y
D. D.
DI SSERT ATIO
DE
AGAPIS.
■-fflir^ttr«!*ss»»"—
qjj a m
EX SPECIALI S:iE REG. MAJ:TIS GRATIA
e t
VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.
v. p.
Mag. GEORG. FREDER. FANT
s. theol. cand. et ad templ. cath. ups.
v. pastor.
respondente
ER1C0 SAM. ÖDMANN
helsingo
IN AUD. CUST. MAJ. P. X DEC. MDCCCV^.
H. A. M. S.
partis posteriores sectio i:ma
Upsaliie, typis Edmannianis.
é
DE
A G A P I S.
PARS POSTERIOR.
§. VII.
Quam
jam exorfiad ipTamfumus,hujuspertexturirirus celebrationem,telam, progredimurquoad praemonumenrorum iiceat psnuria, defcribendam. Agaparum quamvis difciplina variam pro ratione remporum et lo-
corum nobis prsebeac fadem , ita ramen, nifi quid nos fallif, a primis faltim coetibus fuit exornata: Ut gentibus
Orienris, Judaeis nedum excepris, Deo vel Principi Tuo,
cui Tic fubmisfae fidei ederetur fignum>fine muneribusap*
parere fueric nefas, ita primi quoque Chriftiani horum
vacui facra adire duxerunt religioni. Ifta munera, obla-
tiones, 7r^os<pc^cti^ varii fuerunt generis er indigenriis Eccle-
ficE recens natie presfteque appnme convenientia. m) Haec
inrer referimus fercula, ufui Agaparum infervitura 5 quas
ü fe-
m) Non modo ad jusfum Pauli i Cor. i6: 2. ftipe conficiebantur,
fed & pane, vino aqua mixto. fure, rleo, primitiis frugum, fpicisno¬
vis, farina, fabis aliisque eduliis. J. Hildebrand de Fet. Oblat.
c* 4» §• *3» Ex his pietatis depofitis, ut apud Tertullianum audiunt , Praefefti Miniflri coetus,altarisutpote prseaüis parafiti, praemiafum-
ferunt. Schröeckh. 1. c. 3 Th. p. 337. Mosheimii Infiit. H'fl.
Chriß. majores, Scec. r. P. 2. §. 15. Ea quoque non tninus pauperibus
alendis & humandis, quam profugis, naufragis & vinétis fublevandis
inferviebarit; quin immo Conc. Colonienfe Martyrum aevo ea teftatur
fuisfe quadripartita: I:mam partem conficiendae Stae C:ae, Ibdam alen¬
dis viduis & egenis , Illttiam comparandis facris vafis & veftibus in
ufum Miniftrorum Eccles. lV:tam fabricae templi &ornatuiecciefiaftico
deftinatas. vide J. Hildebrand, 1. c. 14.
"
vs"
feparatim ab dementis Euchariftiae, «) quum abfolura es- ferir Cateehumenorum facra et fideburn curaremur, o) quiliber opulentiorum fponte , prout libuir, in manus rra- debat facerdotis, ea dein in rnenfas, hujus temporis alca- ria3 deponentis. p) Scilicet religiofus ne inordinare abfol-
vererur s£tus, atfctoritare Apoftolorum, quum ipfi inftitu-
tioni populi invigilarent nnice, catini colieédori.bus, rnen- fis Jud.eorum quotidie miniftranribus atque epuionum ad leftifteiqlia Romanorum feptemviris baud abfirmtes, (Vptem
fan&os er prob3taefidei viros, qui Episcoporuni vel Dmco-
norum honorabantur nomine, q\ quorumqveauspiciis fubes-
fent fervier anciiiee, curae vi£tus rite coliigendi& diitribuen-
di prasriciebanr. Act. 6 ; 3, feqv. Pia huec convivia o-
m nU
«) Casavbonus quidem, in Exerc. 76 contra Bet ronium. poftu- lat, moris fuisfe primitus, ut ex lus ngozcpooxiv, quantum fufiiceret, in ufum Eueharirtiae fumeretur, plura tarnen monumenta indicant, fer- cuia fuisfe fegregata, nec Agapas ex reliqnlis S:ce C:ae conrtfbs. Ca-
nones enim Aportolorum, tiflinits M. & alii te.rtantur, celebrationi S:se C:se aliud, quam panem & vinurn , ex quibös Convivia confiei tion
potuerint, offerre prohibitum esfe. Augustinus in Serm. 2,13. ita dicitErubefeere debet hotno idoneus, ß de allena oblationt comir.unicet.
Quum cetreroquin Cyprianum aniculae vi tio vertere videmos, quod nil fymbolarutn ad Eucharirtiam conferens , donis fVueretur pauperum, Hil-
t)ebr. 1. c. C- 4. §, 9. facile ert inventu, egt-nos irnpenHs S:se Ctse
non fuisfe exemtos. A gipse vero, qtiippe ditiorum modocolleétis in- ftruébe, ex reliquiis Euch eo minus confici potuerint, quohujus cele-
brationem primo prseresferint.
o) W. Cawei Erßes Chrißenihum. p. 278-
p) Annis tarnen vertentibus♦ abufibus ut obviam iretur, vel mo.
dica ftipe , in earum ufum colieft.a. terte TertiPliano. vel flmtuEccle.
liae, quod ex mandato Gregorii M. ftiperius p. 24 allato ert colligen.
dum, aiiquando adornabantur Agapae.
q) &v. efov %u)gis ra iitiixorcn urt fixrpQsiv,'art ot.yv.rriv notsiv. ig-
na-tii Epirt. 3d Smyrh.n. 8- Tempore, quo adhuc xxr otr.ov, A£fc. 2:-
46, conventus agerent, patresfamilias coenas haud dubie pararunt &
direxerunt.
... /■»*9
Zi ' ^
mnibuscujuscumque fexus, conditionis et tct?tis, modo no¬
mine fideliuni dignabantur, adire erat llckurri. r) Ubi
convenerunt, atque ferie decenri una ftanres in cje1um
fußulerunt rnanus et oculos, precibus ad Deurn ardenter fufts coenam aufpicabantur. His abfolutis, ad ménfas ii-
, gneas et mobiles, qu.e, q'uum Clericis folumSi. Impératori
pateret locus Chors, in medio tedis facrae fuerint inftru&s,
s) habita haud dubie fexusetsetatis rarione, disciimbebant vel, ut aliis placer, fidebanr convivte. t) Heic vero pro fobria primae Eccleliae iimpiicitafd epulas conquiütas pala- iürrtque mirifice titillanrés frultra quaefieris: nii enimvero praeter vinenn vel rubrum vel flavtim, panern vel fermen-
tacum vel azymum, pultes, fruges u) asfasque agni vel
-htedi carnes, Deo quippe in facrificiis longe gratisfimas,
ad menlas eorum adhibebatur. Quin immo interdum eo
procesferunt remperantiae, umiCu vini et carnium fefe ab.
ßinuerint. w) Sic ab incunabulis iude ad meutern Apo.
D 2 ilo
r) Neque Catechumeni, neque Poenitentfs, ibi accumbebant, pro- pterea quod.jus comnmiicalionis autf\ aternißatis aut amißsfent, aut nondum esfent asßcuß. Calvör l. c. p. 794. VimandatiPaulini 1Cor.
5: ii excoramunicati a communione cibi mature exclufi fuerunt.
s) RiXNJERUs 1. c. Neque hoc infolitum erat novis Chriftianis.
Tefte enins Macrobio L 3. c;. 11, in Ternplis Gentüiumfueruntmen-
fe, huic ufui deftinatae.
0 WiTSius, Meist. Leidens, p. 492, eos non discubuisfe propter feminas vins' perroixtas, fed antiquo more fedisfe opinatus eft, haud pauci tarnen Autlorum, mentione Agaparum fafta, vocabulo di/cum-
frere ufi funt.
u) Cfr. Augtjstinum contvaFauJlum L.20. c.20, Ejusdem Con- fesf. L. 6. c. c, Caveum & Rixnerum 1. c„
w) Clemens Alexandr. Paedag.L. 2, c. 12 feqv. vultcoenam fore expeditam & tenuem, ad vigiliasaptam, carnium & vini prorfus
expertem. Caelum calidum, fub quo degerunt primi Chriftiani, &jeju- tiia, eis frequenter ediéla, infuper prohibuerunt, ne fiereiit cärnivori.
ftolornm convivia ifta plerumque habebantur concorditer,
decenter et fobrie. Ut enim fummae esfet levitatis, ne dicam impietatis, tempore, quo memoria Chrifti pie re-
novaretur omniumque animi gratis frarernitatis conftrin-
gerentur vinculis, voluptati dare operam et crapulae, fic
Paulus mature et prudenter prohibuit, ne ifta, non tam
ad corporis expletionem, quam animi requiem , infliruta,
adirent famelici. i Cor. XI: 34, Neque fub coena ven-
tri modo indulgere fuit mos hujus temporis. Coenacula
fcilicet Graecorum, delicaro er molli vivendi generi licet
prae aliis deditorum, non raro do&isfimis et melioris fru-
gis refertisfimis perfonuerunt colloquiis; x) Judaei itidem
non minus gravia feriaque di&a, quam lenocinia fidium,
facetias et aenigmata, condimentoruminftar, cibis adhibe-
re confueti erant. y) Non itaque eft, qvod mireris, ß
ad fan&as Chriftianorum epulas, ubi hilaritatem gravirate
et modeftia demum fas erat remperare, hymni una fuß, pia undique fata fuerint colloquia. 2,) Poft gråtes o-
mnium bonorum Largitorijfincere a&asmanusabluebant ira
coenati, et ofcula fan£la, pacis (ymbola, inter convivas
fexus fui quique dividebant. Ture interim incenfo & in-
ftru&a candelis cereisque ardentibus menfa, Euchariftiam, poftprecesad Deum denuofufas, concelebrabant. Quibus pera&is, quosdam e coetu ad rationem fidei fuae redden-
dam,
x) Brüning. 1. c. p. 303.
y) Jahn I. c. p. 223.
z) Sic Clemens Alex, comrnendat preces ante cibam, hymnos
in fumtione cibi, gratias poft cibos. J. Hildebr. Difs.deprecibus Vet.
Chr. p. 54. Theodoretus Agaparum ad natalitia Martyrum faciens men- tionem teftatur: pro Uta veteri pompa, turpique verum & verborum obfcoenitate, modefice celebrantur feßivitates, non mero delibutce, non
commes/ationibus teves, non cachinnis folutce, fed vivis canticis per/o-
nahtesfacrisquefermonibus audiendis intentce. Bingh, 1. c. L. 20c. f.
S-
dam, vel carmen Deo dignum canendum, unde, quomo-
do epulati fuerint, probaretur, in medium provocabat
Pnrte&us, ipfe non capcans arguriarum vel eloquentioe
laudes, Ted (ubinde praeclaras animis inculcans fententias,
omnibus favenres aures praebentibus. Mox interfe de re¬
bus divinis ferebant fermones, arque in levamen paupe-
rum, viduarum, pupilloium, naufragorum & Marryrum
ftipem colligebanr. Absoluta denique folemni preca-
tione, vsriis fic animi corporisque nutrimentis (arurati ad
medium fere no&is domum placide redibant dormitum.
Ut vero Agapae poft S:m C;m inftrui funr coeptae, has
epularum caerimonias inverfo ordine fuisfe pera£tas, quis-
que videat, oportec. b) Neque quid fuit refidui harum
D 3 epu-
a) Rixnekus 1. c.. C. 3. Albaspinjeus L» i. obf. 18. Casa-
uus de Fet. Sacr. Chriß, ritibus. p. 157.
b) Summo, fi quoquam, hoc opus defraudarem decore, fi tefti-
monium Tertülliani, tritum omnino, fed praefenti materiei maxi-
mam prae aliis affundens lacem , ingrate fupprimerem. Ita enitn in
Apol. c. 39 audit: Coena noflra de nominerationem fui ofiendit. Vo-
catur ocyocn>}, id, quod diWctio apud Grcecos eß. Quattiiscunquefum-
tibus conßet, lucrum eß pietatis nomine facerefumptum,fiquidem in-
opes quosque refrigerio iflojuvamus, non qua penes vos paraßti affe-
ftant ad gloriamfamularidce libertatis fub Quctoramento ventris inter
contumelias faginandi, fed qua penes Daummajor eß contemplatio me-
diocrium. Si honeßa causfa eß convivii, reliquum ordinem difciplince
ceßimate, quidfit de religionis officio. Nihil viiitatis, nihil immodeßice
admittit-, non prius difcumbitur, quam oratio ad Deum prcegufleturz
editurquantum efuriintescapiunt: bibitur quantum pudicis eß utile. Ita
faturantar, ut qui meminerint etiam per noflemadorandum Deum fi-
bi esfe. Ita fabulantur,utqui Jciant Dominum audire. Post aquam
manualem & lumina, ut quisque de fcripturis fanftis vel de proprio
ingenio poteß, provocatur in medium Deo caviére; hinc probaturf quo-
ttiodo biberit. JEque oratio convivium dirimit. Inde difceditur non
in catervas ccefionum, neque 'in clasfes difcurfationum, nec in eruptio-
nts lafciviarum, fed ad eandtm curam modeßioe & pudicitice, ut qui
iÉfafcgp 30
epuUrum temers dispergebacur: reHquioe enirn Etuhariftiae
inrerdum ad abfentes poenirentes & Catechumenos roifsse, inrerdum igne fuerunt combuftae; cß Agaparum vero cc7to-
<$oqy\tcif.fuAoytociinter abfentes&. crgrotanres egenosdlftributcP, fif)vel,(l quidem fuppeteret, ad xmferos Genriies, cos lueran-
di causfa, deportacae. e) Has quoque partes, inftar fportu- larüm, facerdores, quorum curaeeranrcommisüe, ad tem- pus fibimet arrogaruntj j) cui tarnen dordidae paupsrum furn-
110n coenamcoenaverint qiéam difciplinani.■—Cum probt, cumbnnicoeunt,
cum pii cum cafli congregantur, non ejl Jarno dicéhdä, fed curia. ' Ad defcriptionem parum, quae inter Esfaeo?, vtl, ut rnavult
Hieronymus, Chriftianos, Alexandriae dementes, viguerint, a Philoue .perbelle concinnatam & a Baronio T. x. p. 489 dein .repetitam, Le- ftorem antiquorum in conviviis facris rniram temperantiam, honcftateqn pietatemque altiusfapere cupientem voluimus delegatum, ipfi, quominus
eatn adferamus , cancellis, quibus circuavfcribjmur, impediti, :
c) Casauboni Exerc. 16. n. 35. Bingh. 1. c. L, 15, c. 7 §. §.
4- 5-
-d) Schlextsneri Lex, ad. voc. «yxxij.
e) Hoc coltigitur ex teftimonio Jfuliani, Fragment. Epift. p. 55^:
Ncfandi Galilcei, animadverfo, pauperes [acerdotibus negieUui esfe,
in idhumanitatisgenus incubuerunt, &fafäipnem füam Iidcbjficiifptcit
corroborcirunt. Nam velut qvi puerosplcicentaaliqua decipiunt, quam quam bis terve Ulis dederint, & ad fequendos hac arte pHlexerihi: ßc ißi ab ea, quam vocant Agaoce & convivio menfarumque mitiißerio incipientes fideles Gcntiles ad Deorum contemtum impieiatewqye condu-
cunt.
/) Auftor Conftituficnum L. -g. c. 31 ita habet: Eulogius Diaco-
ni ex voluntate Epifcopiaut Presbyterorüm dißribuant Clero; Epifccpo
partesvero quaiuor, Presb'yter'o partes tres, Diacono partes ditas, ceteris Subdiaconis, vel Ledtoribus% velCantoribus, vel Diaconisfis, par- fem unätti. Id enim pulcrum & cor am Deo aeeeptumeß> unutnquem- que ftemdum fuam dignitatem honorari.
m 3*
.
*Ti
t
►V
I!V-$
Ii
-M*
fumtu vivendi ratiom remoram fecit Concilium Lao- dicenfe. g)
Ex aMaris, credo, quseftio, diu a£ta , num S:q Cia 6c Agapac unum & cöntiniium conftituerint aciurn> facile fit
dirimenda. Eas a primordia ar£fisßme fuisfe conjundlas quis eft. qui non viderir? Sacrarnentum ramen allaris his longe majoris jamtum fuisfe pretii loquuntur d iverfae duo-
rum inftirurorum rationes, pietas Apoftolorum > fan&is-
fimum cibum a vulgatiori probe feccrnentium, plurium probatcT fidei Auclorum teflimoma, h) nec non inöiruta fequenrium remporum, qurbus ritus Agaparum fenfim
cceptus cil antiquari, cccna contra Dominica perpetuo du¬
ratura.
$. vnr.
Sirr.plicem Sc purem, quam nuper reddidicr.üS, cele¬
brationis Agaparum rabulsm variis unibris maculisque ci-
tius fuisfe ädfpcrfam, conj?£tu tft facile. Abcsfe non po- tuit, quin ritus, in origine pius qua.ntumvis Sc frugiierus,
inter genres vario culrut diverfisque moribus deditas, va- riorum abufuum daret occalionem, fuosqve parereru.r må¬
nes. Eccldi-am nedum nuper nararn omnisfuisfe corre£lio-
nis imparientem, fed an(am Apoilolicae prirbuisfe re- prehenüonis, ioquuntur Sacrce Pandecta-. Exemp'o^funt
in-
cj) Iti art i~ fhfnens; Non apott11 Minißros. altuis, v/i quos- lib&t Cl*richs ant Laicos ad /1gapen, vocatos, partis tollere, prcpter htjuriam, quce ex kac ozcafione Bcclefiaftiid ordini pojsit deputari.
h) Inter Patres Clemens, ßfußinus, Cliry[oftopinis, Tluodoretiis, reliqui, myiieria a convivils fuisfe fegregatt» obferyarant, eisque prae¬
ter aHos calcuiumadjicit Cafaubcmis, acutisfimus aiftiquitatls iVrutatof»
incolae Ephefi, quorum, ni Fallimur, in facris conviviis
luxuries perftringitur, Eph. 5: 18, 19.8c inprimis Co- rinthii, qui facra pera£turi non commune inftar Chrifti,
Ted privum egerint epulum, unde fa£turn, ut ditiores,
quorum Ferculis inftruerentur menFae, ccena praeoccupata
inebriarentur,egeni vero,ferius venienres, efurirenr. 1 Cor.
XI: 17 feqv. Remisfior ilie in Forris inFfcrioris homines afFe&us a fehismaribus, quae tunc Corinthi viguerunt, 1 Cor. 1: 12,6c ad convivia, fraterniraris fymbola, gra- vius Forte erumperent, videtur esfe profe£lus. /) Viria,
quae quidem, fini utpote xvgicaea kirna repugnantia atro
notat carbone Apoftolus, procui dubio Fuerunt leparatamen- farum inftru&io, contemtus pauperum, immodicus ante Euchariftiam vini ufus, 6c partium ftudium coenam, con- cordiae tesferam, praecipue temerans. Qvi ita animati coe¬
nam, memoriae meritorum Chrifti dicatam, adibanr, non potuerunt non ea-3-ieiv neu 7rimv ctvctfyoos, Fibique Fupplicia,
y.gtpxTcc, languorem puta 6c morbos mortiFeros, adfafeere.
v. 30. Uc phrafin 7rccgccftsvcu reo aecrotvoi, 1 Cor. 5:5 1 Tim. i: 20, extraordinariis morbis aßeere, reddere folent,
ita
OUtrum efurientes fuerint Pauli amiot & ebrii Apollinis
tores, ut opinatur Rosenmüclerüs, an iili fuerint Gentiies , hi vero
Judaei, ut mens eft Lightkootti, parum noftra refert. Hic enim O.
O. P. 2. p. 912. dicit: ptävte pertinet ad ßßudceos, in proco'n.iis fitis pafchatizantes ante Euchariftiam, & «eivx ad Gentiies, non tam ex
paupsrtate aut necesfttate inediam ißam patientes. quam qnod coenam tatem prcecedaaeam nollent ampleffi, utpote quee ßjuiaismum redoleret.
Judeeos quidem ad fefta fua ventri nimium indulfisfe, baud eft dißiten- dum, vid. Ltghtfoot vom Kirchendienße p. 146 & Buxtorfii Lex. Talmud, p. 324 , hseevero inordinata convivandiratio nequeGen¬
tiiibus videtur minus famiiiaris, nam Socratis aetate moris fuitAthenis,
ut finquli, qui ad coenam conveniebant. aliqvid obfonii adferrent, quod
non femper in commune apponebant, fed quisque plerumque fuo ve- feebatur. ZßNOprioN. Memorab. L. 3 in initio.
>> SH*' O3 ' YS ^yé-^r
itt tales heic videre fibi vifi fynt plurirni interpretum«
Quae vero fcriptores de morbis, Euchariftise abufum con-
fecuris, circumferunt, merito pro fabulis habentur; J) ni¬
hil enim impsdit, quominus ilii confueto natura? ordine
orti fuerintj ftquidem voluptatem crapulseque ftudium in- prirnis apud gentesOrientis & fub calidiori fole degentes gravisfimis emi doloribus, nermni non obvium eft. Ne-
que obfonum vtdettrr, Graecorum molliter åc luxuriofe
vivendi ftudium his conviviis valde fuisfe incitatum, qua- re, ft exinde aceibiori confumerentur valerudine, haud
mireris. Monica v'eiro & minae Apoftoli, qusecitato Soco
exftant, adhuc pluries e Cathedra facra reccqui, «Sc ad
hodiernos S:ae C:<£ convivas in admonitione, hujus ce!e-
brationi praemitrenda, haud quidem inconfulte diuigi folent,
quarr,vis abiftus., qui earum primum dederint anfarn , jam
plim evanuerint. Praeterea ex v. 12 Ep. Judae nobis liquer,
ab incunabulis inde rei Chriftiana? quosdam exftitisfe,
Gncfticos putant vel faifos dolores, qui fub ficbitioChri
ftianorum nomine in facros horum fe-fe infinuarunt con- ventus j & genio turpe indulgentes, pia haec convivia
ingluvie fua luxus fuspe&a reddiderunt.
Hkc tamen levia funr, ft refpicis i-anumera fere, im-
mo portentofa convicia, qvibus Geotilrurn Scriptores.,
q.uoB inter eminet Celsus, ritum Ägaparurn onerare fate-
gerunr. Eas enim di£titant fuisfe conventus clancularios,
feditionum nutrices, fumma luxurieinfignes, adeoque foc-
dos, ut Thyeftea epula celebrare, atque poft everfionem
lucernarum Oedipodeos concubitus agere auft fint eorum
confortes. m) Ab his criminationibus, qua? plebis animos
E in
/) Ros^:nMülleri Scholia ad. h. 1.
m) Apud Minucium Felicem, Ccecilio Nataii, viro gentili, qm
in nomen Chriftianum mirifice accendebant, Apologersev
inter quas referre juvat AThenagoram, Theophilum, Tertut.
Hanum, Minucium Felicem, Origenem, Jufiinum Märtyrern
8? Irenctum, laudabili & indefesfo ftudio id vindicarecorvari
fnnt. n) A perduellionis crimine Chrdhanos fatis libe-
rant annales, qui perhibent, 14loa quoque in eo rnorem Domino fuo gesfisfe , quod nuilo non tempore imperii
j-U»
in nefandis his fceLeribas dilncidius defcribendis multum f*bi placuit,
Chriftiani audiunt: homines deploratce, iliicitce ae defperatce fadtioms, qtii noffurnis congregationibtis, & jejuniis folennibus & inhnmams li¬
tis, ho»facro quodam, [ed piaculofoederantur; latebrofa & luci/uga
nctHo, in publice muta, in angulis garrula, quce nunquam palam lo- qucttur, nunquam libere congregetur. Dicunt: Chrijliaui vefcuntur in- fantulorum carnibus & promifcue ßne pudore contrefitani ejusdem ßUct foeminas. Origenes contra Celfum L. 6. p. 302. Üicimur ferlera-
iisßmi defacramento infanticidxi, & pahulo inde; & poft convivium in-
cejlo, quod everferes iumtnum canes, lenones fc. tenebras tum & Ii-
bidinum impiarum inverecundiamprocurent.— Coenulas noftras,prater- quam Jceleris infames, & prodigas quoque ßigillatis. Tertull.
Apol. c. 7.
n) Otnnia, quibus fnnocentiam asfeclarum defenfitare ftuduerint, referre difta, paginam faceret- Plura ceteroqoin Patrum tetVimonia gratara bujus ritüs dmplicitatem vindicantia, jam funt allata, quae qui-
dem recoquere abfonum esfet; hsec vero Leftori non displicitura judi-
camus: Faftionis & rebellimis fuspicionem depellit Tertullianus,.
c. 30 dicens: In Conventibus his expanßs manibus, nudoque capite precabanturImperataribus vitam prolixam, imperium fecurum, domum tutam, exercitus fortes, fenatum fideiem, papulum probum, orbent quie-
tum. Minucius F. vero critninationem inceftus & luxus refeüere ftu- dens teftatur: Cnßo fermone, corpore cafliort, plercsqtie invivlati cor¬
poris virgtnitate per.vetuz fruuntur potius. quam gloriantur. —Convi-
via no» tantum puiica coümiis, fed & fobria: n?e enim indulgemus epulis aut convivium mero ducimus, fed gravitate kilaritatem tempera-
mus. Arnomus , fub finem L. IV de Fidelium conventiculis, affir- rnat. quod in iis aliud audiatur nihil, niß quod humanes faciat, niß quodntites, verecundos, pudicos, caßos. Huc accedunt Gentilium rm-
35 r
jugum oerumnasque? undique ingruentes, patienter fint
perpesfi; nedum cum ita crefcerent numero, ut injurias
Tibi lllatas uicifci, vimqus vi refringere porueriar, quid-
quam in perniciem civitatis moliti linr. Quamvis fupra
dicta impedianc, quominus illis in vi£tu &.potu temperan*
tiae laudem plane adjudicemus, eos tamen primis feculis,
ubi tutela adhuc deiiituebantur irrperii, a luxurie ea foe- disque libidinibns, quae dein, fiorentibus eorum rebus«,
in Eccleiiam irrepferanr, longe abiuisfe, nobis perfvafum
habemus. Etenim inopia, miferiee 8l cahmitates, qvibns
quotidie premebanrur, una eum pierate atque prudenria ,
contra tot tantosque inimicos fedulo adhibenda, totidem
fuere fobrise moderatatque vitas fvaföres. Carne vero
puerotum, impie caeforum, vefci, eorumque fangviném
bibere, everfis lucernis inceftus vagosque concubitus age-
re, tam nefaria funt fcelera, ut ne inter gentem quidem,
integritate mor um adhuc confpicuam, nedum ad ejus fa-
era , quorurn difciplina aviris vita feverisfimis regebatur,
admini potuerint. A fuspicione itaque horum criminum
manfuetudine 5c conftanria, vi frangi nefcia, confortes>
ßbftergere baud veriri funt antiqui religionis noftrae vin-
dices. Ceterum horrenda de ccv&qto7ic(p&ym fabula eo in-
fulfior videtur, quo cerrius conftat* Chritlianos prifcos
ne intueri quidem homicidium duxisfe fibi integrum , nec
vi primi Apoftolorum Coneilii pecorurn fanguinem gu-
E % ftas-
nime infücata & ab ipfis invite quafi detorta pro Chriftianis teftimonia.
Novimus jam fjlulianum, juratutn illum nominis Chriftiani hoftem , eo¬
rum caritatem probosque mores invidis octilis fuisfie intuitum. Haud
aliter Piinius, fcriptor paganus, cui feveras de eorum vivendi ratione
habere quaeftiones injun&uro erat, iftas hetseriaS' nuncupat honefin con-
ventkula, in quibus facramentofe ohßrinxeruntr tion in fcelus aliquod,
fed ne /urta, ne latrocinia, ne adultevia committirent, ne fidemfalle-
rent, nedepofitum appellati abne(/ßrent.
36
ft^sfe, 0) ncdiim ut coedem ipü fecerint, aut humanuni abforpferint cruorem.
Aft vero, dicet aliquis, de Gentiliuni calumniis o-
mnem derogare fidern , imprudentis, immo partium pror-
fus eit ftudiofi. Prifcos Chrifliarios acerbisfimam qnidem
eorum non minus propterea fubiisfe invidiam, quod nui-
lis ternplis, aris vel fimuUcris cukum divinum dignaren-
tur, unde impiorum stque fceleratisfimoruvn ntfti Tunt no-
men, quam quod no&urnos, quos Romani libidinibus fa- iftionibusque viam praeclüdendi causfa jamdudum feve re prohibueranr, p) inftituerent conventus, quoi frequenrare
Gentiiibus & Cathetumenis erat nefas, in confesfo ell.;
verumramen cnminariones iftas msgis a pravis de Chri-
ftianorum myßeriis feniibus, quam ab oclio profetias fu- isfe, opinari convenir. De netandis his iibidinibus rumo-
res inter Gentiles, vel a Judaeis, ut mens efi Oäigenis, q) velj tefte Oecumenio, fparfi fuerint a fervis, (ub
vexationibus in captivitatem du&is, qui qnidem facrorum
folemnia , quibus non erant irtiriati, male inter pre t« ri,
aut, tormentis admotis, fi vel rayfteria noverinr, npvis
Dominis placendi ftudio, ea malitiofe pervertere, vel no-
va forte fingere potuerint mendacia. Mos ille non ubi-
que vigens, ut mulieres in convivio virorum accumberent,
nefarii fiupri certe peperit fuspicionem; crimen vero in-
ceftus in Chriftianos propterea fortasfis conje&um , quod
fratres&forores Te invicem fahitare foliti eranr; hisenim
nominibus ad tegend a fiupra ipfi Gentiles utebantur. r)
Chri-
o) Athesagors Legat, pro Chrift. p- 38-
p) Inter leges XII Tabb. prout eas gfac. Godhofredus Iftus ex-
hibet, tabuia IX ita habet: Si qui in urbe coetus noÉurnos agitasfet,
eapital efto. InLegibus vero Romuli, prout a Franc. Balduino lunfc
editse, legitur: Noffurnas in Tetnplo vigilias ne habento.
q) Libr. 6. adverfus Cel/unt,
r) Kortholt 1, q. C. 10.
