JUS DEI PUNIENDI

D. D.

DISSERTATIO

JUS DEI PUNIENDI

SISTENS,

QUAM

FEN1A AMPI. FACULT PHIL. UPS.

PR^ESIDE,

Doct. petro mcolao

christiernin,

Log. et Metaphys. PROFESS. Reg. et Ord.

PUBLICO EXAMINI SUBJ1C1T stipendiarius regius

ANDREAS CHRIST. BERGGREN,

hudiksvallia

hels1ngus.

in

audit, gust. maj. d. xxi. junii mdcclxx1x,

HORIS ANTE MER1D1EM SOUTIS.

U P S A L I A,

Apud Joh. Fdman, Direct. et Reg. Acad. Tjpggr.

Koppar Hagaren i Hudiksvall Åreborne och Konft

förfarne

Herr CHRISTIAN BERGGREN,

Samt

MAD GUNNILA DAHLBERG,

Mine Huldafte Foråldrar _,

Föräldrar ^{! i Ert} _{ßöt det verket lågges ner>}

Som fbrfta frukten år af Eder värd och hägnad:

Hur jag den nyttja fökt ocb bidra til Er fagnad,

Det nåpplig tolka kan för Er;

Men Kt

gen gäfv an mot> jag ber,

Til prof ut af det nit, och af den rena lydnad,

Som år min bögßa pligt, och gör min hela prydnad:

Det år ej i min magt> at kunna låmna mer.

Mine Huldafte Föråldrars

lydigfte Son

And. Christ, Berggren:

§. f.

Pradicata politica Deo reffe, fid caute tribuenda.

mecunque Deo trihuimus praedicata, five Tum»

mas ejus perteöiones five faluherrirra ejus infiituta & maxima beneficia denocaverinc,

votibus utique humanis feu verbis e communi ho-

rmnum fermone defumtis exprimuntur; atque ideo

cum non idem omnes in fcriptis & colloquiis fen-

tianc, nec eandem, fi confentiant, notionem pari

indicare (oleant ratione, neceflarium eft, ^uc rite explicentur ^ac determinentur ^voces, quibus in

fublimiori illa fententia tradenda utimur. Hoc

Vero fi negle&um fuerit perfpicuitntis confervan-

dx officium, non modo in quaeftiones facile de-

labimur inanes, diverfa tantum fignificatione vo*

cabulorum nixas: fed etiam, quod maxime eft vi*

tandum, vitia noftrarum civitatum & inftitutionum, quibus fplcndida forte virtutum nomina impofuic

ignorantia vel calliditas, Deo (anQiflimo addimus,

eoque ipfo reverentiam & dilettionem ipfi debicam

nobisque tantopere profuturam, minuimus. Eft quo- qoe hoc non obfcurum noftrae imbecillitatis rndici«

um, quod res quaslibet cum fuis qualicatibus & ntu- tationibus defignaturi, ad fimilitudines confugere co- gamur, fed non femper comparationis tertium, ut

vocari folet, feu fundamencum affimilationis adcu-

A ² rate

Jus Det

rate fatis obfervetnus. Sic Deo tituli Sc officia ftim»

morum in terris imperantium adtribuumur, ut rex,

Itgisiaror, iudex falutetor, & quae cetera fönt digni-

tati's poreftatisque civilis nomina, quibtis nonnun- quam de'igoacur: nec dubium eft, fupremo rerum omniurn Moderator! omnino competere, quidquid

in his mnneribus vere bonorn Sc magnum fueric,

divinis kili-cet perfe&ionibus dignum arqae adeo

roaxim«, quam Deus clementiffiroe regendam fufce- pit, civitati falutare* Sed quodcunque in his im- perfeOdonem, Ave phyficam Ave moralem, fapit, ab

idea divini regiminis atque imperii follicite eft re- movendum, ne hornines, qui divinse vjrruris imagi-

nern fuis exprimere fadlis debent, in Aiorum effi«

giern vitiorurn Theognofiam transforment, fusquc

fhilcifiae atque injuftiti«, ex deformi, quam Deo affingunt, gubernatione ^quaerant au&orkatern, In repub ica pcenarum cogrsitio Si irrogatio max im i få¬

ne ed rrsomenti: Ted difficiles omnino hsc _pars fei¬

end« civilis habet explicatus, Sc in praxi errores ob-

fervare facilius poffumus, quam praecavere» aut, fi

commifiT fuerint, _corngere. Hinc quando j iftuiam

Deo punitivam tribuimus, maxima cautione opus cft, ne quid human« imbecillitatis auc pravitstis

in idea virtotis hujus fublimioris relTdeat. Multa quidem de pcenis egregie Tunt a viris do&ifiitnis

di putata a). Mihi vero h«c ad theoriam _pcena¬

rum

<0 Tn his tmittet tmclatus Italico fermone cotiftgnatus & in tmflram

vernacuJam tr-mthtus

Om Brott och ftraff, & dijfertatio, qua fuh mode-

dcramine Celeberrim Praßdis ßrodiit, om fVittn, Brots och Straff.

Punienäi. I

rum divinarum illuftrandam brevi differtatione ad«

plicare ert animus. Quapropter Tc, B. L. ea, qua par ert, reverentia & modeftia rogo, meam hane qualerocunque operamt in meliorem velis interpre»

tari partem.

■§.

Quid jus puniendi in genere.

Per jos incelligimus iibere agendi vel fruendi faculracem, _{q' am} fenfus hominum communis adpro-

bar. ideoque ^a nemine ert impedienda, fen quam cohibere _per fenfum moralem obligantur alii, non

is, qui hac libera facultare & jure ert prxditus. Quo«

tiescunque in nobis vel aliis animadvertimus facul¬

racem agendi & non agendi five poteftatem plnri-

bus modis noftram inclfnarionem ve! animi adfe£Ho«

iitrn determinandi, fimul _qnoque fendmus unum

agendi mod um elfe bonum & laudabilem, alios cum

culpa & vituperio elfe conjnnQos; quoties fciiicet

id agimus quod omicrere debemus, auf id negligi-

mus quod facere poflemus & debuiflemus. Sentio quippe rne omni culpa vacare & nnllum mereri vituperium, quodes a&io ve! ejus orriffio fuerit ^ne»

ceffaria, & in ^mea potertatc aut agendi facukate haue pofira. Et in eo cafu ^nec jus ^ncc obligatio locum

habet. Semper vero jus commodum aiiquod ^ante requirir, quod vel adquirere vel ^rennere quis pot- trt, cujus fruitio per fenfum moralera vel expres»

farn legem determinatur, ut prudens rtc, reöa atque communi adprobacione digna. Jam vero

A 3 per

6 Jus Det

per natufam homo varias easdemque' praeftantiflimas

ab optimo creatore accepic dores & plurima quo- que, ipfo donante, commoda obcinuit, qaorum trub

tionem ^non turbacam rects dbi vindicat & adver«

fus impugnanres quoslibet & curbances defendit.

Condicus enim eft, ^ut fapienti, innoxia & benefica

reram luaram difpobrione ^vitam agac felicem, ^at«

que de oprimi condicoris illuftret gloriam. Hanc

flurem finem obeinere non podec, nid ^pro arbitrio,

modo citra aliororn injuriam, fuis prol'picere com- modis licuerit, ubi per aetatem, vires aliaque rerum

momenta tieri hoc poted; ^neque integrum edet

aliorum injuflum propulfare impetum, & res per

injuriam ademtas recoperare isdonesque fa£tas vin-

dicare. Ipd fures, Iatrones, quique innocentium

vitam vel mernbra laedere adgrediuntur, opeime fenciunc & agnofeunr, vim a l«ds & aliis ^commu-

ni inftioctu & adprobacione concra eorum infulcus adhiberi pofTe, non cantum ad eorum laedones _prse- cavendas, verum etiam ad commifla fcelera vindi«

canda, ut ab innocentium Isdonibus poftea abitinere difemt. Neque odio profequi podunt ^eos, qui in«

nocentes defendunt, aut violationem pacis pubticac

ulcifcuncur. Cuivis igicur per naturam jus _compe«

tit corporis & bonorum fuorum violatores malis

phydeis & doloribas multandi, atque fe fuaque ad«

verfus injuria? quaslibet vindiefoe comminatione de- fendtandi. Senfus obligationis & reatus ad vindi«

ftam fuftinendam eft ^a Isedonum cogitatione infe- parabilis, & in eo fundatur fecuritas major in focie-

tate

Puniendi. 1

rate humana, _quam inter maniacos & feras beftias.

Hoc fenfu quoque adprobantur belia & repreflaliae

inter gentes & respublicas ad injuriarum viodica-

tionem. A t vero omnes illis non pollent animi corporisque viribus, quae ad aequam ejusmodi vin-

dicationem ac defenfionem requiruntur. Hinc te- neila nuper natorum aetas in benevola parentum vel nutritorurn educatione atque tutela adquiefcit;

inhrmiores potentioribns fe tuendes, certis pa- öorum conditionibus, corximittunt; unde variae

exfiftunt focietates minores, quae ubi hofti nurne- rodori refiftere non valent, in majorem coéunt fo- cietatem, ut Tub communi imperio facilius tum a mucuis laefionibus, tum inprimis ab exteroorum

hoftium incurfionibus fefe unitis viribus defendant, quae* major focietas plurimas minores complexa,

civitas dicitur feu respublica. Patres igirur fami-

liarum non modo fe ipfos fed liberos etiam &

domeflicos jure dirigunt ^ac defendunt, injuriasque ipfis iilatas vindicant, quia jura infirmiorum tuenda

in fe fufceperu.nt. Iilo autem officio rite defungun-

tur, ubi, quantum in illis eft, impediunt, ne infe¬

riores propriae ac fociorum faluti ftolide & injufte dorogenr, atque etiam ne ab alils ^extra hane focie-

tacem viventibus lirdantur vel ipfos ad mala infe- renda irritent. Hoc proeul dubio primum fuit in

©rbe regimen fociale. IntroduQis ^vero civitatibus in locum cujusque patris familiae, fumma poreftas quafi fucceffit, ^ut princeps, in quaconque regimi¬

nis forma, haud ^ex vano patriae parens vociteeur,

ut-

8 Jus Del

utpote qui jur$ & commoda fuoram ^civiam adver-

fus vim cxternam Sc injuftitiam internam armis, legibus, judiciis Sc fuppliciis, ^quanturn fieri poteft, fufcepit defendendam & vindicandam. Hinc jus principis cives malos Sc reipublicae fecuritatem fa-

Bis quibuslibet injuflis turbantes puniendi, ^non aii-

unde ducic originem, quam ab ipfo fine fecuritatis

Sc jure vindi&a:, quo finguli cives natura gaudent, quod in principem confociati pafto fubje&ionis trans- tuleruntj & ad quod tuendum imperans patlorum fan&itate, vel quod maximum eft, univerfae focieca-

tis fiducia obftringitur. Punit ergo princeps cives, Icges pol'iticas ac (ingulorum fecuritatem, ad quam bonae leges unice fpe&ant, violantes, ^{non ut} fuam

legumve (labiliat auftoritatem, ^quae in manifefta

cum bono publico connexione fatis habet funda»

menti, Ted ut privatorum loco vindi&am aequarn ex- ercens, innoxios _morumque integritati fludentes, ^a

roalorum injuriis defendac Sc graflanti per fcelera qusevis malitiae ^hoc modo obiccm ponat.

§. III.

} Quid pcsna quomodo a caßigatione dißingvatur.

Vindi&a igitur generaum eft incommodum, quo

quis fua aut fuorum jura Sc commoda violau ulci- fcitur & quemvis eorundem turbatorem dolore ad- ficit, (ibique ant (use focietati fecuritatem in pofte-

rtim hoc modo _parare (ludet, Qoi jure gaudet muh

tas multorum a£liones dirigendi, dicitur Supsrior,

& vindi&a, quae fubditis infligicur a Superiore vo-

catur

PuniendL ₉

eatur pcena, Differt autem haec pcena proprie fic

di£ta ab incommodo, quod fuas ^opes haud bene

sdminiflrantibus adficere folent parentes aut alii, im- hecillioribus aut amentibus dirigendis praefe&i, ut

imprudenti vivendi ratione fuam impedire felicita-

tcm definant, _atque ad vocem falutaria fvadentium

adtenti, melius in pofterum fuis commodis confu-

iant. Caftigationis forte auc correbiionis nomen huic adfliftioni magis convenic, quse non fecurica-

rem adfligentis aut fociorum, fed emendationem

& felicitatem adfliSli prascipue fpe&ac, adeoque

cum pcena confundi ^non debet. Quamvis enim

pcena ad emendationem conducat, tum ejus, qui punitur, ^ut a laefionibus poftmodum defiftat, tum aliorum, ut Iredentes ad fecuritatem evertendam

evadant tardiores, illud tarnen non dire&e agimus, quando injurias a nobis vel aliis propulfamus, ut alter, qui nos laefic, in virtutis viam redeat, quam¬

vis hoc optimo cuique femper fit in votis, fed ut fecuritatem ab ulteriori laefione nobis ^aut noftris procuremus. Emendationem moralem feu Theo«

logicam malefici, ^qui ad fupplicium ultimum duci-

tur, tentare principis non eft, fed hoc potius illis,

qui curam ecclefiae gerunt, aut alii cuipiam homini pio ^ac fideli erit committendum. Errant igitur,

qui homines peccatis gravioribus inquinatos finc pcenis emendari non poffe exiftimant, atque ideo

tales ad fupplicia fponte expetenda exhortantur.

Pcena certe neminem emendat, irnmo ne quidem caftigasio fola> fed occafionem tantum dare foiet

B emcn

to Jus Bei

emendatioris vit? fufcipiendae, ^{quatenus a} male fa-

öis retrahit ac retardat, & ad lubfidia virtutis ad- h benda commotum incitac animum. Malus enim adhuc efl, & a vera probitate remotus, qui tan-

tum formidine _{pcenarum peccaca} odic deferitque.

Nec maltim ^cum aQione _prava immediate & natu¬

raliter _nonnunquam q«»afi connexum, quod ingrato agentis fenfu & confe&ani's a£bonis acerbis abol-

vi _ur, & cui pcena naturalis ufiratum non minus quam ineptum eft nomen, in pcenis recfce numera- tur, cum imprudentibus ^non minus quam naalignis accidat, 8z ad emendaionem quidem, ex divina dis-

pofitione, nun parum conferac b): (ed ad fecurita-

tem a lafionibus prteftandam dire&e non fit defii«

natum, quia in officiis temperantia*, refpe&u nofiri ipfius obfervandis, unice fere locum habet, Haec peccatorum quorundam proprietas cum pcena (tri-

öius di&a vel ^eo nomine non convenit, quod ma«

lam a&ionem necefiario fequitur, cum tarnen muh

tae a&iones malte, vel ob longanimicatem aüarnve qualitatem moderatoris, vel intercedente pcenitentia

& fadsfa&ione peccantis non puniantur ied remic-

tantur.

§. IV.

Dl'us jure cafligandi puniendique gazidet,

Habet per naturam qukque jus vindiftam a \x- dentibus iumendi, ut fe aliosque innocentes, & qui

b) Cöift, d'JJertatio de S.tpientia Dei in mnlis pbjjüis dijfwtJunUii

tiufer ediui 4 darin"» Dt Erfca Widgr$n»

Puwendf. ^il Iba commoda ipfi tucri nequeunt, defendat. Qui«

übet enim jufte potefi malum minari iis, qui res

& pdllefliones ejus violare audent, & fi commina»

tio fpreta fuerir, jus h.2bet innocentiae turbatorem

»Hfligendi, & vindi&am denuntiatam ipfi inferendi.

Evercct hoc jus pro familia pater pro fociecate ci¬

vil princeps, quantum quidem tenues eorum vires

permirrunt. Jam vero tanta effc hominum infirmi-

tas, ut nemo firmum fatis alteri, nedum pluribus

praftare pollit refugium, ^tanta etiam eft malorum

eaterva, ut contra illos meliores, qui parvo ple-

rutnque func ^numero, parum effichnt. Quid igi-

tur Ixtius, quid jucundius accidere unquam poteft,

quam quod vera & falutifera nos docet re ig?o,

Deum optimum ac prapotentem, non modo ad

florentiffimam & _perpetuo duraturam nos condi-

diffe profperitatem, led univerfa; etiam focietatis

hominum gratiofiffimam fufcepifle cnram, ut a no-

bis pater ac princeps dici amer. Hic ^rex regum

& dominus dominantium paterno plane adfe&ti

gentem noftram imbecillam, & per fe nullis lane

beneficiis dignam, ampleftitur, hic fuo nos finn fo-

vet, fua fapientia ^nos dirigit fuaque defendit manu.

Is cunO:a mentis, corporis fortunaeque bona nobis

largitus eft, non ut turpiter & ^contra illius volun-

tatém iisdem utamur, ied ut in flatu noftro felicidi-

nio eodemque seternum duraturo perpetuum atque

illuflre ipftus bonitacis, juftiiie ac potentise docu-

menrum exfiftnt. Nihil igitur ed certius, quam quod iph indifferens effe non poflk» utrum re&c

B z au

12 Jus Del

an fecus in bonorum beneficiorumque ab eo con-

ceflbrum fruitione nos geramus, utrum ipfi, no ftram fuis legibus, felicitatem unice fpe&anti, lu-

benciffime praeftemus obfequia, an vero, pofthabitis

bonis cceleftibus & perennaturis, fpretaque ^verae pie-

tatis dulcedine, vanis inhiemus voluptacibus Sc fla- gitiorum cceno nos volutetr.us* Dens fine dubio

jus proprium & perfeöifltmum habet difponendi

de omnibus rebus a fe produ&is: unde non tan»

tum jure gaudec ta!em ufuin rerurn creatarum

prseferibendi, qui ipfius finibus convenit, verum ul- tionem quoque iis minari & inferre poteft, qui ipfi¬

us voluntati patefa£he adverfantur Sc ab ufu rerum ac virium prsefcripco recedunt, atque fic in mala

ac miferiam fefe prxcipitant. Corripit igicur pater-

na caffigatione filios immorigeros, reducit fevera

nonnunquam admonirione aberrantes, rebelies vero ac relu&antes & ipfius beneficia praefrafte conte«

ronentes, in fuis pravitaribus beneficia fpbtrahendo

tandem deferit adfligitque, ut fentiant, quam fit

mifernm atque miferandum vivam fvavifiimamque

deferere aeterno falutis Tcaturiginem.

§» V.

Deüs hoc jus fapientijjime exercet.

Deus quidem arnore flagrat intenfiflimo, Ted juftiflimo tarnen femet digno, Sc minime vitiis fuo»

rum civium conniventi. Hinc fumma legum divi-

narum hasc eft, quae mutuum nobis amorem Sc fra»

ternarn plane concordiam ac benevolentiam ^{c öm¬}

me n

Punienäh ⁱ 3 mendat. Qua quidem voluntate cceleftis noftrt patris ac domini nihil poteft: efTe ^falubrius, nihil

noftris, Ii fapimus, debderiis magis adcommodatum«

Nihil enim odiis perpetuis, nihil mucuis hominum perlecutionibus cladibusque fingi poteft triftius. Ni¬

hil a r. t ein rrelius, nihil humana indole & communi origine dignitis, quam ut pacem fervemus mutuis-

quc nos beo ficiis exhdaremus. Non ^igicur mirum eft, quod Dens noftrae falutis amantiffimus, ^{pro ve¬}

ris filiis & genuinis civibus non agnofcit, nifi qui

forudimo pariter ac j cundiftimo mutuae dile&ionis

vinculo conjunguntur. Severe omnino rixas, dis-

fenbones ac Uftones, concordiam piae confociatio-

nis violantes Dens _pr< hibuic, horrenrias omnino \ ce-

n<.s

interminatus. Nec dtibirare con venit, quin fili»

os fuos obfequentes & rehellantium fratrum fuo-

rtun tt Iis infulcibusque heic plerumque ad virrutes

exercendas 8z amplifi andas, expobros, vindkare

eonin oue fortem ccmmtitare velit in plenarr 8z ^nun-

qiism baiendam lib natem glorkrrque. Pterrdtur

virtus non opprimimr. Obfequium & boni ftudium

6er er coa&um & minus fpontaneum, b pana bngulas

pravas töiones immediare 1'emper ^con itaretur. Hinc

videntnr quidem mali ^{non raro} feiices 8z formidan»

dam brpe oftentant potenciam. Florenc ^{eorum opes,}

fcd flos tarnen ille caducus eft. Tolluntur in alturr9

(cd L ob? moxruunt graviori. Sa>pe liberantur etism

pr< ! i in hac vita, horrendo perfeqnentium interi-

r

i, Ted plenior erit & magnificcntior in altero fe-

c Ju Lberatio

liquidem dispar hominum exicus 8z

B 3 diffi-

14 Jus Det

didimilis plane pofl ^mortem conditio, difcrimen in»

ter obediences & refra&arios _cives magni h« jus irn-

perii Juculentius indicabit. Quam diu peccant ho«

mines aliisqne mala inferunc plurima, cnftigationis

ac fuppliciorum in patentiflima Dei civitate func mioiftri. _{Per poenam vero} iplis irrogatam fiftitur

malitix curfm: tum enim improbi piis pericula

crecare & amarum triflitix porrigere poculum ^deli-

nunt. Poenis igitur divinis defenfio ^ac liberatio ju-

florum efl propofita, qua ordinem felicitatis, per pe ccara aüqnamdiu quafi turbatum fapienrHfime refti-

tuic. Emendationem quidem malorum feu liberam

animi eorum murationem Deus ferio vult ac defi- derat, nec quidquam intermittit, quod huic fini ob«

tinendo inferviat, fed pcenis tarnen proprie fic di-

ftis malas a&iones potius impedire quam mores emendare dire&e intendit, quamvis negari non pos¬

fit, mukös fub ipfis pcenis, fed aliis tarnen ex caus-

fis ad meliorem redeundi frngem cepifTe confilii.

Homines autem divino fubfunt imperio, atque adeo

ab ipfo dirigi ac puniri pofTunr, non ob fummam

natura divinx eminentiam, non ob folam ipforum

in exiiftendo dependenciam, non ob prsefumtuni

corum confenfum, fed ob _accepta ingenen 8z ^non-

quam rependenda beneficia fummamque hominurn indigentiarn & infirmitatem, _qua fuis ufibus pro- fpicere _nequeunt, 8z infinitarn liberrimamque ^Dei

bonitarem ac ciementiam, qua nos in fuam reeipe-

re tutelam, baud alifer ac parens fuos liberos eft dignacus. Cum igitur Deus vindex Icelerum &

im-

Funiendi. *5

improbitatis fit acerrimus, fuaque juftitia vindica*

tiva malitise curfum impediat acque innocentiam beneficentiamque detendac & exhilarer, adeoque

non ad diam tantum potenciam atque eminentiam oftendendam, _{utpote quam} bencikiis conferendis ma»

xime teftatam facit; non ad legem tantum a con-

temtu vindicandam, ^cum hane in bonum fuae ci»

vitacis unice tuleric ac fervandam veiit; fed pro«

pter fecuricatem & beacitudinem bonorum civium,

ad puniendos pacis concordiseque violatores ^acce-

dar: Mos utique iram Dei juftiflimam extimefcere

debemus, ne praecepta ejus violantes in miferum

nos praecipitemus datum, per beneficia ejus grato aniino _accepta & obfequia, nobis femper fruftoo- fa, fscile vitandum; fed in omnibus viis atque in-

(litutis Dei non modo fummam illius jufticiam agnofcere, led infinitam fimul ^ve-

nerari bonitatem.

Tantum„

Mon tres eher Ami.

1* 'amitié, que j'ai pour Vous, m'oblige de ^marquer en

une occafion fi rejouiffante la joie que je reflens, ^en

Vous voyant donner au public des preuves auffi fures

de vos vertus Sc de votre favoir. Vous montrez,

mon Ami, _{par cette} excellente Difiertation, que Dieu

eft en droit de punir, Sc qu'il le fait tres fagement pour defendre les innocens& chatiei les coupables: cela méme

Vous fera naitre une occafion ^tres favorable de jude«

ment apprecier la vertu, qui n'eft jamais fans recom- penfe, Sc dont Vous avez toujours fuivi les tracesj Vous

en

faites voir auffi vos progrez confiderables au vafte champ de l'erudition, Sc une ample connoiffance dans

cette affaire. J'ai ainli la plus grande raifon de Vous

feliciter aujourd'hui Sc de foubaiter auffi de tout mon

cceur, que Vous arriviez au point, que Vous cherchez,

å la joie de vos parens & au plaifir de vos amis. Au

refte foyez tres perfvadé que je fuis avec un attachement

fuicere,

Mon tres eher Ami,

rotre

trås

humble ferriteur

Jean Backmark.