£
S. Ρ. D. O. Μ.
VEN FA AMPLISS. FACULT. PHILOS.
IN REGIA ACADEMIA UPSAL1ENSI,
Continuätionem
TRACTATIONIS l'HILOSOPHIC/E,
DE
PE C C-A TIS
CONTRA
CÖNSCIENTIAM,
PUBLICA PHILOSOPHANTIUM DISQUISI-
TIONI MODESTE TRADUNT,
AUCTOR
Mag PETRUS NICOLAUS
CHRISTIERNIN,
ET
DEFENSOR
HENRICHS HÖJER,
WESTMAN NI.
IN AUDITORiO CAROL. MAJ. DIE III. JUNII,
Anw MDCCLVI.
Η. A. M. S.
»χ#» imwxxx smx&xxx» xxxxx
UpSALI/E, Excud. L.M. HÖJER, Reg. AcaiTypogr.
7. Ν. fr
§. XVI.
Imloles pcccati ui fciens peccat» is adfum, quem
contra con-1 legi Divince adverfum efie cogno-
fctentiam cwi-\31i fcir, fufeipit veiomirtit, {§. preec,) fiåeratur. hincagit contra Judicium proprium
de adtionis fuse moralitate (L« Log.), adeoque contra con- fcieniiam agit & peccat (§. 2\ Leccatum ergo contra confcientiarn , eft quaevis adlio pofitiva vel privative , con¬
tra judicium de moralitate adtionis proprhe iufeepta. Qua-
re claffe horum peccatorum excluduntur peccata prseci- pitantise r q;uando tempus fufficiens iiaveßigandimoralifa-
tem adlionis deficit.
SCHOUÖM τ.
Än qnis contra Contra hane definitionem objicere quis judiciwn futtm poiTet, qood quiiibet peccafor judicéta- pr<icticwn age- dlionem fuam effe bonsrn , & propterea
re queat ? comroittendanij undeffLri non pofle vi*
detur, ut quls^ contra judiciuminteHedius pradlicum, a-
;gat, & id, quodmalurn & fllegitiraüm judicat, fufeipiat.
Ad removendam hsrtc objedlioriem obiervandum eß ,
iquod, ut in antecedentibus (§.§. IV, V. Vf. VII.) demon-
fåra vimus9 diverfas eile boniiatis piiyßae & moralis fpe«
des#
DE PECCAT. CONTRA CONSCIENT. 3 eies, ita quoque varia fit norma > ad quam aåiones refpe-
élufuse bonitatis referuntur & examinantur. Una enim
eil lex adpetitus eaque phyftca feu pnevmatica in Pfycho-
logia ilabiiita, fecundum quam determiuatur , an aéliones
tendant ad noilrarn perfeélionem vel imperfe&ionem ,
ideoque an phyiice bonce vei malae fint (j. V), Altera
eil lexmoralts
,per quam bonitas aélionum moralis (§.
IV.) inveiligatur ac detegitur. Pari modo non confun·
denda Tunt duo diverhffima judicia praélica, quorum u-
num eil, cum quis judicat aéiiones , ob reipe&um ad le¬
gem Div. rnoralem , cornmitti vel omitti a nobis debe-
rej & hoc idem eil judicium, quod confcientise (moral^)
nomine venire iolet. (§* II.). In altero judicio, a&io-
nes ad noitram perfedionem , five legem adpetitus unlce referimus, & pro convenientia vel difconvenientia cum illa, easdem fufcipiendas vel omittendas eile judicamus.
Hoc poilremum de bonicate Phyfica judicium, a confcien-
tia longifiime differt, cum illud omnes homines fequan-
tur, nec abeorecedant in fuis adionibus, quamvis con-
fcientiam aperte vulnerarent. Hinc licet homines nihil adpetant, niö quod phyficebonum judicent, nihilque a·
verlentur, nihquod phyiicwialum putent,non tarnen ob-
ilat, quo minus voluptatis obtinendse taediive removen-
di cauiTa
,quicquam eligere queant, quod moraliter ma- lum, illegitimum, ac propter legem & Obligationen* fu-
eienrfum judicent.
SC HOLION 2.
Peccari poteß Ad peccatum contra confcientiarn non
contra cegni- requiricur; ut cogitatio vel judicium de a«
tionemattua* dionis patrandce turpitudine & cum lege
lem habt- pugna, femper , vel immediate prcecedat,
tuale/n. vel comitetur ipfius prohibiti adus execu- tionem; fufhcit, quod peccans legem me¬
moria teneat, quamvis non qualibet data occaiione , eam
A 2 ad
:·4 DE EECCATIS
ad fa&um confvetum arlplicare velU- Scepe feilicetaccldit,
ut quisex confvetudine & habituagat, & fequendo jucli-
cium ac decretum agendi prius formatum, a&ionem per-
petret, quam malam eile antea perfpexit, cum non in quibusvis cafibusad res noftro judicio rotifllmas refleåe-
re foleamus. Omnis enim finita tognitiv ed vel atlualis
vel habitnalis. A&ualiter aliquid cognofcere, eft cogi-
tationem de eo habere, 2ut idearum connexionem accon-
venientiam, vel feparationem ek repugnantiam percipe*
re. At habitualiter cognofcere, ftgnifieat cogitationem
de aliquare, ad eam perduxifie facultatem» ut eam repro- ducere po/Emus» Ad habuualem ergo cognitionem perti-
nent omnes illae ides
,earumque connexiones aut fepara-
tiones, quas, perfede prius & plane perceptas, memo*
rise infixas retinemus, ut pro lubicururfus revocari & ag- nofdqueant. Vis enim &f acultas mentis noftrse cogno- fcendl, adeo limitata e/d, ut vix pnster rem unicam, u-
no memento clare& diilinélecontueri poiTir, hinc in maxi¬
ma rerun-i ignorantia e/Temus, fl praeter id de quo aélu cogitamus, nihil nofceremus amplius , & Mathematicus
v. gr.» omni rerum mathematicarum cognitione deftitu-
tus e/Tet , quoties de rebus aliiscogitaret: immo is cujus cognltio iatiffime pateret, unam tantum veritatem fciret, eumnonplura fimul mente penetrare pofiet. Cfr.Lok. de Intelle^u Humano Lib. IV. C..I. §, 8·
COROLLARWM: fequitur hinc, quod agens non
ea tantum cognofcat, de quibus a&ionem fufeepturus a- dlu cogitat , fed ea quoque cognita & perfpe&a habeat ,
quae memorise imprefla font, & data occaiione denuo in
mentem recurrere queunt.
§. XVII.
Requifita hujus Quoniam confcientia eil judicium de
peccatii noti- moralitate aitionis vel inciinationis pro-
tia legis & no- priae, (§. II.)nioralitasautemex lege co-
gno
CONTRA CÖ NSCIEN T Γ A Μ 5 tfo faßt Vel gnoicitur, (§. IV.) manifeflum eil, pecca-
flatus illiciti* rum contra conicientiam riullnm habere lo- cum, nifi agens imbutusiit, cum Cognition«
legis & VoIuntatisDivin« ingenere, tum in datoquolibet
cafu inftrudus fit notione adionis peragendse > tanquam iub lege comprehenfe. Quotiescunque ergo agens legem ad fa- dum, iuo judicio norm« contrariurn
,adplicat, toties
contra conicientiam peccat. Prceterea , cum omne pec- catum ex difformitate cum lege Divina meniuretur, (§.
XV.), patef tot peccatorum fpecies dar!, quot legum Divinarum, quemadmodum quoque, peccatum, nori in adiones fingulare6 folum cadere, verum ad ftatum &
conditionem, (eu qualitatem, habitum & difpofitionem agentis ex adiontbus oriundam etjam pertinere, hinc
fatis conftat.
C O ROLL· /· Ignorans ergo peccat, qui vel legis cognitione deftitutus eil, vel fadi notione genuina caret·
e, g- Pharao Gen. XII. ify ty.
CORoLL. 2. Sunt qusedam fada, de quorum mora.
litate cogitare ac judicare tantum nonnuMi homines pof- funt, quorum major &adcuratior eit rerum Divinarum cognitio. Ex gradu igitur cognitionis, peccatorum ad- verius conicientiam , multitudo ac varii gradus «fti-
mantur.
4
pGVlIl.
Peceari potefl con- Ex Iogicis novimus, qtiod Judicium
tra quascunque de de moralitate adionum no/trarum ,
lege & religione poflit efie vel verum vel erroneum
,(ententias. certum, probabile aut dubio η -y hinc
contra conicientiam peccant omnes il- li, qui aliter agunt, ac eorum reda, certa, probabilis ,·
immo & erronea (qu« pro redaetjam habetur.) codfcied-
tia fert aCagendum judicat. Nec rni ms contra conicien¬
tiam peccat, qui animo licet de adioais moralitate dubio,
eam*
6 DE PECGATIS
eam tarnen iufciplf. In fingulis enirn hifce cafibus, agens
reus eil perveris vo!untatis& adverfuslegem graffaturaej qui cum mens diditat hoc, non illud, tuto fequendum ,
in contrarium tarnen tendit, & deftinato voluntatis pro-
pofito in peccata ruit.
SCHOLION.
Ideoque a qui- Patet hinc Ethnicos» Mahumedanos &
buscunque Hcereticoa quoque , contra confcientiam
Sectis. peccare, quoties feien tes , quiequarn fuoe
de religione & Divina voluntate perfvafio- nl, adverfum fufeeperint Ita fr quis exiftimet die Veneria
iliicitum efTe vefei carnibus iliisque nihilo fecius vefeatur,
Is utique id agit, quod ipfius judicio peccatum morteque digtiurn eil. Sed nos Chriilianorum vitam cum eorum
profeffione inprimis comparabimus , cum ceterorum vi¬
vendi rationem, debita adtentione obfervare & examina·
re non licuerit.
$. XIX.
Remeöium ad- Quicunque habet firmum propoßtum agen- verfus pecca- di ea, qua DEns valt, ξ? vitandi qua prohi-
ta contra conbuit > is contra confcientiam peccare nequit·
feientiam. Etenim, qui contra confcientiam peecat, is agit & agere vult jef, quod legi & volun-
tati Divinie repugnare cognofcit, (§. XVI.) at qui-firmo gaudet propoiito vivendi Summi Nurninis beneplacito conformiter, nihil, quod legi ejus adverfum judicat, fu- feipere poteft, (per def.) adeoque ferium & conftans ftu-
dium conformandi aétiones fuas voluntati Divinae, peccata
contra confcientiam removet eademque impofilbiüa reddif.
SCHOLION.
Quinam con- Omnes vero tili, qui di&o carent ftq- Jcientiam Ja- dio & propofito, neque aöiones fuas, data
eile minerant. opera,ad legem moralem referunt, neque a
perfpeéta adionisf cum lege convenientia
pugna, ad agendum vel non agendum commoven-
tur
CONTRA CONSCIENHAM
tur a). Quare nihil ob/tat, quo minus propter alias ratio·
nes v. gr. ob proprium commodum, indinationes & itimu-
los naturales, ea agere & eligere poiFmt, quse legibus re- pugnare non ignorant. Hinc ille qui poflibllitatern pecca- torum contra confcientiam in dubiurn vocat, probare de¬
bet, omnes homines eiTe confcientiofos, & adeo teneram habere confcientiam
,ut nihil fupremi legislatoris bene- placito, iua optnione adverfum a dm ii te re (uhineant/Quod
cegerrime a quoquam prceftatur, in apertiffima pravaru/n propsnfionum fer-vitute, qua ambitioii per fas & nefas ad
honores & eminentiam grafTantur, avari,lucri fpeincita-
ti, a nullis fere ltehonibus& fraudibus abborren t * & vo-
luptatibus indulgentes, ad omnia jura Divina & humana
viohnda proni funt, quoties peccata eorum, jucundas
fenfuum titillationes ipfis polliceri videntur.
s. XX·
luåkia haj ut Si pect ans, de peena aBionis fwse legibus peccati. de finita togitat, i? de modo eam ejjitqiendi
deliberat» ve l fi iram ac vindiBam legi sia-'
torts &b üclionem metuit, a ut remißionem ac condomtwnem deliBi a fupremi ffudicis gmtia fe- obtcnturum fperat; evi- dentifjtme coutra conviBtönem if judicium de f acli cum le¬
ge pugna, peccMum commktiu Etenirn per fe patet, quod
oeque de pcena legibus (ancita, nec de ira legislatoris iri
fe pr-ovocanda, nec de venia facklons a benign i fik no fu-
dice impetranda, uila cogitatio exoriri queat, nifi proe- ceilerit Judicium, ftatuens fa cl um pr oe fens elfe legi & of¬
ficio contradum
,ideoque peenarn rnereri. Quicunque
veroagens, fe pcence reum fteri Judicat, is legem ad fa-
<åum fuura rnalum adpllcat, ($.XVH.) eainque a fe vio-
iari intelligk $ hinc agk id, quod peccatum -elfe agnoicif,
{§. XV.Xadeoque CGnira confcientiam peecat. (& XVl.i;·
SCH®-
ti) C fr, läufig Weißt Fbibf. praB* un. pant. po/i. fi+f*
* DE PECCATIS
SCHOLION.
Jwfr colliqitur Fateor quidem, multos voluntarie pec- multos bujus cantes, Audio ac data opera, rnenfem ab
-
peccati reos animadverfa a&ionis turpitudine plane a-
.
efle, vocare, & ad moralitatem examinandam
tanquamad rem vei odiofam vel antea notifiimam,nu!lam
notabilem adtentionern dirlgere: quoniam tanien pecca- turi
,pccnam adtionis legibus Aabilifam metuunt, variaque
eam evitandi confrlia excogitant , & a Summi Numinis mifericordia prievaricationis veniam fibi precantur ac pol- licentur; evidentifftmum eA, quod contra confcientiam
& meliorem mentem peccatum admittant.
> ;"·.. '
' ί V
» ... ' "·■§. xxr.
Quomoäo exifleti- Nunquam reftius de exiAentia pec-
ti# horum pecca- catorum contra confcientiam judicare
torum totiviuci- poflumus, quam Fi oculos animumquein
mur ? hane mundi feenam aliquantuin circurn- tulerimus. Nam nifi triAis & Iacrimabilis experientia te-
Aaretur, vix credibile eilet, tantamdari hominum ad ma¬
la & prohibita pronitatem, ut ea committere & omittere
non dubitarent, qua: fuo ipforum judicio peccata, morte- que digna funt. Sed cum quotidiana obfervatio, dolendam hanc veritatem extra dubium poriat, non eA cur eam ne- gare aut exeufare ampüus Audeamus. Prceterea quando
magnus ille gentium Do<Aor, in EpiAola ad Romanos Cap.
I. v. vitiofis gentilibus, peceata contra lumen naturse
& reäse rationis diktamina tribuit, nos sequali & forte ma¬
jori jure, impiis & Epicureis inter illos, qui nomen &
externa ChriAianorum, ore profitentur , peccata contra confcientiam exprobramus,quippequi, nön legem tantum naturalem verum jura quoque Divinitus revelata, & a
fumma in republica majeAate per leges criminales denuo inculcata
,violare ac transgredi non verentur.
$. XXII.
CONTRA CONSCIENTIAM. 9
f XXIΪ.
1(1 cvitKuntflaqi- Exiitimaverim, omnium opinion« ffc
.
ttcicommittentes. confenfu cerfiftimum efFe > quod intet"
nos deprehenchntur homines manifeiie improbl, pluriumque fcelerum maculis notatiffimi, qui Feges fimpltciilimas, omnibusque notiffimas, Dhum effe
fQlendum% neminem vero Icedendum, turpitef violant, quo-
rum focietatem etiam ilLifugiunt, quiin vita civilt fa»
tnam ap extftimationem fuam aliquacenus tueri volunf.
Quis enim nefcit, quod quolibet anno numerofa multitu-
do delinquentium, ob atrocia & enormia crimina punt- atur, quorum tamen finguli, in medla religonis Chriftia-
cwe luce educati funt, nec dc preeceptorum violatorum Divina origine unquarn ferio dubitarunt. vSunt etiam haec,
de quibus loquimürVpeccataadeo horreixda, crafla & ma- nifefta, corumque cum lege aperriffima pugna , tam fre»
quenter peccantibus inculcata , ut fierl plane nequ iver it, quin ils talia facinora decernentibus, eorum enormitac
per legem imaginationis, fuerjt , etiam ipiis faepe invit»,
in mentem revocata, ut adeo fe talia cominittendo gra- viiEme peccarc, legesque Divinas pariter ac humanas tur- piter violare, non potuerint non agnofcere., Quare p«e- frados ejusmodi peccatores, confcientiae reclamantis dl- damina plane comemoere, evidentius eit, quam utknfc·
.gari cum rätione queat.
SCHOLTOK
.Quorum turpitu- Lex de neir.ine tedendo, adeo un i ve r- dinem omnes aq· faliter agnita eit ab omni bus, ut latro- nofcwiL num etiam focietas, illius ope juitum ab injufto difcernat* & quilibet quoque inter illos kefus, de
iilafa fibi contra illam injuria conqueratur. Hinc omnes
in eo facile conveniunt, quod de fürt», latrocintis, homi-
cidiis alilsque manifeftis kefionibus, nemo cogitare queat, quin talia fada legibus Divinis pariter ac human» ådver-
B fiilima
DE PECCATIS
fiflimaefTe, menti fimul obvérfetur. Quid , quodnem®-
onus ejusmodi peccator, ie ex ignoranti* peeeaffe coritert- dit, verum potius latro vel alius facinorofus, in ipfo cri-
iBine conftitufus, & de fa&i atrocitate interrogatus auf adroonitus, iliud peccatum effe haud diffitebitur, neque illud pro licito aut preecepto a fe habitura fuifie perhibe-
bir. Homicidia, furta & fraudes iüicita effe, non ratio
tantum & lex naturalis di&itat , verum educatio quoque
una cum religionis paeceptis idem inculcant, praeterea e.
jusmodi crimina legibus etiam civilibus prohibentur, &
in vita quotidiana ab omnibus infamia notantur, immo
•graviflime haud raro puniuntur: unde de horum omnium
pravitate ac turpitudinej innumeris fere modis admone-
mur. Qua? vero faspius fenfirnus & audivimus, ea funt
partes plttrium idearom totallum, quia ingrediuntur pH/.
res perceptionum noftrarum feries, ideoque data notion·
fadi, omnibus caftbus communi, faciliime in mentem re-
currunt ( Princ. Pfych.)Q"apr°Pter iudiciüm de hiscom-
mittendis nemo facinorofus ierre poteft, quin faéti turpl-
tudo ac pugna cum lege , una cum. ipfa aßionis idea to·
ties conjundim percepta, in mentem & cogitationem fi-
mul tedeat..
§. ΧΧ1ΙΪ.
Non pauci pec- Inter graviora crimina, nonnulla adeo
tant pr$emedi- funt prcemeditata , media finibus adeo cai- tatetf de pcena lide adaptata, atque ad vitandos quosvis
*t periculo ad- a legis transgrcflione imminentes &: pra>
vionitu vifos triftes effe&us, bngulari caütione executioni data,ut illa contra meliorem mentem commif-
fa eile ab omnibus ctrcumftantiis luculentiflime adpareat.
Ita e. gr. Mi ,quorum probitas venaiis eft, quando ad per-
}uria, homicidia, patriie proditionero, cetera, mercede
aut liberalibus promißis fe conduci patiuntur, cum maxi,
mo fuppliciorum periculo fe peccare clariiFime inteiligunf^
ideo-
CONTRA CONSCIENTIAM. if
ideoque largiffiraa fceleriim patrandorum prsccnla exigunr, fibique in anteceiTum pacifcuntur, cumfaéla adeo nefan- da, velgratis, vel iine ingentis lucri fpe fufcipere, ftul-
tiffimum putent. Quid,quod plurimi in ipfo maleficio oc- cupati, faepiiftme a rebus & perionis circumfiantibus, de injuftida ae turpitudine fa&i fui admonentur, ut adeo nul-
iam in agendo ignorantiam obtendere poilint. Sic quando perjurus e. g. in ipfo perjurii adlu conftitutus eit, novit utique fe mentlri, & tamen contra expreflum judicis rao-
nitum , ad nocendum alteri, DEum teftem & vindicem
mendacii provocare audet; qu® apertiilima tiominis Di-
vini profanatio, a nemine admitti porefl, quin fe per horrendum peccatum , graviflimani Numinis vindiélam
mereri vividifiime perfentiat» Et quis noftrum ignorat, quoties accidere foleat, ut emtor venditorem, ab injufto
iucro exigendo , a fallacibus meafuris, ponderibus» ac mercibus adhibendis, dehortari Itudeat» & hic peccatum
tale, adeo fibi deteiiandum efTe teftetur, ut iliiqs iufpl-
cionem a fe longiflime deprecetur j nihlo ramen minus t
venditorem habuifle mel in ore, verba la&i», fel 1h cor- de, fraudem in fadis, addu&a domum adulterata merce , emtor cum fuo damno Interdum animadvertit. Eadem pla#
ne ratione, qui mala fide rem poilidet, is novit rem quam habet non effe fuam j eamque adeo a fe injqfte de-
tineri, cum akeri fecundum legem Naf.reßituere debea-
mus quod fuum eftj detinet ergo rem alterius contra fuum ipfius de juftitia Judicium , ideoque contra confcientiam
BCCCIt#
SCHOLIEN.
In fingulis enumeratis cafibus, moralitas adeo explo-
rata res eit > & tot eain in memoriara revocandi oceafio-
nes adfunt,ut errorem aut prseeipitantiam in h»c peccata
JnfiuxiiTe, nulia veri (pecie adirmari queat.
t xxrv.
Ii DE PECCÄT-1S
$. XXIV.
Sunt qui fua Crcfcit quoque proh dolor eorumcohors,
peccata pa- qui impudicoore vitiorum quorondam patro-
lam profi- nos agere > non erubefcunt. Tantum abeft^
tentw. ut hi fc peccare negcnr, ut potlus pra ve agen- do glorientur,& In male fa&is ideo beneplacb
tum habeant,quod pro vetitis ab omnibus habeantur.Etenim quandam magni anirnfc ac ingenii gloriolam inde c^ptant, quod ab omni pietati* & religionisadfeftatione adeo alieni
effe audeant, ut enormia peccata publice committe-re non reformident. Sic magnus eft iilorum numerus, qui vel
deteftanda jurandi vel religionem deridendi confvetudine
ffibl perplacent, neque de vitli hujus turpitudine & gra·
viffimoinde fluente reatu admoniti, ab eo abillnent, et-
jamfi confclentia, peccati adeo clamantis, eos graviter
accufet. A!io$ quoque offendere licet, qui in iibidinofis
vi&oriis ab alter o fexu reportandls, auf in bibendi infano
habitu cum fodalibus certanti,& exinde publice privatim- qüe gloriari non verecundantur, cum velin rebus turpi*
bus excellere, pulcrum putent Ifta gulae & libidinis man-
cipia. Qui ex his mitiores videri cupiunt, vitia fua im·
probant quidem ac deplorant, fed ea tarnen excufatione
digna reädere ftudent, prövocando ad mores in vita com-
muni obvios, cum neceffum putent, ut fequantur rece·
ptam interföcios vivendi confvetudinem, ne ipfi tanquam
réligioforum larvam inepte affe&antes, a commilironibus
derideantur. Hinc frequenter erepant trltum proverbium:
fom fPal mel) tvarcjarne dta/ måfle ocf mcb Dem -tjuta.
•
§. XXV.;
^uiyJnäiitiäm Ab bis ad mores hypocritarum contem-
-
fuhmol^üitare^ndos progredimur, qui virtutis externat ßudenr. laudem venarttur, ideoque-peceantes, iu-
cem fugiunt & ariimum pravum occultant,
ne publice delinquendo mfamiam & ludibrium penes alios
incur-
CONTRA CONSCIENTIAM. m
Incurrantj clanculum ramen ea perpetrare non verentur,
quae communi omnium, ipforumque confcientiae judicio,
turpia juilisque Divinis contraria eile judicantur. Sunt
hi ad omnia proni, ädquse a pra vis cupiditatibus ftimu-
tantur, externa ramen vitia fugiunt ac vitant, ut hone-
fiatis fpeciem retineant, nec tanquam mali ac improbi
cives, probitatis exiftimationem amittanr. Cum itaque
hi hypocritse ·, non adeo mali videri velint ac fe ciTe fciunt,
evidentiflimum eft, eos optime perfipicere, quod vera
Mia
,quanv pr« fe ferunt virtute ac pietate, plane fint
deftituti, quodque cum affe&ata probitatis urnbra, peffi-«
mum & perditifiimum animum conjungant 5 hinc iua i-
pforum confcientia damnantur.
§. XXVL
Quibonwnpro' Mens merito horret, quandoeot conr poftttim mox fiderare incipirnuSj qui antequam ad focras
violant, coense communionem admittantur, pec¬
cata, qu« commiferuntin memoriam fibi
revocant, eadem coram Deo profitentur , eorumque atro-
citatem non faritum agnofcurit, verum etiam de illis cum aliqua deteftatione contriftantur, immo ejusmodi peccata nunquamab ipiis in poiterurn commififum iri, folamnicuin
DEÖ federe fefe obftringunt. Sed vix pera&o facro hocee
convivio, adconfveta fua maleficia iterum redeunt: ur-, gentibus enim pra vis cupiditatibus, ftatim fuccumbunt
easque perpetrant malas a&iones, qu« confcienti« & pro·
pofito nuper fa&o prorfus repugnant,
r §. XXVII.
Qui vi tam åegunt Si vel nulla vei rariffima efifent peccata
doclritht? & pro- contra animi de moralitate conviétio-
fefftoxii contra- nem, fequeretur, quod homines, in
ti am, morum do&rina& religionis articulis eruditiifimi, efifent virtutibus maxime dedltt, & pietatis
ac honeftatis ftudium penes imperitiores tantum langve-
fceret.
14 DE PEGCATIS
Iceret. Verum teße deploranda experientia conßat, quod
m^gnus iit illorurn numerus, qui officia fua probe norunt,
de virtutibus & vitiis pulcre & feite diffcrere, aliosque ad pie fan&eque vivendum, magno eloquentice flumine ad-
hortari & commovere feiunt, quorum tarnen vivendi ra¬
tio, ab ea quam profkentur virtutis integritate, tota ab-
horret. Pra var um enim propenfionum vi ac ßimulis in- cltatl, data agendi occaftone, in ea ruunt, quibus fum-
marn ineflfe turpitueiinem non Ignorant, fed certo feiunt, idemque perfaspe alios docent; quare nuiiam in agendo ignorantiam prcetexere poiTunt.
SCHOLlON.
Confcietitia cura Quid, quod eo procedunt nonnuIÜ, ut cumfeientia non contendant, illos qui prse aliis fummum femper conjun- intelledus acumen fibi vindicant> mini-
:
gitur, mam confcientiae habere curam, eos au-
tem qui vel exigua vel medioeri tantum perfpicacia pol-
lent, confcientiofiflimos putant. Inprimis vero conque- ritur Schedius 5 quod etiam int er eos ipjos, qui muneribus ßcris arduoque coneionatoris Evangeliet officio funguntur, deprebendantur non modo homines Jaflu turgidi, luxuria diffiUentes, avar'i, verum etiam gravieribus interdum vi-
tiis contaminatiy quam ea funty qiue alit ruäistf imperi·
t-a plebs a).
$. XXVIII.
Qui in fua infir- De cetero, quando homines in ftatu
mitate exeufatio· fecuritatis ordinario, aiiqua cum ad- nem,velinpropofi- tentione contempiamur, tantum abeft,
tovitam in pofte- ut Uli fe peccare ignorent, ut potius
rum emendandi fo· eos omni modo de eo foliieitos anim- tatium contra mor- advertas,qua ratione metum peenarum
*Jus conjc.quarunt. promeritarum removeant, & viam ef-
fugiendi S, Numinis vindirflam inveni-
anr,
a) Vid. Scbed. Eth; §>309, pag. nu 324.
CONTRA CONSCIENTIAM.
an!, quam refra&ariainobedientia in fe quotidieprovoca-
ri, fentiunt, Verbo; fciunt omnino fe peccare, ideoque
pcenas Divinas patiter ac humanas promereri, fed varias fingunt & excogitant vias, quibus vindicationem peccata
fubfequentem, vitari feliciter pofle fibi perfvadent, atque in id omnes ingen» ac cogitationis nervös intendunt, quo- modo fine fupplicii formidine & fublatis confcientlse mor- fibus , in confvetis peccatis fecure perfeverare queant, Hinc eft,quod abutantur veritatibus religionis, & non tan.
tum fiduciam collocént in fumma Dei dementia, a qua fe-
fe veniam dejiétorum facile obtenturos fperant, verum ir>
a&ibus quoqfie externis & ceremoniis innumeris, exa&is- fimum Deo obfequium prseftent, quibus omnibus, Eum pacari, gråtiamque ejus conciliari pofle fibi imaginantur.
Quem fugit, quam ferupulofi fiepe fint injufiiffimi & frau-
dulenti cetcroquin homines, in fedula cultus externi ob- fervatione, & non intermiiTo Sacramentorum ufu, in je- juoiis, eleemofynis, aliisque externis pietatls exercitiis, quibus omnibus preeftitis, Deum ex immenfa fua gratia, peccatorum, quibus fimul dele&antur, reatum ipfis con- donaturum , nec perfe<5liorem &finceriorem virtutem S, Num.cn ab ipforum infirmitate poftulaturum, fibi perfva*
dere conantur. Alii rurfus fatis conviéli funt, fe morte
digna nunquam non perpetrare, nec in perpetuo peecan- di propofito , nullam a Deo fanétiffimo gratiam fperari pofle nefciunt ; attarnen propter moleftam pravarum pro-
penfionum follicitationem, vitas emendationem in longum extrahunt, donec opportuniorem måi fuerint oecafionem,
fuam mutandi vitae rationein, fibique Deum offenfum re-
conciliandi. Atque in hoc jfbtu admodum multos avaros, ambitiofos, libidinis gulaeque mancipia vivere deprehen- dimus, qui interrcgati, an omnem de ceterna falute obti- nenda fpem &curam abjecerint ? fe id fecifle vehementer negabunt $ & licet contendere nequeant, fe per impium
iliöfDj
DE PECCATIS
iUum,quem in prcefenti feqvuntur, vif« tenorem, ad
beatitudinem perventuros, refpondebunt tarnen Te ex gra¬
tis Divina remifllonem peccatorum & aeternam feiicita-
tem obtenturosy.ac vitarh moresque in pofterum emenda-
turos, Sc cum Deo in gratiam redituros. Hi omnes in ma- lo & vitiofo ftatu fe eiTe agnofcunt, pravisque adeo cupi- drtatibus contra confcientiam indulgent j alioquin nulla
peccatorum excufatione ac remiilione, nuitaque morum mutatione haberent opus : interim tamen contra meliores ftimulos, in peccatis, quse confvetudo ac cupiditas jucun-
da atque ad animum obledandum neceflaria effeeit, ulte-
rius pergere volunt« & vix prius , quam cum extremo halitu adamata fua vitia deferere cogitant.
§. XXIX.
Qui,poßpr<eviam Quandoquidem procraftinatio reftpi-
totitra peccata lu- (ctnüx, eil peccatum contra confcien-
Bam, cupiditati- tiam graviflimum , & plurimae vitiofo-
busac adfeBibus rum parti familiäre, fatis patec „ quam cedunt. longe lateque lisec peccata fefe exten- dant. Verum in horum peccatorum exiftentia immo fre- quentia prohanda , adeo non opus eft ulterioribus argu¬
menta, ut propria potius cujusque experientia, totum,
prob dolor, negotium conficiat. Etenim quis noftrum eft, qui nullam in fe propenfionem legi Divlnac contrariarn
unquam perfenferit ? Quotus quisque eft, qui omni pofli-
bili devotione, ftudio ac diligentia officia fua peragere,
JDeumque in fingulis adionibus fuis glorificare laboravit}
quod tarnen fuum officium eiTe, nemo noftrumignorat.
Quis eft , qui in luda adpetituum conftitutus, nunquam
«upiditatibus fuis fuccubuerit , & ad ea commlttenda fe pertrahi pafius fuerit, a quibus reludante crnfcientia diu
abhorruit. Et nonne ioepius per confenfum confequentem
ea adprobamus & non rite averfamur, qu# peccata eiTe non diffitemur ? Finem ergo noninvenirem, Fi omnes adducere
vellem obfervationes, quse fententiam meam corroborant.
§. XXX.
CONTRA CONSCIENTIAM. 1?
§. XXX.
Pvocvaftinatie re- Status moraliter melior fuccedens de- ftpijcentitc quid? teriori, dicitur Refipijcentia, Procraßi»
na ti o ejus, eil decretum, futuro demum
remotiori tempore eam temandi.
$. xxxr.
Removentur illius Procraflinatio refipifcentice, neque ab
c au]}# fp ur i#, ignorant i a officiorum» ncc a deficiente de capittbus reliqionis convfétione , ma/m
minus a protcretica Numinis contem tone 'or tri poteft. I Iii enim, qui furhmum Numen plane cortemnnnt, aut offi-
cia fua nefciunt, vel de virtutis necefiitare , indole atqire utilitate haud conviéti funt,- omnem de vita mutanda cu- ram ac cogitationem abjiciunt, & uno tenore in confve-
tis vitiis pergere, fuasque unice fequi propenfienes cogi-
tant. Nullam enim habent rationem, cur de vit®' animique
rnutaeione coniiila ineant. At qui cmendadonem fusm procraitinar, Is priftinam & ordinariam vivendi rationem improbat ac damnat, eämque propterea cum meliori ali- quarido commutare conftituit (§. XXX,). Hoc autem fie-
ri piane nequit, nifi praefentern fuam corruptlonem cum quadam averfatione intueatur, & virtutis vit&que innp-
centis cognitione commoveatur, &aliquo> quantumvis tepido ac ianguido illius amore inflarnmetur, qua; qmnia,
cum vivam quandam de neceificate emendationis notitiam
ac cortviéiionem in peccatore fupponant, fper def. cogn, Viva) fatis patet, quod refipifcenti® dilatio, neque a de»
feélu notiti® vel affenfus, multo minus a voluntaria Nu- minis contemtione profluere queat.
smowN.
Notitia officiorum^ Hoc inde quoque egregie confirma- ajjcnpusjiime» tur, quod multiex iliis, qui converfio-
mendationisdila- nem fuam irt futurum tempus reiervanf*
time conjiflere religioncm Chriftianam profiteantur, &
C in
%$
,Γ DE PECCATIS
poßunt. in ejus prseceptis ac dogmatibus,ab iplis
incunahulis ,'non taatum adcurate infticuti fint, verum ma- xime ardua Chriftianifmi officia, adeo eciam jüita & ra- tioni conformia eile perfvafi funt, ut vix fine horrore &
indignatione audire & ferre pofTent illum, qui pietatem remifliorem ipfis commendare auderet. Vix reperies ejusmodi ebriofum, fraudulentum aut libidinofum homi-
nem, qui aquo animo audiret, V. D· Minlftrum > vitio»
fam fuam vivendi rationem laudantem, eamque cum Ve¬
ra fide ac ialutis fpe confiftere poiTe docentem. Quid, ojuod pietatis zelo adeo nonnunquam inflammuntur, ut
viram impiam in aiiis graviffime reprehendant, eosque ad iancle ac incnlpate ambulandum, fortiflimis admoni- tionibus commovere ftudeant.
§ XXXIE
Ratio cur refipi* Non ergo ob a Ii am rationem reßpilccn- feentia proer a~ t i am differunt, & in peccatis confvetis
ß i natur. per Jeverant y quam obgravißimam,quam penesje (kprehendunt repugnantiam Zj ä.ßicultatem Jubigen*
Iditemperamentum Zg. viclori am reportandi ab inclinatione
domiuanti- Etenim teile experientia, in Ulis offieiis fuis j^xercendis diligentes efle foIent,quorum obfervatio, pro
penfionis adamatee domjnio non repugnaf> & media com- moda ac facilia, quibus obedientiam & gratiilimum erga Deum animum demonflrare poilint
,non modo exoptant»
verum etiam oblata, cum gaudio arripiunt. Afque dum
ianimi emendationem differunt,eft fane penes ipfos quod-
darn vitse melioris iiudium & deiiderium, quod addecer-
nendam morum correåionem eos impeüit.; hinc opus e- mendationis iine mora adgrerierentur, Γι null# obitarent
^difficultates , nullst] ue fuperanda e/Tet repugnantia. Sed quia animi morumque mutatio , ineiinadonurn vehemeii' tiffimarum fyiiema penitus turbat, easque de chrono de-
jiciendas poitulat, accidit, ut bonis nxotibus, ab inclina-
tionum
contkä con$ci£ntiam.
tlonum ftlmolis devi&is, converfionem fuam In futurum tempus refervare decernant, &cumeafpe fibi blandian-
tur, quod olim faciliorem obtenturi fint occafionem, cunv DEO in gratiam redeundi. Hinc non rara funt exempla>
eorum, qui licet pro fide iua& amore religionls, patriam»
cognatos, honores, bona& plurima caradeferere, alias-
que perfeeutiones iortiter fuftinere valuerunt, tamende- ftituti fuerunt potentia vincendiac coércendi propenfionem
fuam dominantem.
HOLION.
Vis propenio- Imperator Jovianus, Juliani Apoftatac
nis dominantis. in imperio fucceffor, erat Chriftianus ; &
zelum fuum pro religione indubiis plane do-
cumentis demonftravit. Hic eninV, cum eilet Tribunus rnilitum, quo tempore Julianus, edi#© propofito optionem militibus dederat,utautfacrificarent,aut militiam abjice*
rent eingulum deponere maluit,quam impii Principis man- dato obtemperare. Tunc temporis vero, cum Imperator
eilet nuncupatus, imperium fufcipere detre&abat, & mi¬
litibus per vim eum trahentibusj vociferabatur nolle ie, qui Cbriftianus e/Tet, hominibus fuper/titioni Gentilium deditis imperare. Nec imperium fufcepit, antequam raili-
tes una voce-proiefli eile nt, fe quoqueChaiftianos efTe a) Idem tarnen teile Ammiano Marcellino, erat edax &vino veneriqueindulgens b). Quare is, qui tanta conviftione religionr Chrirfiana: adhserebat, ut fidem imperio Roma¬
no praeferrer, haud tamen fuperarc valuit propenfionem
fuam ad fenfuales voiuptates.
§. XXXIII.
Voluntas bona Voluntas noflra five inclinatio animae *
&'prava quid? quatenu» generaliter determinata eftad vo-
C 2 lendurm
a) Vid. Socrat. Hift» Exclefiafl. Lib. I IL cap. 22. ρ. m.
b) Amm. Marcellinus Lib. XXV. C. X. p. m, 443,
(Vfr. verba zonant citat a a VdJefio in notis ad bunt Mar-
cellmi loirihi.
DE PECCATIS
lendum ac adpetendum ea, qua: ut divin« voluntaH cöri
fentanea nobis repr£efentamus,dicitur voiuntas bona (fana virtuofa) eil idem, quod alias vocatnr emendatus animus (& noilratibus ®öDt i)/ertö auditV Sed fi deterrninata ge¬
nera liter eil ad aliud confeélandum & adpetendum (ut:
e. g. a varus regit ur generali determinationead opes, am·
bitioft urgentur dominante inclmatione verfus honores,
&c.) haec generalis inclinatio , quoniam bonam vel exclu- dit, velfuoimperlofubjicit, hominemquenon ad alia tan- tum, quam quae DEus exigit, verum tfiam ad contraria f«pe iiimulat ac impellit, ideo vocatur voiuntas pravA (eegra, corrupta» malum cor, perverfus & depravatus animus).
SC Ho MO N.
Deünitioni3 reali- Cornmuntter dicitur, quod böna vo- tas, & rei natu luntas facile dirigafur (;£>eidlf idtt aMty-
ra ae tu Omentum ra ftf gröt οφ bpafcKjt fflcrta ); quia ad
ofienditur. bon um
,ad virtutem, ad boneftatem
-
generaüter determinatum eil, ideoque
fola boni moralis, honeftatis ac virtutis reptefentatiorsc regi poteil: Ε contrario mala voiuntas * admonitionibt«
ac honeiti cognitione, adeo ad virtutem non comrnovetor, ut vix acerbiflimarurR pcenarumcomminariohein ordinem femper redlgi queat. Hinc omnis vis movendi, quam habent motiva, a generali-voluntatis determinatione perv>
det» cum iineincÜnatione.generali ad pietatem, Ju/litram,
mifericordiam
,& in genere ad legis cuflodiam, reprae-
fentatiopii> juili, mlierise alterius, vel convenientiae a- élionis cum lege, neminem adagendum vel non a gen dum permoverevaleat a), Fieri ergopotefl, ut quis omnia Ju.
ris Naturalis praecepta adcurate teneat, & tarnen ad ea
exfequenda haud commovcatur. Quare cum plurimum interiit, quo animo&ex quibus motivis, quaelibet a&io
fufcl-
Volßi lxbil. pract. Un.p.po(l% ifjf. 37$-379*
CONTRA CONSCIENTIAM.
iufcipiatur, fdeo, maxim! in moralibus moment! eft f ge¬
neralis animi ad bonummoralc inclinatio, atque ii ardeni
& dominans illa fueritj omnem virtutis naturam abfolvlf,
& emendationem animi ccu finem tot i tis Ethices proxi-
mum coniiituit. Et licet fieri queat, ut bona ac emen- data voluntas, ex ignorantia ac erronea legis adpiieatione,
tnalum pro bono ample&atur, agentein tamen nontantum
plurimum excufat bonus ac virtuofusanimus, verum et·
jam ad cognitionern juris ac faéti adcuratiifimam adqui-
rendam, efficacifiime impellit. Inprimis vero certurn eft, quod flagrans ftudiam JegiDivin® obt^mperandi, ad pr®»
cavenda peccata contra confcientlam unice requiratur
(5. XIX),
SCHOilON. 2.
Fo-ns detcrmina- Non mirum eft, quodhomo bonus ve!
tionum in bomine\ malus appelletur , a generali fua &domr-
finde b&fiUf vet nante inclinatione, cum illa. fit fons &
piavusdeti&rnina·' princip rum otnnium determinaiioruisnin
tur» caßbus fpecialibns. Singulis hominibus
fui funt animi mores, qui fuppommt generalem quandam adpetitusdeterminationem,quodriernonftrat lliuft. Volffius
<*),quare etjam in conje&andis hominum moribus propetv- fionem eorum generaiem& pr® dominantem indagare ftu-
dermis b} & ab:ilJa homines dignofcuntur & denominan»
tur. Sic a generali« & dominante inclinatione ad glorift-
candum DEtkn dignofcitur piusj a dominante voluntatfo
determinatiohe adhonores, agnoidmu» ambitiofum, quem·
admodum quoque avaros& voluptuofos perfuas dominan¬
tes; cupidi tåtes ad opes & fenfuum jucunditates difcernb·
mus, H®c determinatio influit in judicia noiira de bono
& malo, de faciendJs & omittendis , cum. majorem pro-
pofrtionem in ratiocinio definitivo praébico, abilla deånne^
te föleamus, & bonitas rerumac adionum phyiica, are^-
ipé&n
*) m Wolf. Le. (T. fa- b) Wolf.ht.%, 704.
*«j DE PECCATA >
ipeftu ad dHlam incIiDationempraicipue aeftimetur. Ex'pta«
xi enimplerorumque colligitur, quod licet dtflinéle hujus pröpofitionis fibi non fint confcii: QuicquidinclttiatioHi
ad apéj, honor es velvoluptates convenit^ ifimi eft bo·
num hffaciendum ; quicquid cidem repuqnat malum efi &
Jugiettdum,? confufe tarnen eandem tanquam prinelpiura agendi & ratiocinandi admittant. Sa Item ratiocinia pradi»
ca t in hoc principiurn ab aliis, qui diilinde cogifant ,
refolvi pofle dubio caret. Quoties enim legis Divinse obfequlum, nobis hic & nunc moleilum, damnofum auf
ingloriutn videtur, contra- vero ejus vlolatio, jucundita-
jtem, divitias aut honores pollicetur^ toties plurimi ad
Divinse voluntatis transgreifionem fe pertrahi patiuntur }
& pauci tanta virtutis confläntia funt praediri, ut neutra
ex hls tentationibus eos in transverfum abripere valeat.
Gau ff a ehara- §. XXXIV.
der peccati con- Caußa generalis peccatorum contra con-
traconfcientiam.fcicntiam, eflprava five corrupta incli·
nativ aut vduntas, & contra confcientiam peccans, bonam voluntutem dominantem habere nequit. II-
ie namque,qui contra confcientiam peccat, a&ionem fuam
Divinse voluntati repugnare novit, f&XVKJ inde tarnen ad abftinendum ab ea haud commovetur. Hinc voluntas ejus adeo depcavata eil, ut repraefentatiö convenientise vel disconvenientise a&ionis cum legejreum ad agendun*
& non agendum, haud commovere valeat Ell itaque geu neraliter determinata ad aliud, quam quod Divinse volun¬
tati conforme eil, adeoque prava ac corrupta praec.)
quse peccatorem ineitat ad id agendum, quod Diviqis, jus*
fis adverfum eile cognofcit. Q^E.U.
■
Ponamus voluntatem peccatoris contra confcientiam^
effebonam, tunc generajiter determinata eilet legi con-
formiter, five ea omnia
,quse Deum veile intelligit, agere
vellei, & contraria nollet, (f. prsecj &quoniam aäio-
CONTRA CONSCIENTIAM.
nJs a lege difcrepantiam cognofeit (§. XVfc) nécefle eft ut falia agere noüet; adeoque contra confcientiam non pec- caret, quod hypothefi repugnat. Quare coutra confcien¬
tiam peccans , bonara voluntatem dominantem habere nequir.
Confedtarium. E/f itaam vohmtas mala präponde-
rans $ nota bujus peccati indubia. Dico prseponderantem;
ram in lufta adpetituum conftituti, &pravis ftimulis luc- cumbentes, habent quoque bonam voluntatem, fed debi·
liorem,quam ut propenfionum & adfeftuurn vehementio-
ribus ithnulis refiftere valeant.
SCHOLTON.
lkccata contra ton- Magna.eilet aevi n.oftri felieifas, fi fctentwm ab imper- adeo probi ac virtutis ftudiofi effent Jeffiotiibus intelie- homines, ut qubd juftum reftumque
Bits haud proflu- eiTe cognofcerent, fanfte femper fer-,
unt. va rent, nihilque präster intelleftus im·?
becillirates., eos a virtutis tramite ahduceret. Tunc enim voluriras humana efTet fana, integra, atque äd bonum rno- raie genera liter determinata, quse unice ignorantia Ieglsv
aut errore faftidecepta , nunquam vero contra confcien-
tiam peccatUm admittere: poffet ^ atque tunc ad virtutem
ac pietatem adquirendarn, omnis cardo rei, in notitia &
afTenfu unice verteretor
,curn ad bonum cognitum, fpen-
taneo & Interno nifu, voluntas genera^iter inclinaret. Sed
cpntrarium déplorändä experientia proh dolor, evincit.
Nam longe facilit/s intelleftus nofter de faciendis & fu- giendis informatur ac convincitur, quam voluntas ad bo¬
na exfequenda, mala vitanda perducitur a). Et viri eru-
ditiflimi, cognitionem in lucenterP, & ardertem, in
mortuam & vivamieu emphatieam dividentes, fatis indi-
carunt, voluntatis ad bonam frugem reditum, -a pra vis
cupiditatibus, contra meliorem conviclionenvfaepkis im-
pediri
a) Cfr. Wolf. I c. jf. SE3* Scbol
DE PECCATA
pedirl ac dlfferrl. Praeterea fervitus moralis denotat in-
felicem iilum ftatumfin quo quis a pravarum propenfionum
ftimulis fortius dererminatur, quam ad legis & rationis
diftamina fequenda commovetur. Hinc eft, quod admo-
nitiones & incitamenta ad meliorem vifara, in animis le-
étoruni & auditorum non raro fortiffimt; operentur, eos- quearguant & inquietos reddant, quamvis obfirmata« in-
clinationes & contrailam cordis duriciem vincere ac re- primcre haud valeanf. Ädeoque cum ad plenarn voiunta¬
tis emendationem ejusmodi generalis & pradominans in-
elinatlo requiratur, quce promte, facile & line repugnan-
tia ad bonum morale fe determinat, refolvi etiam ex di-
$is potefl, intricata illa ac difficilis qu^ftio, an quxdtmi
voiuntatis corruptie, pofl· prxviam intelletfus emendatibnemy fuperejje adbuc qu&at ?
An voiuntatis einen- Nam in rebus quce propenfionibus
da tio ab inteüecius noftris non repugna nt, veriifimum
corre&ione nnice eft, quod voiuntatis mutatio, intelle-
pendeat ? <ftus emendationem ftatim fubfequa-
tur, quemadmodum errorem in calculo animadverfum, fi-
ne mora corrigimui. At in vitae inftitutis ac confvetudi-
nibus mutandis, rem longe aliter ie habere deprehendi-
mus. Licet enim quis, veritatis vi ac luce compulfus, de
vitäe voluniatisque emcndatione inchoanda ceperit confi-
Üum, obftant tarnen pravse propeniiones naturales, diutur-
na peccandi confvetudine nrmatse & ad habitum dedu&ce,
qua in momento minime tolluntur , fed longam & con-
trariam exercitationem requirunt, & excitant in nobis
certamen duriflitnum contra bonam voluntatem> ab in·
telle&us & rationis dhftaminibus pendulam, antequam de·
bellarl & fub jugum mittl, pravee hse & in contrarium ni-
tentes cuplditates queant. Unde triftisquoque experientia teftatur, quod emendato licet ita intelle<ftu , ut rationalem
virtutis adpetitum in nobis producat^virtutis tarnen initium
ma-
CÄNTRA COKSCIENYMM. s5
manet nobis arduum & difficiUimum, quodque gravliTimam
luitam & ihofeftiam fentiärnus , in cohihendis maxtme adamafis cupiditatihus·, quse nos in contrarium -ftirnulanc
& urgent, etiamfi virtutis emolumenta» &"a vitis redun¬
dantem miferia'm nobis Vividiffinve réprWentcnms.
ψ xxxv.
Quant am pr avi- Corruptio^praVitas pect a torts contra
tat em peccandi ten)cientiöm > perpetuo augetur. Expeu fonfbetudo pro- rientia enirn cOmprobat , confcientiafc
-
ducat ? inordentis fenfum majorem eiTé, quan»- -éo primoaåio prava perficitur, fenftm ven> imminui, &
animo minorem ftimuli ful impfeffionem rélinquere,fi i Ii-
Ja crebrius itéretur.· Unde ööHigl ^>te/l, diuturno ma-
Je agendi ufu , adeo infringi confcientife fenfuro poiTe s
ut licet initiö obfbepens , qüta ejus cficfomen malltiof©
conhlio fuffocafur, pauiatim pöftrnodtim obmtitéfcit ,T&
ad onme tandem Vitium , gravi velut fopore opprefia,
tacita conniveat, nec unquam animum fcelerum pätra*
^torum memoria iiimulet aut terreat. Qyum itäqyfcr is pejor tk mKerror evädät , qui tantam cördts duritiern contrahit, ut fine repugnantia & horrore, legis divinae transgreffionem fciens admittere queat, & v ei raro vel nunquam ad abftinent^um a pcpcatis admoneatur, evi- flens. eft, quod continuato peccandi propofito , corru-
ptio ac miferia hominis ereicat, magisque reddatur in- expugnabiiis.
,
SCHOUüN. :
Pravi excwrtmt Et non raro accidit ,· ut ejusmodi oec-
trrores volunta·* eator aperfißmds veritatibus, de quibus
tios* conviétus vel perfvaius eil, rnalidoie contradicat, easquq, hoc fine neger, ne earum vis ani¬
mum in peccandi propofiito turbet. fnde eil, quod muh
fi in Deifmot Atheifmo &e. erncaci flirrt um contra con-
fcientias vulneratae morius remedium quaerant, & proprer-
Ιβ DE PECCAr. CONTRA CONSCIENT*
ea onum moiiraine hisimptis abfurditatibus fpecicm v*+
ritatls conciliare laborent , verifates vero falutares exo- fas nuiiaque adtentione dignas judicent. Sunrejurmodi
errores voluntarij, ideoque non ex imbecillitate inteüe-
ftus ariundl,. fed de induftria & data opera excogitati, ut 'peccatorern ab irréquieto anfeno & confclentioe moriibus
Jiberent. Ex eodetn ionte fluunt vari® excuiationes im- pietatis y & voluntariae detorfiones veritatum Evangelica¬
rum» cjuas homines fingunt, ut malitiam fuam tegere ac
fecuriu» & ftne fortiiidine pcenarum Divinarum cupidi- .tatibus fuis induJgere poiljnt: unde y fublatis confcientiar
-Temordentis itknulis, m peccandi propoiito confirman-
tur , & magis Cecuri redduntur. t Jam quidem rionnulla,
de medela contra peccata voluntaria adhtbenda, & de e?i- cutiendo propenfionum jugo monenda eßentj verum quoniarn hsec materia longiorem medifationem- poilulat,
l$eo temporis & facultarum D:ni Refponderitis habend*
ratio, nos hic fubfiftere jubet.' Optainus itaque ut iila,
·>;