• No results found

COMMODA EX

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "COMMODA EX"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D. D. IS

DISSERTATIO GRADUALIS,

SISTENS

COMMODA

EX

INCOMMODIS,

quam,

ANNUENTE AMPLISS. SENAT. PHILOSOPH.

in reg. acad. upsauensi,

PRiESIDE,

V IRO CELEBERR1M0 AMPLISSIMOQUE,

MAG. LAU RENTIO DAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESSORE Reg. et Ord.

IN AUDITORIO GUSTAV.

Horis Ante Meridiem Confvetis,

PUBLICE FENTILANDAM PROPONIJ

JOHANNES WASTENIUS,

FALUNADAL AD DIEM XXIX. APRILIS ANN! MDCCLX1.

U i S A L I £

(2)

Våtforna Frun, FRU

JOHANNA MARGAR.

DIÜRCLOV, Nådguniliga Gynnarinna.

jag i korthet Joker vifa

Att mycket, fo?n ofs fy nes har dt,

Dock hindrar annat mera fvårt,

Och tjänar jufl att mödan Ufa;

Så blir jag fjelf bevis dertill.

På lyckan jag bår intet klaga $

När hon mig lärde Er behaga, Jag märkte firax : hon gynna vill.

Har den Iran med högaktning

Välborna Frunsy

(jdmjiikafti

JOHAN

(3)

Lieutenanten och Bruks -Patronen,

ÄDEL och HÖGAKTAD

.H™ MARTIN LINNMAN,

Min Gunftige Gynnare.

Jag önfkar Himlen täcktes gifva

Er godt igen på alla vis\

Men jorden är ej Paradis

,

Min bnfkan jkulle fåfäng hlifva.

Jag δη/kar Er till nöjfam lått

Det båfla men/kligheten hinner!

Er tro

,

Ert hopp om Jällhet, vinner

Till ßut af Gud fulkotnligt godt.

och tilgifvenhct forblifva

Samt Adle och Högaktade Herr Lieutenantens

Tjänare

wastenius.

(4)

Braks ?atronen)

Adel OCH högaktad

Herr PETER SOMMOR,

Astuarien uti Cammar-Revißon

Adel och högaktad

H»rr ADOLPH SOMMOR.

Slätts

-

Infpettoren vid Kongs Ohr

Sa?nt Kr ono

-

Befallnings in ατιη en

Adel och högaktad

Herr JONAS

HULTBERG.

Mine Gunftige Gynnare*

Den gnamig gnnft, af fom hos jag Eder, Mine Herrar, for detta haft den har varit oria- lyckan att få:

ken, att jag tagit mig den friheten att fatta Edra namn framfor detta lilla lårdoms prof. Uptagen det med väl¬

behag» och anfen mig hädan efter värdig Eder gunft.

Himlen kröne Eder med en lyckfalig och nogd lefnad!

Så dillar Eder,

Mine Gunftige Herrar,

Ödmjuke tjänare

JOHAN WASTENIUS

(5)

1. Ν. J.

«. ι.

Iuriraa in mundo efle mala atque incommoda nonfacile qvisquam negaverit, qui vel tanciilum tem¬

poris ad illa, quse in hac valle

miferiarum quotidie occurrant,

confideranda, impenderit. Hinc

non quidem fine ratione querun-

tur mortales, variis preffi calamitatibus, cumStoicam

q vi crepare foleant c πάψεων, jam dudum, & qvi-

dem merito, fint explofii ied male tarnen ealculos

iubducunt, qui ex larga incommodorum mcfie ad

providentiam Numinis vel negandam, vel faltem in

dubium vocandam concludere non verentur. Qvie·

fcet enim impia ejusmodi qucrela, fentientqve ipfi,

qvi mala iaspius perferre coguntur, lenimentum haud

exiguum, fi pcrpenderinc, vix ullum dari incommo·

dum, ex qvo non aliqvod, idque non raro mul¬

tiplex, fluat commodum, Atque hoc eft,! quod

^revi diilertatione, Tua cum venia, C. L. Tu¬

rnus expoiituri.

5. Ii

Voces qvidem* commodi &incommodi> qvibus

argumentum noflrum continetur, non multa egent

explicatione. Nemo enim tacile exiftet, qui non,fen-

fum fecucus communem, vivam plus fatis cum illis

Ä jungat

/

(6)

& ) a c &

jungat ideam. Illud ramen obiervade forte juvabit,

quod commoda asqvc ac incommoda dupJicem potis·

iimum admittant dgnifieationem. Latiori enim fenfu

& generali commodum dicimus, quidquid ad nodram

felicitaterr) qvornodocunqve promovendam faerit a- ptum & adcommodatum, five gratam nobis adferat

lenfationem dve minus; & incommodum inveria ra»'

tione,latius fumtum interpretamur: fed necinfreqvens

cft illa harum vocumacceptio, qua commodaftri&ius

exponentes,jucunda tantum fendbusque grata,hoc no¬

mine denotamus: qvaz vero inivavem adferendo fen-

fum minus dele&ant, incommodis, dritte dcadpel- latis, accenferi folent. Utrumque omni no dgnifica-

tum nodra admittit indituti ratio; utrobiqve enim

commoda ex incommodis derivantur faepius; iedeum

lador illa fignificatio driftiorem non raro dmul inclu- dat, ad illam praecipue, in hac qvidem opella, ad-

verfae & fecund# fortun# nexum & datas veluti vi-

ces generadm adumbratura, reipicere fas ed. Non

nid generalem promitrimus commodorum ex incom¬

modis derivadonem, ne qvis a nobis exfpe&et, ut ad finguiaria defcendentes, cafus fpecialiores in vita

communi examinemus, qvod vadi omnino operis

non fedinad föret meletemads argumentum.

§· III.

Incommoda qvidem per fe commoda non funt,

cum oppodtorum femper oppodta dt ratio, &quasad imperfeftionem tendunt» non podunt dmul eodem refpeftu felicitatem nobis adferre fperatam: fed hoc

tarnen non obffot, qvominus ex incommodis com- nioda nobis condngant faepidiine. Ut enim in maxi¬

ma

(7)

& ) 5 ( $

ma bac rerum un i verbrate, quam macrocofmum di-

ceremoris ed, ex contrariis non raro cauiiis, pares

tarnen producuntur eiMPus, ita qvidem, ut ex ve.

nenis non minus,, quam floribus, optima eliciantur,

artis beneficio, medicamenta: ita in microcoimo, ho-

minemloqvor, non infolitum eil, ut ex adverfis pa*

riter atqué ex profperis rebus non minima felicitati

adjiciantur incrementa. Aut enim incommoda datum

iubfeqvenxem feliciorem reapfe reddunt, aut bonis

ample&cndis dant occafionem, aut denique fenfum

corrmodorum, mutatis vicibus, jucundiorem effici«

unt,quae (ingula in bonis & commodis numeranda efle

nemo non agnofeit.

§· IV·

Incommodis vero eommoda e(Te adnexa, non

una ratione perfpicitur. Partim enim generali qvo.

piam argumento hoc confici pocerit, partim etjam ad

experientiam provocåndo, exemplis huic fententiae

robur addentem innumeris. Qvod ad prius attinet,

nihil utique facilius ed, qvam eommoda etjam cum

incommodis in curriculo vitas humanas connexa a-

gnofcere, etjam in iiscafibus, ubi minus,ob imbecilli-

tatem nodram, bona malis admixta cernimus, quam

primum de provida & paterna plane Summi Numi·

nis cura, q va totum perbenigne fovet genus huma¬

nuni

,

conviftus fuerit animus. Ut enim DEus, ab.

folurc & iinepari Optimus& Judidimus nihil nid bo«

num & bnibus fuis conientaneum facere aut permit-

tere poted: ita certifiimum ed, quod, in maximis &

minimis, fingulorum hominum ita temperet fata, ut

quidquid ipfis acciderit, bve adverfum iuerit five fe·

Λ ζ cun-

(8)

»■ ) 4 ( JK

cundum, in optimum tandem, ab ipfo fapientiffime prseflitutum, vergat finem. QWs vero Hnis alius Di-

vina Majeftate dignus, quam ut inpromovenda atquc

amplificanda creaturarum liberarum felicitate/ummam

& infinitam, qua folus pollet, evidentiiiime illuftrec gloriam? Hinc quamvis homo, liberae, qua praeditus eft, voltintatis abufu impediat haud raro> quominus^

Divinae bonitatis vim, ferie beneficiorum non inter- rupta, perfentifcat: illud tamen nunquam efficietho-

minum vel infirmitas vel pravicas, ut DEus velade-

creto benevolentiae defle&at, vel fcopo iuo prorfus

excidat, Ubicunque igitur aerumnis & calamitatibus

homines adfligi atqve exerceri DEus jubet aut per- mictit, bonum aliquod intendit, ad felicitarem par- tim adfti&i, partim aiiorum, qvibuscum idem vWit

ac coniociatus eft, omnino referendum ; quod fi

non obtineri aliqvando qvis diceret, is utique in fapientiam non minus quam potentiam DÉI fö¬

ret injurius.

v„

Ab incommodis igitur commodanon prorfusefle fegreganda argumento plane indubio evifhim cre- diderim. Experientiam qvoqve, veram illam huma¬

na? cognitionis ac fapientiae matrem, in hac caufia

confulamus. Hsee qvidem in iingulis moleftis cabbus

ad indaganda ac determinanda coramoda, quae inde fperari poflintac debeant, neutiqvarn iuffieit. He.

betior enim mentis noftrae eft acies, quam ut fingulas

rerum, aftionum & paffionum cauffas & confécutio-

nes, inprimis fubtiliores & in ob curö pofttas, pervi-

dere valeat: in genere tamen commodos incommo-

durum

(9)

£ ) 5 ( &

dorum eventus tam clare plerumque ob oculos ponit

quocidianus rerum ufus, ut ad hane rem percipien-

dam vix mediocri opus (it perfpicacia, Nos, uc di-

ximus, per iumma quafi capita eundo, praccipuos in

vita communi cafus, bona ex adverfis adferentes,

ftri&im enumerabimus.

VI.

In malis publicis bellum principe loconominan-

dum videtur, Eft hie (latus violerna: &fangvinolen-

tx inter gentes concertarionis omnium maxime a eommodis civium alienus, ut qui hane malorum ier-

nam vel ex annalium fide cognoverit, vel, qvoddu-

rius eft, oculis ip(e luftravcrit, merito cum pocta exclarnet:

Nulla falns hello !

Interim tarnen bellum, per fe horrendum & incorti»

modiftimum, bona comitantur non fpernenda. Nam paritur pax bello, utait Nepos, & jucundiora longe

funt pacis commoda illis, quos diu vexavit Martis

fievitia. Ut taceam in hello milites gloriam & opes

invenire^unitisqve gentis cladem & intcritum alterius

efle vi&oriam & incrementum. Peilis multos fubitö cives aufert, ficque terrore & luftu complet omnia:

fed multos eadem miferos cito liberat, & iuperftitcs

non raro reddit locupletiores. Annonae caritatem

merito eulpant ac deplorant homines, innumerisut^

pote fcatentem malis: ied optant eam frumentorum

mercatores, qvorum plena funt horrea, & taioriex- cipiunt animo. Et qvamquam hi in vitio funt,fua·

qveab aliorumufibus male disjungunt commoda: ni'

mio tamen fuse mercis pretio luxuriam cohibenc &

patien*

(10)

& ) 6 ( $

patientiam non minus, q värn frugalitntem laborem-

qvre affiduum excitanc. In publicis denique malis plu*

res ieie bonis offerunc bene marendi oecafiones, &

teior poil acceptam liberationem ad coeleitia laus

amandatur. §. VII.

De malis autem privatis five iiogulorum idem o- mnino ilatuendiim. Qvenmtiir multi infirmiorcs na¬

turs dotes, cumqve iis non iine incommodo confll·

bhntur : Sed non animadvertunt fe ab officiis magis

arduis & curis gravioribus, fplendidam non raro ma- gnorum ingeniorum fervitutemcomicantibus, nacurae·

quodam beneficio, eile exemtos. Corpore niorbis

obnoxio diu multumque laborare, gravius utiqve

mal am eft, vitamque pluribus comrnodis exuit ac fpoliac. Verum poit morbos gratior bona valetudo ed, fae-peque vitiis animi dolores obicem objiciunc corporis. Ut prseteream nonnulla eile morborum ge¬

nera

,

qvae machinam hane corpoream maflamqve fangvinis & huniorum expurgando conftanciorem po·

itea faniracem efficianc, de quibus tarnen Medici iunt

confulendi. Grave rnukis egeftatis onus eil, fed&

bonai mentis foror non immerito faspe paupertas au*

dit, cum innumeris, qvx ditiores vexant,curis aniam praecidat, viciisqve teterrimis pracludat aditurn. Quan¬

tum cerce Romanis veteribus profuerit habitus ab

illis paupertati honos, optime patefeit, fi ad mala,per

opum adfiuentiam, genti huic illata attentos conver- terimus oculos. Inhabilis fortuna eil & incommodas habet viciifitudines: feä&miferis folatium efl,quod

fortunae fixus non fit locus; unde meliora fperare au-

dent, atque a volubili rerum creatarum curfu ad ila*

bi 1cm

(11)

«Κ ) 7 ( &

bilcm atqve asternam creatoris gratiam laeto provoca-

re pe£lore adfvefcunt. Incommodi valde funt inimi*

ci, longeqve deteriores, qvi falfa fpecie amicitiam

iimulanc: fed nihilo minus vel invid profunt pluri-

mum. Inimici enim, qvamvis multa nobis adfingant,

näsvis tamen nodris non parcunt, ficque emendatio-

ni anfam fubminidrant, et falfi fratres, in facris de-

ceptores di&i, prudentiam nobis commendant, &

qvod majus eil, fididimam DEI amicitiam, velnt ex oppofito, illudrant atque extollunt. Sed quid multis

opus ed? Nemo facile ulkim nominare poterit ad-

fliciioris fortis genus, qvod non fuis dt dipatumcom-

modis: ita DEus mirandam qvidem gubernandi ra-

tionem in cun&is adhibet, fed optimam femper no-

ftrisque commodis veris & perennaturis adcommoda-

tam, de quo igicur refte cum Salomone Eccl. III.

,

dixeris: omnia fuo tempore perficit opcime.

Sed qvaeret forte qvispiam, ntrum eousque no-

dra extendenda dt fententia, ut adlionibus qvoque ma*

Iis, atque adeo flagiriis & iceleribus nonnulla adjun-

gamus commoda. Cautione qvidem heic maxime

opus ed, nc vel ab una parte malis nioribus per

ie maxime incommodis, imo peftiferis-, vel tantilluni

favere, fcelerumqve noxam ac turpitudinem ulla fpe·

cie elevare & minuere videamur: vel ab altera di¬

vinum ab bis digitum fapientiifime omnia dirigentem

removeamus. Hinc tutiffima nobis hasc via videtur,

fi datuerimus, malas quidem a&iones nihil plane in

feveri habere commodi, quamqvam in his patran- dis valde bbi placeant occcecati vitiorum fervi, eoqve

§. VIII,

minus

(12)

& ) δ C $

minus facienda efTe mala, ut inde eveniant bona: fed nihilo tarnen minus ex vitiis etjam maxime deteftan-

dis fa&isquc peiümis, fapientiam Optimi Moderatoris

admirandam bonos elicere eventus comperimus. Sic ambitiofus miles, DEO ftc dirigente, patriam defen- dit, & iniquiflima perfecutio vexatis dat intelligen¬

tian!, atque conftantes ad majora evehit animos. Et qvid mirum, quod fammus ille artifex, qvi ex nihi¬

lo omnia produxit, ex veneno etjam aberrantis a

vero fcopo voluntaris, per fe femper fugiendo,fa-

lubria mifcere no verit medicamenra

,

atque ex

impedimentis, fubiidia efficerefinibus fuis infervitura?

$. ix.

Non igitur incommoda, quibus in hoc mundo premimur, ilimium funt culpanda aut extimefcenda.

Qverelis enim nihil proftcimus, & dolendo non mi-

nuitur mal um, qvo affligimur. Quin potius Divi-

nam veneremur manum, qvx non tantum omnia

mucare valet, fed etjam in iis, qvx ingrata nobis oc- currunt, bonitatis fuse nonobfcura relinqvit veiligia.

Qvorum jam ignoramus immo pernegamus ufum,

ea feqvens illuftrabit dies, & afflitHonis toleratse la*

borumqve feliciter pera&orum olim meminifle iu- vabit, maxime qvando per mortem, ultimum illum incommodorum terminum, qui per fc nihil habet incommodi, ad iummum illud felicitatis aeternum duraturae faftigium fumus eve&i

,

ubi, angelicis

permixti choris, non impediti nee feiH,aeter-

nas cantabimus optimi liberato-

ris laudes.;

T A HT U M,

References

Related documents

2' Najdete i jiné poduiky v ČR, které využívají dluhopisové financovárrí a nrají tyto pod'niky nějakou společnou

V práci jsou vymezeny základní a dílčí cíle, které jsou v koncepci práce patřičně rozpracovány.. Cíle jsou

Flera hundratals organisationer döpte snabbt om den till ”Den framtid vi inte vill ha” samtidigt som konferensen fick byta namn till Rio minus tjugo.. Bristen på

Jay Naidoo, styrelseordförande för Development Bank of Southern Africa säger att om vetemjöl i de 75 värst drabbade länderna berikades med järn och folsyra skulle det kosta

SDT innebär att när en människa själv får bestämma utifrån sina inre behov och på så sätt känner att denne själv kan hantera tillvaron, då kommer motivationen inifrån

Trumpet in C (straight, plunger and cup mutes, one thick metal wire clothes hanger and a cello or bass bow) Plus 2 crotales suspended in front of the performer for ease of

The two-part act, Mirandas Atemwende – Calibans Wundantwort [Miranda’s Breath-Turn – Caliban’s Wound- Response], forms the second part of compos- er Ming Tsao’s

Om man å andra sidan ser till den kontingens som följer ur creatio ex nihilo så innebär den att människan inte är bestämd till något annat än just det allra djupaste