TI i-
c- | " In Nomine JESU
f EXERCmUM ACADEMICUM
•I : De
OAOMETPIA,
(J QUOD
T - Cum confenju Amplisfim& Fel-
cultatk Philo fopbicß in Celeberri*
ma Up(ahenfi Academiai
Sub PR&SIDIO,
V1RI AMPL1SSIM1
i- Mag. NICOLAI
• CELSII,
Math. Sup. Prof. Reg. & Ord.
Publko eandidomm disqmjthoni
modefte (ißit
S:je R:je M;tis Alumnus
v petrus kexerus
Smolandus.
In Aud. Guß. Maj. ad d. XII NovemK
i Amü cididccxx
Horis ante meridiem foiitis.
UPSALIAE, literis W-ernrrianis*
s:£ r:£ m:tis,
MAGNÄ FIDEI VlRO,
Perillußri atcjue Generoßsßmo
BARONI ac DOMINO
samueli
von HYLTEN,
GUBEBNATORI
Scaniam AuftraJem per Excellen*
tiffiirio.
VIRO
Generoß atque Nobihsfimo,
Dn. o l a o SANDBERG,
Regiminis, quod Brehm# eft, defignato CONS1LIARIO
Graviffimo*
Summe Reverendo CeleberrimocL DOMINO
LAURENTIO
I MOLIN,
S:ae R:ae M:ti å Sacris Supremo,
S. Th. Do&ori & ProfefTori Prima- rio, Archipraepofito, Civitatis
Upfaiienfis Paftori & Confift.
Ecci. Adieffori Graviffimo.
i
,Nobilisfimo atque Qonfultisfimo
Dn. ANÜRE/E
i von HYLTEN,
Urbis Metropolitan« CON-
SULI Primario,
' Ampliflimo,
Nobiüsßmo Amplisßmoqtte *
Du ERICO
R Å FELT,
&RARII Regii 9 quod Hol-
mias eft, Supremi, QU/E- STOR1 & PR&FECTO
Fideliflimo.
Nobilisßmo Conjultisßmocjttc DN. LAURENTIO
SANDBERG,
JUDICI TERRITOR1ÅLI /Equiffimo.
M/ECENATIBUS PATRO
Maximis»
Tiohiltsßmo VIR 09
Dn. petro
dr ufva,
COM MISSARIO Caftrenli Superiori Fidiflimo,
sfmplisßmo Confukisßmoqtte dn. henr1co
f e i f f,
CAMMER-E in Urbc Metro¬
pol. Primario ADSESSORI iEquiflimo*
NIS & PROMOTORIBUS
Optimis.
COgitanti (ultu j qua mihi, veneratione. quonam quove p'gno- potiffimunt^
re t graturn meum \ erga Vos M^CCOa-
tei Maximi O'Patroni Optimi y in die a-
re pojfem animum, ntc non animi debitam teftari obfervantiam , qui plurimis iü- demque maximis beneficiü perpetuo mcj
Vobis declaranda gratia c auf# dcvinxißisy
occurrebat hoc fortey non tantum ob mä¬
ter ia in Matheß praßantiam y fed &
ingenii cxercendi occafionem ,argumentum»
Diu Vero dubius incertusque baßy ejus
ne effetn Audacia , ut GcncrofiliimiS Nominibus Veftris i dem exhibtre äuße¬
rem] an decoro potiui fiientio in de fixen-
ter Nomina Veßra NobilifTima vene¬
rarer. Ficit tandem pudorem pietas} du-
bitattonem mihi exemit omnem favor ille y
qui in vobis eiueefeit incomparabilis ] cui
etian\ mcas For tun /u omnes, poß DEumy adferibere ntceffum habeo. Ea enim mu-
nißcetttiä\y eo amoru affettu , fummX
memet tgeßare prtffium amplcxi eßis, le- vaßis f erexißü , ut alacer adhuc in bona-
rum literarum ßadio progredi ßatuerim.
Quid ig i tur «quin* a c conven'tentiusy quam
favorirVtft.ri prolem vobis vicijftm redde+
re ? Nec ingrata mentis unquam minus ho- neßam maculam abßergerem , fi obligatio-
nu mea tmmemory anjam plane omnem dt-
gnü-
gvißimas laudes Veßras celebrandiprater-
mitterem. Ignofcite tgitur, Maecenatcs Summi f tnnoxiis meu conatibus
,* tre- mentem lev Ate rnanum, chartAccum boc-
ee effcrentem mümu , GenerohiTimis Nominibus Veftris fubmijfa mente dica-
tum f ac pro ea qua efi'ts Animi placidi-
tåte fumma , *qui benique conjulite Ö
in pofierum ctiam, in memet t aque ac
battenus Favorü Vcftrl rdäios difpergite>
qui ut quam diutijßme fplende[cant, eß quod bumillime $ro quafoque. De cetero Deum Ter
Optimum maximum ardentifß-
mis follicitare votit non deßßam> Velit Vo-
4 bis,Maecenate$ Summi, vit am jempiter-
f na os fclicitatü & incoiumitatis , in Neflort-
usque annos concedere, eandtm proro- gare , atque poß bujut vita ufuram,
meritüque graveü -,vos in beatißimam cse -
jodet Atem trän sperre ! ita vener a.
kunda mente vovee vovebitque perpetuo Perilluftris, Summe Reverendi, Generoiiflimorum & Ampliflimo
rum Nominum Veftrorum
i
de-votijßmus cultor
P. Kexerus.
***
3e Siene nwn fte ft$ an ©täfjmen fotvfåfyti Sag jte mit SJJüg'unb gleig/ ba$ £omg faugct
au$.
©cgt |ic tmb fuc&t benSdjwarm/ bag fie bagelbc fc tyt 3« if>re Cammer ein m ba$ febr fumilid)' £au$.
©a SfJJann bt'e ©ugigfeit mit groger £ujlfan fjabcni
Unb recijt »crtvunbrungé roll tyr arrt^é £Bercf anfdjaun/
2Bie fic fo funfieltdj «tit nette fbnnett bautt/
3a au$ eitt jeber fan l;t'er an fiel) f?er^ltd> labett
* # *
2Kem greunb ta* giebet ifct be* fügen £*ntgf
$vobe / V
3fn Dem er Stenen gleich baé £em'g höt gcfufjrf
jSRit Sufi mit grogen gleig/ jum l)ocl;|ten üiugm
uitD &>be 2lu$ einen ©arten ber mit Slübmen woS>l gcjtbrf,
©er Gimmel gebe fteté ben Slugnien fügen Sau/
Sag anbre Sienen auct) hiervon befomen ©afff.
©Ott gtb kexero aud) jkté feint ©nab uuö
$rafft
©a mt nur feiner SrucJjt gereid) $um £ttumelé Sau!
£ict mit toünfd)e meine ttjc^rteficn ^reunbe
ron berfjett ©lüef unb ©eegeu ^ M. SimonJoh. Jacob Ortel*
Sax.
Ivv Osv
Membrum I.
O'AOMEjPIAS
Tr&cognita compledens.
J. L
Uemadmodum DE- usT.O M. omnis or- dinis auåor fapien- tiflimus, pondere 0- mriia menjura <&* m-
merojecerit, a) ita e- tiam rationi humana? artem menfu- randiutiliffimammeffabili fua boni-
tate concefiir indiditque; ut aliis non minus mortales, quam fibimetipfis
fuaviter infervire, modum tenere,
atque ordinem rerum fervare di-
A fcereat.
t
fcerent. Hinc nullas fere gentes re- ^
periri certum eft, quae non de ju-
ftis intervallorum menfuris follici-
tx fuere; cum jucundiflimam hane
artem, utilem,imo necefTariam cui-
vis fore, omnes facile perfpiciant.
Quantum enim levaminis & fölatii,
inter graviflima peregrinantiurrLi atque proficifcehtium incommoda,
via? ejusdemque longitudinis adfe- ratcognitio, iis, qui propria edo$i
funt experientia, exponendum re-
linquimus. Quantum, porro, uti*
litatis, tam facras quam civiles evol- ^ ventibus Hiftorias, ha?c praebeat fci-*
entia, vel inde colligi poteft, quod
quaedam intervalla majora quidem viden poflint; alia vero in fe qui-
dem longa, per infcitiam ratten-»
brevia judicentur. Siquidejji eX
diverfis divedarum gentium inge-
iiiis & placitis, divedus men(uran<
di modus provmiat. Quid denique
nectffit3tis involvat menfurarurn
cogniuo, dicant, qui vel aliqualem
.0. "Z.O
t /
Geographie dederunt operam, Sc
iftarum menfurarum convenienti-
am ,inter tot diflentientes Geogra- phos qucEfiveruut.
In praefentiarum itaque,cum ex- ercitium Academicum exhibere li- ceat, hoc pra? ceteris arduum fatis ample&i mihi libuit argumentum,
non eo tarnen temeritatis proce«
dens, ut Iaborem meum > quafi ex äffe omniä definientem, venditem,
Sc alios docere velim,cum deficiat Ingenium , majoraque viribus ob-
llent & obruat audentem gravitas;
fed ut me rantum, nobiliflima? hujus
materia? dulcedine captum, exerci-
tatiorem reddam, Sc alios majori
fultos ingenio ad meliora invefti- ganda invitem. Tuum interim eft, Candide Le&or, conatibus meis innoxiis favere, Sc qua? rudis mea nimiumque gracilis Minerva pro- latura fit, in meliorem interpre-
tari partem,
*) Sayicnt. 11.22. Sir, I. J*
Ai n.
4
§. n.
Ne quod methodo attribuunt-i
Philofophi,pra£tereamus, utque fa-
cilior nobis ad fcopum aperiatun»
via, ipfius åvoyLoaohoyiag confidera-
tio primum explananda venit, cum
intelligentia verborum, tefte Socrate,
multum ad cujus cum que reicognitionem jaciat. Eft itaque ohysTglug vocabu-
ium compofitum dito trjg o$2 ym
fjL£Tg%,& fignificat menfuram via?.
Via originem debere videtur vo- cabulo vebt, quafi vehia, ubi vehi-
culum ire poteft; nifi forte a Gras-
c or um ico eo ii t vel o tat vicus, pagus.
a) Menfura autem provenit a me-
tiendo, quod dito t8 yslgsiv deduci-
tur, b ) unde etiam Suecanum ttldftf.
Vox tjjg 088 fignificat, ex mente Schrevelii, präster viam, auxilium
etiam & infidias. c) Mfigov denotat
menfuram item modum. Via au¬
tem vocabulum tam TroXvcnqyQV eft,
ut diverfifiima? ejus acceptiones,in omnibus fere difciplinis reperiantur.
Evi-
Evidentia hujufce rei teftimonia«.
fint fequentia: In Tbeologia, nunc pro falutis acquirendae modo; d)
nunc pro peccatis & prcecipitatione
in perniciem ^ternam; e ) nunc pro fe&a aliqua;/) interdum etiamu,
promorte fumitur.^) In jurispru-
dentia eft idem acoccafio ad aliquid
perveniendi; h ) unde notiffima_#
formula :per viam juris futtm qutrerc.
In Medtcina pro fangvinis & medul*
1 se tranfitu vel meatu habetur, i)
In plurimis denique Philofopbids par¬
tibus h«c vox ufurpata legitur. E.
G. via mor um, k) via die en di, /) via optimarum artium, in) via veritatis%
n) via leti o) ut infinita alia ficco pede praetereamus. Quibus au-
tem fignificationibus vox ha?c in_*
Mathefi gaudeat, fequentia indica- bunt. Pro fynonymo ejus habetur iter, teile Livio. p) Per alteru tu
autem vocabulum, non perfe&io- ais, nec dire&ionis, nec cognitio*
nis, fed quantitatis tam Continus
A } quam
quam difcreta? menfura intelligi- tur.#)
a) VoßiiStym. b) idem. c)p.jf4* d)Pf,
Ijf. Ebr. 10. e) Pf t. Prov. 7. f) sitt. 9 g )
I. Reg. 2. b ) Cic. i ) videatur D Drojf.
solleg. Pbyßol. k ) Quint. I.4. l) Cic. de div.
J. 2, c. i, m) idem. n) Ter. And. att. II. fc.
VI. item Plautus. o) Hor. L, I. Carm. ode 28.
f) L. I. €. ii. q) Mitral, lex. Phil. <
j. III.
Dum juftam exinde viarum di- ftin&ionem, prout in Mathefi ha?c
vox la?pius occurrat, adhibere co-
namur; ibi vias triplices, alias in coelo, alias in aqua; in terra deniqj
alias nominari ac obfervari deprei
hendimus. In C&lo congeries illa
iriinutiflimarurn ftellarum, vialaftea dicitur, in fabulis Poérarum olim, femita fuperorwn indigitata. De or- bitis etiam Planetarum ufurpatur»
uti: ViaSaturni, jfovis, Martis, Solis
See. a.
In aqua, dum fluidiflimis Ulis corporibus nomen via? adferibitur,
aliam tempore biemali in glacie-,
dari ,
* dari certum cft, aliam aeftate bene- ficio pontis vel navis: In terra ve*
ro vift vocabulum proprie adhibe-
tur, cujus varia? funt fpecies, ut- pote via publica vel Regia, antiquis
Romanis etiam confularis & milita-
ris di da, nobis allmänna n>ä$/ &
vulgo 2ant)émäg. Vicinalk ,quse in#
ter vicos euntes ducit. Semita, via ar&ior, quafi femi-iter Svethice_#
Cl] fil q / qäilgfltg. Trames å transmeoy
cn |fogéO)dg \ Compita , Viarum_»
concurfus, tuäa/ roägejM. by
\ De cerreftri illa publica vel Regia via, quatenus menfuranda venit-#
pauca diflerere conftituimus.
é) Vid..Suing. Phyf, & qaotquot de 4ftrQ9%
Scripferunr,
b) Lex, Se ra ni (i voßt Etymologicon,,
Membrum II.
De ipps variar um gentium men fur k.
O 5- I-
quls sdificium nullo fubftrato
t ^ A 4 funda»
8
fundamento condere vellet, tota-»
ftrucftura fanerueret, e re itaquej noftrå non alienum fore putavimus,
minores quasdam explicare men¬
furas, quae ceterarum veluc norma
funt, initium facienresab Hebraeo-
rum menfuris, liquidem Scriptura
facra earum paffim mentionem fa- ciat, & ceteras omnes ill« antiqui-
tåte vincant.
I. J73VX digitus, quarta pars palmi
minoris erat, 6c (ex granorum hor- dei; adeoque pollex potius dicen-
dus. a)
II. nt>i23 Fahrns minor conftabatj quatuor digicis. b)
III. rnt Falmus major eft trium pal¬
morum minorum. c)
IV. rjQN cubitusy fecundum verfio-
nem Svecanam , en aln/ in pluri-
mis fcriptur« locis occurrit,^) quippe qua? ceterarum menfura-
rum unica eft norma , cujus tarnen
longitudo non eadem eft omnibus.
Cubitum hunc Ricciolus 2 fere-*
pedf
t***** jpv /^vS^iit cJ^M-f— f- "*2 *&'e*W.
S*p. s< y> t>~- Jf Si?'
f-v
.WC~^k'l ^vT'
£< A
*** <>- // ^ ■
*2.Z£>^ A ^ i*<f
\l!2- y fy
!33u /Jg- ' *z
Jt fiz£<-* *^~nr*/L-
ped. Rom. anf. fuiffe, feu, quod i- dem eft, % i^digitorum Rom.cen- fet.*) Eundern eriam Mariana duos exade pedes Iongum extitifle pro¬
bat / ) Eifenlchmidius paulo mi¬
norem facit, ut feil. 2284 ad 1316 g,) Micradius, Älcazarius & quidam.*
alii fesquipedem cubiturn conftitu-
unt. h) Majorem eundem faciunt
Viflalpandus & NobilifT. Stiern- hielm, ille 2 ped. cum 7 unciis./')*'^
Hic 2 ped. &9 unc. k ) Godwinus
autem quatuor cubitorum fpecies
Hebrads numerari contendit ac 1.
communem fesquipedalem adducit.
2.jacrum duorum cub: Com. (quem
tarnen Hottingerus purum putum
figmentum eflecenfet)^ Regis cu¬
biturn tres digitos longiorem ponit
communis 4. Geometricum , fex cubitorum com., qui non alius eft quam Calamus./) Nos falvå alio-
rum fententiå unius tanturr gene¬
ris cubitos habuiffe Hebra?os exi#
ftimaraus,«;) & minus erraffe eos,
A 5 qu*
10
qui duorum ped. Rom. vel Svethi-
corum ftacuerunt; cui favere fen- tentiae nulli dubitamus, cum 6 pal¬
morum is fuerit, ut omnes lere«»
Hebraicarum rerum fcriptores tra- dunt; jam pollicem ioco digiti ab
Hebr^is in facris adhibitum repe- rimus, n) & 6 palmos 24 effecifTe pollices, qui exa<$e ulnam faciunt.
Prasvios etiam habemus viros Cla- riflimos Ricciolum,ö) Marianam
& Elvium. Adeoque media tutius incedentes via tam verfioni noftrae quam facillimo calculo hoc pa&o
confulimus.
V. nyv pajjus ejusdem forte longi-
-
tudinis cum cubito. p)
VI. ^Dn fumculus in metiendis & a-
gris & fundis ufurpatus fule, cujus longitudo prorfus ignoratur yq) pro
certo etiam terrae tra&u habetur &
in noftra verfione per ftadia verti-
tur. r)
VII. rop Calamum, artmdinem fex cubitorum 6c palmi unius fuiflfe fir-
mis
/J-i-r ClfcLi fal
•*.<*»>tr
—'■
mis raticwiibus Riccioltis probate)
Vill. ny/p WD, teh jafius Svethice rtClUbo|t|ICtt t) eft apud omnes fe-
re gentes ufitata formula, vulgo fpatium soopedum cenfetur, faepi-
us vero rotundé pro indefinita lon- gitudine ufurpatur.
IX nnrD, quod KimcHius explicat
milliare, u ) B. Lutherus ettt $clD>
tfcegs. LXX interpret, fubftituunt ypfiqahÅ t cujus vocab. fignif. for¬
te ad ludunt ad vocem flebr, quam Svecus interpres vertit ett litet ftpefe.
x) R. Salomon menturam hane efle
bis mille paff/fcil. minorum exifti- mat,quale erat i ter Sabbathicum.^
Abaliis interpretibus iooo cubiror.
longum habetur. Plerumque vero pro rotunda fpatii diftantia fumitur.
X. åiag accßßuTü, it er /ab bathi, z)
2000 cubitorum fuifTe ex unanimi Rabbinorum confenlu teftatur Ei- fenfchmidius. Hinc 4000 pedes
Rom. vel Sveth. conftituit, facitq;
6 eum duabus, quintis Radior; feu
o&avarn
osäavam fere partem milliarisSveth.
XI. Stadium, & militäre aa ) ex Gräp¬
els & Romanis tina cum imperio
Hébrasos accepifle cerrum eft , di-
verfe tarnen longitudinis. Nani
Stadium Hebra?orum aut Qn nommatum, 266 paflus, Romanum
autem 125 paftiis continebat, non
tarnen illud Romano majus erat,
cum palTus Rom. fuerit 80 digito- rum,Hebr.verononnifi 24poIlicum.
bb) Milliare Hebra?um Ricciolo eft duplex, parvum 1000 cubitorum,
Uti chibrath; magnum vero nomi¬
ne Parafch, 4000 cubitis feu 8000 pe • dibus Rom. fere conftabac. cc)
XII. orn *]v? iter Diei Dagé refa /
fcagé leb/ dd~) eft ex mente Celeb.
Epilcopi B. M. Gezelii junioris &
Jailloti, in mappa geographica Pa*
leftina?, 20 milliariurn Ital. vel 3I
Sveth. adeo ut tria dierum itinera-.
uni gradui accuraté refpondeant_»%
Hinc? fequentem ftruere tabeliam
leviftimi eft laboris.
gradus
&
Gradus Itin D.'Mill Jt. Jlt.Sab.
5
Iter
*5
Ammah I Ped, Svec.
6oj9^,;i87500!57500°
5j3 62500I125000 I/J 3125 625®
20 Mill.lt.
I 6
It.Sab. 200O Ammah
400D
2
a) 7er* Sl% Godftin p. j?f3 Rice. Geogr*
ref. p, 42. £■*■<?//, 2/. r/W. U. cc. c) Szech*
43' Rice. 1. <•. //) Gf?w. df. Exod. 25". /. £.*
Elech. 41. e) Geogr. ref. Ricc.p. 40. f) ibid
P• 4*. g) 01. Elv.p.qr. /6) Lex. P/6//, 0* Geogr•
ref. p 42, i) l. c. k) in tracl. de iinea Carol;
l)p.p<^4.feq. m)Prov. zo.io. n)videin- fra §. Fil. ».11. o)locis antea allatis. p)
Godtoin p. ppj. q) Jof 1p.Pf.16 Deut.1.4, r) Godw. s) L,c. t) 2/. /*) Coccei Lex.
Hebr.p. x)Ge». if. z. Reg. f.y) Opitii
lex. Hebr, z)Att.i. da) Luc. Z4. Matt b.j.
££) Godtvin p. pyjf) cc) Geogr. ref.p. 4$.
dd) Ge». 31. jE,*W. /7. 6f
§. Ii.
GrcBCorum tradituris menfuras primo fefe merito offert.
I. n«£, fes, qui kooQuXxc; i5
vel fisyd/^g 12 40011-
tinet, iride Herodoto TtyctfadXoazoQ
<5i£us,
?4 <
di&us, Romano ut 25 ad 24 re- ,
fpondet (olympicum intelligimus.)
Alexandrinus veroadRom. ut 6 ad 5 5c Olympicus ad Alexandrinura
ut 25 ad 18t *e habet a)
II. pajjiisyett. vel fimplex du¬
orum pedum cum dimidio, vel du*
plex, qui & Geometricus audit 5
pedum.
III. £]dhov fladium duo ty}q <rdcrsM
h* e. a ftatione derivatur j vel quia Hercules, cum curriculum DC pe¬
dum confecifTet (qui modus olym*
pici ftadii fuit) primum fubfticifle dicifur; vel quia flans populus cer*
tantes fpe&avic. b) Stadium a Graf¬
els ulurpatum eft varium* i. Olym*
picum DC ped. Graecorum. 2, Pythi-
cum M pedum. 3. Alexandrinum DC pedum. c) Siquidem autem pes Alex. uti nuper di&um difFerat a communi Graeco, DC igitur pedes
Alex. faciunt 691} olymp, vel 720
Romanos pedes. 4. Babylon i cum i-
tidem 600 pedibus conftabat_>,
Baby-
-L*t
/
juiL^ (r^ «-/ ^
faHfO
Babylonicis, qui 87^ ped. Rom. fa-
ciunt. 5. Antmhemm etiam 600
ped. fed. 815 Romanos efficientes continebat. Rice. Dicirur ftadi-
um alias q&SKqq. Sic SicojXcq du- plicis ftadii erat, h. e. reflexus & i-
terafus ftadii curfus.
IV. fxKixov, intervallum quatuoiL.
ftadiorum comple&itur.tf)
V. Tzetzes cum Scholiaft.
Ariftoph. (eptemefle ftadior, exifti-
mat, quod feil, athleta? ter ad me- tam reverli eflent;/) Alii fpatium
-4 10 ftadiorum , alii vero hoc duo- decim fuifle dicunt, ut Budseus &
Froelichius; ^) Svidas 24.
VI. a Romanis mutuati funt
leriptores Gneci, quod ex lola de-
rivatione vocis fatis elucet.
VII. Jtinera cherum Gra?ci etiam u*
furparunt & fod-xavl.ag, quas man- fiones vocabant, ubi feil, hofpitia
vefperi capiebant.Z>) Ceterae menfu-
r« a Gra?cis ufurpafae & nominatas Hifce exponuntur diftichis , quÄ^
fcien-
i6
fcientes omiUmus; uberiorem au-
tem earum, defiderans explicatio-
nem adeat Ricciolum &c.
Quatuor ex digitis conftabat Gr&ca Pala?fte,
Illa ter in Spicame: jußo Quatcr in
Pede: Jer/os Fert orgya pedes: Pelethro centefi-
mus efl Pes
Arms dimidium eß: Stadiumque
coercet ylchivum Sexcentos: ßadia Aßyriis ignota Pba•
roque
Triginta antiquis Parafanga &
Schoenus habebant. i) p(x.
75 milj.
6 rad.
JbX hit. i I 7T0$£Q 85? 150 600 NO O O 0 0
*7 2 8 48°°
Dol*
min
l\; 7 420 0
Gen. Curt
j 4 2400
Eqv. [ /lad 600
d} Ol. Elv. p. b) Vo/f. Etyvj. c) Sord*
nu t ad ftadium , it em Rice, d) Ol. S/p. L. e»
d) lJ intar(hus in Solone, /♦) Jjrael Bure di
ludii
*7
-
lud it Pytbfcis A,'o i4$6. l)-pr<ec. p. jp h) Agatbius L. z. Hiß.. Jufl. i) Brietitu pkjz,
_
§.111.
Åntiqui Romani cum hodiernis ' Italis non iisdem gavifi funt men»
iuris a) neceftum igitur eft ut dé ütrisque pauca dicärnus.
I. Pesy qui veluti normal eft, ad
quam omnes menfura: examinan- tur, in antiquum meritö 5c hodi-
ernum diftinguitur. lllum ad Grae¬
cum ut 24 ad 25 fuifte diximüs. h) Quinam vero genuinus fit, interim
-
\ tot ad invicem difcrepantes fenten- tias, difficiilimum eft demonftratu;
arbitrarmir tarnen cum Nqbilifl.
Äiernhielmio, c) 5c Celeb. Math*
Profeftore Elvio, rt) exigüum o-
jrmino vel nullum efte difcHmeii
inter illum 5c noftrum pedem-,*
Quod nec mUltum diftert a fenten- tia Goflutii, nec a pede ex Palmo
reftituto,^) ut differentia qüae ex Caftino 5c Éifenfchmidio minima«*
fcolligi poteft) vix faciens, ni<
B hil
5 8
hii nos rnoveatj quin tuto Pederri
Romanum pro noftro 8c vicifTatim
adhibere poflimus. Hodiernus Pes Italicus varius in variis provinciis habetur; Bononienfi itaque ut maxi-
me noto, qui 8c inter ceteros medis longitudinis eft, uti conftituimus.
Hic ad antiquum 8c noflrum/) pe*
dem fe habet ut 2755 ad 2204,8c ad
Parif. ut 845 ad 720.
II. Paffuseii vel fimplex duorum pe- dumcum dimidio,vei duplex, alias geometricus di&us,quinq;pedum,
quem in menfuranda via femper Ro¬
manos adhibuifle legimus, 8c Ve-
tus Gromaticus contra Froelichi-
um, jyiatisaperte evincit, dicens,
milliarhim conflare 5000 pedibus. h)
III. Stadium, quod accepernnt Ro¬
mani aGrscis, ejusdem fuit lon¬
gitudinis cum Gncco. Verum (i-
cuti pes Romanus ad Grascum fuit
ut 24 ad 25, ita unumquodque ilw
dium habuit 625 pedes; quando- quidem fladium Grscorum to o
pedibus conftidfle legitur.
VI.
i/O - jé *
d\- C~h^ C~~j (yy <£*****- \y-t£*r+~*-C<- ßj.~* ^
iJlv^ tJ~*—'te c^JylyJL.*-, e^f* / fr**
,-, -yyå-r^Y. £rr*~~ty 'rf-% "'s
A-V -' ><->£/ <^7ri~*vW- /V- '*
—zr — ^
t 16^s~
IV- MtUiare eft Iongitudo mille-» *9
paffuum , unde denominationem
quoque fortitur. Pro milliaribus
ty/des etiam induxerunt Romani,
cum milliaria lapidibus fignata fu- erint,quibus infcriptus erat nume¬
rus, qui quotus miiliarium effet«*
denotaret. i) Quosdam hujusmodi lapidesinditione Veneta etiamnum
fuperefTe fertutfc£) Antiquum mil-
liare conuabat8 ftadiis, hodiernum
yeroBononien(e(quod utmediocre
inter Pedimontana longiora ScFer-
4rarienfi3 breviora adducimus ) 10
continet ftadia antiqua. Incredibi-
lem miiliarium Ital. variationem ex:
appofito fchemate colligere licet.
paffas. Rom.'
/Anconiticum - - * 137F Bononienfe - - - 1166 Ferrarienfe
Milliare Florentinutn
8 99 1170
i8yo
92f 104;
1100
Mutinum - Parmenfe Ravennenfe
jRomanum
"»7!T
20
V. Iter Diei feu Dia*ta, in eo, quan- ?
tum die quolibet quispiam profici-
fcendo emetiri potuerat, conftitit;
quod apud Romanos, ficut & alias
gentes, prout viator expeditus per-
rexerat, viguit. Ulpianus ejusmodi
åid£tx 20000 paflTus tribuit, qui 20 mill. Ant. 16 hod. Rom. & 2? Sve-
cana efficiunt. Claudius Drufus Nero 33 millia paffffufn in itinere
diurno abfolville dicitur. m) Iter militäre, 7/) Ca?far 4000 pafluum longum facit, quod vix J mill.Sve-
thici continef; cum tarnen noftri y
milites 2 vel3, imo plura, urgente neceflitate, de die mill. conficiant.
Manfio quoque nuncupatur, fiqui-
dem conftituto cuivis fpatio ablo-
luto, certa hofpitia & ordinariae
manfiones militibus ordinabantur.
Unde Diei unius iter, manfionem iiominabant, cujus etiam mentio-
nem facit Plinius. 0)
VI. Gradus dum greflbm fignificat,
eft idem ae paffus fimplex, led Geo¬
metrie us i
»«-vr CC+.td**-{ *x .
/> (fo t^U. Ä '^rn'c^ *1 •t'w «yT»
^ft-'J H **+*£y L*4f%+?
\f-iJ-t^(-*£r fcpUf 3. *y . / "52-1- .
</*. *-yo/To
eyiX^Aj . ^^(V«y +^L^~l /
21
metricus, pro 360 parte circuli cce- leftis famptus. Quot autem rnil.ii-
aria Romana vel Italica in Globo rerreftri gradui conveniant, tot^»
diffentientes fere funt fenrentia?,
quot unquam materia hujus fuere fcriptores. Ricciolus cum Keple-
ro exiftimavitin Almagefto 72 hod.
Bonon. «Sc 90 antiqua uni refponde-
re gradui. In Geogr. reform, au- AWjVV
tem 64 Bon. «Sc 81 antiqua grad um ^
conficere putat. Tycho Brahe «Sc .
Stcefierus 65 hod. g; ant. Snellius
57 hod. «Sc 71 ant., Naucleri recent.
70 hod. 87J ant-, celeberrimi Cos- mographi Germani & Galli 60 hod.
75 antiqua gradum adaequare con-
tendunt./?) Proinde fi meum alN quäle judicium interponere beeret,
ultimum illud optima niti ratione
putarem. Quippe quod, non facil-
limo folum fupputandi modo infer*
vit, led & optimorum Mathemati-
corum obfervationibus, Picardi fei#
licet, Caffini «Sc Eifenichmidii con-;
tentit. B 3 Reii-
22
Reliquse menfurae Romanorum,
quas brevitati confulentes praster- mitimus, apud Frontinum, Fanni-
um , Rigaltum & Ricciolum in- veniuntur, & hifce verficulis ex-
primuntar.
& Gr anis, digitus, quatuor formabi-
tur unusy
Et quater in palm o digitus: quater
in pede palmus Qumque pe des pafFum faeiunt: pajfus
quoque centum
Viginti quinque ftadium dant. at
milliare
Otto dabunt ßadia: dupkcatum dat ti¬
bi Leucam.
(pa(T. hod, I antiqKt Grad.
miJI. hodJant.l ftad.
60 75 1600
milL It. 11 » JO I mil.
a
J at>t,
8
ftad.
60OOO 7500a
IOOO I25O 800 IOOO
I00 I 125 pafl. hod.j
I antiq.
*) Rice» in Almag. p. So. b ) vid. fupvd
§. II. n.l. e ) de linea C/trolind. d) de pede Spctbico. e) 01. clvii dijf. p. ij* f) Rice .L.
f-pt
/ jUx'^ Ah^Ö ^fy
& *«v ^C ft f><^t c^y^i^t- *ut.
tv J,^^-/ f
^ t-*
^ /7 k'~t £*/*/ t *f^<*~*..
lfZe~t/ & t *yt"-
yv i- y-'-w f-yv • yf^*-
jM-s-, '*-**/*/"*
.AlAC.^14. &- jÄA
'Jllfcc^. &■
/LfAc^ rC
/ecAA)-t-, v**-—
i z *$* "**
Ut -L-LO+ U
^fy
_TTI o o f
£- f*^4* ÄT (f/ve
-\^HT0^ Ju/
t
/ 57 ö ut&oo
137^
/> "
/5*5* Tv A* -
ir-±sm-t:
;>r/
SrÄf -
Jjyt-Kov
^5 /t7' ^5"' ^ sPl'
0~'~(- ^Clir fv
►*v t-b-A *4# • V '
K fe.
£ C4~*Srt 3 I «V-7 y '" *J
Us
a/^ /W« -
*5
*. p. 6z. g) in. pracogn, pt id h) dpudRigal-
tum p. ipS. t) vid. Soranui. k ) Froelick. p.lj»
l) Brietius p.fj. m) idemp.ff. n) de B. C, cap. 7 6. o)Lib. 12, c. 14. p) Rice « dllmag»
p. fa, tf Geogr. ref. p* 144.
$. IV.
Hifce proxime menfuras Gallo-
rum ndneftimus.
t le Doigt digitus, eft pedis deci-
mafexta pars.
II. le Pouce, pollex pedis duodecima
pars. a )
ul. le Pied de Roi, Pes Regius, eft b)
4 - • m
ut 1440 ad
13911
1350
i<>82f
I?24i<
13791
Rhiniandic.
Londfnenf.
ad Bononienf.
Rom.antiq.
Svethicum Gnecum
IV. Toife, mefure de fixpieds, hexa- peda. Hujusmodi $7100 unum.»
conftituunt gradum, uti auftor eft
Celeb. Regis Gallie Aftronomus, poft Picardum Joh. Dan. Caflinus, qui cum pluribus ex Regia fcienti-
B 4 arum
%A A 4 ■■■■■■■
3rum Academia Parifienfi adjutori« <
hus, jufTu Regis, accuratiflimé e- andem demetiendi rationem inve«
nit.r)
V. Ueué leuca (cujus origo Gras-
corum Åsvnyj refpondere videtun^#
pro creta, qua metam notarunt, ad
quam tandem Athleta? curfum di«
figerent, d) ve! quia albi lapidesin-
tervalla diftinxerun{j)ha?c eftvaria:
major continet 3000 paflus^) com*
munis 2500 & antiqua 1500. Wa¬
rum 20 gradum confieiunt, ac bo¬
ris itenerariis congruunt. Iftarurri P
25 unurq gradum complent: H#
vero, ut olim certiflimae numera
gradui funt aequales, quas, vulgares verfus, milliare duplica-
tum dare ieucam, innuunt. g) Pro.
quibus etiam Brietius acerrime^
pugnae
VI. Degregradus uti nuperdidtum
57 100 partibus G ve hexapedis Gab
licis conftat, feu 342600 pedibus
Parif. qui 376175 pedes noftros fa- k
ciunk Gra--
$yioo I zerr "ZV
yt>\ I
t
TtT 1.0
ICO
—TT
to oi Too
i-o t o c
$710° %•■/
25 hor.it leucae Toife Pedes
20 25 57100 3426:0
hora 2855 17130
leuca 2284 13704
hexap 6
d) P om ei lexicon. b) Liebknettii geogr.
Gen. 4Sett. /, n.44. c) Magnus Svenjon O.
G in diff'. A o 1709 bab'ta. Efeinfchm. p,
izz. d) lfrdei Rure de ludis Pythicis p. 2$.
c) Sa nfon introd\ a la Geogr. p, pr & Lieb-
knett fett* /. n 48 f)jornand- de Reb. Get,
G g) videatur §. praced. h) p. 48*
§. v.
Men fur £ Germanica rot & di ver fas
funt, qnot & diverfi funt principa¬
lns & dommia. Notiores itaque «Sc
certiores proponere confultius du-
ximus.
I. Pes Rhinlanäkus cujus quarta pars in Varenii Geogr. Gen. expofita eft,
«)Sveco ut 1391! ad 13164 b) re-
fpondet. Quod vero Sneliius, hunc
cum antiquo Romano convenire, probare conatur c) nuilis nititur ra*
tionibus, Nam;neque ullus alius ei album addic calculum^/) neque ipfe
B 5 libi
2 6
Tibi conftat, dum dicit 4000 pedes
Rhinland, facere milliare Rorna-
num^) quod tamen 500© pedibus conftabat/) reliquafc Pedes & uln^
Germanica? ex hac tabula colligi poffunt.
Bremenfem Ped. - - 9J4 Colon.&Bavar. Ped. - - 924 Dantifcanum Ped, - - 914
vcs Hrfordienfem Ped. - - ijiö Rhin,ad Francofurt.uln. ut 1000 ad 176g Hamburg. ulnam - i84t Lipfienfem ulnam - nej Lubecenfem ulnam - ji&4i
Norimberg. ulnam - 974 II. Pertica (Vir ga etiam di£a£)
Rhinlandica duodecim eft pedum, P) in quibusdam Germania? locisitf pedumi) in aliis 15, uti in Saxonia, ilatuitur. k)
III. Milliare Germ. antiquum, Raßa
olim di$um, /) ejus erat longitu- diniSj ut tria hodierna idem exa?- quent. Hodierna valde futit difre- rentia, nec omnibus in locis lapidi-
bus aut aliis lignis exornata, fed
iide
('J ^'r-T --.
j tuL ?"r +"
t^ii* 32 ^ *
.
27
fide vulgi diftantia inter duas ur- bes certa firmata: dHlingvuntur^
tarnen comrouniter a Cofmogra- phis in Maxima 5000 paffuum, mi¬
nima 4000 & media 4500. m) Sax o - mca a Veidlero defcribuntur efle_»
vel antiqniora 5^00 perticarurrt^
Saxon. feu 27000 ulnarum; ve\re- centiora, eaque vei vulgaria 2000 pert. leu 16000 ulnarum, vel acctt-
ratiofa, julfu Principis cujusdarn Augufti, 1500 perticas feu 12000 ulnas comple&entia, proximeque
milliaribus Geometricis rcfponden-
tia. 11) Intervallum dimidii milliaris
per etn ©tunt) / etiam Germani exponunt. Belgica feu Hollandica
milliaria facit Snellius 1500 perti- carum,feu 18000 pedum.ö) In di-
tione vero Hifpanica nunc tempo¬
ris Hifpanorum ufurpantur menlu¬
ra?; & ubiBatavi dominantur ,Ger*
manicum mill. ufum obtinet.
IV. Gradus 15 milliaribus Germa-
nicis (forte Saxonicis accuratioribus
modo
28
modo nominatis) unanimi omnium fcripcorum confenfu, conftare pro- batur. Rhinlandica 19, feu 28500
pertica? , ex obfervatione Snellii gradum conficiunt./O Cui fi aflen-
tiremur, veremur ne aut ejus aut Celeb. Caflini obfervatio falfa ha- beretur; nam hic 342600 pedes
PariC uni gradui convenire dicit,
ille 542000 pedes Rhinlandicos.
Cum tarnen pes PariC 2|J0 major
fit Rhinlandico. Exiftimaverimus
tarnen Sneliium debuiffe aliquot perticas, ad minimum 1000 addere,
m convenientior calculusevaderet:
interim tarnen nullam nos mutatio-
nem facere fuftinernus. ReliquaS
Germanorum menfuras utgaDctl &
Klafter pro Orgya, Sftorgeu pro Jugero, jpjafcn t)Ufe pro i5jugeri-
bus ■, gmiD fmfc pro 30 & Jpegai bufe
pro 60 jugeribus , quas MicrasliuS recenfet, q) uti ad inftitutum no*
ftrum minus facientes filentio im volvimus.
Gradus
"Z GS~0O ,
Jcff-fi/.
tyj JiSTöo
\<)
1
Q.^-It?-000 j-LZV** feJ.
I5*
f> o"
j"r
6radus
miH.G.
15
millia
mill, Rh,
*9
I TT mill.
-285°°
i &eo\
T 500
pcrtica
29
pert. Rh. jPed.Rhmi.
342000
2 2§0O lßOOO
12
4)p,if. b) videatur §. pracedens c) Va*
ren. p. 16. d) Auzoti tabula apud Ol. Elv. &
Riet, Geogr.ref, e ) Liebkneclp. //7. Paren,
l. t. f) Supra §, III. n. 2. g ) Pifcator ad
Gerwaniam. b) Våren. p. 16. i) Rice. Geogr, ref. p. 4S. k) Veidl.p. 65. I) Brie t ins p-f4*
ni) Licbkneft SeU. I. p. tzp. n) Veidl. I. c. o)
Varen% p. iö. p) idetnp.pl. q) Lexic. Phi*
lofoph, p,7H>
§. VI.
Ceterum de menfuris viarum in chariflima Patria follicitis , haud injucundum nobis föret antiquifli-
mas majorum tradere menluras ,
quas tamen adhibere nequimus,
cum injuria temporum & incuria
hominum ifta? plane ignorentur. hoc interim certo conftat certius, no-
ftros, prifcis temporibus, aecuratis
non gavilös fuiffe menfuris, quippe qui vias longiores per itinera die-
rum
rum, brevioria vero fpatia per Cff IU
tet ftycfe/ ett fmifuft/ tete Ictngt öar tfrdn / ftVCtyt {)v1v &c. definiverunt,
qua? quoque formule etiamnum
funt in uiu. Cum deinde certasvi-
arum menfuras adhibere incepe-
runt, non eadem longitudo per o-
lnnes provincias obfervata fult;
qua de re adhuc in aliis plurimis regnis querelam movent Geogra- phi. Hmc milliaria Daiica
"Welt G. 8J. Suderm. atque Oftro«
G. 12» Smolandica 15. Fennonica, Carei. Cajana & Liv. 18. Helf. Botn.
& Lappon. 22 gradum eflecilTe no-
vimus. a) Hodie vero in dulciflima
Patriailla dxgi'ßew in dimetiendis viis obfervatur, ut vixuila alia gens pal-
mam noftne prasripiat. Quod quan- tum,quantumeft fapientia?&Cura;
Gioriofifliroa? Memoria Regis CA-
ROLI XI humiliima gtatacp mente adicribere debemus. Is enim ut in-
comparabilis juftitias erat flätor,
ita nec huic negotio quidquam de-
efle
t*.
.ft'fc^b+r
y*./cÅ-t^r **." isÅ-jy*. c-^''* ~S
3*
efTe voluit, quapropter in diploma-
te de ponderibus atque menfuris
A:o 1665 fancivit, unum milliare conftare debere 6000 orgyis feu
18000 ulnis, quod in ommouspoft-
modum declaratum eft provinciis.
I. Pes ett fot feu fa/ femisUlnas,
ab opifieibus in 12 pollicesfeu tott
dividitur. Geometri autem in de»
cem partes, pollices didas eundem
dividunt: pollicem in 10 lineas &
lineam in 10 punda dispefcunt. b)
Hunccum antiquo Rom.quam pro- xime convenire, fupra demonftra-
vinrus, c) ut 6c quomodo fefe ha-
beatad aliarum Gentium pedes. c)
II. Ulm CU aln (de Ryholmenfi no-
bis ferrno eft, ad quam cetera? o-
mnes correda? funt) in quatuor par¬
tes divifa, duobus exade pedibus conftat, ex tenore memorati diplo¬
matis Regii Anno 166$ editi.
III. Orgya en famn eß: fex pedes longa,
IV. Pertica, ett SSfåtffäng fen SRef*
ftäng
9*
frdtig commututer eft lö pedurn^
in Dahlia autem 12 pedurn. d)
V. Firnis ett truUcfnote conftat io
pertieis feu 100 pédibus,?) Cate-
tjds metatoriä etiam 50 pedum ufur*
pantur vel dua? jun&a? tco pedurri
adfumuntur, quas reiiquis flint cer- tiores > cum funem vel minimo humore coar&ari novimus./)
VI. Militäre en SKifjf videtur fe-
cundum Frcelichium & Sanfonium
^)non re&e dici leucaiVi, cum vel
ipfum vocabulum Svecum, miH a
milliari derivatum effe oftendat. h)
2. obfervandum; milliare nollrum 5600c pedes habere j utLmcdo^di'
dhunJibit. Dimenfio å Geometris noftris hac ratione inftituitur; ad
manus habent funes vel Catenas 50 ulnarum ( quarum ulna qualibrt iigno debito notata efTe deber)de-
inde duo quoque pra (to funt adju-
tores, quorum unus ad initium la*
pidis conftituendi milliaris con^
ftens 5 alterum jubet curfu> quo fi-
tti
Q C
** Ju!-
H* -Cj*-*y A/~/
..
eri poflit commodiffimo, eundo ve!
equitando, pergere, quousque fu-
nisextenfus permiferic, quem a ter- go prior, pofterior vero ab anteri-
ori parte fibi anne⁢ interim^
pr^cedens, certos ad hoc negoti¬
um rite abfolvendum paxillos 90, certis numeris definitos ac pr&pa-
ratos habet, quos ordine, prout-j
funis extenfus poftulaverit, terra?
infigit, & procedendo porro pro- greditur, donec pofterior gradum
ftiterit, quo in loco prior iterum ipaxillum terrae immittit; curfu hoc
per paxillorum fpatia definito, po¬
fterior bacillos omnes ordine terra?
exemtos 90 priori denuo reftituit;
quo fa<fto, quartana milliaris par-
tem menfuratam ambo vere conji-
ciunt; atque fic in infinitum, pro inftituti ratione ac miiliarium ex-
pofitione, menfurandi fit continua-
tio. Hinc Geometra ex numero
paxillorum & ulnarum , fi quid-
quam notabile occurreric, five fit
G tem-
54
templum five vicus, five fluvius,
live aliud aliquid in chartam accura te tranfeifé fatagit. Sin vero funibus
vel catenis plurium aut pauciorum
ulnarum uti, confultius viflim fu- erit, paxiili fecundum juftam pro¬
portionera, augeantur aut minu-
antur,res eodem recidit. 3.Statuas mercuriales, non folum ubi definic rnilliare, Ted in dimidio etiam &'
quadrantibus pofitas eile, easque
vel ligneas vel lapideas , infigni plerumque provinciae 6c numero milliarium ornatas non fine vo-
luptate oculis fubjicimus; uti in.-»
Upiandia & Helfingia , cura Gu-
bernatorum , nuperrime egregié
ereöa? confpiciuntur. 4. Poft duo plus minus milliaria in ufum ac re-
quiem viatorum hofpicia publica.«
eleganter extruåa viiuntur.
VII. Gradus 5J5 pars peripheria?
terrae, a quibusdam Geographis 12 mill. Sveth. comprehenditur, cui
ienten-
( fententae fubfcripfit Generofiß. Ba-
ro Gripenhielm. b) IlluftrifT. Baro
Rolamb. n| milliaria Svethica__»
Gradui inellé exiftimavit. i) Alii
quos inter NobilifT. Stiernhielm,
cum Epiic. Aboenft Gezelio feniori
& Math. ProfefT. Kexlero ro mil!,
gradui adfcribi debere contendunt.
k) Sed ip milliaria cum dimidio
fere, gradui réfpondere cum B. M.
Epifc. Gezelio juniori,/) tuto affe- .
rimus, hac indu&i ratione: S* /£?
571 co Gallien hexapedae in uno
gradu contineantur, qrne faciunc q
376175 pedes Svethicos -y & , Si
375000 pedes Rom. Antiqui ac-
curate itidem, gradum conflituant, quiadSvecos redaéii eundem mon-
firant numerum, utique 10 milli¬
aria cum dimidio fere, gradui
conficient Non vero 10* exa&e funt in gradu, fed iOj potius; ta¬
rnen propter commodiorem fuppu*
tandi rationem, ^ partem, quas fuper eft, iacile tolerari fperamus.
C 2 Ne
I6
Ne quis fe roinufias orrmes tali in cafu refolvere poffe putec, heic i-
ftas videamus*
O milbjfunis paffus ulnae j pedes
2 io|i37go 75600189000 37800°
tttUjlj 360 A 3780
20
flrirt fncte
18000 5°:
n(n
2X
* 2
j6cOO
IOO
5
2
4) Gclel. Encyclop,p. iij, b) Nobil. Pol'
heim er a It er um Sapient. fundt p> 4 ö" J. c)
§, III. »- 1. §• IV. 11.3 d) Polh. Z/ r. /Vf«
/ ) B. Prof. Elvius in diff. de Pede Spetb g) Cynof.p.ij, & Introd\ des Geogr. p.^t. b) Kexler''Geogr% Gener i) de men fur is Svec, k ) tn Exerc. Nob. T. 4. p ]2.l) ißc in fig•
<g nea. ille in Encycl. hit in Geogr. Gen. rn)
tabula Paleflina qua reperi t ur in Pibliis ma»
gnit.y
$ VII.
Ne nimis diflertafionis noftras excrefcat modus, breviter tanruns ceterarum gentium menfuras no- minabimus.
I. Hilpank# <5c Tortugallica leuca?,
5428 pafTus compleäuntur, i7?
com-
If.OOO I 3 Co
I 3f~o *** ^
"i Z Q__ <Wj<jaS /^c 17T%cTcro~ /
^ {y t
Tro^rT"/*15"
m-VlLÅ
—-^yvcl
A%L-
°C
*ss a c)
'sr o ( /• "- fo ^-r—~7T $,•*£%£. -J t. ><*~+r*+f/rY ~
yi\\ L 4~ ^"A?"
5gr A/ f~~ r
v*?'
i communiter ,«)exquorpndam fen-
'
tentia 15 in grada numerari debenc.
^jSecundtim Jailiot vero 18 gradlim comprehendunt. c)
II. Anglorum milliaria Romanis 0- lim cequalia fuiffe non dubitamus, quippe qui fubditi Romanorum diu
manferunc, adeoque moribus eo-
rum vixere aflvefaéli. d) Hodierna
varia & diverla effe tabula* geogr.
demonftrant, adeo ut in quibusdam
60; in aliis 50 vel 48 imo 20 in » grada annumerentur. e) Ricciolus,
milliare Anglicanum maximumiS a
pafTus Romanos Sc minimum 948 efHcere putat./*) Sed D.nus Whi-
ftonin ftatutis Regn i definitum elle
aflerit milliare conftare debere_j S280 pedibus Lond0 qui 88o or- gyas Londinenies, narali lingva__, Fathomum di&as,£) faciunt, feu 82s Gallicas; ut fecundum oblervatio
nem Caflini 69f? milL Ang. gra.
dus comprehéndat.
III. Dawcum milliare in vicinis Ger-
C 9 ma-
maniae locis, gentis efiam ejusdem
miiliari par erat, led Svecias pro-
piora loca Svethica habebant, un-
de aliquando & 15 & 12 in Char¬
tarum exhibentur fcalis. Hodie^
vero, ex mandato Regis Chriflid-
ni V,germanicis ^quatafunt. Nor¬
vegica autem 10 tmi gradui a0i-
gnantur.
IV. Polofjtca communia 20 , ma¬
gna vero 15 milliaria gradui re-
Ipondent, quae ereclis crucibus fi-
gnata viatores dele&anc.
V. Mojcovitica (eu Ruffica lingul-, propria Virft aut Vurlt di&a 1600 t
vel 1700 pafTus fimplices fingula-*
continent, & ad finem mill. cujus-
que columna lignea confpicitur* uti optima fidei Vir infer Mofcuam
Sc Petersburgum ubique fe obfer-
vafTe nobis indicavit. Hinc 80 gra*
dum conftituere colligitur. O r&' vica vero n\ feu 13 gradui adfcri-
buntur.
VI. Hungarka funt ad Germano¬
rum
/v ITT 9 ?
rum milliaria ut 2 ad 5. TransjyU
vanum autem unum duo centinec
Hungarica. h)
VII. In Tur cid, publica? vise, qua?
magis frequentantur, omnes lapi-
dibus firats, excifis etiam, ubio- puselt, montibus, in queis, diftan-
tibus unius diei itineris fpatiis , publica etiam hofpitia propten^
proficifcentium commoditatem^
magniflcé exftru&a inveniuntur,
in quibus perno&ationis pretiutn hofpitibus non folvitur. t) Milliaria
eorum lingua Molfehe dicuntur,
qua? Italicis funt aequalia. k)
v III. JEgyptil antiqui per Schcenos
itinera fua abfolverunt, quos Juni*
us Hebra?a? originis elfe exiftimaC,
quia Schsnim denotatillis iterLX.
ftadiorum. Nos vero cum ClarilT.
Voflio,/) Hebraeos vocabulumiftud
å Gnecis accepifle arbitramuc-,.
Nam o"xpivoq iunem fignificat, quo
cum intervalla demetiebantur, te- fte Hieronymo, m) In Niloflumi-
C 4 ne
40
ne five in ripis ejus, näves funibus
trahere folent nauta?, cerfa requb
rentes fpatia, qua? vyfomq appel-
lant, ut labore continuo defellis a- lii iterum idem opus continuantes
fuccederent. In longifudine hujus adfignanda multum differunt Au- ftores; Hero eundem 30 ftadiorum
fuilTe atferit, Pliniusq-o; Herodofo
aurem eft Parafanga duplicata feu
60 ftadiorum, unde variam Schee-
ni menfuram fuifte intelligimus.
Hujusmodi Suhoeni 10 uni gradui,
fed primi generis 20 5c fecundi 15
tribuuntur. Stathmus 4 Schoenos
fimplices longitudine fua includit.
utJ Perfarum antiqua Parafanga, å
voce Perfica corrupta parajch e- quus 5c angarus tabellio deducitur, ii) (quia intervallum inter duolo-
ca, quibus equum mutare debuerat Tabellio, ita vocabatur.) Eli Para*
langa fecundum R. Salomonen^
4000 palluum, ut Mafius obferva- vit, qui 52 ftadia vel milliarls
Sveth.
iL-,, A't
* ir£4?^&£
|X*i>v <*«*r ^ —^T /
-£L'~/. *L3 v4v~U ■ , a
,^jr^ju ~~~> ->■
j^tf- ^
4*
Sveth. efficiont. Straboautem Pa-
ra fan g am ejusdem ubique fuifle_j longicudinis negat; in a'iis (c, lo-
cis 30 ftadiorum , 40, in aliis U
terum 60. Hodierni Perfa:, ur &
omnes Mauri, viarum fuarum-, menfuras Farfangas nominant, qu<s
ejus funt longicudinis ut 5 n\ill,
Falica exa?quent. o )
X. Apud Arabes triplex menfura
notanda venit. 1, eft 12000 cubi- j torum (cubirus 2.4 d gitorum, di«
'
gitus 6 granorum hordei, & gra-
num 6 ferorum cauda? equiria? ) ejusmodi 15^ gradum conftituere
colligiiHus. 2. 6coo pedurn Parif
quarum 56 uni gradui funt contor- ^
mes. 3. eft eorum, qui hodieAra-
biam incolunt, nomine Jom , qua?
tres Farfangas confinet; harum 6|
unum conprehendunf gradum p) Xh Juddtt hodierni in Oriente (\ ar-
fi, per flationes, farjhugas, millmria
& cubitos metiuntur. btatio confi¬
net 5 rniil, Svethica: Farjavga 4
C 5 eorum
42 ti
eorum milliarfa compIe<ftitur. Md-
hare 8000 cubitis conftat. Cubitus vulgaris habet palmos 5, maximus
io,feu4o digitos. Digitus Ulis eft
vei magnus feu pollex, quo omnia
fecundum legem metiuntur; vel
vulgaris , aliis gentibus commu¬
nis, q)
XII. Indi per dierum fpatia itine-
ra fua plerumque abfolvunt; eos- dem tarnen milliaria habere certum eft j quorum 100 uni refpondent_»
gra du i. r) rf ■
XIII. Sinenfes tres potiftimum vi-
arum menfuras numerant, teftibus Gonzalez, Mafreo & Curtio. 1. Li
intervallum tanüum via? comple- (ftitur, quantum vox alte clamantis
requirere poteft ,& eft 300 pafTuum.
Hoc Martinus apud Ricciolum vo-
cat ftadium, cui 560 paffus afti-
gnat, «Sc ejusmodi 250 Sinica fta-
dia gradum sequatoris conftituere
dicit. 2. Pu continet 10 Li (qua-
rum 20 gradui refpondent, vel 25
fecundum
A"'*"
, 47
fecundum Sanfonmm.) 3-Ychan feu I Canio pucompledens,iterilHsdiei
eft, cüiusmodi 2gradumfaciunt. s)
XIV. Mogcres, (eu in regno magni Mogolis6c Indoftan habitantes. per I Kojas di (lan tias defignant, quarum
I 30 Brierius, t) 25 Sanfonius 6c
I Gos gradui adicribunt.»)
I XV. Men fur« itineraria: Japontn- /fow 20 å Varenio , 30 å Ricciolofjfly
i gradui adfcribuntur.#)
XVJ. Tar t ar i, Canadenjes fx Arne-
! nr#?// per itinera dierum intervalla
! explicant. Quos interTartaridiur-
j no itineri paüus fere 45000 dant.y)
Americanus incola interrogatus j quam longe hic vel ifte locus ab
altero diftaret, refpondebat voce_»
patriå, intervallum folis orientis6c
occidentis denotante, eftque id ex
mente Brietii 15 leucarum Galli- I carum; qua: 5^ milliaria Svethica conftituunt.z) De diftantiis 6c mil-
I liaribus plura qui defiderent, ipfos,
citatos au&ores adeant.
a) San •
44
a) Sdnfon. p. fil. b) Gezel. Encyzl. 9. jif.
c) in mappis Geogr. d) Com. Tacit. de viia i rfgric. e) vide an t ur t ab. Geogr. f) Geog.
ref. L. 2. C Vill. g) Liebknecht p. ng. tf
ni. h) Froelich. p. 16. i) Job. Bapt. Mon»
talbanusp.yy. k)Ricc. Briet Våren. Sonfon.
Cc. I) in Etym. p. $yo. nt )in Com ad Proph.
Joel n)Vojfiui L c o) Brie t /'«/. p)Ricc,,
Briet, ö" Våren q) ibidem, r) Våren. p. 16.
s) idem L.c.item Riccioltit. t) l c. /tjp.ft.
x) iUe in Geog. Gen. hic in Geogr. ref.y)
Rice. z) Brietius.
Tabula exhibens quot uniuscujus-
que gentis milliariaingradu fint,
ex praedi&is breviter colle&a.
Komina Gentii;m.
Hebr<eorum Grascorum Romanorum Gallorum
Germanorum Svethica
Hifp. & Port.
Anglica
j Nomina
Menfuiarum.
Itinera Dierum_
Stadia
_rantiqua
*
•
thod Bon.
! ^Leucas
shorts iteneris
).Be!gica<-
mill. - - Leuca?
mili. Com. -
un us
Grad.
3 6o o
~75
60 25
20
»5 19
i oj
17 i
60
T lt.
11*
ist.
■
