J^F
F.1. Α.
DISPUTATIO
PüILOSOPHICA
OB
POEKITENTIA.
Quam ex
Occafione verborum
Marci Anto¬
nini Imperatoris de
feipfo&ad
feipfum Lib. 8. § 8.H* με]άνοια, ίς-ιν
επίληψίς
Ζς earfjS,
ως %-ξησιμ,όνΖ τταρειχότ®*.
Termijfu
Amplijf. Facult.
Pkilof
in
alm&
Academia Upfal.
SUB PR ALSI DIO
Ampltffimi atf,
Celeberrimt
Vir
i
Dn.JOANNIS»Cra
Geometrin
Proieil,
Ordin,PubItco bonorumexamini
modeßefubtnittit
K.x M.tis Alumnus
in
Theol. Facult.
ANDREAS I
FLODIN
W. G.
In Audic. Guftav, Maj. horis
anteme-ridiem confvetis, addiesr. 3» Decemb»
Anni M. DC. LXXXVII.
Upfali», Excudit Henricus
Keyfer,
S.R.M
Reverendijfimo
&
Amplijjimo
in
Chrifié
Patri acDomino
Mag.
HAQUINO
inclutae dicrceieos Scarenfis
Epi-icopoTongcDigniilimo, confiftorii
Prae-iidi graviliimo, Regiiquc Gymnafii Ephoro
adcuratiffimo, Macenatiac Patronomeo optimo & quovisanimi
cultuater-num fuipiciendo,
Ut
PIf Reverendis
atqueClariffimis
Dominis Magiftris» confiftorii
Scareniis
Adfeiforibus laudatiflimis»GymnafiiRe-gii Le&oribusVigilaiitillimis, utolim Pr#ce»
ptoribus fidelilfimis, ita nuncPromotori¬
bus &Fautoribus multisnominibus
colendis.
Fl. Reverendo ac
Doclijßmo
DominoLAURENTIO
ecßcimtg/
PaftoriinSlobty meritiftfimo,
Benefa£to-fi propenfiifimo, & Fautori jugiter
profequendo.
Nobilijfimo
"Domino
J
GEORG! O
Qmxtfilßl
a> Domino in
QBtfi
&
ÄOfylltjMCfC*
Domino meobenignifllmo.
Et
P/, Reverendo &
Doffijfimo
Domino
ER1CO
&<£%<&!
Paftori in
ÄttUtfr)
meritiffimo,
ac
vicini contraitus Praepofito
Laudatis-fimo» Nutritio meo optimo
&Fautori setatem
co-lendo»
^Tornen
' tuum ampliffimum, Rcvcrcndifllme Patcr,an cxiguishiftelaboribusjuvcnilibusac rudiMiner' va depromtisprafigereaudertm, diudubitabam,cum
fcircmTemul-tisnegotii« magni muneris tuiimplniturn
adcosvixarrcndcrepofTc. Singularemtan.cngratiam, quaalios Mufarunrcultorcs amplcxuscs, atquc etiem·
numampledcris,dum fincera mcnterccolo, hacocca·
fione tanquam ingratus iilcntio iavolvere, neepotui
ncc debui. Accipe igitur, RcverendiifimePater,pau<
cas haiccpagellas benigna fronte
, casque non
ma-gniiudine fed ab animo fubnnilc offetenris aeftima5 quipoftDEum(älutcm ac ipesmeas tusepaterna:tutelas
omni animivenerationc committo, SuprrmumNumcn calidiflimis follicitabovotis,velitte,RevtrendiliimcPa¬ ter,quamdiutiffimcincolumem confervarc, atqucomni feücitate bcare, inecelefiat maximum commodum»
& familise turehonorificcntiffinva: fummum dccus &
oinamcnrumί
Sufcipkc, Nobilifllmc, ΡΓ. Reverendi Domini
P,romotores ,Fautorcs &Benefaftores, primitiashafee fiydioiummcorumqualescunque i quas ca fluidem fententianon offero, utmagnis Omnium veftrorum nominibusrcfpondcant i Scdutgratum inmeammum ergavosdeprehendatis. Summis itaquc preeibuscom tendo, ficutmihi hadenus fayiftis, utin pofterum
quoquebenignefavere pergatiij cujus votiil compos fuerim>cftdcquomihimeisqveßudiisgratulariqueam.
DEumOpt.-Max: Supplcx vcncror, vclir Te,
Nobi-liftimcDominc,vosquePI, ReverendiScClariftlmiViri,
inbenemultosannosunacumfamiliis veftris incolumcr
prasftarc! Sicvovetfemperquevovebit
Revcrendiffimi Sc
Ampliilimi,
Nobiliffimi 8cPI, Rcvcrendorum Nominum Veftrorum
humilimus & devotisfimui
cultor & Gliens.
"· e3
JM
ϊ
l W.
% s.
N.
tui
ί
lÄ^^ßüas
mfcntis
facultätes
efle
el*
®;^M^mus5
intelleclum
nimi-pal
SS^^Srum
&
voltmtAtcm,qua-"nl
tum beneficio diicrimen
honefto·
mj
& tum &
turpium
intelligitur:
refta
lim enim ratio
eft
principium
omni-'em
uma£lionüm
3 qua? cum eacon-|j™
venit
3bona
3qua?
ab
ea
defleilit,
on#
malaj
qiias^
errore
cognito,
do*
ρo« lote
hominem
äfficit
eumque
poe-£
nitentia
corripit,
Ne
autem
mge-ririj nii mei vires
(utinamfaufto
ömme)
periclitahirus
?methodum
longo
ai,
ufu receptamplane
praeterire
vi-dear3opera?
pretium
me
fadlurum
ura
arbitror 5
fi
paucade
hujus
vocis
tnui derivatione&
origine
pra?libave>
rim.
Verb
ηmimperionale
pawitet
•
$$2 g#
åquo
proxime
deicendit,
å
pcena
de-rivari exiflrimo ,
illa
aαrem non äpendendo
utVarroni
placet,
tumcnim per
Eiimplex
icribendüm3fed
avocabulo
aliquo Grxco,
utmultas
alias voces civitatejam latina
dona-tas Grsecas
Iingv^ iuam
debere
o-riginem
videmus
, nempe ^575 T?ποιής, qux vox
Grsecis
&poenam
&pretiam
fignificat,
ita
jlt£pretium
a-qud
latinos
pcenamindigitat
, utoftenditTerent*
And. A£l, III. Scen. v. (futilil
- - Servon
fortunas meas me
commifijje
Ergoprpiumobßu11itumfero.
Item ilorat. Lib, III. Carm. ode 24,
Etpeccare nefas,aut
pretiumcfi mori.
Quem
verficulum
Bondius
itainterpretatur; Etapud
eosmatri-monii fidem violare eft
nefas,
i,
e,non
licet;
autilviolent,
poenaa-dulterii mors
eft,
Quando
enmi
delinquentes
parnamiubeunt^pre*
tium
quod meriti
fimt
5adipiicun-tur: ita
poenitentes
dolori & maUconfcientu poenam
dant» Nos
qui
brevitati fltudemus ,
neceffariuni
non ducimus mulasHomonymi-amexponere;
iumitur
mterdum
pro contemtn & afternatione
apud
lati¬
nos auétores, interdum pro
repre-henfione futipßus
,Del
dolore
animi
9in qua
fignificatione
eamhic
loci
nos
accipimus,.
Hifce
adlatis,
ta-lem definitionem adhiberi
pofle
exiftimamus : Vcenitentia eft male
fa*
äorum > vel etiam
pratermiß'orum
angör& dolor.
Th: II, Genus
in
data
defini-tioneeffc dolor, quo
male
admifla
ab hominibusdamnantur ?iique?
fi
lieuerit,
in viam
reftam
emen-dando reducuütur, Eos
qui
ne*negotia
temereiuseepere,
confi-liaque
iuaad
pra^icriptum
redtas
rationis non vertere ?
poenitentUm
*24
tandem
gignere
,faspe
nobis
vi*
dere
contingit
χ animusquippe
prasientibus
voluptatibusoccupatg
parü
futura confiderat,
iibiipfiqyas
redta effe
pofiiintnon
proipicit:
mox autemad ierediens poeniten-tiamovetur,qua* cumlocum
novoςοηίϊΐίο
iubminiflrare
poteft5
tem*peihvaeil&
commoda:
ii
autemtalis
fit,
ut mutareconfilia
ηοηΐροί*
fit,
proximadefperationi
dicen-da
eftt
Differentia
petityr ex maleadmijjis vet
prtftrwijjis·
Non
e? nimhoneftarumiedturpium
adbo^
num nospcenitet
3conicientia
quacin fe omnia
reponit
aredta ratione
exorbitantes excitat: unde malefibi
coniciiquiefcere
nonpoffunt:
qua
de
reegregie Seneca
Epift.
4^ ßuidprodefi reconderefe,&
oculosho-minumfi
(turesvitare
$bona
confcientia
tnrbam advocat, mala etiam in
folitudinc
anxta atquefolkit
aefl.
Si
honeßafunt>qiu
facis
, omnesfciant.
si
tuYpia, quid
γξ*fertneminem
fcire,
cum tufcias
> Nego¬tium 5
qui
fine praevia
confidera-tione
aggreditur
? cumadoleicen-te iEichino de adhone
peradta
qveri
neeeftum
habet,
*· ' MembrA metu debiIi
λfunt: animut ti*
more obftuputt;
fettort
confißere nihil conßlii
quit.—-Terent. Adclph. Α&.φ Scen»4. Th: III.
Menrionem
quoqute-rum a nobis
pnetermiflarum
feci-mus,
quoniam
nontantumperpe-ramrei
commiflaer,
ied
etiam occa-fionisprastermiife
nosfepiffime
pcenitere
omnibus in
confeifo
eft.
Hannibal Romam occuparepote-rat5
ied
datam
occafionem
rei
be-negerendse
pra^termifit;
hoftem
enitn
iuperatum
fi
impigre
infecu-tus eilet ?
haud dubie
urbemoc-cupafiet
5 quem moxxiuas
vicem
poftmodum doluiile
mihi
«8*8*
deo,
Multos prserereatemporis
iui,
aüorumque hominum
confortii
negle&i
adeo
poenitetfamiliariter
,ut tandem lacrumis abftinere vix
queant.
Quemadmodum enim
qui
virtutis exercitium continuat,
tranquilla
fruitur
mente tita
qui
neglecto virtutis
ftudio,
Dei
homi-numque
in
ie
collatam
benevolen-tiam
ipernit,
hoc ipfo
quod
negli-gat ea, qux
fclicitatis
ipfius
funda*
mentaftabiliunt,
amicitiam,
quamfibi
necceilaria novit,in odium
cer-tiifimum convertit:undenonpoteft
nonprogrefiu temporis,quando
fi¬
bi tot
tantafque
calamitates
pepe-rifle
fenferit, poenitentise
itimulis
a-gitari.
Virtutes
quippe morales
funt
media,
perquasfinis
ultimus
adtionum humanarum paratur*
Vi#
tia vero
avia,
qua^hominetn ä
reAo
virtutis tramite fedueunt,
Th;IV,Quo-ι t
Th.
IVAQuoniam
omnesaftio-nes, quas
homo exerit
vel
iunt
tranfeuntes
vcl immanentes :illa?
cfte-ftumiortiuntur extraintelledtum,
quarurnnaturam
exhauriunt
motusΨ
ineri naturales;
quos nuncquidem
neqs
fert
conditio
rerum mearum, nequeinftitutum
tradere: ha?
efte-Ctum iuuminipfo intelleclu
conie-quuntur.Ad illas teferuntur
ornnesadtioneshominis?u^)Iacet
nonnullis^
j,
ad has actianes
humana?
di-fta?,
qua?quid fint5moxplenius
di*
eetur, Verumnonadhucä nobisdi* ctumefl:
quibus
illae
principiis
debe-ant
originem
3proinde
erenoftra
eft illarummentionem3quanra
fieri
fpoterit
brevitate,
facere, Primas
meritopartes
inter
aftionum
hu¬
manarumprincipiaobtinet
fcientia,
aIiis difta confcientia
, qua certe
nihd
a-liudefiquam affus intelieίίtis
prafftci,
quoipfe
judtcat,qui4fit bonum,quid
mdum->quid
jußunt,
quid injuftum,
quidfa,
quid'nefai
atque
hancconicientiam
vocanr
dt
faciendo,
Sc
juxta
eä
dicimür
agere
Veliecundü
vel
contraconicientiä*
hxcdiftitat
quasdä
aftiones
nauie-am nobis movere,
quasdata
com»
modum &falutem
nobis
adferrej
hincomnebonum
appetimUs,
ma«lumcontra
ftigimus
3quod
defide-rium boni&fugam
mäli nobis
na¬
turaindidir.Lex
enim
natura co->gnita
aftionunt
moraliu
norma
eft
Äamuffis,
ad
quamonines
fuas
a&iones homo
dirigere
tenetur*
bene
agit
,fi
agat
quod lex
intelle*
ftus
prasicribitagendum: male,
fi
velcontra velquod
nonjubet,
Ha
naturalesinformationes, quas non
didict-mus ei
magißris
vel
ufu
;fed
haußmna
&aeceptmus anaturaJ
tamctß alii aliis
fr
0magnitudme
ingenii
plures certioresquc
hujusmodi r
egalas
fisnt
fortiti
: tum exco-luntur, elimanturqueufu,
experiment
is,
<g?9»
ßve lux
,five
cenfura,
quarette,
quaoh-femper tum
ad
bonum &
verum de-Hjergit^dr
fertur
prona,extflit
ap-prtbat'w ι
irtutum,&
improbatio
vittorum;atque
h'tnc leges
& pracepta morum,d-unoquoque
confcientia,
delittα*
^/λ Arguat,
reprehendat,
damnet>
nifi
pemtus
fenfu
bumAno
careat9&
degener
et inbrutum, Ludov* vives 2. de animo.Th: V.
Quoniamin
pneeeden-ti th* aétum
eil de
confcientia in
genere,jam
ad
fpecies
eius&
ce¬tera
principia
adfronum
defcende-1
re iubet.
Dicitur
nunc rettα, quan*do icilicet rem uti
efl:
indicat ,contra quam
qui
agit
gra¬vi®me peccat χ nunc
probabilis
9cum faciendum vel
omittendum
I
judicat,
quod
probabiliter
cumjure diivino vei
humano
con-ientire putat: nunc erro»eat
judi-ij cans aliter ac res efl»
Pruden-tia
quidem
humano
generi ultra
animalia
casteraconceila
eft?mul·
€>2 1° δί
tistarnenerroribnsobnoxius eft ho¬ ttio> Error hic
velefttdncibilu^quan9
do tntelleffus
falfum
pro Der oapprehendit»
minus ac curata diligentia &attentione ad~hibita. Dchocerrore ita loquitur Cumb» Cap. § io. ileffio & actio wallfern¬ her
ab
inteile51us incertitudine & erroreproficifcitur, quicquid
unquamcontra rerumomniumaccurate
perpenfarum
naturam,vel
indicationesjudicamut,
expetiwusagimus-nie , /ofi/w
pr&cipiti , temerario,
in-tempeßtvoque hberi
arbitriiujui,
prafcntü
plerumque
commodt titillationedelufi;
ßimulantis Judicium adpronunciandumde rebus nondum
fatis
cofnpertU,imputan-dum eß.
Etiam
a more ieuimitatio#ne fui
aliorumque:
errantis enirn
ratio non eft refta* invincibilis au-ifw dicitur, quando omnis
diligentia ad*
bibetur , tarnen
fcire
poteß,
verumfal»
fumncfit.
Confcientid dubia, quas:judi-cium intellectus non exercet
5
nihil
certiftatuendo
5 fed
Judicium
fus-pendit:
taec
confcientiaproprie
di-ita noneft,
namdubitat utri
contra-$3 II £3»
contradidionispartifit
aifentiendü?
peccat
8c
qui
contra&
quifecun-dum hane
agir, 8c
periculo
pec*candiie
exponit, acaliquomodo
peccarevult
, quatenusperinde
ei eil five bene iive male
agat:
ha?c non
obligat.
Scrupulofe
cumhac fere coincidit3
nifi
quod hsec
aliquidilatuat
iacienduni5 (ed
non finefcrupulo
8c
anxie trepidat,anh
mumque
cruciat,
metuendo
pec-catum 5 ubi non efl
5
åkeri
ramencontradicliönis
parti
adhsret5
ÖC
quidem
optima
3ftatuit enim
ali.
quid
effe
licitum,
quod licitum
eft,
ied cum iormidine
peccati,
atq, eaquidem
temeraria8c
fine
funda-mento.
Scrupulus
iile
conicien-tiam oftendens non eil
voluntarius,
ied hominem lsedit invitum. Si
icrupuli
excuti
poifunr,
qui
iecun-durn eatnagit,
redliffimc
facit*
quiaagit quod licitum efh,
&quo4
licitum eile ftatuit : qui contra5 peccar.
Si
auteratolii
nequeantjidramen agere
quod licitum
eil
&
eileftatuit,
conicientiafcrupuloia
non eilpeccare:
quianon
contraeam, ied
fecundumillam
contraicrupulos
temereobortosagit,
&
prodeft
agere exjudicio
icrupulo-fxcontraicrupulos,eos
contemnen* do, Scprofutilibus
habendo
;hoc
modo conicientia
fcrupuloia
nstan¬ demliberatur, &
in
agendo confir'
matur*
Th: VI. Ab hacparum
diflert
ßperflitioy
quahomo
involutus
te¬mere
ieipium cruciat,
&difficili-me eamdeponit,
vagusSc
incer-tusin omnibus fuis
a<ifronibus5quod
arguit
vel
animum fibi male
conicium 5
vel
certedubitanteiw*
Qua
de
reegregie loquitur celeb.
a*1 MS*
meantea
citatus
Cum
b»
c,2. § 7.ABm humAltesper totam
cujus
quevitxm
ejfe
debere
uniformes
&
ßbiconfonos
j
e-umq, non
pojje
fccuitdntn rectum
rAttoncnt
perpetuo agere >
qui
&fiuAt:
ninua illa
anxietas animum in
varias
diftrahit
curas& inanes
opiniones, k
cogi-tatione Deiavocat,
redtamquem-tentionemimpedit,
quseeft
pro-pofitio
vivendi
iecundum legem
^interna &
effentialis,
omnia
ad
gloriam
Dei
referens
5 omnesqueadtus morales ad eum
principaliter
dirigens,
&
aéfionum bonarum
conditiones includens.
Th: V1I# Inter
principia
iecun¬
dum locumfibi vendicatvoluntas>cu·
jmHAturA
confifiit
inconfenfu
mentls
cumju·
diclointcllettuiderebusinttrfe
convententi·
busi
&
eaquasintelledtus
bona
judi-cat,
voluntas
appetit,quse
mala,
ad-veriatur*Hascvoluntas
five
actus in·
tellectusvolendi eft
proximü
4$τ4·& ) ( cip;um
aftionum
humanarum
exre-fiorum^cujus
vis
& iiberras
eftagercT
veinonagere
icilicer pofito
objecto,
veluno,vel eriä
pluribus,Semper
bo-nu
appetit
vel verü
veläpparens,nu-quä ma-lu
utma]um,&
pr^cipue hic
*ipeCtatur,ut
eilappetitio
bom
cum rebta ratione. ConfultAttomedia inve*ftjgat
ροΓΠ
bilia
·»vel
qusin noftra
iunt
poreftate, quibusad
finetnpervenlre
poifumus,
&eflattnsinteU
IcttM, cujus foiius
proprium
cft
di->+
icrimen intet bonum &malum fa«
cere. Eleclio,
cupita.,
'
mediis
in-ventis &monflratis,
nonomria
fed
poilibilia
?&c
quannnoihra
funt
poteftate,
apprehendit,
Hinc
patetquatuorh^c
riad aitionemmoralem5 qua:
fint:
confcicntiA,
ignoti
enim
(utvulgi
mosefl) nulla
cupido,
t
oluntas, non e- ψnun
honeftisaftionibus
ftudet& 15 &»'
ino fine
appetifu rationis
infinem tendente.Confultatio> fruftra
finemvult5
nonde
mediis
ad finemdiucentibus,
prtemeditans,
quifine
xnediis obtineri neur.quampoteili
Tdettio,
quia
nulla aého
nonefta pra%iertim externa
agi
poteft,
mfi
me¬ diisprius invenns,
& in fineindireftis.
Th:
VIII,Voluntatem
appete-rebonumdiximus«,
quod
vei
efl:
naturale, de quo
€umb,in
huncmo·*dum
loquitur
cap, y, § Multλ fint bona naturalta^ hoc efl^ qua
aliquid
conferuntad
fclicitatem hominis,
quanon
funt moraliterbona,
utpote ntc voluntarise
attiones,
nec ulla lege imperata : quälta
funt acumen ingenti, fcientiarum
ornamen-ta
, memoria, vis
ßngularis
, corporis
ro-bur, rerum externarumadjumenta. Con~
tra vero
exißimonullam aftionemvo lunta-tisex
lege
natura imperari,aut cotnmenda-ri,adeoque
moraliter bonameße, qua non txfua natura
aliquid faciat
adfelicitatem
tiwm. Velbonum tnorale,
quod
a<fho«
nibustatitum &
habitibus
entium
rarionaliuadtribujtur,&
immediate
connotatconvenientiä
aélionu
cumlegi
bus,fi
vcnatura?,iive
civitatis
ali-cujus.Vel bonum
publicum*quod
omni-umhominum bonumcomplecti-tur,
adeoque maximum
eft,
ad
cujus
profecutionem
maxima
re-quiritur
prudentia.
Qui
enim
pru-denter
&circumipedte
agit,
hoc
bonumattmgit;
qui
veroincredi-bilemcapit
voluptatemex
deliciis
corporis, ad
icopum
rectum
non
collmear» Fravi pra?terea
mores
bonum
impediunr,
in
quosqui-dam
aliquando
temereincidunt,
&
åquibusaliorum
plurimorum
im-mo&ipiorum vita
ia?pe
diffidet,
non funt
imputandi
natura?huma¬
na?,
fed
temeraria?
liberi
arbitrii
dcterminationi.
Mala
enim ömmaf8*7g#
moraliafiunt
perignorantiam,
in-advertentiam,
temeritatem,
exa,liquo
libertatis
noftüte abuia.
Th; IX» In
fuperiori iermo
no* bis fuit devoluntate,
cui accedunt
appetitus
,circa quosmulri
com-, mittunrur errores, paucis
igitur
de iis
agendum, Primus
eorumdi-citur appetitus
naturalis
^qui in
conferva-tioneindividui fuamq, ipßus fpeciemmul-tiplicandi
confifttt
,dicitur
etiam
com¬munis,
quiahominibns&
brutis
χ-quecompetit,quas
ututomnia
in-ftmiftu natural!
iaciunt,
il e«, nonpoffuntnon
inejusmodi
abtusfer-ri,
tarnen finispropter quemillos
exercent, ealatet. Nullaenimm eis eil
voluntas5
nuilum jus,vel
e< nim nobisinvitis ilomachus appe-tit cibum. Secundusappetitm
finfi-tivus, quinihil aliud eflquamincltnatio
in
bonumfenfibu*
perceptum,
qui
niii
å ratio nalidirigatur,
errat, non.£3tgfä J f Yt-, ° vS«*
énirri
juclicat id
bonunieife,
qüocf
honeftum
eil3 iedquodeffc
υ
nie
ycI
jucunduni,
cumieniüüm
mUriirteno
SCjadiciourituriSC
quod
illis boniimvidetur
appetit
3omnis
vcro errorr, quia cum
turpitudind
reil
cönjunch%
intdieciivo
itifuper
'
opus
eil"
judieio,
turpiaab
höneitiä
ieparante,
Omnes
afte&us
appe-titus fenfitivi ituc
pertinere
vei
iri·*
de pster,
qüia
objeclüm
fuimi
vet
iub rarione boni
appetunt^vel
Tu
b
jt
rationenialiaverianrür*
quödeiii»
piii
ingenium
fäcukaris
appetitivaß
1 ertius Appetitim
tdtioxdlii
ι
qui
ipe-ciali nomine Volantμ
dicirur^ hoc
Iocö non
figriificat
patennam5féd.
ipfum
appercndi
actum, prent'
> inprincipüs aftionum
bumanaricci
coniideratur 5
eilque
donuna
Sc
atiriga
adiontmi
&
apperkui
lern
litivoimperat,
quatnvis
haud
ra- fro
finc yitVoris,
u .'iiencirca
iunnnpbjedpm icb raupnc vcri auc
fei-ii yeriaipr,
Th: X.
Frincipiis
5juxtano-ftrUQi
inüitutiiaij
breyiterexpoii-tisj
ad
aebenes
humanas
accedi*
mus5 q U 3?OHincS rdtionsc&gmttonis
fiutltyci åfcicntivusvcl ab
ignormtihus
ratione vero y°lnnta,tis vela yolent'ibut*yeiå (oattis > qua^ a
icientibus Sc
volentibus yocantur
ipontanea*,
ab
ignorantibus
auccm&
coabtis
in-yita?,
Spontanem
proficiieuntur
ab
homineßngulas
circumilantias
fci-ente,
in
quibus
abtio
confiftit,
quascircumftancia:
paffim
habentura-pud Erhicos,
quarumomnium
co-gnitio
in abfrone
morali
omnino
re-quiritur;
proutcircumftantia^
cum rebtaratione convenerincvelnon,
reddunt ablionem bonam vel
ma-laniρ
quibus variatis
mutarur20 53»
queailio;
& utiir bona,
debent
oinnes ha? circurn(lantis cum re>
<fta racione convenire ;
mala
au-tem
fit,
quando
peccacin
unam:
inter quas
circumftantias
morales
dux
pra?cipuxexiftimantur?
nem-peobjectum
&
ßmfingulx
tarnenver-iantur circa
quamlibet adtionem,
Ideoque
linguls
dicuntur.
Aftus
humani funt vel Eliciti inteileCbus
&voluntatis,
adeoque
affeftuum
nomineveniunt, quatenusaffectus
vehementiores iunt in
ipia
mcnte:wperati,
quiin
corpore vi mentisexeruntur, liii
principia
ipia3
hi
actiones*
Th: XI; Aftionetn mixtam
nec omnino
pr^tereundam
ilatui-mus, quam vis
alii
eam utalienam
reipuant
?dicentes
fepiflitne
ad
volunrariam
referendam,
icilicet
rattonefinalis
&
concejjx opcrationls
,vel
4$
etiam interdumad
invitam ratione
cauefficientis;
accedunt
eniiii
ad hanc actioneni
principia
aetionum; non ramen
fimpliciter
vdmtarU i. e.iecundum
ie&inde-pendencer?nec
explena ratioms
de-liberatione & voiuntatiselebtione
provenire videtur.
Nam
afteftus
vehementioresquam
fepiffime
ra¬ tionem ÖCvoluntatem inaitibusiu-is
perturbant.
Hujuimodi
acfbo
exmeru oritur,ut
efr merciumin
mareprojeClio
tempeilare
orta5ad
e-vitandum majuspericulum
icilicet
vita?amiffionem: metusllle alius
eft
gravis,
quia
eum5 quiagit
5 &aitio-nemlpiam
ex metuhujusmodi
pro-feclam
leges
excuiant.
Alius
levis,
quinonexcuiat; ille
mtitur
rationerecta5
hic
erronea*Qua»
veroa-dtiones ex
ira?
cupiditate,
velalia
animi
perrurbatione
^22^ ^ f
tur 5 earum cauia
eft
apperitus^
jra
homocommotus
vindkfiam dp
j
jnimico iumereiaragit,
cupiditas,
jion moieftiam yei
icgritudinem
ammi , ledvoluptatem
adierr,
Mala
turpia
, quasin
le
&iua
natura
luntpeccata,
nullo
metu cxcuiarιpoffant,
propterea metu mortis non licet religionemabne-gare,
necullum
commitrerepec-patum,
Triftiavero
excufationemmerentur ,
fiqu^e
committantur,
Öcfint mmpra, &admajus
mal
umdevitandum, huc
fpecftar^cqui in
tor-mentisgraviffiniis
icelera,qu;e
nun-qiiam perpetrayerant, metu ma¬
joris mali,
iatentur,
Th: XIU Hifce
"brevitare
quafi-eripotuitexplicatis,
ad
lilamaftio-ttetn
accedimus,
quas
noflrro
infti-tuto
potiilimuminiervit,
quamquc
^ jideo inultimum
transpofuimus
lo-cum. In
iuperioribus
oilendimus
4tij#
iobfcicfttum
& iioluntateni
ad
aitio-nc-tn
ipontaneam
requiri
5fi
altera
haruin conditionum
abiir, actio
fedditiif invita» Notitia
requiritur
ur iciat,
quid
agat 5vtlmtas
, utäctioniconientiat,
ii
non accedat,Cftinvitλpr vim^
cujus
pfmcbiurneit
extrargeare in
vel
patieatem,Ut
is,
qtfiagit
vel
patirur,
nihil
adjumenri*
ex pröprn
quidem
voluntate,
Conferat adaclrionem vel
pailionetn*
Uadelacik
frqurt
tumdemum
a-cfio:vesn tore invitam5
quando
vis
ipia
eil"
caufel
c4p?incipium
agendi
es ternitni5 a v., o ur,
qui
pantur?omiraiö a/ίχ! ad actionem lpfam
cönferaft5
nequideni
conienfiml?
ie.i p-nriustotis
p-ibbus
aftioni
re-iUclenir, Iηviunηeil\el ^ioientum^h
jiCih
»Iiisprincipjuni
ik
externiiitl &
beaevalfdunl^
Vet kruttumpru
tgorfoiHaffi,
ii
confcientia
non«8ϊ4ί*
dat,
&
dicitur
attio
imprudens,
qua;conjundta
eil
cumpoemtentia,
qua;non å fadtohonefto aut
laudando
5ied
atutpi
proverut: non vero o-ritur aquaiibet
violentia,
nec
aqua,Übet
igriorantia,
fed
å
violentia fim,
plici^&ignorantia
probabili
feupar-ticularhquam
poenitentia
iubfequi*
tur. Invitλ
pervim& ignorantiam
cumρα·nitentia fit, Arift. 3.
Eth.
1»Th: XIIL
Etquoniaminadlio-nibushumanis multa occurruntiti-confiderate
admodum
5 &depra-varo mentis
judicio
commiffa
, lili-usimprudentis
adlionis
ignoranthm
principium
efle
orri
η esilatuuiit
Ethici,
quosmihi
infpicere
licuit,
qux
Arid,
2,Eth*
I*öc
Hth,8» ita
dcfcribitur,quodfit errorjudicii
inmen-tefalJaproveris
AWplettcns,
cumin
confiliis
tttm in fiattis.Quam
ob
cauiam
multa vitia abundant ex
ignoran-tia&
negleclu
difciplina;
orta,eo
β **8*
reshumanas
redegerunt,
utomni-bushaudobviumfit judicaredere¬
bus ad vitam neceffariis vei non.
Vincibilis Jen crafia ignorantiaeß , cum u gnoramut
quid
inagendo
boneßum
auttur-pefit,
juflum
autwjufium
,utile
aut inutile » eligendum autfugiendum
jhaec
ignoräntianeminem exeufat: invincibilis cxcufar.quoniamcirca
fingularia
negotiaverfatur & adjun&um habet dolorem.
AWztmiverfalisieu juris , quando
igno-ramus quae & debebamus & poteramus
nofeere. Aha
particuUris izxxfalti>
quan¬ do fingulas circumftantiasneicimus,necres perpendimus; hanefi dolor fequatur
adionem reddit vereinvitam, veniaque
dignam judicamus : quoniam & igno¬
rans& per ignorantiam agit, errorem
agnofeit&poenitet. Aliudenimeft age-reper ignorantiam,
quae fundamentum erroriseft, nefeitagens illenon folum
a-dionem,fed etiamcaufamqvareficagat, & fubfequentem habet poenitentiam. Ignorantem υeroagere^ qui
fibiipfi
igno¬rantiam accerfit. Exhifceomnibus fa-tis liquere poenitentiam non honeftam
a&ioncm, fcdturpemquamcunque
fub#
fequi exiftimo.
Th: XIV»
Lexnaturaefatisaperteho-minesdirigit ad poenitentiam,
atquead
reparationem damni
facicndam
quoad
poifumus:
namfcelerum
occultiflimo-rum ultricemimproborumfere omnium
confcientiae perhorreicunt, & pcenas
Ti¬
bici Deoinfligendas pracvident.
Confci-cntiacft notitia &eorumrecordatio,quae dnobisbene aut male fa&a Tunt erga Deum> nofmetipfos & alios, quam<fr* ναμνηην maximum
fequitur gaudium
&
perpetua
lsetitia
,fi
pie
vixerimus:
dolor
autem fummus & cruciatus afccrrimus(i impie,interdum citius, intcrdum
feri-usj Tedtarnen certo, velin rebusadver-fis,velinagonemortis
fupervenit.Confcia
mensnoftra a£tuum fuorumomnium
ob-fervarefsepefölet,é quibus confiliis
fluxe-rint,acnacuraliterdefe
)*udicat,fibiqueex-inde adfert veltranquillitatem &gaudia,·
Vel anxietatem & triftitiam. Homonon
tantum facienda perpendet, num
ad
re» &amnormamconformiafint: verumet»jam pera&a anad regulam quadrent;
in
hacmen tisvia&ionibusquc indc manan»
tibnstotaconfcicntix visconfiftit, quale*
gesfibi proponit,adur praeteritos exami* nat&futuros regit. Bona animum
tran-quillum & gaudii plenum relinquit: bona
beatse, malaautem miferse vitee comcs
fempereft& pediftequa, bona,interna: il·* \x delicias mentis, honeftas quasque a*
ftiones, comitantur. Nihil dulcius aut
quietiusbona confcientia, quje nec
da-mna,nccvcrbomcontumelias, necaliud
quidpiam formidar. Hicmurus ahenews eßo,
nihil conjcireßbi^
nuIla fallefcere culpa. FuriaEvero flagitiofos infedtantur, quosfoliumtremenspavidosreddit,qua-re facworvfa eβ in
corpore inßar ulceris, ρ ο;nitenttarnrelinquittrianirna lanaentern jugiter acpervellentem. Plut, de tran·
quillitateanimae. Hincmale Tibi conicii
dicuntur a Pöetis furiis agitari
: quod
ivave eft in vitiis citiftime traniit,
te-naxauiemeft peccantis memoriacrimen fsepe ei objectans.
Th: XV. Coronidis loco addimus folittt* dinem in doloribus, qai ob malum
commif-fumoriuntur, &poéiiie func a&ionum mala-rum^axime fug;end rn ,quee
nostriftio-resreddir, dequacjumt. Cure, LiM.C. z.
inhuncmodüm fatur:
vigiles
procul
attontti
ßantes,liberioremque
pennitentiamfolitudo
excitabat\oy\x
intantumangoremiplum conje-cit, ut violentasfibi infcrre velletmanus:mal*noitranobisoboculosponit,&ut ca
magis
nu-gisq;meditemur}facn: hincmulti inαντοχές9
prolabuntur, & nocumentum haud exiguum homini adfert dolor , cormirumin rr.odumdelaifatur, de quo ita Cumb. C. "2. § »9
Obßrniturfangvinis motus,
dr
corgrava-tur, ut
dijjiciltus
infyftole
expellat,undc
dr
pallidior
confpicitur hominis vultus,
&
innumera in tota corporis onconomia>
in
ce-rcbrtvero & generU
nervofi
funcfionibus
pracipue,
feqvuntur
incommoda, ut morb
t quilient
& melancholia ßlent
tribuh
Haec funto L. B. quae a me exiii minerva
fuper hac iatis ardua congefta funt materia. Haud quidem diffiteor multa hic defiderari, quae majorem merentur commcndationem
έί explanationem : verum habita rationc
rei anguft^ domi, ut & tenuitate ingeniive¬ la contraho j unum perofficiofe a tc,
Bene-Vole Ledtorcontendens,velis iolito favorehoice
meoslaboresutaliorumtibi commendatos ha¬
bere; faxitDeusT. O. M, uttotoanimo
o-mnesadtiones noftras advoluntatemejusita di-rigamus, ne earumnusquam nos pceniteat
11
CuiSoliadtionumnoitrarum fummo
di-re&orilaus, honorδίgloriainfecula nunquam terminanda.