• No results found

Disputatio philosophica de poenitentia quam ex occasione verborum Marci Antonii imperatoris de seipso & ad seipsum lib. 8 § 8. ... permissu ampliss. facult. philos. in alma academia Upsal. sub præsidio ... Joannis Bilberg ... publico bonorum examini modes

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Disputatio philosophica de poenitentia quam ex occasione verborum Marci Antonii imperatoris de seipso & ad seipsum lib. 8 § 8. ... permissu ampliss. facult. philos. in alma academia Upsal. sub præsidio ... Joannis Bilberg ... publico bonorum examini modes"

Copied!
32
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

J^F

F.

1. Α.

DISPUTATIO

PüILOSOPHICA

OB

POEKITENTIA.

Quam ex

Occafione verborum

Marci Anto¬

nini Imperatoris de

feipfo&ad

feipfum Lib. 8. § 8.

H* με]άνοια, ίς-ιν

επίληψίς

Ζς earfjS,

ως %-ξησιμ,όν

Ζ τταρειχότ®*.

Termijfu

Amplijf. Facult.

Pkilof

in

alm&

Academia Upfal.

SUB PR ALSI DIO

Ampltffimi atf,

Celeberrimt

Vir

i

Dn.JOANNIS»Cra

Geometrin

Proieil,

Ordin,

PubItco bonorumexamini

modeßefubtnittit

K.x M.tis Alumnus

in

Theol. Facult.

ANDREAS I

FLODIN

W. G.

In Audic. Guftav, Maj. horis

anteme-ridiem confvetis, addiesr. Decemb»

Anni M. DC. LXXXVII.

Upfali», Excudit Henricus

Keyfer,

S.R.M

(2)

Reverendijfimo

&

Amplijjimo

in

Chrifié

Patri acDomino

Mag.

HAQUINO

inclutae dicrceieos Scarenfis

Epi-icopoTongcDigniilimo, confiftorii

Prae-iidi graviliimo, Regiiquc Gymnafii Ephoro

adcuratiffimo, Macenatiac Patronomeo optimo & quovisanimi

cultuater-num fuipiciendo,

Ut

PIf Reverendis

atque

Clariffimis

Dominis Magiftris» confiftorii

Scareniis

Adfeiforibus laudatiflimis»Gymnafii

Re-gii Le&oribusVigilaiitillimis, utolim Pr#ce»

ptoribus fidelilfimis, ita nuncPromotori¬

bus &Fautoribus multisnominibus

colendis.

Fl. Reverendo ac

Doclijßmo

Domino

LAURENTIO

ecßcimtg/

PaftoriinSlobty meritiftfimo,

Benefa£to-fi propenfiifimo, & Fautori jugiter

profequendo.

(3)

Nobilijfimo

"Domino

J

GEORG! O

Qmxtfilßl

a> Domino in

QBtfi

&

ÄOfylltjMCfC*

Domino meo

benignifllmo.

Et

P/, Reverendo &

Doffijfimo

Domino

ER1CO

&<£%<&!

Paftori in

ÄttUtfr)

meritiffimo,

ac

vicini contraitus Praepofito

Laudatis-fimo» Nutritio meo optimo

&Fautori setatem

co-lendo»

(4)

^Tornen

' tuum ampliffimum, Rcvcrcndifllme Patcr,

an cxiguishiftelaboribusjuvcnilibusac rudiMiner' va depromtisprafigereaudertm, diudubitabam,cum

fcircmTemul-tisnegotii« magni muneris tuiimplniturn

adcosvixarrcndcrepofTc. Singularemtan.cngratiam, quaalios Mufarunrcultorcs amplcxuscs, atquc etiem·

numampledcris,dum fincera mcnterccolo, hacocca·

fione tanquam ingratus iilcntio iavolvere, neepotui

ncc debui. Accipe igitur, RcverendiifimePater,pau<

cas haiccpagellas benigna fronte

, casque non

ma-gniiudine fed ab animo fubnnilc offetenris aeftima5 quipoftDEum(älutcm ac ipesmeas tusepaterna:tutelas

omni animivenerationc committo, SuprrmumNumcn calidiflimis follicitabovotis,velitte,RevtrendiliimcPa¬ ter,quamdiutiffimcincolumem confervarc, atqucomni feücitate bcare, inecelefiat maximum commodum»

& familise turehonorificcntiffinva: fummum dccus &

oinamcnrumί

Sufcipkc, Nobilifllmc, ΡΓ. Reverendi Domini

P,romotores ,Fautorcs &Benefaftores, primitiashafee fiydioiummcorumqualescunque i quas ca fluidem fententianon offero, utmagnis Omnium veftrorum nominibusrcfpondcant i Scdutgratum inmeammum ergavosdeprehendatis. Summis itaquc preeibuscom tendo, ficutmihi hadenus fayiftis, utin pofterum

quoquebenignefavere pergatiij cujus votiil compos fuerim>cftdcquomihimeisqveßudiisgratulariqueam.

DEumOpt.-Max: Supplcx vcncror, vclir Te,

Nobi-liftimcDominc,vosquePI, ReverendiScClariftlmiViri,

inbenemultosannosunacumfamiliis veftris incolumcr

prasftarc! Sicvovetfemperquevovebit

Revcrendiffimi Sc

Ampliilimi,

Nobiliffimi 8c

PI, Rcvcrendorum Nominum Veftrorum

humilimus & devotisfimui

cultor & Gliens.

(5)

e3

JM

ϊ

l W.

% s.

N.

tui

ί

lÄ^^ßüas

mfcntis

facultätes

efle

el*

®;^M^mus5

intelleclum

nimi-pal

SS^^Srum

&

voltmtAtcm,

qua-"nl

tum beneficio diicrimen

honefto·

mj

& tum &

turpium

intelligitur:

refta

lim enim ratio

eft

principium

omni-'em

um

a£lionüm

3 qua? cum ea

con-|j™

venit

3

bona

3

qua?

ab

ea

defleilit,

on#

malaj

qiias^

errore

cognito,

do*

ρo« lote

hominem

äfficit

eumque

poe-£

nitentia

corripit,

Ne

autem

mge-ririj nii mei vires

(utinamfaufto

ömme)

periclitahirus

?

methodum

longo

ai,

ufu receptam

plane

praeterire

vi-dear3opera?

pretium

me

fadlurum

ura

arbitror 5

fi

pauca

de

hujus

vocis

tnui derivatione

&

origine

pra?libave>

rim.

Verb

ηm

imperionale

pawitet

(6)

$$2 g#

åquo

proxime

deicendit,

å

pcena

de-rivari exiflrimo ,

illa

aαrem non ä

pendendo

ut

Varroni

placet,

tum

cnim per

Eiimplex

icribendüm3fed

avocabulo

aliquo Grxco,

ut

multas

alias voces civitatejam latina

dona-tas Grsecas

Iingv^ iuam

debere

o-riginem

videmus

, nempe ^575 T?

ποιής, qux vox

Grsecis

&poenam

&

pretiam

fignificat,

ita

jlt£

pretium

a

-qud

latinos

pcenam

indigitat

, ut

oftenditTerent*

And. A£l, III. Scen. v. (futilil

- - Servon

fortunas meas me

commifijje

Ergoprpiumobßu11itumfero.

Item ilorat. Lib, III. Carm. ode 24,

Etpeccare nefas,aut

pretiumcfi mori.

Quem

verficulum

Bondius

ita

interpretatur; Etapud

eos

matri-monii fidem violare eft

nefas,

i,

e,

non

licet;

autil

violent,

poena

a-dulterii mors

eft,

Quando

enmi

delinquentes

parnam

iubeunt^pre*

(7)

tium

quod meriti

fimt

5

adipiicun-tur: ita

poenitentes

dolori & maU

confcientu poenam

dant» Nos

qui

brevitati fltudemus ,

neceffariuni

non ducimus mulas

Homonymi-amexponere;

iumitur

mterdum

pro contemtn & afternatione

apud

lati¬

nos auétores, interdum pro

repre-henfione futipßus

,

Del

dolore

animi

9

in qua

fignificatione

eam

hic

loci

nos

accipimus,.

Hifce

adlatis,

ta-lem definitionem adhiberi

pofle

exiftimamus : Vcenitentia eft male

fa*

äorum > vel etiam

pratermiß'orum

angör

& dolor.

Th: II, Genus

in

data

defini-tioneeffc dolor, quo

male

admifla

ab hominibusdamnantur ?

iique?

fi

lieuerit,

in viam

reftam

emen-dando reducuütur, Eos

qui

ne*

negotia

temere

iuseepere,

confi-liaque

iuaad

pra^icriptum

redtas

rationis non vertere ?

poenitentUm

(8)

*24

tandem

gignere

,

faspe

nobis

vi*

dere

contingit

χ animus

quippe

prasientibus

voluptatibusoccupatg

parü

futura confiderat,

iibiipfiqyas

redta effe

pofiiintnon

proipicit:

mox autemad ierediens

poeniten-tiamovetur,qua* cum

locum

novo

ςοηίϊΐίο

iubminiflrare

poteft5

tem*

peihvaeil&

commoda:

ii

autem

talis

fit,

ut mutare

confilia

ηοηΐροί*

fit,

proxima

defperationi

dicen-da

eftt

Differentia

petityr ex male

admijjis vet

prtftrwijjis·

Non

e? nimhoneftarumied

turpium

adbo^

num nos

pcenitet

3

conicientia

quac

in fe omnia

reponit

a

redta ratione

exorbitantes excitat: unde male

fibi

conicii

quiefcere

non

poffunt:

qua

de

re

egregie Seneca

Epift.

4^ ßuidprodefi reconderefe,

&

oculos

ho-minumfi

(tures

vitare

$

bona

confcientia

tnrbam advocat, mala etiam in

folitudinc

anxta atque

folkit

a

efl.

Si

honeßafunt>qiu

(9)

facis

, omnes

fciant.

si

tuYpia, quid

γξ*

fertneminem

fcire,

cum tu

fcias

> Nego¬

tium 5

qui

fine praevia

confidera-tione

aggreditur

? cum

adoleicen-te iEichino de adhone

peradta

qveri

neeeftum

habet,

*· ' MembrA metu debiIi

λfunt: animut ti*

more obftuputt;

fettort

confißere nihil conßlii

quit.

—-Terent. Adclph. Α&.φ Scen»4. Th: III.

Menrionem

quoqu

te-rum a nobis

pnetermiflarum

feci-mus,

quoniam

nontantum

perpe-ramrei

commiflaer,

ied

etiam occa-fionis

prastermiife

nos

fepiffime

pcenitere

omnibus in

confeifo

eft.

Hannibal Romam occupare

pote-rat5

ied

datam

occafionem

rei

be-ne

gerendse

pra^termifit;

hoftem

enitn

iuperatum

fi

impigre

infecu-tus eilet ?

haud dubie

urbemoc-cupafiet

5 quem moxx

iuas

vicem

poftmodum doluiile

mihi

(10)

«8*8*

deo,

Multos prsererea

temporis

iui,

aüorumque hominum

confortii

negle&i

adeo

poenitetfamiliariter

,

ut tandem lacrumis abftinere vix

queant.

Quemadmodum enim

qui

virtutis exercitium continuat,

tranquilla

fruitur

mente t

ita

qui

neglecto virtutis

ftudio,

Dei

homi-numque

in

ie

collatam

benevolen-tiam

ipernit,

hoc ipfo

quod

negli-gat ea, qux

fclicitatis

ipfius

funda*

mentaftabiliunt,

amicitiam,

quam

fibi

necceilaria novit,in odium

cer-tiifimum convertit:undenon

poteft

non

progrefiu temporis,quando

fi¬

bi tot

tantafque

calamitates

pepe-rifle

fenferit, poenitentise

itimulis

a-gitari.

Virtutes

quippe morales

funt

media,

perquasfinis

ultimus

adtionum humanarum paratur*

Vi#

tia vero

avia,

qua^

hominetn ä

reAo

virtutis tramite fedueunt,

(11)

Th;IV,Quo-ι t

Th.

IVA

Quoniam

omnes

aftio-nes, quas

homo exerit

vel

iunt

tranfeuntes

vcl immanentes :

illa?

cfte-ftumiortiuntur extra

intelledtum,

quarurnnaturam

exhauriunt

motus

Ψ

ineri naturales;

quos nunc

quidem

neqs

fert

conditio

rerum mearum, neque

inftitutum

tradere: ha?

efte-Ctum iuumin

ipfo intelleclu

conie-quuntur.Ad illas teferuntur

ornnes

adtioneshominis?u^)Iacet

nonnullis^

j,

ad has actianes

humana?

di-fta?,

qua?

quid fint5moxplenius

di*

eetur, Verumnonadhucä nobisdi* ctumefl:

quibus

illae

principiis

debe-ant

originem

3

proinde

ere

noftra

eft illarummentionem3quanra

fieri

f

poterit

brevitate,

facere, Primas

meritopartes

inter

aftionum

hu¬

manarum

principiaobtinet

fcientia,

aIiis difta confcientia

, qua certe

nihd

a-liudefiquam affus intelieίίtis

prafftci,

quo

ipfe

judtcat,qui4fit bonum,quid

mdum->quid

(12)

jußunt,

quid injuftum,

quidfa,

quid'nefai

atque

hancconicientiam

vocanr

dt

faciendo,

Sc

juxta

dicimür

agere

Vel

iecundü

vel

contra

conicientiä*

hxcdiftitat

quasdä

aftiones

nauie-am nobis movere,

quasdata

com»

modum &falutem

nobis

adferrej

hincomne

bonum

appetimUs,

ma«

lumcontra

ftigimus

3

quod

defide-rium boni&

fugam

mäli nobis

na¬

turaindidir.

Lex

enim

natura co->

gnita

aftionunt

moraliu

norma

eft

Äamuffis,

ad

quam

onines

fuas

a&iones homo

dirigere

tenetur*

bene

agit

,

fi

agat

quod lex

intelle*

ftus

prasicribitagendum: male,

fi

velcontra vel

quod

non

jubet,

Ha

naturalesinformationes, quas non

didict-mus ei

magißris

vel

ufu

;

fed

haußmna

&aeceptmus anaturaJ

tamctß alii aliis

fr

0

magnitudme

ingenii

plures certioresquc

hujusmodi r

egalas

fisnt

fortiti

: tum

exco-luntur, elimanturque

ufu,

experiment

is,

(13)

<g?9»

ßve lux

,

five

cenfura,

qua

rette,

qua

oh-femper tum

ad

bonum &

verum

de-Hjergit^

dr

fertur

prona,

extflit

ap-prtbat'w ι

irtutum,&

improbatio

vittorum;

atque

h'tnc leges

& pracepta morum,

d-unoquoque

confcientia,

delittα

*

^/λ Arguat,

reprehendat,

damnet>

nifi

pemtus

fenfu

bumAno

careat9&

degener

et inbrutum, Ludov* vives 2. de animo.

Th: V.

Quoniamin

pneeeden-ti th* aétum

eil de

confcientia in

genere,

jam

ad

fpecies

eius&

ce¬

tera

principia

adfronum

defcende-1

re iubet.

Dicitur

nunc rettα, quan*

do icilicet rem uti

efl:

indicat ,

contra quam

qui

agit

gra¬

vi®me peccat χ nunc

probabilis

9

cum faciendum vel

omittendum

I

judicat,

quod

probabiliter

cum

jure diivino vei

humano

con-ientire putat: nunc erro»eat

judi-ij cans aliter ac res efl»

Pruden-tia

quidem

humano

generi ultra

animalia

casteraconceila

eft?mul·

(14)

€>2 1° δί

tistarnenerroribnsobnoxius eft ho¬ ttio> Error hic

velefttdncibilu^quan9

do tntelleffus

falfum

pro Der o

apprehendit»

minus ac curata diligentia &attentione ad~

hibita. Dchocerrore ita loquitur Cumb» Cap. § io. ileffio & actio wallfern¬ her

ab

inteile51us incertitudine & errore

proficifcitur, quicquid

unquamcontra rerum

omniumaccurate

perpenfarum

natur

am,vel

indicationesjudicamut,

expetiwus

agimus-nie , /ofi/w

pr&cipiti , temerario,

in-tempeßtvoque hberi

arbitriiujui,

prafcntü

plerumque

commodt titillatione

delufi;

ßimulantis Judicium adpronunciandumde rebus nondum

fatis

cofnpertU,

imputan-dum eß.

Etiam

a more ieuimitatio#

ne fui

aliorumque:

errantis enirn

ratio non eft refta* invincibilis au-ifw dicitur, quando omnis

diligentia ad*

bibetur , tarnen

fcire

poteß,

verum

fal»

fumncfit.

Confcientid dubia, quas:

judi-cium intellectus non exercet

5

nihil

certiftatuendo

5 fed

Judicium

fus-pendit:

taec

confcientia

proprie

di-ita non

eft,

nam

dubitat utri

(15)

contra-$3 II £3»

contradidionispartifit

aifentiendü?

peccat

8c

qui

contra

&

qui

fecun-dum hane

agir, 8c

periculo

pec*

candiie

exponit, acaliquomodo

peccare

vult

, quatenus

perinde

ei eil five bene iive male

agat:

ha?c non

obligat.

Scrupulofe

cum

hac fere coincidit3

nifi

quod hsec

aliquidilatuat

iacienduni5 (ed

non fine

fcrupulo

8c

anxie trepidat,anh

mumque

cruciat,

metuendo

pec-catum 5 ubi non efl

5

åkeri

ramen

contradicliönis

parti

adhsret5

ÖC

quidem

optima

3

ftatuit enim

ali.

quid

effe

licitum,

quod licitum

eft,

ied cum iormidine

peccati,

atq, ea

quidem

temeraria

8c

fine

funda-mento.

Scrupulus

iile

conicien-tiam oftendens non eil

voluntarius,

ied hominem lsedit invitum. Si

icrupuli

excuti

poifunr,

qui

iecun-durn eatn

agit,

redliffimc

facit*

(16)

quiaagit quod licitum efh,

&quo4

licitum eile ftatuit : qui contra5 peccar.

Si

autera

tolii

nequeantj

idramen agere

quod licitum

eil

&

eile

ftatuit,

conicientia

fcrupuloia

non eilpeccare:

quianon

contra

eam, ied

fecundumillam

contra

icrupulos

temere

obortosagit,

&

prodeft

agere ex

judicio

icrupulo-fxcontra

icrupulos,eos

contemnen* do, Scpro

futilibus

habendo

;

hoc

modo conicientia

fcrupuloia

nstan¬ dem

liberatur, &

in

agendo confir'

matur*

Th: VI. Ab hacparum

diflert

ßperflitioy

qua

homo

involutus

te¬

mere

ieipium cruciat,

&difficili-me eam

deponit,

vagus

Sc

incer-tusin omnibus fuis

a<ifronibus5quod

arguit

vel

animum fibi male

conicium 5

vel

certe

dubitanteiw*

Qua

de

re

egregie loquitur celeb.

a

(17)

*1 MS*

meantea

citatus

Cum

c,2. § 7.

ABm humAltesper totam

cujus

que

vitxm

ejfe

debere

uniformes

&

ßbiconfonos

j

e-umq, non

pojje

fccuitdntn rectum

rAttoncnt

perpetuo agere >

qui

&fiuAt:

ninua illa

anxietas animum in

varias

diftrahit

curas& inanes

opiniones, k

cogi-tatione Deiavocat,

redtamquem-tentionem

impedit,

quse

eft

pro-pofitio

vivendi

iecundum legem

^

interna &

effentialis,

omnia

ad

gloriam

Dei

referens

5 omnesque

adtus morales ad eum

principaliter

dirigens,

&

aéfionum bonarum

conditiones includens.

Th: V1I# Inter

principia

iecun¬

dum locumfibi vendicatvoluntas>cu·

jmHAturA

confifiit

in

confenfu

mentls

cum

ju·

diclointcllettuiderebusinttrfe

convententi·

busi

&

ea

quasintelledtus

bona

judi-cat,

voluntas

appetit,quse

mala,

ad-veriatur*Hascvoluntas

five

actus in·

tellectusvolendi eft

proximü

(18)

4$τ4·& ) ( cip;um

aftionum

humanarum

exre-fiorum^cujus

vis

& iiberras

eftagerc

T

veinonagere

icilicer pofito

objecto,

vel

uno,vel eriä

pluribus,Semper

bo-nu

appetit

vel verü

vel

äpparens,nu-quä ma-lu

ut

ma]um,&

pr^cipue hic

*

ipeCtatur,ut

eilappetitio

bom

cum rebta ratione. ConfultAttomedia inve*

ftjgat

ροΓΠ

bilia

·»

vel

qusin noftra

iunt

poreftate, quibusad

finetn

pervenlre

poifumus,

&

eflattnsinteU

IcttM, cujus foiius

proprium

cft

di->+

icrimen intet bonum &malum fa«

cere. Eleclio,

cupita.,

'

mediis

in-ventis &

monflratis,

non

omria

fed

poilibilia

?

&c

quann

noihra

funt

poteftate,

apprehendit,

Hinc

patetquatuor

h^c

riad aitionemmoralem5 qua:

fint:

confcicntiA,

ignoti

enim

(ut

vulgi

mos

efl) nulla

cupido,

t

oluntas, non e- ψ

nun

honeftisaftionibus

ftudet

(19)

& 15 &»'

ino fine

appetifu rationis

infinem tendente.

Confultatio> fruftra

finem

vult5

non

de

mediis

ad finemdiu

centibus,

prtemeditans,

qui

fine

xnediis obtineri neur.quam

poteili

Tdettio,

quia

nulla aého

nonefta pra%

iertim externa

agi

poteft,

mfi

me¬ diis

prius invenns,

& in finein

direftis.

Th:

VIII,

Voluntatem

appete-rebonumdiximus«,

quod

vei

efl:

naturale, de quo

€umb,in

huncmo·*

dum

loquitur

cap, y, § Multλ fint bona naturalta^ hoc efl^ qua

aliquid

conferuntad

fclicitatem hominis,

quanon

funt moraliterbona,

utpote ntc voluntarise

attiones,

nec ulla lege imperata : quält

a

funt acumen ingenti, fcientiarum

ornamen-ta

, memoria, vis

ßngularis

, corporis

ro-bur, rerum externarumadjumenta. Con~

tra vero

exißimonullam aftionemvo lunta-tisex

lege

natura imperari,aut cotnmenda-ri,

adeoque

moraliter bonam

eße, qua non txfua natura

aliquid faciat

ad

felicitatem

(20)

tiwm. Velbonum tnorale,

quod

a<fho«

nibustatitum &

habitibus

entium

rarionaliu

adtribujtur,&

immediate

connotatconvenientiä

aélionu

cum

legi

bus,fi

vcnatura?

,iive

civitatis

ali-cujus.Vel bonum

publicum*quod

omni-umhominum bonum

complecti-tur,

adeoque maximum

eft,

ad

cujus

profecutionem

maxima

re-quiritur

prudentia.

Qui

enim

pru-denter

&circumipedte

agit,

hoc

bonum

attmgit;

qui

vero

incredi-bilemcapit

voluptatemex

deliciis

corporis, ad

icopum

rectum

non

collmear» Fravi pra?terea

mores

bonum

impediunr,

in

quos

qui-dam

aliquando

temere

incidunt,

&

åquibusaliorum

plurimorum

im-mo&ipiorum vita

ia?pe

diffidet,

non funt

imputandi

natura?

huma¬

na?,

fed

temeraria?

liberi

arbitrii

dcterminationi.

Mala

enim ömma

(21)

f8*7g#

moraliafiunt

perignorantiam,

in-advertentiam,

temeritatem,

exa,

liquo

libertatis

noftüte abuia.

Th; IX» In

fuperiori iermo

no* bis fuit de

voluntate,

cui accedunt

appetitus

,

circa quosmulri

com-, mittunrur errores, paucis

igitur

de iis

agendum, Primus

eorum

di-citur appetitus

naturalis

^

qui in

conferva-tioneindividui fuamq, ipßus fpeciem

mul-tiplicandi

confifttt

,

dicitur

etiam

com¬

munis,

quiahominibns&

brutis

χ-que

competit,quas

utut

omnia

in-ftmiftu natural!

iaciunt,

il e«, non

poffuntnon

inejusmodi

abtusfer-ri,

tarnen finispropter quem

illos

exercent, ealatet. Nullaenimm eis eil

voluntas5

nuilum jus,

vel

e< nim nobisinvitis ilomachus appe-tit cibum. Secundus

appetitm

finfi-tivus, quinihil aliud eflquamincltnatio

in

bonumfenfibu*

perceptum,

qui

niii

å ratio nali

dirigatur,

errat, non.

(22)

£3tgfä J f Yt-, ° vS«*

énirri

juclicat id

bonuni

eife,

qüocf

honeftum

eil3 iedquodeffc

υ

nie

ycI

jucunduni,

cum

ieniüüm

mU

riirteno

SCjadiciourituri

SC

quod

illis boniimvidetur

appetit

3

omnis

vcro errorr, quia cum

turpitudind

r

eil

cönjunch%

intdieciivo

itifuper

'

opus

eil"

judieio,

turpiaab

höneitiä

ieparante,

Omnes

afte&us

appe-titus fenfitivi ituc

pertinere

vei

iri·*

de pster,

qüia

objeclüm

fuimi

vet

iub rarione boni

appetunt^vel

Tu

b

jt

ratione

nialiaverianrür*

quödeiii»

piii

ingenium

fäcukaris

appetitivaß

1 ertius Appetitim

tdtioxdlii

ι

qui

ipe-ciali nomine Volantμ

dicirur^ hoc

Iocö non

figriificat

patennam5

féd.

ipfum

appercndi

actum, prent'

> in

principüs aftionum

bumanaricci

coniideratur 5

eilque

donuna

Sc

atiriga

adiontmi

&

apperkui

lern

litivoimperat,

quatnvis

haud

ra- f

(23)

ro

finc yitVoris,

u .'iien

circa

iunnn

pbjedpm icb raupnc vcri auc

fei-ii yeriaipr,

Th: X.

Frincipiis

5

juxtano-ftrUQi

inüitutiiaij

breyiter

expoii-tisj

ad

aebenes

humanas

accedi*

mus5 q U 3?OHincS rdtions

c&gmttonis

fiutltyci åfcicntivusvcl ab

ignormtihus

ratione vero y°lnnta,tis vela yolent'ibut*

yeiå (oattis > qua^ a

icientibus Sc

volentibus yocantur

ipontanea*,

ab

ignorantibus

auccm

&

coabtis

in-yita?,

Spontanem

proficiieuntur

ab

homine

ßngulas

circumilantias

fci-ente,

in

quibus

abtio

confiftit,

quas

circumftancia:

paffim

habentura-pud Erhicos,

quarum

omnium

co-gnitio

in abfrone

morali

omnino

re-quiritur;

prout

circumftantia^

cum rebtaratione convenerinc

velnon,

reddunt ablionem bonam vel

ma-laniρ

quibus variatis

mutarur

(24)

20 53»

queailio;

& utiir bona,

debent

oinnes ha? circurn(lantis cum re>

<fta racione convenire ;

mala

au-tem

fit,

quando

peccac

in

unam:

inter quas

circumftantias

morales

dux

pra?cipuxexiftimantur?

nem-peobjectum

&

ßmfingulx

tarnen

ver-iantur circa

quamlibet adtionem,

Ideoque

linguls

dicuntur.

Aftus

humani funt vel Eliciti inteileCbus

&voluntatis,

adeoque

affeftuum

nomineveniunt, quatenus

affectus

vehementiores iunt in

ipia

mcnte:

wperati,

qui

in

corpore vi mentis

exeruntur, liii

principia

ipia3

hi

actiones*

Th: XI; Aftionetn mixtam

nec omnino

pr^tereundam

ilatui-mus, quam vis

alii

eam ut

alienam

reipuant

?

dicentes

fepiflitne

ad

volunrariam

referendam,

icilicet

rattonefinalis

&

concejjx opcrationls

,

vel

(25)

4$

etiam interdumad

invitam ratione

cauefficientis;

accedunt

eniiii

ad hanc actioneni

principia

aetionum; non ramen

fimpliciter

vdmtarU i. e.iecundum

ie&inde-pendencer?nec

ex

plena ratioms

de-liberatione & voiuntatiselebtione

provenire videtur.

Nam

afteftus

vehementioresquam

fepiffime

ra¬ tionem ÖCvoluntatem inaitibus

iu-is

perturbant.

Hujuimodi

acfbo

ex

meru oritur,ut

efr merciumin

mare

projeClio

tempeilare

orta5

ad

e-vitandum majus

periculum

icilicet

vita?amiffionem: metusllle alius

eft

gravis,

quia

eum5 qui

agit

5

&aitio-nem

lpiam

ex metu

hujusmodi

pro-feclam

leges

excuiant.

Alius

levis,

quinon

excuiat; ille

mtitur

ratione

recta5

hic

erronea*

Qua»

vero

a-dtiones ex

ira?

cupiditate,

velalia

animi

perrurbatione

(26)

^22^ ^ f

tur 5 earum cauia

eft

apperitus^

jra

homocommotus

vindkfiam dp

j

jnimico iumere

iaragit,

cupiditas,

jion moieftiam yei

icgritudinem

ammi , led

voluptatem

adierr,

Mala

turpia

, quas

in

le

&iua

natura

luntpeccata,

nullo

metu cxcuiarι

poffant,

propterea metu mortis non licet religionem

abne-gare,

necullum

commitrerepec-patum,

Triftiavero

excufationem

merentur ,

fiqu^e

com

mittantur,

Öcfint mmpra, &admajus

mal

um

devitandum, huc

fpecftar^cqui in

tor-mentisgraviffiniis

icelera,qu;e

nun-qiiam perpetrayerant, metu ma¬

joris mali,

iatentur,

Th: XIU Hifce

"brevitare

qua

fi-eripotuitexplicatis,

ad

lilamaftio-ttetn

accedimus,

quas

noflrro

infti-tuto

potiilimuminiervit,

quamquc

^ j

ideo inultimum

transpofuimus

lo-cum. In

iuperioribus

oilendimus

(27)

4tij#

iobfcicfttum

& iioluntateni

ad

aitio-nc-tn

ipontaneam

requiri

5

fi

altera

haruin conditionum

abiir, actio

fedditiif invita» Notitia

requiritur

ur iciat,

quid

agat 5

vtlmtas

, ut

äctioniconientiat,

ii

non accedat,

Cftinvitλpr vim^

cujus

pfmcbiurneit

extrargeare in

vel

patieatem,Ut

is,

qtfiagit

vel

patirur,

nihil

adjumenri*

ex pröprn

quidem

voluntate,

Conferat adaclrionem vel

pailionetn*

Uadelacik

frqurt

tum

demum

a-cfio:vesn tore invitam5

quando

vis

ipia

eil"

caufel

c4

p?incipium

agendi

es ternitni5 a v., o ur,

qui

pantur?

omiraiö a/ίχ! ad actionem lpfam

cönferaft5

ne

quideni

conienfiml?

ie.i p-nriustotis

p-ibbus

aftioni

re-iUclenir, Iηviunηeil\el ^ioientum^

h

jiCih

»Iiis

principjuni

ik

externiiitl &

beaevalfdunl^

Vet kruttum

pru

tgorfoiHaffi,

ii

confcientia

non

(28)

«8ϊ4ί*

dat,

&

dicitur

attio

imprudens,

qua;

conjundta

eil

cum

poemtentia,

qua;

non å fadtohonefto aut

laudando

5

ied

atutpi

proverut: non vero o-ritur a

quaiibet

violentia,

nec

aqua,

Übet

igriorantia,

fed

å

violentia fim,

plici^&ignorantia

probabili

feupar-ticularhquam

poenitentia

iubfequi*

tur. Invitλ

pervim& ignorantiam

cumρα·

nitentia fit, Arift. 3.

Eth.

Th: XIIL

Etquoniaminadlio-nibushumanis multa occurruntiti-confiderate

admodum

5 &

depra-varo mentis

judicio

commiffa

,

lili-us

imprudentis

adlionis

ignoranthm

principium

efle

o

rri

η es

ilatuuiit

Ethici,

quos

mihi

infpicere

licuit,

qux

Arid,

2,

Eth*

I*

öc

Hth,8» ita

dcfcribitur,

quodfit errorjudicii

in

men-tefalJaproveris

AWplettcns,

cum

in

confiliis

tttm in fiattis.

Quam

ob

cauiam

multa vitia abundant ex

ignoran-tia&

negleclu

difciplina;

orta,

eo

(29)

β **8*

reshumanas

redegerunt,

ut

omni-bushaudobviumfit judicaredere¬

bus ad vitam neceffariis vei non.

Vincibilis Jen crafia ignorantia , cum u gnoramut

quid

in

agendo

boneßum

auttur-pefit,

juflum

aut

wjufium

,

utile

aut inutile » eligendum aut

fugiendum

j

haec

ignoräntianeminem exeufat: invincibilis cxcufar.quoniamcirca

fingularia

negotia

verfatur & adjun&um habet dolorem.

AWztmiverfalisieu juris , quando

igno-ramus quae & debebamus & poteramus

nofeere. Aha

particuUris izxxfalti>

quan¬ do fingulas circumftantiasneicimus,nec

res perpendimus; hanefi dolor fequatur

adionem reddit vereinvitam, veniaque

dignam judicamus : quoniam & igno¬

rans& per ignorantiam agit, errorem

agnofeit&poenitet. Aliudenimeft age-reper ignorantiam,

quae fundamentum erroriseft, nefeitagens illenon folum

a-dionem,fed etiamcaufamqvareficagat, & fubfequentem habet poenitentiam. Ignorantem υeroagere^ qui

fibiipfi

igno¬

rantiam accerfit. Exhifceomnibus fa-tis liquere poenitentiam non honeftam

(30)

a&ioncm, fcdturpemquamcunque

fub#

fequi exiftimo.

Th: XIV»

Lexnaturaefatisaperteho-minesdirigit ad poenitentiam,

atquead

reparationem damni

facicndam

quoad

poifumus:

namfcelerum

occultiflimo-rum ultricemimproborumfere omnium

confcientiae perhorreicunt, & pcenas

Ti¬

bici Deoinfligendas pracvident.

Confci-cntiacft notitia &eorumrecordatio,quae dnobisbene aut male fa&a Tunt erga Deum> nofmetipfos & alios, quam<fr* ναμνηην maximum

fequitur gaudium

&

perpetua

lsetitia

,

fi

pie

vixerimus:

dolor

autem fummus & cruciatus afccrrimus

(i impie,interdum citius, intcrdum

feri-usj Tedtarnen certo, velin rebus

adver-fis,velinagonemortis

fupervenit.Confcia

mensnoftra a£tuum fuorumomnium

ob-fervarefsepefölet,é quibus confiliis

fluxe-rint,acnacuraliterdefe

)*udicat,fibiqueex-inde adfert veltranquillitatem &gaudia,·

Vel anxietatem & triftitiam. Homonon

tantum facienda perpendet, num

ad

re» &amnormamconformiafint: verumet»

jam pera&a anad regulam quadrent;

in

hacmen tisvia&ionibusquc indc manan»

(31)

tibnstotaconfcicntix visconfiftit, quale*

gesfibi proponit,adur praeteritos exami* nat&futuros regit. Bona animum

tran-quillum & gaudii plenum relinquit: bona

beatse, malaautem miferse vitee comcs

fempereft& pediftequa, bona,interna: il·* \x delicias mentis, honeftas quasque a*

ftiones, comitantur. Nihil dulcius aut

quietiusbona confcientia, quje nec

da-mna,nccvcrbomcontumelias, necaliud

quidpiam formidar. Hicmurus ahenews eßo,

nihil conjcireßbi^

nuIla fallefcere culpa. FuriaEvero flagitiofos infedtantur, quosfoliumtremenspavidosreddit,

qua-re facworvfa eβ in

corpore inßar ulceris, ρ ο;nitenttarnrelinquittrianirna lanaentern jugiter acpervellentem. Plut, de tran·

quillitateanimae. Hincmale Tibi conicii

dicuntur a Pöetis furiis agitari

: quod

ivave eft in vitiis citiftime traniit,

te-naxauiemeft peccantis memoriacrimen fsepe ei objectans.

Th: XV. Coronidis loco addimus folittt* dinem in doloribus, qai ob malum

commif-fumoriuntur, &poéiiie func a&ionum mala-rum^axime fug;end rn ,quee

nostriftio-resreddir, dequacjumt. Cure, LiM.C. z.

(32)

inhuncmodüm fatur:

vigiles

procul

attontti

ßantes,

liberioremque

pennitentiam

folitudo

excitabat\oy\x

intantumangoremiplum

conje-cit, ut violentasfibi infcrre velletmanus:mal*

noitranobisoboculosponit,&ut ca

magis

nu-gisq;meditemur}facn: hincmulti in

αντοχές9

prolabuntur, & nocumentum haud exiguum homini adfert dolor , cormirumin rr.odum

delaifatur, de quo ita Cumb. C. "2. § »9

Obßrniturfangvinis motus,

dr

cor

grava-tur, ut

dijjiciltus

in

fyftole

expellat,

undc

dr

pallidior

confpicitur hominis vultus,

&

innumera in tota corporis onconomia>

in

ce-rcbrtvero & generU

nervofi

funcfionibus

pracipue,

feqvuntur

incommoda, ut mor

b

t qui

lient

& melancholia ßlent

tribuh

Haec funto L. B. quae a me exiii minerva

fuper hac iatis ardua congefta funt materia. Haud quidem diffiteor multa hic defiderari, quae majorem merentur commcndationem

έί explanationem : verum habita rationc

rei anguft^ domi, ut & tenuitate ingeniive¬ la contraho j unum perofficiofe a tc,

Bene-Vole Ledtorcontendens,velis iolito favorehoice

meoslaboresutaliorumtibi commendatos ha¬

bere; faxitDeusT. O. M, uttotoanimo

o-mnesadtiones noftras advoluntatemejusita di-rigamus, ne earumnusquam nos pceniteat

11

CuiSoliadtionumnoitrarum fummo

di-re&orilaus, honorδίgloriainfecula nunquam terminanda.

References

Related documents

ne, aflerto Dei concurfu ad maias hominum a&amp;iones, aliqua peccati culpa in Deum redundet: Dei enim aåio , qua concurrit, eft illimita-. ta &amp; indifferens, homo veroillam

ne reéle uti; ac proinde decernunt, Logicam, ut artem ratione rede utendi, etjam tradere debere di-.

fita, ica cbullire ineipiae* ucad margines ufqj porrigarur. De coloribus etiarn patet &gt; quod nihil aliud {int quam diveriä eonflitudo parci-. calärum. Sic vidi duos

patrio meo iolo Hedfunda Geftri* kiorum. Circa quod infortunium indé plurimum Fulminis vis per* ccpta, quod in momento feré ad. omnes partes inter

prima nonaüo modo å fe diftun- dat radios iecundas Iridis, quam (peculum, in quo dextra finrftra, Sc. finiftra dextra, ipectantur»

potiuseil» quam Ετυμολογία* Grascis Homo dicitur αν&amp;ρωοης, quod nomen Piato in Cratylo å verbis kva&amp;épu &amp; οτΙω. colefcerearbitratus eil &gt;

enim fèntentiam, qvod in centro ignis refi-. deat, cum reliqvis caufis hscc qvoqî

nön inferviunt, filentio prae- teritis, quae de prima Monar- chia, ejus ortu atque au£tore. träduntur,mihi