SL Β· ν·
DISSERT ΛΤΙΟ
V I TI I s
STYLOLATINO
Μάχιμε V ITAND1S 5
QUAM,
Approbante Cekberr, Senat a Thilefoph*
In llluftri Ad Salam AtbetiAOy PR^SIDE
AMPLlSSlMO VIRO,
Mag. MATTHIA
» β i>/
Eloqv. PROFESS. Reg. & Ordin.
PRO GRADll,
Public o ex Amin i modefte β filt
Aluwnus Regius
JOHANNES J.
Il Ρ LAN DVS,
In Audit, Guft. Maj. ad d. S. Juniij
an ni mdccxxx1v.
Hord, antc meriåiem}
UPS AL 1S3
Impreffit Officina WERNERIANA.
Μ Sonat. ϋαί)':ί0
%tc f$ϊαη
Οφ
SBit» Sibeléfanati/
SBft^QBåtöornr
Baron c(|lem/
SStw MÅRTEN
CRONSTIERNA,
Si i n DIdtifle prew!
Köftmts 5t'r/f roffa 9fart>?n/
<3<Sgt»betrobb bianb btgw
mån·,
24cftt (^tievna / hdr på jorbm /
2oppcr()etenå liverna iJBsin: rr*
utfBbtv Jpoga oc&
3 (Ert tt)ta ©tåla»i>ué I
(EDcr ®pgt>e «£«>»« Eiaca/
gitt Stieritas flata litté;
dt tfjet 2'ibla/ fem ftdoé trinner
«ölet Minerv* ©inträ fcam/
dt tfjet t^éga/ fem mig btnnct SMupjia ttéttnaC telfa fram.
Unn rntg af tfetn (fiina iivi£Ib
2lt jag pä iEtt altar opp
Offra tirä tfjc blaeen grina/
©om jag fäet JtiD topp.
3a/ firlåt/ o! <5>oga diette / 211 i£e glänts tjat giotot mig
Ijopp;
3ag i£t ynttef? fet mig ftältt
Sånie få mitt riftpätf opp.
Stf ( fådfjef atfo åtttt /
himlen i£t alt goDt bett s f£t>w Itjcta / ftf fom mårm/
©rcmfTe t toålftgnelfe!
iBbet @tiittM fiat i tiDer»
2t)fe få i många åt / Slt I når ttttn åt fotficm/
3 <n £>imme(|i Croim får!
#0gwålborne £eri: barons
οφ
£$2Β(|&62(£«π©
öbmiufcfte ίϊίίΐΐΛΚ
JOHAN ©£«Κ£>2Κ.
TSS5?
c^>r C»r*x (^aas. C?G*> <3i5Ei Ήί52
J. O. D.
$. i.
Emo nefcit, qua cura quave induftria Europas lingvas, in vulgi orevagantes* ubique
excolant & nihil non in il- lis carpant, veliicentj hinc
neque mirum> vida Latin* Ungv* abe-
ruditis notari, qvum huic prae reliquis plus pracrogativac vel inde accedat, quod
eodem vultu ac habitu femper con-
ipici amer. Scilicet haec, jam ante plura fecula, in folo natali exilin&a, inftar
arboris excifae fe habet, nec artificio- fa ac nova phrafium vocabulorumquc
infitione regerminat, fed fuo decorc#
contenta in tot veterum fcriptis vivit.'
Dolendum vero, nefcioquam philofo- phandi licentiam haec pomceria dudum aggreffam fuiffe, adeo ut fermonenu mifere dexortum & in veteri Latio pla-
A
t «d o ΐβ»
ne ignotum , ftrufturam vocum luxa-
tam, pronutttiationem denique trun-
cam & affe&atarn , non raro audias. Si
Venus lufca pingererur» facies cicatri·
cibus tumeret,bucca defloratx fiuerent, immo gladiatoria forma alios terreret,
nonne ifta Pi&oris ftultitia cachinnis exfibilaretur ? Idem de iis dicendum» qui
caftiftimam hane lingvarum Reginarru
vel ftuprant, vel inter barbarorum gre- ges voiutant. Omniahujus lingvacprac-
conia, ab aliis toties decantata, hisin- cludam verbis: nulla eft ars, nufla fci-
"entia, nullum philofophandi ftudium»
nulla denique conditio^ quin ab hujus
noftrae puritate & lumen & robur &
decus arceiTar.
§. IL
Cur vero tanta penes ipfos aufto-
res clafticos ditftionis latinac dispariras
occurrat, id praccipue vel tempori >
quo illi vixerunt, vel loco , ubi pro-
gnati funt» vel denique diverfitati in-
genii eorum adfcripferim. Tempus
quod attinet,"lingvarum eadem eft con-
ditio > ac ceterarum rerum , qux nec
fimul natar, nec perfedae > fed perpetuac
(Bbjicmntur viciftitudini; adeoque nec
miruro
«· o H> 5 mirum eft, lingvar latinae infantiam fil··
iffe inculcam , afperam, fylveftrem, vo- cibus monofyllabicis conftantern. Haec
vero poftmodum, cum vidoriis Roma¬
norum, melius exculta, lattiorem pro- tulit vultum, ufque dum ad fenedu-
tem vergere coepit, Scholafticis maci-
lcnta quadam verborum ftribligine eam
& inquinantibus, & ab erudito orbc*
profcribentibus.
§. III»
Ftiam in Γ0Ι0 natali abditas quasdaro
diverfitatis lingVarum cauiTas depre-
hendes. Apud Graccos major eft in vo*
cabulis componendis lieentia.· apad
Hebrams & Latinos feveritai major·
Grarca Jingvaamat diphthongos: Ger-
manica confonantium fibilum: Chinen- fes accentum muficum? denique quo major in lingva efferenda alacritas, eo magis diffufainde promanat didio. Ce¬
leber, Morhofiustribuit Livio Patavini-
tatem.' alii Virgilio aliqaid domefti-
cum adhacfiiTe putant* dum fccleratum frigus dixitij: Poetae, Cordubac natf*
Ciceroni pingve quid & peregrinumj
fonare videntur b). Ut vel hinc con-
ftet, Latinam Iingvam in locis minus
A t excul-
/ >
4 til o gg*
excultis horridiorem fuiffe: quemad-
modum flumina a terris, quas tranfe-
unc, fapore aliquo imbui folenr.
a) Georg. Il, 6. b) in orat,f>ro Arcb.
§. IV.
Nihil vero, vel ad varieeatem ftyli?
vel ad vitia, quae in eo frequenter oc- currunt, plus confert, quam ingeni-
»m. Proinde fåylus efl charader ani- mi, Hic enim fi vitiofus, plurimos
ctiam in dicendo & fcribendo errores
anirnadvertere Iicebit. Intelfedus, qui
lucem & facem praeferre debet, denfif- limis errorum & ignorantiac tenebris obfuicatus, rerum veritatibus omnino examinandis non fufficit: vo!untas,af- feduum violentia &prava eonfvetudr-
ne y in vitrorum fördes pracceps fertur 5 adeo utfrigus, ventoiitas & tumör dr- dionis Latinat inde certiifimam ducans
originemo
§. V.
Accedit & hoc, quod matrum m*
tricumque xetκοζηλία infantibus in vo-
eum pronuntiatione nonnunquam of-
ficiat.· haec enim rnitio contemta in_»
confvetudinem fenfim traniit & late fe- fö propagar, Quod fi 5 PraeceptorcnLr
sner-
o ghk f inertia» hoc malum corroborfctur, al-
tas agitradices, magnumq? erit polite ioquendi fcribendique obftacuIuiTL·.
Hinc fuccum pravorn ubi hauriuntpu-
eri, lolium difieminatut , non nifi
multa induftria exftirpandum. Frän'
gas cititu , ait Quintilianus , quam corri·
gas ea , cju<£ jam a pueritta in prava in»
duruere c). Certe fupervacaneus eft labor, difcere inepta, ut eadedifcas:
quod fi rite obfervaretur> & ternport
& ingeniis melras föret confultum*
f J · Libr, I, C i
§. vt
Vitia ftyli etiam inde propullufant >
cfuod crebra ubique cernamus eorum.»
exempla, qui fubfultibus caprariis» ut itadicam, 3ddifcendis ita operantur, ut putent, fe tura latine dicere , cunu omnia metaphoris exftantioribus incru- ftant, & fermone utuntur, bradfeatis
verbis tumido. Scilicet vulgus magis admiratur quod ohfcurutn» quam quod perfpicuum > & ftomachus plebeja ci-
baria contemnit: hinc iimplex &nati-
vum eloquium difplicet; ille verocom-
muni celebratur applaufuj
6 ^ o fe·
6)ui vät i Are eupit rem prodigialiter w»
nar» ,
Delpbinos fylvu appingit 9 fluttibu* a»
prumi
Cavendurn vero , ne gråvitas Latini fer·
moms his iliecebris, frequenter collo-
catis, in ineptias cadat, & faftidium
potius, quam fvavitaterr, pariat. Stre-
pitus & tinnitus inanis viros non de-
cet» neque his crepitaculis inftrui vutc
Svada Romana.
§. VII.
Ut vero inftituto noftro eo melius de-
fungi queamus, neceffariuefle credide-
rim9 virtutes ftyh primarias noviiTe.Nec
immerito primo loco perfpicmtatemyo'
nimus.· quae eo majori ftudio adhiben-
da > quo melius finis orationis peream obtinetur, ut nempe primo quovisin-
tuitu bene intelligantur verba, quibus
mentis noftrae fenfa exprimere cupi-
mus. Rede itaque Ariftoteles, inqnit9 ·/ « /. λίΡεως
*\ ■ctpAt1 ? σα/φ* tivoti, tnjueiov $
Λ
. ~>
tV ♦
ιτι o λορος-,εαν μη όηλοι, a mrim 79 savja tqpcy d). Huic & Quintilianus confen-
tlt y dicendo, primär» Virtutem etoquen-
tia effe perjpicuitatem , O* quo quisque in¬
genio minus valet y b oe fe magis atiollere
atque dilatare folere e)* Sty-
;*β ° W 7
Stylus vero obfcurus redditur, partim
ex ipfis cogitationibus , partim vocibus 9
partim ftmttura. Cogitationibus .· nam qualis caufta talis effedtus \ fic ex ob-
icuris cogitationibus obfcurus quoque
fluit ftylus.· immo etiam inde eft, quod
vel plura vel pauciora afferri a non-
nullis foleant, quam poftulet coramu-
nis fenfus auditorum & ledlorum. Ad
voces quod attinet, quac ent ftyliper- fpicuitas, ubi inufitatae , ineprac &an-
tiquatae adhibentur phrafes, & ubi
fynonymis & arquivocis ad tacdiurn us-
que frequentius utimur? Strudhira de-
nique laborat, ubi inconveniens eft
partiumorationis conftrudtio: ubi gran-
diia tenuibus, obfoleta novatis, in^
unum chaos confundamus. Nequo
verborum tantum , fed & rerum erit acquabilitas, ne atrocibus ludicras,aut
contra mifceamus.
d) Rhet. L, III. c. i. e} Lib. Il e.
VIII.
Perfpicuitati huic repugnat Αχυ^ολβ-
quac toties committitur, quoties
vocibus impropriis ftylus feu fermo obfcuratur, & meros tropos & cata-
chrefes crepat. Hinc* Quintilianus ele¬
ganter
8 «l o S»
ganter aiTerit > Perfticu pracipuam babere proprietatem f). Mens enim noftra, fignificatiooum varietate di il radia, impeditur, quo minus faci·
le & cito res, vccibus tropicis prola-
tas, intelligat. Proprietas itaque ver¬
borum magnopere commendatur apud
omnes } tanquam fermonis lumen»
Antea citatus Ariftoteles de hac re
ita loquitur: Ex nomtnibus & verbis per-
fyiiuafn quidem orationem efficiunt τα κν'ξίΛ.
Qoienam vero fint illa , indicat Cicero:
propria funt certa quafi vocabula rerum, p<ene urta nata cum rebus ipfts g). Atq; hoC
ell, non tantum latine, fed & apte dicere. Verba erunt propria & ge¬
nuina: particulz redte & concinno poiitar, niii oratio bat hiulca & inepta.
Quemadmodum enim hominem non
agnofcimns, qui Jarva vultum texit;
fic neque orationem intelligimus, ni¬
ii proprios vocum fenfus teneamus.
Adeoq; ii quis diceret licentiam pro fa-
eultate, compllare pro colligere, meri-
to vapulare deberet , tanquam in regulam allatam injurius. Quando
vero proprietatem verborum , com-
3neadanius, neutiquam tropica elimi-
nata
-O §8» .ρ
nata volumus, quippe quae Iocum ha-
bent in orationibus cujuscunque ge¬
neris ; ita camen , ut modus adiit, no
omnes periodi crebrioribus metapho-
ris, catachrefticis locutionibus, alle- goriis, proverbiis, acnigmatibus, para- bolis 5 & fimilibus tumeant.
f) Ltb. VIII. c. 2. g) de Or dt. L. III«
S. IX.
.Alterum perlpicuitatis obitaeulumL»
eft Καχοζηλία; quaebrationem corrum- pit verbis inanibus, compreheniione
obfcura,& puerili vocum Klmiliu capta- tione.Hujus ftudiofos3indigno pecudum
nomineab Horatio compellatos, meri-
to adimilavero difcipulis Socratis, qui gibbummagiitri irnitaturi, non tam vir-
tutes, quam vitia, exprimere volebant.
Summam igitur cautelam in Auftori-
bus Claflicis eligendis ^dhiberc opor-
tet: nam ii quis in Lipni» Barclaji» Pe-
tronii, aliorumque fcripta incidat, ea-
que, invita Minerva& hebetis ingenit
vi infuper habita, irnitetur, eum ego
dixero minus bene iibi confulere. Ne-
que venenum Ethnicifmi cum ipfis
fiofculis latinitatis imprudenter eftim-
bibendmn · quo referri debent formu-
to «Ho®·
Ise jerandi,gentilibus recept*, aliatq;
fördes, a quibus Chriftianorum aures
abhorrent. Decus & nativam vim o-
rationis nos eodem animo ftudiofe in-?
quirere decet, quo Romani imagines majorom, longa ferie in atriis aedium collocatas, contemplabantur, ut ho·
rum adfpe&u iimilia conarentur; hoc eft, obfervare oportet, quomodo bo-
ni Scriptores argumenta inveniant, dis-
ponant & amplificent, per fimilia_>, exempla, contraria, teftimonia, ali-
osque modos. Hinc eleganter Cice-
ro: omnis loquendi (cribendique elegantia}
quamquam expolitur fcientia itter arum)
tanten legendis Oratoribus £5* Poetis ange*
tur. h).
b) Cic, de claris orat. yq,
$. X.
Sequitur ΨτπξΐΖαπν, ita di&um, qu»a
ordinem verborum cohaerentium υπίζ'
β etim: unde a Quintiliano per ver bi
transgreffionem expon ltur i). HoC fit, quando verbum , per pluriutru
aliorum verborum tradlum, ad cakem usque transfertur, quod conftru&io-
nis ordinem haud parum turbåt· Sic apad Horatrurrt .· O diva, gratum q»*
regis Anttum&c. pofl: plura, ibi inferta_»>
•ξ® O ii· μ Xt<\w\tVLT iferves iturum (fe* k)* Sic Vir- gilius» ubi fententiam hane inchoaffet:
Interea Reges, poft integros feptenu
verfus , fubjungit iila3 procedunt caflrts l)·
i). Lib. VIII. c. 6. k) Lib. I. Od. jj. /)
&n% Lib. XII* 161.
§,f xt.
Hane excipit Σνγχυης^ Quintiliano
di&a, verborum mixtur a m): et eft VO- cis unius aut plurium ex uno periodi
membro in alterum trajedlio. Haec fi-
gura prof* orationis fcriptoribus vitio
vertitur. Hinc vexata funt illa Cor- nelii Nepotis verba : Detnde poflero dio
fub montU radicibus, acie e regtone tnftru·
tta, nova ar te , vi fumma pralium com- miferunt. Namque arbores multi* locis e·
rant rara t hoc conftlio (fe* llbi ul-
tima verba, hoc conjilio·, referenda^
funt ad priora illa,pralium commiferutit ή),
Pöetis vero familiare & decorum hoc habetur, in confuiis praeeipue & pertur- batis rebus. Sic Virgilius, locum de-
icribens impeditum, faxis latentibus
invium, nec non procellofum notum,
unaria perturbantem ? fumma imis mi- fcentem, confufo & impedito utitur
carmine, omnia verba de loco fero
fuo movens» turbåt, mifcet,
Treie
Μ ¥& ο gg»
Tteii not tu abreptas in faxa latent) i torquet l Saxa VQcant It alt me ål is , qu& in fluäU
bus ar as ,
Dorfam Itfimane mari fummo o).
Deinde Ua^svBem parce omnino uti debent Oratores
, quippe qua ali·
quid didioniinferitur, quod a materia
fit alienum. H^c proinde fi longior crebriorque fuenit, obfcurum reddit
ftyl um.
m) Lib. VIII. c. 2. n) in vita Milti&å.
c. V. o) sEn· I. 108·
S- XII.
Αμφιβολία, eft conftrudiotiis ambi*
guitas, quac non parum officit perfpl·
cuitati didionis. Terentius ait :
Itaque aåeo uno aninto omnes focrtu ode*
runt nurus.
Sic oraculi Delphici refponfa perple-
xa ambiguitate plerumque laborabantj quod vei exnotiilimo illo patet:
Jjq Te Aiacida Romanos vincerepojfe, Aruphiboliac affinis eft Homonymia, f.
vocis ambiguitas, qua tamen nonnun-
quarn fcite & feftive utuntur audores
& fcriprores. Hinc Comicis familiare
eft, jocaudi materiam captare· Quod
«8 ο®· ij Π inde nihil élegantiae accédat oratio- ni,hac po tius abftinendumr
§. XIII.
Βξαχυλογία, eft vitium, quod orituf
ex nimia orationis brevitate. Hane
duplicem conftituunt fcriptores^rerum
& verborum„ Illa eft, quando argw- nientum, quod pluribus membris con- ftare deberet, in paucas periodos inclu-
ditur. Hare autern, quando verba, ad
nexum & ftyli evidentiam facientia^,
omittuntur. Perfius ob hoc fcripturac
genus famofus; unde etiam ejus obfeu-
ritas ab aliis dudum oftenfa & explofa.
Grarcis vero, & prarcipue atticis fcri- ptonbus, hoc nonnunquam laudi ver- titur. Sic Luc. XIII v. 9. κ*ν μίν
mri<Tvi %α.ξ7τοιι· ej όεμηγε κ. τ. Λ. ubi cCm»
&<ης} feu membrum illud, quod priori refpondeat, prarteritur. Sic Laconi.
imus, feu breviloquentia, Laced^mo- niisufitata, nonnullis fcriptoribus ar- ridet: nequeufu fuo deftituitur, fi pru*
denter & rite adhibeatur. In alterum extremum prolabitur μαχςολογία, id eft
longior, quamoportec, oratio* Livii Mud notiftlmum eft: Legatt non itn-
fetratA pace7 retro dorhum<% unde ve*
nerarJj
»4 49 ° I»
nerant, abieruntp), TerentiöS: neml
nem viAi hominem. Huic affinis eft
τπξΐΒξγία, feu fupervacanea operoiitas>
qu£c res tenues & nullius momenti o- culis, nefcio quo perfpicilloarmatiS)
intuetur. Hacc inepta verborum co- pia multa enumerat & taediofa verbo¬
rum ejusdem fenfus repetitionej imrno periodis longioribus moleftiam & le- doribus & auditoribus creat.
p) Lib. VIII.
§. XIII.
Hifce, pro modulo ingenii, leviter explicatis, ad alteram virtutem ilyli,
qux eft pantas, pedem promoveo- Efficit enim illa, ut verba, fcriptora,
conftruétio, & denique pronuntiatio
fint ad Latinorum ufum accommoda·
tac t quod ut obtineatur, requiruntur
certe au&oritas monumentorum-» i
dele&us verborum, & denique cotv fvetudo veterum probatae fidei au&o-
rum. Quod (i, verborum Romanorum
inopia , res, quat hodie occurrunt,ef-
ferre nequeamus, vel commoda excu- fatione vox nova praemollienda, vel»
non nifi ultima neceifitate impellente,
ea ufurpanda. Quam varium in nao»
«iS ο Ρ lf
ml. dum fe torquet Cicero , ut reddat il-
ed lud Graccorum μεσό^κτχϊ nonauftm, in-
aS) quit» medietatem ( ut vocem ufit parum
q. emollitam ) nominare\ velim tamen inteUi-
is, 8*y Ac βdixiifem q)% Quantopere, quae-
:o. fo, is abhorret vocabulo^V^arj &in ')Q. Antoniurn, hac voce ufum, invehitur?
no Difcant igitur cautius mercarirecentio-
jc, res noftri fcriptores, nefcio qua ofci-
tantia gloriam in fordibus lacinitaris
qua:rentes. Neque tamen ego» ut olim Bembus & Caftalio, contende-
ter revelim, ne latum quidem ungvem li, in artibus & difciplinis tradendis, nec
eo. n°o in technicis Logicorum &c. vo-
ra, cabulis proferendis, a veterum phrafi
tio cfTe difcedendum. Non abominamur ejufmodi flofculos, ii inträ certosma-
ör neamus necefiitatis cancellos: quod
j, fi politae orationi ejufmodi terricula*
n- menta quis ingerat, eum oppido in«
o- fanire dixerim. Nummos orichalceos
[in numerando adhibetnus, non vero ad
»f. j publicae monetac valorem extollimus.
u. Erit igitur gravis, pura, cafta, paran-
»I, dxque eruditioni apta lingva haec no-
e, ftra & digna, quae palatia Regum Prin-
o» cipumque viiat, exornet* Interim,
Π3 COR-,
κ?
.
·βδ ° ffr
conftat, florem & nitorem vera: latini-
tatis Ciceronis arvo' fuifie: ghiidquid, inquit Marcus Seneca» Rom/wa facun*
dia habuittcirca Ciceronem effloruit r J.Ne^jj
tamen ideo alios bonos Scriptoresclaf-
ficos * licet Tuliio occidente ortos, tanquani minus latinos, plane reproba-
mus. Flofculos enim nunc ex his, nunc iterum ex aliis, prudenter decerpi pof- fe, judicamuf. Inclinavit veropoftmo-
dum latinitas, & fenfim irrepfere vo- cabula, veteri Latio plane ignota_>.
Idcirco Fabius atate jam fua, nihil pu- ri, nihil integri reliqvum, fed ubiquo
fucum in latina lingva eiTe queritur.
"Si, inquit,antiquum fermonem noftro
«comparemus} planejam quicquidlo- Ciquimur, figura, eft; ut: huic reiinvidere%
"non quidem (ut omnes &Cicero pra?ci«
"pue) Iianc rem : & incumbere iUt, non
"inilltim, & plenum vino , non vini·'
ii&. huic-t non hijnc, adulari, jam di-
"citur, & mille alia: utinamquenooj '«pejora vincant»5-/
q) In Ltbr, de Unbi Cap, ΡΊΙ. r)M*
Senecs Controverf, in procem* j) Llb» IX*
C.f.
#·''/' "ι
Kf o * 17'
XIV
Hoic ftyli puritati repugnant Barm
b ar t fm us &.Barbaralexis\ quar Vocabu- la, per cvofAU7dmiiav fifta, Gracci iliis
tribuere> qui difficili ore lcquentes afpere duriterque pronunciarunt. Cum
Vero hoc lingvae vitium in peregrinis,
gracce locuturis, maxime deprehen-
dereturj hinc quosvis extraneos hoc
nomine compellarunt primum Graeci,
deinde Romani, omnes, qui extra Ita-
liam nec Graecae Latinacque lingvae
fatis gnari erant, barbaros vocando»
Scilicet ufi funt hac voce, non folum
incontemtum ignoti fermonis, valde,
ttt ipfis quidem videbatur, incomtij
verum jetiam ad notandos agreftes horridosque exterarum gentium mo«
res» Immo Epiphanius βα,ξβα,ξκτρό*
pro barbarica retigione accipit» nixuS
argumento ex Coloff. III» v» ii. ut
Vofiius judicat, parum firmoi)» Gel®
lins docet, id ipfum> quodrecentiores
barbarifmum dicunt* aveteribus lati-
nis rufticitatem appellari, «) adeoquc
fignificare fermonem» rufticis tantum
ac plebejis hominibus digrium. Gom*
rnittitur hoc vitium contra orthogra-
B phiam
ϊ§ £ ο &
phiam & profodiam : quod tion poteft
non ipfam Svadam & turbare & con»
fundere» Deinde vocabula media: in-
fimajq? latinitatis, a Cl. du Frefne iru GloiTario, mulco cum fudore, conge- fta, fi temere in ftylo adhibeantur?
puritati ejus maxime officiunt. Quod iineceffitasurgeat, exiftimavcrim, eum Cicerone » concedi nobis oportere ■, ut
Graco vocabtilo utamur , fi quando minus
occurr&t Latlnum. Hinc ubi defunt Latina , licite Gracca , immo etiam alia*
adhibemus.· e. g. Emporium 7 Emblema?
Mediet
tAr c hite 51i 7 Academia & c. De»
inde, fi peregrina fignificantiora fint 7
iisg non plane abhorrendum .· e. g.
pavowietj ετηχαιρεκακία , ut adagia ta-
ceam. Tullii tamen exemplum fe- qui oportet, familiaribus nonnun- quam colloquiis & epiftolis ad ami-
coS) non vero orationibus, ubi ele- gantiac exquifitae ftudetur , aliena_.
ejusmodi inferciendo. Par quoquo
eft ratio in Theologicis, ubi 7rim*
tas > Incarnatio 9 Sacramentum f Ecclefia
&c. nec non in nominibus dignira»
tum & offictorum, ubi vocabula ufu rccepta admitti 8c tolerari debent.
Cavendum
'«Ι ο ρ ig Cavendum vero, ne priicis & obfo-
letis deleåemur: ne deponentibus
& neutris verbis alio, quam par eft,
fenfu > utamur: denique ne verba_, proferamus depravata, vel compofi-
tione, Ut: depr<tdieare, toncivis , pr<e- fervare: &c. vel derivatione$ ut,t
malitas, malitudo ? annihilare ■> certitu*
do: vel fenfu, e. g. infrattus, tndigi-
tare, intercedere , vergere in honorem
&c. ne barbarifmi reos nos redda--
mus.
t) Voffius de vitiis ferrn. L, /. r. Λ
») Gell. Nofti Attic. iibr, /j. c. <f.
$. XV.
Heic quoque in cenfum venit
Soloetifmue, feu inconveniens partium
orationis ftruåura, quac cum ftylt
caftimonia minime confiftere poteft.
Etymon vocabuli optime explicat
Diogenes Laértius v), dicens, Solo-'*
nem, a Croefo in Ciliciam profe-'*
dum, urbem ibi condidiile & a fuo«
nomine Solos appeilaffe, in quanL**
paucos Athenienfes tranftulit, qui,**
progreiTtj tem»poris> τψ φωνην ct7ndc
£tm$ivTsg9 dicfti fuerunt ηλοιχίζειν ,<«
fioc eft, ipfa lingva prodere, quod<e
B ζ Solis
20 O fgl
*{Solis habitarenr. Hinc licet" non dif«
fiteamur, Soloecifmi vocabulum non·
nunquam ad notandos ineptos homi·
num mores erroresque in ipfa vita_,
transferri 5 quo feniu canit Martialis:
Unus cum fitU y duo, Calliodore , fe de*
tUy Sur ge, foleecifmum » Calliodore, facit:
Ex lpfis tamen vocabuli incunabulis
facile liquet, proprie pro quodarrL»
fermonis vitio poni, Quintilianus de·
finit foloeciimum, quod iit in oratio-
ne comprehenfionis unim fequentium ac prio*
Yum inconvemens inter fe pofitio 1v), HiOC vulgo colligunt, inter Barbarifmum
& Soloecifmum hoc difcriminis in- tercedere, quafi illud vitium non nifi
unam vocem, hoc vero plures con-
pnétas corrumperet. Perpetuum autem
id eflfe negat Voifius, exiftiraans, bar- barifmos etiam in conjundis vocabii- Hs non raro occurrere, nec fo- löecifmos cici, niii illas loquendi for*
mulas, quae adverius ftrudurae elva*
Xoyiciv peccant. Quomodocunquo fit, turpiifimum folcecifmi viciumj patei*, fi dicatur, piendicare de dom»
*d domnm-y pro oftiatim mendicare;
dåre
m ο ι» it
dåre munera (upra muntra i pro mune"
ra muneribus cumulare: (lare pro air
quoi cum tarnen Cicero dicat, ftarc*
ab aliquo , vel cum aliquo. Mtende-
re alieui, pro aliquem .· pecuniam ad
ir^tereβe accipere, pro facere verfuram:
fiare in fpeculo, pro (lare ad fpeculum.
Taceo plures ejusmodi fördes , a_*
Borrichio , Cellario aliisque, civitate
latina merito profcriptas.
v). Lib. /. de Vitis Philofopb. \x>) Libr,
l. c.
§. XVI.
Proximum jam efi:, ut Idlotifmi loli-
um, late ferpens, paucis exponam.
Hoc malum acque corrumpit fecun*
dos veteris Latii agros, ac fteriles a-
Venar triticeas mefies & hordea ge- nerofiora peflumdant. Re&e itaquo
toties laudatus Quintilianus, fequi nos jubet confenfum non tmperitorum-» 9
fcd erujitorum χ ), Immo Cl· Heu-
mannus, verba plebeja, ideoquo
vitiofa, quac forte bonis audloribus
cxcidere, non imitandaeiTe verecom-
monet. Notandum enim, unicuique lingvac fuum effe genium, fua voca-
bula, quac pro diverhtate gentiumj
& ho-
\
%z β
& hominum facpiifime variatit: hoc
vero boni interpretis eft, rite obfer*
vare, ac teneris difcipulorum animis
fedulo mculcare.
§. XVIF»
Denique ad tertiam orationis vir-
tutein , Ornat um, & Cancinmtatem.»
pergo. Heic vero omnes Eloquen-
iix Romartae maehinas, totamquo»
ejus vim, potiffimum in arte orato*
ria, fé exferere videas, Mirari con- venit fumrnum geriodorum artificium>
quae vel diffufo ambitu ftyli profluen-
tiam gignunt, vel concifa quadairu
brevkate dele&ant. Plurimum vero
ornamenti accedie orationi, fi res &
aperte &; velociceF ob ocuios pona- tur, modo nulia inde obfcurieas emer-
gac, quae & aures & animos defrauder.
Erit porro oratio arguti* & ingenio*
(it fententhir, velut totidem lumint*
bus, exfplendefcens j modice tamen., lis utenduna* »e quaefitis coloribus
mafculum orationis robur deformetur.
Exordium operis non longius arcef-
fendurri, ne res ipfa operofo dicen-
dorum ambitu diftendatur. Verba-»
rebus Tunt conformanda, eorumqw®
dete«
ni ο ι» i$
dele^us' follicite habendu*. Quem«
admodum nihil difficilius nihilquo
Jaudabilius eft, quam fervare deco-
rum 5 ita & heic diligenter caven- dum, ne vivida latinitatis indoles
enervetur ac fuffocetur. Quod omni-
no fit, niii illa libere fpirec, & fuo
qnaeque Ioco fingula apte & venufte?
colloccntur» Flumen quoque oratio-
nis, moderata numerovum lege inhibi·»
tum » nefcio quo delinimento animoJ demulcer, & affeftus excitat, ut nunc
lactitiam, nunc metum, nunc fpetru
repente excitet. Idcirco par gratia
Orationi per numerum accedit, ac Muficae: utraque enim, hujus expers,
vel ftridet vel claudicar. Nihil enim in dffefttim poteft intrare, quod in aure y velut quodam vefiibuby offendat y)%
y) S$a*int' Libr. p. c. 4.
§. XVIIi,
Itaque vitandus eft vocalium con- curfus in uno quodam membroj e. g·
omnia ea vitia avaritia habet\ nec non
confonantium ftridor, qui literis pr?e- cipue R. S. X. ineft: e. gr.
Ar χ β riden s rofiris fphinx ρνΘβεν t or vi¬
da (bes firix*
Nec
j4 «Φ o I*
Nec plures fyllabae breves vel long»
continuentur in uno commate, e. gr.
Per tit at avipedis animula leporiir.Nec non:
Romani mur is Albam cinxerunt longam.NcC prarcedentis vocis litera, five vocalis, fi-
ve confonans fit, fequentis batinitium,
ut; r\£Qgratus wquam t, fortunata nata,
Monofyllaba , vel diffyllaba > ma- le quoque coacervantur : ut: cum hot
in me fis animo , non jam &C. Et apud
Ciceronem: Ego vero tibi i/lam jufiam-»
eaufjam puto &c. «) Brevibus itaquO Jonga follerter mifcenda iunt» longi·
oribus veroea, qua: paucioribus con- ftent fyllabis.· Orationis qutppe compo-
fitioy, nifi varta (t, (β offendit ftmilitudl·
ne ι tå affeflatione deprebenditur a). Ne- que periodus erit longior, quam Ht po/Tit ftatim intelligi atque animo comprehendi. Allegoriis durioribus
& acnigmaticU merito abhorrendum;
quod b ullus Iocus in oratione iiscon-
cedendus, eae molliendae funt, per qua»
(tt vel, ut ita dicam. Verbo: Elo"
quentis eft, ea tantum & dicere &
fcribere, quar oporteat: res rerurn-
que cauflfas maturo judicio perpende·
re: argumenta invenire: inventa a-
pte
Γ
·&§ © ρ* ty
pte difponere, ut omnia ordine dican-
tur, ne pes capiti, aut pedtus cruri jungatur , fed pulcra membrorurrL.
compage totum orationis corpus ex- furgat» Denique hic nihil temere ad-
mittåt, in limando ftylo diligens po- tius, quam anxius, ingeniU,
que luxuriantis impetum quovis ftudio reprimat.
z) Lib, 2. de legib. a) Quint. I, p. c, 4,
TANTUM.
r
•5>crr JOHAN ©SSJtöä)?.
Cfl
Phiiofophiae CANDIDATEN
bfoliQ faf bet it>ar/ nar ffiifm fdrfl begpnteö / (?n mpcfef dbelfonfi/ fom cftcrn>cr(bm >
ficfj β
<£n mdrcflig unberftdb att voeftenfPap ocf
fpnteö
$3e?omma ber uiaf/ til orbnmg/tfånb
οφ fltcf.
<£bo tvara må/ fom sty len förji of* fdr&e/
l^anibitttgt lemna bdnali mörbnai)/pri$ocjj
rodrbe.
gdrr iabeé mpdei roefi Utiifjef bpftra neber/ I
9?dr tungan mar ätten1 mårftnneg enöa yoW/
0e'n dr ίίί anbraé gagn/ famt egenfrdgi)
οφ peber/
^ång idrbom iecfnab upp aftibfené roii'
tra fold;
9?u få mt btgerf roett i måra tiber mdl/a/ : 2if i^dn / fom m;$i;ef idrbf af fTrifma upp <
οφ tälja*
©om fiber/ fold οφfpråf att fjfbef fiebtf
fdrfafa/
0å dr oitfa ocf aff fTrtfroCffdii οφ art /
£n (?rifmer utan fel οφ dger fnapf fin mafa/
ι
£n οίίαη ber cm of/ fpcfd ba fdrgdfif fnart
Slö style- fonfi; οφ burman ftg dn monbc fiicfa/
SDiång1 fel οφ tyfen boet #and bela styi föt\t
flicfa.
^rtmdrcf/ i5cru c^/Vrf/,befammafe{ett mifar,
©om mdjlpld fommo fdr' t mor t Latin-
f?u_ fpråf.
§ttan tror /af broar οφ en <2rt v&niflcd bragb beprtjdv/
9?dr 3 meb mpefen fmett/meb bufmtib bn;
οφ btåfi
$ar roefat benna feP i otbning fammart fatta /
ι
Οφ fptåfetd fmdrtgbet meb (£bart arbef
fatta·
£af tacf imeblertib/ m; 0;r i minnet giditta /
<5om til ett aflmant gagn få macfert ffaifr
mit bar/
<H;r bpgb οφ aö merit far Pallas icfe gldma/
5lt mdrbigt tdncfapd/ meb |ma Nymphers (Tar.
SWn dnflan b arm ib dr/ at fdflbet albrig trpter/
gdr Cantidaten 0$0?£)$?, men ©§D?&>
STO tal* filftyter.
SBaimmi femnabf af
And. Banmafk
Qarisftme D:ne Philofophi&
Candidate.
DUrxt elegantem trt Stylo maxtme tuam "Vttandts Diifertationem, , fub prclo De jam yitii iu-
dantem, nuper conipexi i temperare rnihi non potui,
quin pauca, in pignus amicitiae, quaj mihi Tecum
interccdit, gratulabundus apponerem, Placet Dis-
ieitationis hujus titulus> placet Idioma ,placet quo·
que 11 udium eandem conlcribendi > adeoque nihil
non in ea gratum eft acceptumque. Exiftimaverim
vcro, egregiam illam indolem öc maturam eruditi*
onem
,quae Tibi eft , in caufla fuifté, cur hane potiftimum eligeres materiam. Docet enim do«
ftiffima haec Diftertatio , quomodo fugiendai fint
- -
