De loco ethicæ, ad qvem pertinent officia civis dissertatio, quam cons. ampl. fac. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Joh. Reinholdus Thunmark stip. Stiegl. Stockholmensis. In audit. Gustav. maji. d. IV. Jun. MDCCCVI.

LOGO ETHICiE.AD

_QVEM·

_PERTINENT

OFFICIA CIVIS

DISSERTATIO,

QU Α Μ

CONS. AMPL. FAC. P&ILOS. UPS.

Ρ R 2E S I D Ε

ΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

P. P. 4

gfOH.

REINHOLDüS

THUNMARK

STIP. STIEGE. STOCK HOLMEN SIS.

IN AUDIT. GUSTAV. MAJI. D„ IV. JUN. MDCCCVI.

Η. A, M. S.

UPS_ALIiE,

VIRO

PLURIMUM REVERENDO ATQUE PRAICLARISSIMO

d:no

PETRO

_JAC.

_I

_SANDER

ECCLESIARUM IN ODNSALA ET HUSBY PASTORI ET PRACP.

PATRONO OPTIMO

i

Intima mentis vcneratione

_facratum

\

Volult,4el»uit JOΗi R, THUNMARK«

.ha XDE LSALA MEST

ADEL OCH HÖGAKTAD

Merr ERIK

_THUNMARK

'OCH DESS FRU

e

/"* A ITTy 'Ά/ζ A Ίϋ> -Τ7<τ* Ό/^C ο ^ 7®Λ"

v/i .jS. JLÄü> ,1ψΑx'jlJLlu® j£ i. iuxj) j£ ji\.\JilfjL

Mine

_Huldaße

_{Föräldrar 7}

$cig

kan ej betona Er — och hvem har val nagonßn kunnat _be¬

tona en hidd Fari och Mors ömma _{omforger och upoffvingar ?}

ffag kan blott erkänna dem — blott _egna Er den varmafie

tack-famhet — och den oryggeliga ed, _{at, om et redligt bemödande}

for framtida nytta, for en fons och en _{Medborgares pHgter är} den enda _{trofl, den enda vedergällningjag}

kanjkänka Er, fkatl

ockfä alldrig Ert hopp bedragas af Eder

Xycligfle Son

DE LOCO _{ETHICiE, AD}

_QUEM

PER-TINENT OFFICIA CIVIS.

uantura ad folidam et _{perfpicuam veritatum}

cognitio-tionem, atque ad lucem dernonilrationibus, quarum ope exponuntur, conciliandam conferat, ut quakibet res, in eo _{difciplinae, ad quam pertinet, loco tradatur, in}

quo

et illius cum aliis nexus et diverikas luculentisiime ap-pareat, neminem fugere posfe putamus. Interea ta¬

rnen roultum adhuc fcientias etiam _{illas, in quibus, ut in}

fyftematicam formam redigerentur, maxime defudarunt

viri eruditione er _{(agacitate celeberrimi, ab illa abesfe}

per-fe£tione fatendum _{elf, qua juilo hac in re difcentium} de-iiderio fatisfiat. Aut enim _{Sykemata condituri a principiis} arclioribus _{egresii funt, quam ad res, de quibus quaerere} voluerunt, explicandas opus esfet, aut eadem adeo laxa et

parum determinata pofuerunr, ut lux vel nulla vel ambi-gua nexui rerum proponendarum ex iis adfiuxerir, nec

impedire potuerint, quo minus disciplina, cui infervire

perhibebantur, magis ad formam fragmentorum pro

lubi-tu in unum locum _{coacervarorum, quam ad imaginem}

fo-lidi et ufut humano _{apti aedificii}

effiÖa

_videretur.

Variam esfe de nexu _{rerum, numero et nomine li¬}

cet _{earundem, quaekionem pro diverfitate finis, quem de}

iis _{quaerendo nobis proponimus, nemo dubitavit,} Sen-fus verbis -et _{fignis, quibus res praecipue eas, quas}

ocu-lis manibusve attre&andas offerre non posfumus, _aliis

in-dicamus _{pro diverfitate coniilii loquentis, variusek,et a fuo}

2 ,

V» ^

cum antecedentibus et _{confeqventibus nexu unice dijudicart}

poteft.Veritasa fuo loco divulfaveraesfe desinit. _Optandum

igitur forer, ut iili, qui in Scientia veri aliis rradenda _operam

collocant, difciplinas pro ipeciali et cuiliber proprio fini

diftinguerent, et ad peculiarem quaeftionurn in unaquaque folvendarum fenfum, res _{pertradtandas ita diftribuerent,} ut locus fini et véritatis cenae et _{perfpicuae cognitioni}

ap-tisfimus _{fingulis adfignaretur*}

Qui de regulis jufti et honefti quaerere, easque ad

virae ufum _{proponere er confirmare fuum esfe}

purarunr, quo minus finem, quem intenderunt, quo par fuit

fucces-fu _{aftingerent impeditos fuisfe, facile mecum confitentur} harum rerum _{periti, quamdiu juridicas de refto in}

aöio-nibus liberis ab _{iliis, quee Ethicae funt, feparare}

neglexe-rint _{quaeftiones. Sed agnita Jus Narurae ab Ethica}

di-ftingvendi necesfitate parum tamen _{proficeremus, ii}

ea-dem in _{utraque difciplina er quaiis}

antequam una ab al¬

tera certis hmitibus _{feparata fuit invaiuerat,}

confervare-tur locorum et rerum difbriburio; _{hasc enim ut}

in quo-cunque alio argumento ratione habita ad _{finem, qui}

cui-que proprius eit, initituatur necesfe eil, ne confufio et ambiguitas, quam evitare voluimus, denuo _{ingruat. His} indu£lus rationibus _{receptam inter cffida hominis et}

of-ficia civis diilin&ionem examinare _{apud animum}

confti-tui, ut appareat Jocum, ad quem in Ethica pertinet

offi-ciorum civis _{pertraciatio. alium esfe ac illum, qui in}

juris-prudentia naturali his oßkiis communiter _{defignatus fuit.}

Apophtegmatum inftar five ab Eruditorum _fcriptis

mutuatae, iive aliunde exorrae _{pasfim repetumur in vita}

hominum communi, et ut _{regulae vitas omni exceptione}

majores faepe inculcantur fententiae, quae _{arabiguae adeo}

3

funt _{fignificationis, ut, tiifi omni qua par}

_eft

_{follicitudine}

praecavearur, ne a loco

fioi debito dimcveamur,

in varios

eosque pernicioiisfimos inducere

posfint

errores.

Difci-pljnsrum ad quarum

ambitum pertincnt

res,

de quibus

his fententiis decernitur, föret, hane iilarum ambiguam

et _ancipitem toilere fignificarionem,

easdemque

adligere

loco, in quo illis faa iibi cönflaret veritas.·

Do-cumento esfe poteft, quod Rousfeauiana

emphafi

haud raro inculcatur decretum: Homo antea _Jui, qusr* c/u/jqquod licentiae inftituroruro eiviiium jugo fe

fubtrtliendi

faepe

praetenditur-, cui

haud

incommode

opponi poteii

alia

ea-que veritate aeque

confpicua

regula: Oportet

mt

civem

es¬

fe, ut homo esfe queam, aut quatettus

homo fum

non

posfum

non _{esfe civis.} Ut, quid veri hifce

fenrentiis

infit,

fine

er-rore _{judicari posfit} diverfam indolem

Juris Naturae

_et

E-thicae, diverfamque locorum in unaquaque

harum fcientia^

rum difpofitionem paucis

indicabimus.

Quamdiu parum adeo

difcriminis inter

quaeftiones

ju-ridicas et morales pofuerint Jurisprudentiae naturalis do¬

lores, ut ad modum Puffen dorfii,

feientiam,

quam

nu-per Jus Naturae et

Gentium

appellarunt,

eam quoque,

mutato titulo, de officio hominis _et Civis proponentes,

reguias morali

fenfu pertra&are

credere potuerint,

fieri

non _{potuit, quin} ambigua _{er manca maneret tam}

Ethicae

quam juris do&rina, nec

difpofuio locorum

,

in

utraque

eadem _{,irnpedire valuerir, quo minus verus rerum,}

de

qui¬

bus quaerere folitum fuir,

fenfus

confunderetur

et

caligine

quadam obvolveretur, quae

disfipari

ncquit,

nifi diverfos,

quos ad humanos

ufus,

de

jure

quacrentes

ab illis

quos

de

officio fifeitantes, refpicere deberemus fines rite

confide-ravirnus. _{Jurisprudentia}

_Naturali

_{ftri&e fic}

_di&a

_genuino

omni _{privaretur fenfu, ni}

_Γι

_in

_{id praecipue}

_tenderet,

_ut

4 ifs-—* ΐ»-—s

.ΛΛ-incertis limiribus _{deflniantur,et Civitatibus, ad jura tuenda} inilitutis, ut omni humano arbitrio fuperiora jfarta tectaque

fcrvanda tradantur. Scientiarum moralium _{peritos fugere}

non poteft, _morum Doftrinam, qualis poit _renatas lirtsras,.

i*ecentiores _{proprio marte eam adornare inceperunt,} adju-ridicum _{potius, quam Ethicum , quem antiqui magis}

re-fpexisie videntur, fenfum accommodatum fuisfe. In argu-mentis in eadem occurrentibus dividendis et in certos

Jo-cos diflribuendis, _{locisque disponendis ad finem juridicum}

ferebantur mor um dolores, etjamfi fe aliud _{curare fibi}

i-pfis perfvadere potuerinr. Sic diverfitas, a qua

incipie-bant, iiatu 5 naturalis et advemitii; jurisprudentiae naturalis in communern et focialern divifio_{j de jure, vel}

per-fel\o vel _{imperfe£lo decreta; juris naturae in abiolutum}

et _{hypotheticum partirio, locusqve} officiis civis _in

hypo-thetica _{junsprudentiae parte adfignatus et quae iunt} reli-qua, abunde teftanrur juridicos fuisfe non ethicos fines, a

quibus quserendi initia coepeiunr. Quspropter, ut ad

per-fpicuam et diilin&atn veri cognitionem augendam et men-tibus difcentiuni infliilandam quid conferant, necesfe eil,

ut ad fenfum a fine juridico _rite definito unice

defumen-dum referantur. Et fi ab uiitata hac in Scholis diilingven-di et res sel morales icieηtias pertinentes in certos locos

diftnbuendi ratione enatse fuerint _{fententitr, et judicia, quse}

vel e Schob in vitam hominum communern _immigrarunt,

vel a _quacnnque alia origine derivatae, ab iis^quae _{in Scho¬}

lis docentur, robur quarrunt, alia non eil via, de vero re· £loque follicitis, ad fenfum verirati congruum et non

am-biguum illas reducendi, quam ut ad finem, quem ab

ini-tio _{fpe£larunt referantur. Hac caurione, exempli gratia,} dubium non erit, _{vulgatum illud} , quod dudum

nominavi-nius, d-ecretum : Homo anrea fui, quam civis, nihil aliud valere, quam fi diceres: non civilis poreilatis arbitrio

re-liclum esfe _{po teil, an juribus propter honeftatem}

^Quara-5

Qyamvis vero fic decretis jiirisprudentias naturalis fua conftaret _{veritas, dum ad juridicum , cui ab initio}

ori-ginem debent, fenfum un.ice interpretantur, cave tarnen

ne _{vaga, vulgaris regulae, quae jura et oificia correlata}

fta-tuit,_{fignificarione deceptus credas,} veritatem aeque

indubi-am animo informari, ii de officiis a£turus eorum

difcipli-narn ad eosdem referre _{locos, in quos res, fenfu juridico}

fpe£latas difpefcere folirum fuic, fatis esfe putares, Aut enim iic verba fenfu vacua _{profers, aut incautus}

errori-bus faves. Documento esfe _{posfunt obligationis in} per-feftam et _{imperfe&am, legis moralis in cogenrem et non}

cogentem divido5 et officia civis in alio ac oificia homi¬

nis _{pofita loco.}

Nemo fe officio fatisfecisfe _{putat, fi ea tamummodo}

praeftirerit, quae jure externo extorqueri posfunt; intima

cönfcientiae tui _{ipfius vi quilibet de fiuperioris fuas naturae}

legibus et obedientia fponte illis prseftanda admonetur, et

hinc ethicum in _{quacrendo de a£lionum liberarum}

re£titu-dine finem a juridico fecernere _{intelligir. Ab hoc fine ri¬}

te definiro _{fenfum nexumqus}

.fuuin unice habere posfunt

regulae vitse, quales in Ethica proponi debent. Sive illum

moralitatis, five honeifatis et _{virtutis, iivealio quodam no¬}

mine _{comprehendere placuerir, ab ülo tarnen initia}

officio-rum tradendorum _{capienda ftint, ad illum omnis de offi¬}

cio inveniendo et definiendo _{quceftio, ultimo referenda eft.}

Ab hoc _{igitur inirio, vel ab hoc fine formam et vim} ju-diciis de morali adionum re£litudine _{daturo, fi rerum ram} internarum quam cxternarum, a quibus et agendi

iricita-menta et. _{agendi vires earumque adjuinenta haurire nobis}

datum _{eft, campum perluftramus, et, quid in bis omnibus} honeftatis esfet _{curare, quaenmus, in rerum ad hunc finem·}

difpofuione, adeoque etinm in difciplina mor um debito

dine _{pertrs&anda et sliis tradenda, commode quidem in«}

rer _{prsecepta Ethica , omnibus humance natura;}

participi-bus _communia, et illa qute iecundum iexus, artans,

ita-tusque, five a natura five ab inftirutione humana orius il-le _{fuerit, diverfitare varia esfe posfunt, difstingvitur , fed} alio _{plane ieniu ac Jurisprudentiae Naturalis interpretibus} inter officia in ftatu naturali er officia in ftatu _advenritio, inter officia hominis et civis diveriitatem ftaiueré

confve-tum fuit. Inter officia omnibus _communis, rite Γι ab

bo-neftatis _{principiis dedu&a exhibeanrur, eximium libi} vin-dicant locum officia civis, nee _{anrequam de diverfa}

indo-le officiorum _{quae imperamibus et quae iubclitis} incum-bunt _{quaeftio inftituicur, fpeciali er ab Erhicae omnibus} communis _{fieparata perrradatione indigent. Scibcet cum} de honeftate _{incorrupta folliciti facienda nobis}

prafcri-bere _volumus, id _praecipue, five de officiis erga

nos-met _{ipfos, five de iis , quae aliis debentur, agirur, nobis}

curandum obvenit, ut libere _{agendi faculratis tam internse}

quam externa ad honeftatis legem adftri£tae fubfidia

auge-antur et tuta ferventur. Hsec vero fubiidia dum

qtiaeri-mus, inter externa primum occupat locum, qvas maxime fecundum naturam eil humana focietas, a qua fegregratus

nemo bene bcateque _ut hominem decet vivere poteft,

po-iira vero hac focietate, alterum _{quod curae noftrae}

commit-titur _eft, ut _quisque certam et aliorum arbitrio non ob-noxiam habeat iibi definitam retum et _agendi

inftrumen-torum _{copiam,quod ut fiat, inftituatur necesfe eft civitas,}

ad _{res, quas natura nemini immediate adfignaverat} diftri-buendas, et quas vei ipia vel natura cuique adtribuerat fartas _{te&asque confervandas. Dum itaque Ethicae esfe} arbitramur Societates Civiles inftituendi _{necesiitatem,} le-gumque cives obftrtngentium fan&itatem, in ea collocare luce, ur appareat neminem, niii honeftati valedixerit. fe

officiorum_{civisjugofubtrahercposfe, fed eadem adofficiahö¬}

rni-—■*

TS _N4-T 7

minisfine ulla _{exceptione pertinere, locum eorundem} pertra-ftationi idoneum eum_esfefacile_{intelligitur in}

quo defubdfiiis

et conditionibus honeftatis communibus _agirur,erquo

effici-tur abfolutum esfe _{legis moralis praeceptum omnes et}

fin-gulos seque obligans ut civilem cum aliis jungant

focieta-tem , juftosque ejus fines omni cura, in _quocunque alias

collocati fuerint _{loco, promovere itudeant. Sed poftquara} officia civis in _{genere officiis hominis indivulfo nexu co*}

pulata esfe fic perfpicue et ad fenfum Ethicae proprium

traditum fuit, ii ulterius _{quaeris, qvae cuique pro illo,}

quem inter homines vel in civitate inftituta tenet, loco, ut communi de civitatis robore et flore curae fatisfiat

in-junfta fint officia, eorundem fpecialem do&rinam, ad eam Ethicae partem _{commode refervare posfumus, ubi de}

officiis _{pro diverfo hominum flatu diverfis agitur,} dum-modo caveamus, ne communis horum officiorum _originis,