

lium, praeter

Hifkiam,

Judaeae Dominum regnique

haere-dem rnemorat S. Hiftoriaj _{quod tarnen} de _partu

virgi-nis Immanuele dicitur Ef, VIII. fr _Ideoque gratis

omnr-no & fat audaéler haec commenta _{venditantur, ultra ea,}

quae

exbibet S.

codex.

Ali!

igitur,

prsefertim

Aben

Ef-na & Rafehius _{nD^yn explieant de uxore Efaj#, atque}

hiric Immanuel de _{ejus filiojquam fententiam aperteGrc«}

tius _{amplexus efl, ut conftat ex annotatis ad h. 1. ubi}

fi-ßum _Prophet#

_{fic appellatum vult,,}

_praeter

_alterum

SÄ» _{) o ( CSX2J sr}

men Mäher-Schalal Hashaz. Merito autem hic mira·

mur Grotium, tanti _acuminis, ftupendae eruditionis _ac memoria? virum, adeo inconftantem vel fui _oblitum,ut5

cum in notis ad _{Matthseum, 1.1\5 haec obfervet:}

Jru-ftra

negant $ud<ei, vocem

PDVy

viro intaSfam

fignifica·

re, id quod

copiofe

declarat; hic nihilominus vocabu-tum iflud _{putet idoneum ad}

_deiignandam

_uxorem

Prophe-tic, prole

haud

una

fcecundarn.

Cautius omnino & hoc

ipfum,

&

reliqua

momenta

hic

occurrentia ponderavit

Kimchius, haec fcribens: KOJH nm ΚΪ7 Π1ΤΠ DK *3 "IDKP ΠΚ\33Π _{appKl nDNtf 1DD ηΚΏΠ}

rvn

iVd

_{ja *3 yavü trud* ΐηκ am}

_k^d,

_^

HD^n

effet uxor Prophetfi, appeüaretur _nK\33,

Pro-phetiffa,

ut äicitur cap. VIII. 3.

accefli

ad Prophetiflam» Pr<£tereα _{ohftat, quod äicitur c. VIII. 8· plenitudo} latitir-dinis terrae _{tuse, ο Immanuel, quo ftgnificatur forefilium}

Regis. Solide heic Kimchius commonftrat,

_Prophetam

non _{loqui de fua conjuge, utpote quam}

_defignaturus

es-fet nomine _{aliquo, quo cognofci & ab aliis feminis} dis-cerni _poiTet.

_Re&e

_{etiam contendit, per Jmmanuelem}

intelligi perfonam aliquam illuftriorem, cujus dici pos-fet effe _Judaca5 _qui non poterat effe minor filio _Regisf

hoc autem _{epitheton non convenit ulli filio Jefajae. Sic}

Rabbini mentem acute illuftrat

_Vitringa.

_{Hinc & A<~}

fcarbenel, propter easdem

difficultates,

quibus hanc in¬ terpretationen! premi fenfit, priorem _{praefertim, quod}

fic _{appellanda eifet ΠΚ33, iflam non acceptandam eife·}

cenfuit. _{Quod vero praeferat Kimchius alteram}

fenten-tiam, qua? ftatuit, Propheram heic de _{rpfius Ächazi}

con-juge loquij addens pOJTT K1P1 hfic vera efl explkatio_>

certe _{parum ipfe attendit, iisdem eam expofitam effe}

an-guftiis. Namque

fi

Prophet« uxor, quod urget Kim¬

chius, heic

_deiignanda,

_debuiffet indicari non vocabulo

fed _{quo alibinuncupatur,in c. VIII; baud}

dubie,

λλ ο& \ f. f C'£Ai —

2Z _{QXå) ) O}

₍

dubie,ejusdem argumenti vi, conjux Achazi, &

potio-ri fortaffis jure, _{utpote illuftrioris ordinis, fuo· titulo}

e-minentiori

_HdVq

_{Regina fuiiTet nuncupanda, vel}

fTV3J

ut 2.

Reg.

_{X. 13; vel fic faltem dkfturus fuiiTet}

Prophe-ta, Achazum alioquens: niΠ _{"]ΠΡΚ ΓΟΗ ecce concepit}

conjux tua: videlicet ut

fignum

_{praefens, fat evidens 8c}

obvium 3 quod poftulant Rabbini _s fic omnibus exhibe-ret. Prceterea cum aliurri _{ignoret S. Hiftoria Achazi}

fi-lium, quam Hifkiam, cui uni conveniret di&um de _ple¬

na

poffeffione

_{terrae Jud##, C. VIII. g.}

utpote qui folus

eilet _{regni hseres,· certe alii cuipiam regis filio, queni}

fingit Rabbinus, non _{magis competeret V"Wn 2ΓΠ} quam

filio

Prophet#, cui tarnen _{ipfemet JKimchi, in}

ver-bis _{jam modo}

_adlatis,

_pojfeffionem

_{illam latiorem merito}

abjudicavit.

§. XV.

Piures Rabbinorum in hoc _{argumento conjeéluras}

atque harum etiam explicationes & applicationes

diver-ias hic adducere non _{vaeat, nec arbitramur}

oper#

pre-tium; cum fatis _{jam conftet, quam lubrica fint & levia,}

quin

& magiftris

invicem parum probata tela, quibus _ve· ritatem vaticinii _{hujus illuftris impugnare}

atque distor·

quere

ftudent.

Proinde cum nec Judseorum _Dolores,

nec alius _{quisquam ex S. hiitoria demonftrare}

_poflit,

_vel

Achazi _{tempore, vel poftmodum, ejusmodi}

partum il-luftrem 8t miraculofum

_contigifle,

_{praeter unicum illum} caftiflim#

_{fan<ftiffim#que}

_{virginis Mari#,}

quo verum

Immanuelen!, Servatorem noftrum _{Jefum, poft plura}

licet ab hinc

_fecula,

_{enixa eft\ fixa haud dubie 8c invi¬} ga manebit _{veritas, hane virginem, non aliam feminam,}

hunc

_Immanuelen)

_{non alium}

_Regis

_{vel Prophet#} pue-rum, primo atque proximo, non

myftico

aut typico feniu, in hoc Efaj# vaticinio efte

_defignatum.

_{Id ipfum}

$um _{evidentiffime teftetur atque}

_declaret

_Matth#us