Dissertatio philologica, de nomine divino sanctissimo Yhwh sevaʼoth cujus partem priorem, consensu ampliss. facult. philosophicæ in regia academia Upsaliensi, præside ... Andrea Boberg ... publico eruditorum examini submittit s. reg. maj. stipendiarius, C

Jjx

n"j3

DISSERTATIO

_PHILOLOGICA,

DE

NOMINE

DIVINO SANCTISSIMO

emus

P/iRIEM Ρ

_RIOREM,

Confenju

_{Amplijf.Facult.}

In Rena, Academia

_Upfalienfi,

PR

£SIDE,

VIRO _CELEBERRIMO,

D:no

_ANDREA

BOBERG,

L. L. O. O. PROFESS.

_Reg.

_{& Ordin.} Publico Eruditorum examini_fubmittit

S. Reg. _{Maj. Stipendiarius,}

CHRISTIANUS

_FORSNER,

ANGERMANNUS.

In Auditor. Carol.

_Majori,

_{die XX.}

_Aprilis,

Anni _MDCCXLV.

Hor_{is, ante meridiem, folitis.}

VIRQ Aåmoåum Reverende _atque

_{Préclarijfimo,}

Mag

J

O

Ν

iE

LOCHN/EO,

PASTORI Selevadenfium longe MeritiiBmo, &

Anger-tnanniae _{Septentrionalis PR/EPOSITO}

Gravis-iimo, ZEquiffimo.

PATRONÖ) fumma animi veneratione

colendo.

Admodum Reverendo _atque

Praeclarißhno

_VIRÖ,

Mag.

OLAVQ

KENZBLIO,

PA^TÖRI in _Nordingrå,

_Wibyggerå

_{& Ullånger} longe

Digniffimo.

PATRONO, omni animi reverentia

fufyicientfc).

Pturimum Reverendo atque

Clariffimo

VIRÖ,

D.no

_ELI

_SALIN,

&

PASTORI in Anunfiö _{optime Merito.} EVERGET/E, reverenter setatem

honorandö.

UT

pertenui

Nomina

huic

Veßra, Patroni

lucubrationi prsefigerem

& Fautores

, tot

favoris ac benevolentise exftitere

documen-fingularia, multoque

majora,

quam qux

un-ma.

Equidem locum

invenio

nullum,

fatis

commo-quae

mihi

praeftita

flint,

enumerandi beneficia; Vo»

quam

ßepiiiinie

ante

oculos

poncre,

crebrisque

li-vatos

parietes

ilepius

fieri deceat,

profe&o

in ipfam

occafione Nomina reticerem Patronorum ,

fa&aque

ficare

_negligerem.

_Non

_potui

_igitur

_non

_haice

Jul-Aämoäum Reverenäo atque Vr<zclarisfimo VIRO9

Mag.

ANDREJ

S

Ü

Ν D10,

PAS'iORI in_{Sollefta, Edh,Långfela & Multrå longe}

Di-gniflimo, atque Vicini Contra&us

PR/EFOSITO

Adcuratiiiimo,

PATRONO,omni honoris & reverentiae cultu profequendo.

Aämoäum Reverendo _{atque Rr&clärijfimo VIRO,}

Mag. JOH

AN ΝI

TOLLSTEN,

PASTORI in Naetra Meritiffimo.

PATRONO, quavisanimi obfervantia profequendo. Vlurimum Reverendo atque

Clarißtmo

VIRO,

D:no

_JOHANN!

_LIDIN,

PASTORI in Sidenfiö _Digniffimo.

FAUTORI, jugiter

venerando.

Optimi,

&

veneranda &

mihi longe

jucunditfima

me _permoverunt

_rationes,

_{quotVeftra in}

_me

iniignia

ta, quae

nullo

non tempore expertus

Tum

proriui

quam

dignis verbis

exprimere

valebit

mens

gratiffi-durn,nec minimam inme ientio

facultatem

,

omnia,

bis tarnen hic

iignificandum eile duxi,

_me

illa ipia

benter

_ufurpare

_fermonibus.

_Quod

_cum

_intra

pri-Eietatem

enigniora

peccafte

publice,

mihi

non

viderer,

dicam

praedicare,

R bac

potiffimum

led

figni-diorum

_primitias,

_licet

_{viles &}

_tenues,

_Sacri

_tarnen

Patro-ni & Fautores

_Optimi,

_ad

_teftandum

tum _{grati animi}

_officium,

_{verrerabunda mente}

of-ferre.

_{Quas fi benigno,}

_ut

_fueviftis,

_&

_iéreno

vul-tu _{exceperitis, erit, de quo}

_mihi

_{in iinu magnopere}

gratulari

queam; utpote cum

ipem

faciat

certiffi-mam, ut in hunc diem, ita in

_pofterum

_Patrocinio

Veftro me fuffultum iri. _{Praspotens autem Do¬}

minus ille éxercituum ο _{παντοκράτωρ, qui Eccleiiam}

fuam mirabiliter ac _{potenter protegit}

_&propagat,

Vobis, Patroni & Fautores Venerandi, vitam

&

_tranquillam

_{& beatam in hac astate aut}

prove-ftiori aut ad fenium _vergente,

_clementer

conce-dat, ut in pofterum

etjam

diutiffime ως καλοί

ςρα-τιωται in hifce caftris militetis _,

_armisque

fpiritua-libus

_feliciter,

_{ut ccepiffis,}

_profligare

_poffitis ho-ftes _{quosvis, imprimis τχς}

_{κοσμοκράτο^ας}

_{τα σκό¬}

τας τα αιώνος

τύτα;

_{atque fic Eccleiiam, gregerrt}

illum _{Veftrum, Summo} animarum Paftori

_iartam,

te&am

_{integramque tandem}

_{filtere. Florete}

_itaque

diu

_Ecclefe;

_{vivite ex voto Veftris} FamiliisHono-ratiffimis;

favete

& huic clienti,

qui ad cineres erit

AdmodumReverendorum

Qf

_{Prßclarisfimormn,}

flurimum Reverend, _atque

_Ciariß.

NOMINUM VESTRORUM

Gultorhumittimus Cf_{obfervatttisßmus} CHRISTIANUS FORSNER.

J O.

A Ω.

CAPUT PRIMUivI.

f i.

Anta

_quidem

_eft

_Divinre

eilen-tlse & attributorum _fublimitas,

tantaque exceliéiitia & amplitudo»

ut nulla vocÖ^humana _adaequate

exprimi pofllntj attamen, quura verbis fenfa animi noitri de Deo

iignificanda fint, placuit Ejus Bo¬

nität! _{, variis vxscabulis in f.}

co-dice _obviis,

_{ffuas perfediones}

_{aliquo modb nobis} reve-Iare_{, ope}

_{αναλογίας}

_{iftiüs, quse humanis rebus, unde} verba _defumta, cum Djvinis intercedit: tum, ut Emi~ kéntiie ac Mojeftati _{Ejus convenientes eofacilius nobis}

formemus conceptus: tum, ut ex cujuslibet mminis orH

gine &

fignificatione,

doclrinas nobis utHes eliciamus*

in

_noflrte

_{tenuitatis agnitionem a), Exftant hujusmodi}

appellationes in Γ. literis piurima: ; qua: diligentius

pen-iitatce frudum _{inquirentibus praeftant omnino eximium:}

quia quidquid de Deo nobis patefadum, id fere ipfius

nominibus, qua: hic iliic in fcriptura f. fparfareperiunturj

veliiti brevi _{quodani compendio, continetur. Sed}

ne-A ceff@

a) Vid. Keverendiffimi

_{Archi-Epifcopi}

_{D. D. Jacobi}

ϊ DE _jfEHO VAU

cefie etiam hic habemus _{confiteri, nonnulla occurrere,} talia in fe _{comprehendentia, quas humanse rationis}

ca-ptum & finitae naturae vires excedant, praecipue ea ,

quaeipfifummo Deo fuam debentoriginem : ut adeo hac

etiam in _{parte nomina Dei fint , Βαυ[ΛΑτ2(>γΑ ,}

mirabilia, impervia, occulta, Jud. XIII. ig.

Xslihi-lominus tarnen & licitum & _{pium cenfemus, quantum}

m nobis iitum eft, _{ad accuratiorem femper nominum}

Divinorum , rerumque cceleitium cognitionem fummis

adniti viribus. _{Quare & nos argumentum prsefens pia} meditatione _{fdegimus, in quo, quantum exDei gratia} per temporis anguftias ac ingenii tenuitatem lieuerit,

circa nomen Dei _{Auguftiifimum & fan&iflimum Π1ΓΡ} rilRSy _{contemplandum levis} opera noftra occupabitur.

Et _{pfimum quidem de utraque vocefeparatim ac feorfim,}

deinceps

de nominirbus hifce conjunffim a&uri erimus.

Ceterum _{prius Nomen Div. HVT tantum ώς b}

_παξίϊω

licebit _{attingere, quum tot viri Illuftres & Clariffimi b)}

adeo folide atque accurate de eo _{fcripferint, ut noftne}

diligentiae nihil aut parum fecerint reliquum. Ubi ta¬

rnen _{nemo, utfperamus, nobis vitio vertet,}

lévitatis-que aut arrogantiae _{accufabit, fi poft} tantos Heroas,

a-liquid & nos adjecerimus, quod ad explicandam atqué illuftrandam genuinam

bopa-rtXtyiAv

& fignificationem

pertinere putaverimus.

Quum derivationis cujuslibet verkas reffe

explore-tur _{per convenientiamjormationis &fignifcationisycum}

fua

"**"■ 1 ■ 1I.' . I I, '

b) J.Drulius, Sixt. Amama, L.Capellus, J.

Buxtor-fius, Jac. Altingius, N. Fullerus, T. Gatakerus, J. J. Schudt,· H. Relandus, J. Leusdenus, J. B. Carpzovius, J.-Fabricius, B.Holtzfufs, A.Montin, J.U._Hildebrand,

Jjj-ZÉBAOTH. ₃

fua örigine

c); origo

autemquseVis

dicatür

fimpliciflima

radix, ex qua, velutifurculorumitipite,vocesaliae

pul-lulant; neceffario hinc,ad harum integritatem ftabilien* dam, nativamque fignificationem indagandam, ad origi*

nem feu radicem, ex qua furrexerunt, eft recurrendum*

Ideoque neminem exiftimamus inficias ire, magni inter* effe, thema iimplex nominum derivatorum, in argu* mentis _{Philologicis occurrentium, folicite & accuratö}

Inveftigare. Illius enim genuino valöre inteile&o,

ho-rum fignificationes facilius adfequemur. Et _{licet plerunv*} que eruditis invifa fit haec Grammaticorum denominum

& verborum origine anxie inftituta disquifitio, quam &

nos interdum fuperfluam & otiofam confitemur, _dum

qusevis obtruditur. Non tarnen ubique & in omnibus

res ita fe habet; fed _{profe&o laudandam} contendimus

eorum induftriam, _{qui circa genuinam derivationem no¬}

minum & verbojnm _{detegendam verfantur; quas; ii}

us-piam iigna funt rerum, magni utique erunt ponderis ae

momenti, quum ad res Divinas, naturamque Divinam

fignificandam adferantur. Id quod Sanéiiilimi nominis

r!lR32f ΓΠΙΤ _{ΙΨομΛτολογίΛ fatls demonftrabit: ubi nudae}

nomfunt voces, neque inanis titulus; fed qui

eminen-tiafua non foium hominum nomioa _{longimme poft fe}

relinquit, verum etjam naturam fummi entis

admiran-dam , & ineffabilem Majeiiatem, mirifice declarat. Hie igitur primum, ut diximus, Etymologiam nominis ni«T

fcrutabimur.

A 2 _ξ.

ni.

r) En! Regulam auream Lydium quafi Iapidem

Philologie, quem nobis Frinceps quondam in literatura

Hebraica, Joh. And. Danzius exhibet inLiteratore

4

DE

ZEHÖVAE

§· III. · · ·

Eruditi, tum inter Dolores Judieorum, tum Phi-lologos Chriitianos, & antiquiores} & recentiores,

fer-ine omnes in eo confentire videntur, Sacrofandi hujus

nominis etymon deduei ex

magnifico

refponfo, quod

Deus Exod. III. 14. dedit Mofi, cum eum in /Egyptum mitteret, didurum Ifraélitis, ii forte de nomine

mitten-tis _{requiiituri eflent, utaudoritatem legationi fuse}

con-ciliaret: ΓΤΓ7Κ mißt me advos. Scilicet ex hoc nomine

Dei _{peculiariilimo &}

_propriiffimo

_{ΓΡΠΚ, quod forinam}

refert _{primae perfonae Futurij}

_{fuamque radicem}

_ΓΡΠ evidentiffime _{prsebet d), qua Deus,}

_{de fe ipfo}

_loquens,

ufus _"J

■ .,11 ,.i

d)

Aliorüm

derivatio ex Π1Π, quod

etjam

denotat efTevelexiftere, videturquidem propior tffinplicior5fed

nee omni carens difficultate, utpots quum hoc radix fit

rarior, adeo ut Summus

Polyhiftor

&

Archiatrus,

\lv

kv

άγιας, Olavus Rudbeckius F.

in

ichthyologia Bibk de Se¬

lav. _p.22. illam dixerit

Hebron's

inufitatam;

ideo

fortas-fe, quod

hoc ipfii forma

Prot, in

Hebr.Coäice

non

occur-rat 5 vel quod Chaldois ufiu fit frequentior. Certe

abo-minamurimpiam, finon

blasphemam, derivationem

Hie-ronymi

ah

Oleafiro,

Hifp.

Doihikicani,

qui

ftatuit, hoc

fanäijfimum

Dei twmen ortum

ducere

ab

mn,

calamitas,

serumna, infortunium; (quod

vocabulum

omnes

Lexico-graphiponunt

fub

eadem

hac

radice)

atque

Demn

loac

ap-pellatione

figmficare voluifie,

fe

perniciem

adlaturum

fo-re _PEgyptiis

&

Chananois: _ut

meditationes

ejus

adfert j.

Druiius in not. ad Tetragram. Cui

fententio licet ipfie

non adflipuletur, _ex

kypothefi

tarnenforme

recept_o

hujus

nominis, quam impugnat, eam

facile

fuppeditari

cenfet

; tpfe vero Doclorum

imperitio

hoc

tribuit,

fi

non

ZEBAOTH. _t

uRis efl; fe cl eam in Tertiam _{quafi perfonam} mutavit,

quum Mofen plenius inverfu fequenti inilruere vellet, quo

modo ille

hoc nomen enunciaret:

(fic

mutata litera

Pr&jormativa

Ν in ">, & media radicali "> in 1) e) non

fine cauiTa_{fpecialiiiima, ut in §. X. indicabimus, aut}

de-fcendit, aut etymo fuo plane convenit nomen Augu-fliilimum Π1ΓΓ: _{quod quidem non fine profundiffima}

a-nimi veneratione _{eogitari debetj nec tam fenfu, quam}

forma accidentali Grammatica & _{fignandi modo, a prio¬}

ri voce eil diverfum.

§. IV.

Hoc eil TIDJH DtCP nomen illud _{gloriofums vel,}

ut reddit Jonathan Exod. XXIV. n. _{κΤρΊ KDI KDtCf}

nomen illud _{magnum & pretioßum, quod Judsei, exter¬}

na _{etjam venerationis cauffa, tum in ufu}

communi,tum facris _{peragendis, cavent, ne deleant, ne frangant, ue}

fcri-phemie. Videfis verbaejus adlata a Franzio de Interpr.

S. S:e Orac. CHI. Unde tarnen haud_{facile elicies, hanc}

etymologiam fefi Drufio probare, utnonnutlis vißum. At Franzio, in loc. dt. nonprorfus videtur rejicienda,

dex-tre _{explicata. Sublimiorem vero hujus Etymologie}

ad-inijfe rationem fuppeditat Gull. Zeltner, in DiJJért. eru-dita de _{Evangelio Tetragr.} e Nov. Teil, exulante (f. iq. itbi contendit, multiplicia & graviora quidem Mefiise in

his terris fata_{fuijje hac nominis SanBijfßmi forma} ßgni-ficata. Digna utiquefunt &

leciu

& meditatione ac cu¬

rat?ori_{, qiue ibi proponit.}

e) In eundem modum, quo cernimusfaföum eßecum nomine_{proprio ΓΠΠ ti radice ΓΓΠ, vixit;}

que

ita

a mu¬

rito _{fuo Adamo appellatafuit» quoniam dehebatfieri Q#}

6 DE _{3 EH O VAH}

fcribant,kne legant; fed paene adorantf). At nefcio,

quo religionis obfervandseque pietatis praetextu ab hujus

gratiofiffimi

ac dulciffimi nominis Π1ΓΡ pronunciatione

abhorreant. _{Namque λ) tantumabeft, ut uspiam in S.} Codice _{piam ejus enunciationem & le&ionem}

prohibi-tam inveniamus: ut e contrario _{hujusnominis ufum in}

rebus _{facris, seque accivilibus, fepe a Deo commenda«}

tum habeamus. vid. Deut. VI. 13. Cap. X- 8· Cap.XXI.5. &c. Nee _{impedit, quod Deus vanam ufurpationem no*} minis iui vetuerit & _{vindicaverit, Exod. XX.7. &Lev.} XXIV. ii. 16. Id enim interdi&um cernimus, ne

maxi-me venerandum hoc Dei nomen fine ivK&ßiM, _&

qua-dam animi reverentia _{pronuncient homines, llloque in}

rebus vanis _{atque Iudicris, abutantur; quemadmodum &}

illud dolendum, fi SanStiJfimum ßfeju Chrifli nomen apud

illos, qni Cbrifti nomen gcrunt, ex mera, deteflanda ta¬ rnen, confuetudine in turpiJJJmum quotidie trahitur

abu-fum. Qua de re conqueftos olim graviter fuiiTe iuo jam tevo Sanélos Ecclefise _Patres, Chryfoflomum _atque Theo¬

doretum, addu&is illorum verbis, teftaturJo.Henr.

Ma-jus g). ß) Ex pluribus S. Scriptum locis, ut: Pfalm«

IX. ii. Pf. LII. ii.&c. _{conftat, pios Judaeorum in}

pre-cibus fuis & _{colloquiis, cum Deo inftitutis, hoc nomi¬} ne, pleno folatii & deliciarum, fepiffime &

frequentis-fime fe deleélafle: niii ftatuere _{velimus, illos aliis} ver-borum _{formulis, aliisque modis precandi & orancli ufos} fuifle,quam qui in f. literis exhibentur. γ ) Quid?quod

ίρίι MISCHNICI Judaeorum Doélores confitentur,

ftan-te

f) Vid. Wilh. Schickard in med. alpb. David. P.

XXV. Buxtorf. _{Diß. V. denomin. Dei}

_Hebr.

_{p. 247.}

Au-guft. Pfeiff. in Fafcu. Dif VUL ρ- itf Cf.

Auguih

&U

fd;o(t Cadmus p. 2.

A,

ΖΕΒΛΟΤΗ.

7

te _{Republica &} Templo, _{pronunciationem hujus}

nomi-nis in Sanduario fuiiTe _{Sacerdoti, benedidionem}

reci-tanti, permiiTam h).

§. V.

Hinc nonfolum _{legendum pflpp> fed etjam per na*}

tivas fuas _{confonantes, &: propria punda Scheva^Cholem^}

& Kametz, ei in f. codice i) adfcripta enunciandum, _ex

fequentibus argumentis patere arbitramur. _{Quia ι)}

ae-ternaDei _{effentia, & attributa, quae in hac forma fe ma*}

nifeile _{produnt, omnino poilulant haee punda. Sin}

ve-ro cum nonnullis _{legamus vel filiT pféheve,vel niJTJa*}

have, vel nirP _{Jebave k),nullam temporis differentiam5} fed folum Futurum invenimus _{l). 2) Nec vocalium,} nec conlonantium _{numerus, nec ulla Grammaticorum}

regula ledioni πΐίΤ adverfatur; nec enim novum _eil,

Jod Heemanticum _{per Scbeva efferri,} nec infolens eil

nomen _{proprium etjam Mafc. Generis in π definere. En}

exemplum in min"» _{3) Ipfi Judsci, defcripturi}

pec-catum maledici illiusLev. XXIV. 10. _{dicunt, eum ideo}

morte fuifle _{multatum, quod nomen Dei pronunciarit}

ad

h) Plura hujus rei teßimonia collegit Buxtorf. Pa¬

ter inLex._{Hebr.fub ΓΠΓΤ; atquefilius inDijjert. de Nom*}

Dei Hebr. _{/.2j. Conf. Danzii pnef. ad paradig. not. u.}

i) Punffa literis co&va erudite demonflravit _Mag*

L. Grundel in _{fais Dijfert. de Orig. Pund.S. Codicis}

He-braei, habitis Upf.iyjf. Ö1 1737.

A) Ißam Arias Montanus, _{Hottingerus, Placseus,}

Guffetius5 illam Drufrus; hanc Clericus lettionem_probq»

re videntur in _{fuis Scriptis.}

I) Vid. jf. X. defignificatione Hominis Jehovah. m) Vid. Sixt. Amama Diβert. de nom. Jehovah jf.

66. _{qni, licet huic letftoni contrarius, ipfe tarnenhocar¬} gumentum fuppeditat.

s DE 3EH O V AH

ad fonum flDP _η): quo aperte confirmatur, Judaeos

o-lim aliam _{pronunciationem Π1ΓΡnon agnoviffe, quam ii}

iegatur per has vocales. 4) Vetufta Graecorum Volu¬

mina, antiquis eorum literis exarata , pronunciationis

htqus & le&ionis _{vefiigia praebent,} utpote: 1 iaury luvy luv, Ihvmy Itvuy IautUy lasåva, luuuuy Uuéu ,

Iwüw. _{quse licet iint obfcura; quandam tamen}

conve-nientiam cum nomine Π1ΓΤ ffehovah declarant 0). 5)

Hoc Divinum _{nomen, licet non integrum, aliis} nomi-nibus _{propriis Hebr. partim ab initio, partim in fine} fn-fertum _{legitur, atque enunciatum fecundum literas 8i}

fyllabas, quibus in S. Textufcribitur. e.g. p),

1iTD"V cum centum aliis q). Ne dubites, an h'aec

com-pofita fint ex Π1Τ: habebis forte exemplum clarius ii*

voce _{decompofita ι. Chr. XXVI. 3. quod} Lati-ne fignificat: _{ad rev} ßfehovah oculos _{meos levo r). Hanc}

igitur ledlionem nominis Π1ΓΡ contendimus cumDanzioy

eße antiquißimam, ab ipfb Deo in monte Sinai

ufurpa-tarn: _{qua Mofes, & pcfl eum Sanffi omnes, ipfique}

An-gelt

i 1.1 J.l ι. . II 'ill 1 ■ , ■■

rii) Vid.. D. D. Danzii Prosf. ad Paradig.

0) Full. Mifc. L. IV.c.XIII. p._jgp;

_&

_Druf.

_{in Tetr.}

cap. XI. Nom. Ύιτξαγ. Gratis

fuijfe

cognitum,

probat

SBiftfoff ifi Cadmo Cap. /.

ρ) ΐΗραφατ Gruecis Interp. Vet. Novique 7eß. quod

φ Hieronymo Dominus judicavit, Bevxgtregj aut,

Philone £T Eufebio _{explicantibus, κυοίχ κξϊτις. Conf.}

Fla-vii _{Jofephi Antiquit. ffud. Lib. III. cap. V1L cum notis}

Hudfoni & _{Sig. Havercampi.}

q) Vid.· Hilleri Onom. S. Via VII. Compofit.

r) Cum, ait Coccejus in Lexicoy veteres non funt

veriti, nomen hocinterere nominibus fuis, nullareligio

J2j-ZEBAOTK _$

geli\ufi

funt: AuBori punctorum approbatam,

φ* in al¬

tera vita, tfx ipforuinma fiuämrum confenfu, _unkuique

tum viventiy refiituendam s).

§. VI.

Quod hocnomgn, abfolute pofitum, foliDeo pro*

prium, & Omni crcaturce^χανω^τον &

incommunicabi-le _{fit, fatis fuperque comprobant fequentes rationes.}

Quippe i) defcendit aradice ΠΤΙ,fuite cujus originis

rationem, ab ipfo Deo traditam , adduximus in§. IIL

Ideo fe

_fehovah

dici voluit Deus, quia _{femper eft, qui}

eft, Zf futurus eftqui nunc eft. Qualis immutabilis Se

seterna eifentia atque kvTürke, nulli _{enti creafo}

compe-tere _{poteft. z) Refert hoc nomen omnes proprietates}

nominum _{propriorum, grammatiee talium, quae limpli*}

citer funt incommunicabilia. Non enim admittit

Fltt-ralem numerum: non affumit 71 _{Emphaticum^ feu}

De-monflrativum äb ånitio·, nec recipitSuffix_{π, nec} collo-catur aut fleditur in Statu _{confiruBo. 3) In Scriptum S.} expreife Deus ipfe hoc nomen fibi foli vindieavit &

ap-propriavit:

Q^yV

W& Πί hoc

eft

nomenmeum tnéttermm, Exod.JII. _{15. Et Jef. XLH. £· W Κ1Π ΓΠΓΤ Ego} jfebovabj hoc eft nomen meum: ubi juxta_{profitetur Deus,}

fe nennni ce(furum efiehanc glorUmfiiamtum Divinse Majeilatis, tumhujusproprii nominis.Conf. Exod. VI.3.

4)Sandi hoc nomen foli veroOeoattribuerunt, ut in

Cantico Mofis & Filiorum Ifraelis, Exod. XV. 3. -pjpp

fiehovah (rneritoj

efi

nomen Ejus, j) Hinc

Rab-bini & Judseorum Dodores infuis feriptis hoc _appellant

nnronΏΌ, nomen Dei appmpriatum &&Π1Ι>0Π ÜV?

quod fecundum fententiam plerorurnque vertituf^

no-B _men

s)

Vid.

Danzii

Pwfi ad Paradig.

t) R. Dav, Kimchi in

feft

XL

$. TlVDiT Κ1Π

p.

DE _{ffEHO VAH}

menfeparatum, fe.gr_{egatum ; utpote quod plane ab aliis}

Dei nominibus fit diftinéluin & _{fejunétum, foli Deo,}

tamquam primae cauibe, Enti entium competens u).

%. VII.

Patet _{itaque ex allatis hifceärgumentis}

,

fan&ifli-rnum hoc nomen fpfp eiTe_{proprium & incommmicabile:}

quo non folum diftinguit fe fummum Numen ab ima¬

ginäri is & fHitiis diis , qui vere tales non funtj

fed etiamab omnibus _{creaturis, quse ab eo fuam habent}

dependentiam, & quibus ille exiftentiam ac effentiam

largitur. Non impedit, quod & Angelo cuidam

nonnul-!a loca V. Teib hoc nomen attribuant; _{nam in illis An¬}

gelus, qui commemoratur, non eil angclus creatus, fed

increatus, Filius Dei: quippe cum ei aperte tribuatur

& nomen _Dei, & _{attributa Divina, & aétiones Divinse.}

Qu£ argumenta, fiveram alicujus Ρerforne Divina

Dei-tatem nonprobant, _{honJupererit uniim argumentum, quo}

illa _{probari queat} w). Nec obftat altaris Mofaici

ap-pellatio, Exod. XVII. 15. 'DJ Π1ΓΓ; nam neutrum

voca-bulum, ut parsbujus nominis poteft de altari priedicari

feparatim, ita ut maneat idem fenfus, quem prsebet

il-lorum _{complexus. Unde facile intelligitur, altare}

pro-prie

ffehovah

dici non poffe; quianec "DJ vexillummeum,

proprie dici poterat5 fed fenfus hujus di&i eft: vertis

ffeho· u)

b

mro am an i«i m nr Kirn in« m WltöDri D1P _fcnpj

_filVl

_-rbysv

_{nomen unum, quod eft}

Jod, He, Vau , He, Deo altiiiimo proprium

eft;

unde etjam voeatür feparatum. ItaMajmonides inMore

Ne-bochim, Part. /. e. 61. Conf. Buxt. Differt. de Nomin»

D. _{ff. 13.}

wj _{Verha fimt}

_Celebr.

_{Job. Fechtii}in Theolog. pag.

Xd-ΖΕΒΛΟΤΗ. ii

fehovah ed vexillum rneum, cujus fymbolum ac

memo-riale erit hoc altare _{χ). Nec locus, Exod. XXXII. 5.}

In eo enirn hoc nomen (nifi _{quis putet, Ifraélitas}

fen-lum _{penitus excuililTe) totum fymbolicum eil. Ecquis}

B 1 _credat,

x) Nedum hunc haud dubie_{commoäiffimejolvitΛben} Efra, h.L ita _{explicans: ΊΠίΚΪ nD3?y "pO Π310 fV?Dl}

TJ ΠΙΓΡ Π3ΐΟ Κ1Π _{pl ID}?:}

_Vocabuium

_{nillD, quod}

anteceäit, hic repetendum eit; ut hoc modo _{plenus &}

planus fitfenfus: Vocavit nomen illius Mo_fes,

_Altare

Je-hovse, qui eilvexillummeum. R.B.Melechlocumadducit

fenfus paralleli, ex Gen.XXXHL 20 ; tibi Patr. _Jacob

exftruttumaltare dicitur _{appellaße \"|Vk In}

quo loco cum & Tremelliana _{Verfio & Schmidiana ita}

fuppleverint:

Altare Dei, qui Deus Ifraelis eft; quin i

-dem in loco a nobis _{addu&o fieri potuißet, ut plane}

paral-lelo, nulli dubitamus. Videtur _{quidem Tremellius idem}

pr&ftitiße,

vertendo: Jehovavexilli mei;_{fed commodius} fortaje Jo. Clericus cnmpendiariam _{hanc loquendi}

formu-lam, ut _{appellat, ufurpatam docet pro bac pleniori: Π3Τ2} TU Π1.Τ1?. In _{qua loci hujus explanatione,atquepariter}

vindicatione a telis _{Socini, nonjolum prneuntem habuit}

Rabbinum jam memoratum, Jed Theologum Lutheranurti inclytee fam<e, D. Matth. _{Hafenreilerum, qui in libro} de

TemploEzechielisp. 17$, Ellipticam hanc interpretatio-nemaliis _{preeferendam cenfuit: a qua nec alienus plane} videtur Waltherus in_{Spongia Mof. adl. cit. ubi eam no¬}

bis_{fuppeditaviti licet aliam ipfeputet ßmplicierem. Nee} fine cauffa illametjam acceptavit Dachfelius in Bibi. Ac¬

cent. adh.l. _{obfervansprtfterea- emphaßn ri Pfikin}voc.

Π1Π1· Licebit vero nobis νς 'tv

τΛξ^φ,

_{Clerici, Jummi}

alioquin

Polyhifloris,

five

inconfiajitiam,

five lujum

in-t.empißivum in remaxime feriahic animadvertere, quod

t% DE $ EHÖV AH

credat, illos vitulum cognominafle Deum, quod revera

eum exiftimarent Deum eide? nemo non _{videt, illos}

pro

(ymbolo

Deiillum habuiffe. Neque enim alterum

co-gnomenti membrum {eduEor populi ex JEgypto) vitulo,

qua tali, poteft tribui, ut aliquam ejus deiignet

qualita-tem aut effeélum_{y). Nec hujus nominis proprium}

u-fum enervat _{locus, Jer. XXXIII. 16. Ubi ipfa Hier}

o-/olyma videtur appellari IJpl? mn\ Id vero plane

ef-fe ineonveniens, pluribus argumentis demonftravit

Ca-lovins_{ζ). Inter plures autem borum verborum}

verfio-nes & explicationes pofiet_{fortaffis hsec admitti; Hocer}

rit, nomen, quo vocabunt eam (videlicetjußitiam, ex

ν. _{15. quo nomine Meffiam defignari, docet ibi Jona¬}

than_{paraphrafis) fehovahjuftitianoflra, Attamen aliavia} commodius tolli videtur _{prseeipua difficultas , quam pa¬}

rit voc.

rf>,

ü _{hoc modo vertas: Ethie erit, qui}

vo-tabit_{eam, vel pr<cdicahit ei, SJ-ebovah juflitia tioßra ;}

videlicet _Meßias,, ut patet ex praecedente commate.

^

Hoc

mm in paraphraß h. I. vocahula Hebr. _{tJI ΠΠ* cum}

a-liis_{quibusdam Interpretibus retinens,literis Lat.} expres-ferit, JAHVO ΝISSIi quampronunciationem voc. ΠίΠ*

tuetur etjam in Art. Grit. P.IT. S.I. c. XIII. _{7, ift}

notis_{fubjunEis remittat Leclores adcommentariumfuum} in Gen. XXII. _14.

_Ibi

_{vero docet, in nominibus}

quibus-dam_{propriis virorwn, ut Jehofua, Jehojakim,}

aliis^fyl-fäbam _{priorem vocis |Wf contineri. Qua nuptias, quo*}

modo _{cohaereant, aut Clerico ferium inflituttm} innego-tio momenti_{gravioris vindicent, alii forte reEins}

vide-nnt.

y) Vberius hac deredißertturinDi/p.E.Widgren,

de

_{Μορκολα,τξύοτ Jfr}

_aeIit.

_habt

_ta

_Upfiy^y.

ΖΕΕ ΑΟΎ K

Hoc ieniir verba Hebr®a , expreffit b. Epifc. Gezelius

in notis ad h.I. öeque ac Michaelis, Γη annot BibL Cui explicationi nec aclverfantur quidam Rabbinorum a )»

Qu® praeterea hujus nominis proprietati & ακοιναν'κχ ob-jiciuntur> paffim a Philologis & Theologis reiutata

Vi-tiebis·

§,

VIIL

Synonymicas voces habet nomen Π1Π* vel nullas

vel perpaucas, segre demonilrandas, quae Ejus

Empha-fin _{exprimant, attamen non videntur deeiTe in Scripta·}

ra S. _quae Uli fere conveniant _Quo'referre _ficebit

fpe-cialiffimum nomen_{Divinum ΠΤΤΚ, quod Deus ipfe}

Ex-od. III. 14. Tibi tribuit, & quodin §. IIb adduxlmus.Hoc

nomen Divinum licet in aliisS._{Scriptur® locis non}

oc-currat, ut Deum denotet; fufficit, in loco citato ut

Dei nomenadbiberi. Nec_{dubitandum, verum eileno¬}

men, utpote cum conftruatur ut nomen Nominativ!

cafus; procedat verbum, & conftituat fubjeåum ora~ tionis in verbis loci

_cit;

_ΓΤΠίί.

_Unde

_LXX

Se-nioresreddunt: tyai itpu 0 fcilicet indcpendenter & immutabiiiter: & _poftea: c

dy

άπέναλκί με Atque iie

acairate _{exprimitejfemite Divin<e rationem & idembaud}

dubiehinuit, quod nomen Π1ΓΤ b). Habemus & alterum

veluti nomen Dei eflentiale fp, quod potiffimum

occur-rit in _{Hymnis, & pariter adhibeturut}nomen Deipro¬

prium, Pfalm,

LXVIII.5. ubi dicitur deDeo:

W ΓΡ.

Vide-a) VidR· Mofes Alfchech in Commentario cidb. I

tujus verha exhibet Michaelis in _{Differt. de} Nominibus Chrifii jT.XJL Gonf. Lexic.

Cocceji

in & DachfeL

Sn BibL Accent. loc. cit»

14 DE

2EH0VAH

Videtur- _{quibusdam eile decurtatum ex nomine pfliT c),} retentis duabus literis anterioiibus , ut prius Π in

Te-tragrammatoMappicatum fit, non pofterius: äliis habe¬

tur contra&um ex _{eodem, per fyncopen ejedis duabus}

Iltensmediis. Hanc autem formationem & deferunt &

Impugnant Waltberus, GuJJetins & Coccejus: Ille negat

fieri _{poffe, ut nomen ßehovah, quod} non folum qua

fi-gnificationem ; fedetjam, quaformationem & conitru-dionem, prorfus eil

lingulare,

veltantillum immutetur: Juxta monens, Π in ΓΡ femper pundo Mappik eiTe

no-tatum, quod in nomine Π1ΓΤ1 nuspiam inveniatur d). Hi

formant illud ex _{convenit, decuit, verbo rariorr.}

Addunt _{rationem, quia Deus non modo in fe> fed et¬}

jam refpedu noftri , nobis optime conveniat. Ita

qui-dem _{Gujjetius; qui licet in radice ΠΝ1 confentiat} cum

Cqccejo, diffentit tarnen in deducendaatque exponen-da _{fignificatione nominis derivati. Sic & Vitringa e)}

dum ΓΡ exΠ1ΓΡ contradum _negat , & radicem Πφ

a-*

gnofcit, in

fignificandi

tarnen modo abit a mente

Coc-r_eju HiUerus _{autemjf) originemhanc nominiscum}

JNol-dio _{prorfus alienam habet, & analogis» contrariam g).}

£

No-i) Tdnon ßne Myfterio fattum cenfet Matthefius in ffCXXX. _qnafinomen effet Filii, tanquam Dei

immi-nuti. Notante _{Gejero ad PJ. LXVIIL f. Quam tarnen}

meditationem _{frigidum commentum vocatAmama de no¬} mine _{Jehovah, ff.X. JEque ac Hottinger de Nom. Dei} Orient,_{ff.IX. Buxtorf. vero in Dißert. cit. prore mery}

ta habet.

d) In Centur. MifceU. Tbeöl.p.34fr.

e) In Zefaj. XII. 2.

f) In önomaßico S. Via VI. p. 2fr.

g) Quod hicin Comord. partic. Hebr. not. 748·

/>/«-tibus _epcponit.

So.

ZEBAOTH.

Nobis vero in hoc difienfu _{quid tandem erit}

ftatuen-dum? _{Equidem propendemus in fententiam fummi} Phi-iologi , Danzii, quam in Lexico fuo amplexus eil

Stockius , quum vocab. hoc Divinum deducit ab ΓΡΓ7,

fuity unde

formatum fit

Μ Ens, (quod tarneninS. lin-gua non occurrit)

& inde tandem

literis transpofitis π1

gab, nomen hoc Divinum. Quod fi cuiquam haec

de-rivatio videatur forte coaétior, licet ejusmodi

Metatbe-fis in S.lingua non

fit

infrequens, cujus & legem & ex«

empla plura fuppeditat

Hillerus

h), qui tarnen

proxi-me derivatum cenfet ex w erit; vix aliud nobis

re-manet dicendum, quam ut fateamur ingenue cum

Leus-dem _{i): videri quidem nomen }T Job diftinftum a}

je-hovah; fed quid vi weis denotet, nonputo aliquem ejß certum. Sic & Noldius k). Huc fortafle etjam _referre

licebitDivinum nomen ΌΠΝ, faltem ex Judseorum

fen-tentia _{? qui}

_{dum hoc}

_{nomen pro Π1ΓΡ legendum fubfti«}

tuunt, haud dubie Synonymum cenfent, nifi alienum

fenfum S. Textui pro arbitrio inferendum putent. Id

ccrte conilat, vocab. hoc cum Kametz ante _Zfpd, ex¬

tra _paufam, foli Deo

efife

_{proprium; non tarnen}

ejus-dem _plane

_fignificatus

_ac

_Sfebovab.

_{Etenim hoc cum}

Di-vinam elTentiam denotet, ad ΓΡΠ vel ΠΠ _referendum,

illud _{etymon aliud evidenter fuis literis} declaratvide-iieet bafiny columnam denotans: unde _jHK

_Domi¬

nus_{, atque}

hine

_ΟΠΝ.

Volunt quidam

hanc

formam

ef-fe numeri_pluralis,

_{irregulärem,}

_& nominis quidem fim-pficis

/J.

Sed

Hillerus

m) ieque ac

Danzius

n) haud

dubie

h) Tu

Onomaß.

Via IX.

i) fbihlog. Hebr. DiJJert. 31.

Å) Loco cit. '

l) Sic Leusden inPbilolog.

Hehr.

Di/p. XXXI.ff.20.

in)

In

Onmaft.

S. Via. VI. nj In Prtef.fiepe cit.

«$

DE JEHOVAK

dubie cCÄivenlentius _{fufpicantur effe numeri fingularis,} atque

compofitum

ex [HR & Yl, ut denotet Dominum,

feuc_aufam,

bäfm,

cdumen _{cujusque entis5 atque Tic ad}

tandem fere tendat fignificationem ac fehovab, .faltem

idem _{defignet fubje&um fupremum. Ex ufu Rabbino¬}

rum _{pariter huc pertinet vocab. Dt^n, alias}appdlatimm

fed _{quod illi »λΡ}

_Ιζοχχν

_{L· άντ$ν9μΛ&κα»ς fepe} pro no¬ mine TUT _{ufurpant, iumta occaiione} ex Deutr. XXVIIi,

58. ubi explicari volunt, quod Lev. XXIV. 11. .abib¬

lute _pofitum

_fuerat.

§. IX.

Septuaginta Interpretes, & Sacri ScriptoresN.Teil.

plerumque nomen Π1ΓΡ reddiderunt Κυξίο*, ut: Deut.

VI. 16. Π1ΠΡ HR 103Π R1?, _{querrrlocum Chriftus}

allegans Matth. IV.7. dicit fcriptum eile: Ουκ §κτ6ΐξά,τ&ς Κυξίον Toy tri.

Quae.

quidem vox

κλτ'

ίζοχψ

&cin

eminentiori _{iignificatu S. Scriptoribusnotat Deum, qui}

fumma _{pollet aucäoritate L· poteilafe, fummoque} profe-quendus eil honore, qualis oulli debetur enti creato 0).

Ideoque primis Seculis Chriftiani nuliis vei minis, vel

promiffionibus irnpelli

poterant,utImperatores Romanos,

qui

Κυξίας

& Dominos,

fe

cum in nummis appellavere,

tum a populo dici voluerunt, iic falutarent. Herödes

f-renarcbCiL·Nicetes Polycarpwn, EpifcoDumSmyrnenfem,

ita _{alloquuntur :}

_T/

_{xcucfc <s*,r uttv* Κίξΐΐ ΚΛίνα,ξ ; Ille} vero conftanter hoc reeufat: Ov _μέλλω

_{ιτζάτταν}}

₀

crufA-βνλίυίΤΛΐ μ*ι ρ). Sed qui rem paullo attentius

perpen-dit, faciie

intelliget,

vocabulum JCvgaf Graecorum, Do¬

minus

0) Vid. Stockii Clav. Ν. Tefl.

ρ) H<zc erudita efl obfervatio Cetebr. Jo.L.Mosbo¬

rn*in Comment. ad _{Syft. intetteB. Rud. Cudworthi}

p.J^.2, Conf. Joh.Henr.Majus in

'Ibeohg.

Proph,Loc.II. $.23.

Jo

1ΕB AO ΤΗ

minus Latinorum, noftrumque Herre, vim ornnem &

fignificationem nominis Π1ΓΡnon

exhaurire,

nec

effe

no-men Dei proprium, Ted

Appellativwn

& commune: ut

patet etjam ex i.

Corinth. VIII.

5. quo

fenfu

Paulus

& SU

las a cuftodecarceris Ad. XVI.30. & Crefar Ad.

XXV.

26. _{appellantur κυξία.}

_Nihilominus

_&

_{Chriilus &}

Apo-ftoli in _{hujus vocabuli ufu iequivoluerunt τω*}

_LXX

_ver·

fionem; _{cujus etjam alias non}

_folum

_voees,

_{fed &}

inter-dum locutiones_{integras, tamquani Judaeis,}

_quibuscum

verfabantur, receptas atque familiäres, tamin

fermone,

quam in fcriptis frequenter

ufurparunt

q). Quin

&

cre-dunt _{nonnulli, S, Scriptores, ne}

_intempeftiva

_nominis ΠΙΓΡ pronunciatione

Judaeos,

qui proΡΝΠ*

legerunt

'»ΠΚ,

irritarent, & ab Evangelioalieniores

redderent,

confve-tudini eorum in re libera prudenter

ceffiffe

r).

Unde

etjam haud dubie fadum

elf,

ut omnes

fere

Interpretes

Europaei hic ufurparint nomen

Dominium

denotans;

at¬

que, ut diftingverentvocabulum

Dominus,

quum

defignat

nomen _Π1ΓΓ, ab aliis, quibus tribuitur,

id

expreiferint

eharaderibusMajufcuiis. SicGermani fcribunt

HERR?

Galli SEIGNEUR, in prima quidem

verfione

,

dein-ceps vero ejusloco Jj

EternelBelgae

HEERE.

Accu-ratior noilra veriio in hac re videtur; nam quum in S.

Textu Hebrseo occurrit ΓΠΓΡ, fcribitur tribus

literis

Majufcuiis HERre5 ubi autem

eil:

,

ibi

exprimitur

äuabus tantum. Si vero hominibus hoc epitheton

addi-tur, Minufculis

eharaderibus imprimitur

s). Qua

qui¬

dem _{diftinguendi ratione}

confultum

eile legentibus,

fed

C non

q) Vid. Olearii

Dijjert.

de

Stilo

N.

Teft.

p.

ö'q.

r) Sic Gomarus apud

Leusdenum

in

Philol.

Hebr.

DfJjert.XXX.f3'

DE _{3EH0 VA Η}

non _cfeque audientibus _{> conqueritur} b.

Epifc.

Skarenf. D,

D. _Sfefp.

_Swedberg

_{t). Ideoque ιι) exiftimatcum Fr.}

cJu-nio & Seb. Scbmidio nomen IEHOVAH in veriionibus

eflc retinendum. Eandemque fententiam ftetiffe Franci-Jco Forerio, in fuo comment. in

Jefajam,

monet

fioh.

H. Majus in Theologia Proph. w), quam &; ipfe fuo

calcu-lo approbat.

$. X.

Alioquin varia ratione vim nominis Π1Π*

Interpre-tes _{expreiTam voluere.}

fiunius Grsece,

_{« ων}

ka)

_avtoav,

Scaliger, avtavtcs,

Waith

erus,

άυταυτιται·ς.

Alii

La*

tine cum Hieronymo & Franzi_o, verba Exod. III. _14.

refpicientibus, Eriturus transtulerunt: Cregutus,

Phi-iofophorum, Ens entium in

fubfidium

vocavit. Quidam

aliud Subftantiator, vel Effentiator vertunt: quo? quidem

voces non _{plane ineptae} eifent ad iignificationem

aliqua-tenus _{exprimendam, dum modo illas admitterent aures}

Latinae delicatiores. Ceterum facile agnofcunt omnes,

tanta_{emphafi pollere nomen Π1ΓΓ, utunica voce in aliis}

linguis accurate exprimi nequeat x).

Confirmat

hoc

fa-cerScriptor Apocalypr#«s, qui haud dubie ρroxima

opti-maque

/) In

Schibbolet

p. %>.

Jeq,

u) In

libr. cit.

p. 213.

w) Loc.II. §. 23.

x) Qua quidem in re maqnam nomini

huic,

pr&

a-liis Dei nominibus Hehrxis, pmerogativam tribuit

Hil-lerus Are. Ker. &KetL p.103. quod nusquam

nifi

inHeb.

Sermone fecundumvim fignificationem fuam aeeipiatur. Merito _igitur cum G. G. Franco

in

Lexico

Sando

(f.

LX. _{p. 6ß.}

_gratulemur

Hebr.

_Lingvo,

_qu<e

_glor.iari

ho-dieque posfit,

fe

proprium

tf

ejjentiale

bei

nomen

habe¬

ΖΕ B A O TΗ. 19

maquetittar

periphrafi,

eaque

fignificantifllma

:

C*

Jr

καϊ

iest««i ΐ _cap. IV. 8·

conf.

_c. I. _4.y). Quibus

verbisevidentiflimevidemtis explicarlrationemvocalium,

fen _{punétorum, qu;e nomini Π1»Τ}

_{funt addita.}

_Namque

• Jr refpondet _τ» Kamerz _{ante Π}

pofterius,

utnota

Pr<e*

teriti_{temporisi c} , τψ

Choktn

defignanti

Prfijsm

; ·

ίξΧΦ

«ref

explicat

τ c

jfod

Scbevatum, denotans Futurum.

Unde haudobfeure indicatur formas hujus plane

iihgula-ris, Divinum nom en

conftituent

is,

compoiitio

exhisra-dicis fute verbalis formis, diverfa tempora feu effendi

modos _{defignantibus; »ΤΠ, TP, ad Eum}

denotan-dum, qui fuit, qui

eß,

qui erit

femper,

in

Apocaly-pii Johannea commemoratum.

Cui Nominis

formse,

ad

fupremum iilud

Ens

fignificaadum

aptiffimae,

& prorfus

neceflariie, nusquam in S._

lingua

fimdem

aliam,

quam-vis folicite _quaefitam,

_fe

_{reperiife fatetur}

acutiftimus

Danzius z). Quo etjamrefpexit

forte Divinum

ψαλτές

his

verbis: Π1ΓΡ Dominus regnavit, Pf. XCVii. 1. ΓΡΠ1

nyi oVty "j/D Dominus

eß

Rex in perpetuum

ef

(empi-ternum, Pf. X. 16. Π1ΓΓ

Regnabit

Dominut

in_fempiternum,

_{Pf. CXLVI.}

_9.

_Atque

_fic

_{placuit haud}

dubie Divinas Bonität!, deferibere per tres temporis dif-jerentias fuam

exiftentiam

5 quo

finitus intelle&us

eo

fa-ciliorem fibi redderet conceptum asternitatis Ejus abfo-lutiffimas. Saltem ex hifee praemiilis facile concludere

licebit, nomen Π1ΓΓ

fignificare

Ens

independens,

quoi

ab omni teternitate

exßttit,

ef in

omnem

seternitatem

du-C 2 _rabit,

y) Vid.

Meufchenii

ΝJefl

ρ.

1114.

ef in

eo

Jac.

Reinferdii

_{Dijjert. de}

Stilo Apoc.

Cabbal.

_jf.

XLIIL

_ad

bunc locunu Item

Hildebrandi

Dijjert.

de

JehovahZeba-oth pag.J%>

20 DE $Ε HO VA-H

yabti,

femperinpråfenti ekiticns, rebusque omtiibus aliis txiftentiamfuam lareiens *).

CAPUT SECUNDUM.

De voce ffiiOf

§■

Xi.'

I

Ν aditu ad hane _{explicationem arbitramur, notionem}

fubftäntivi & abfolute poiiti nominis filioy

gram-maticam , omnibus in Hebraea lingua vel

medio-Criter _{verfatis, planam eite & notiffimam. Facile pa*}

tet, ejus radicem eiTe , militavits & hinc derivari

nomen _{Sing. Mafc.} vel Zach. IX. _{8> Η cum Π}

alter« ) Eß intritifeca vocis fignificatio , quam

exhibet

Darizius in Pros_{f. ad Paradia.}

ci) Putant nonnulli

Χάβαζιοξ,

ut dicirur apud

Thra-Ces_Bacchus,tlélfecuvdum _{aliostiacchifilius, a voce}

deduSium per

χ&Μζηλί*v>

_{ut id de}

Jove Zabazio, cujus

meminit Valer. Maximus lib. /. C._{j. ßifpicatus}

eß

Selde-nus, de Diis Syr. in proleg.c.j. Kepetunt

alii

denomina*

tionis _{hujus originem a T\yü,}

_fcfiivitate

_Sabbatica,

_ßiu

dßis _{öbjervatay quod crederentgentes delicias illas Salu}

baticasin Bacchi Sabazii honorem _fuiße

_inßitutas

_{y cujus}

fententi<e

teflimonium

ex

Plutarcbi

Mb.

IV.

Sympof.

pr£*

bet _{Deyling. in}

_Obf.

_{S. Part. IL}

_XXII.

_{id. De qua re} certi _{quidquamßatucre difficile}

_eß,

_utut

_conßet,

_ceteris

quoque nöminibus Divitue

Majeflatis

non

erubuiße

Je dé+

torare Satanam. _{Eoque pertinet fort}aße, quod Apollo

Clarius _{cönfultüs: quis deorum habendus βt, qui JJAO}

vocatur? ref_erente Macrobio lib. I. Saturn _{c. i§. p.3$.}

hec

_effatns

_{dieaiur: ^}

f

ΦξΛ?6σ tov

itcivTuV

ντ&τΜ Θίον εμμίν iAQ. Xiiintri _{y/vt ΑΙΔΗΝ} , ΔΙ.Λ J

'έΐΛξος

άξχαμενοΐύ,

. Λ,, . .

ΖΕΒΑΟΤΗ. 21

alternante. Duplicem

exhibét

formam

plurälem; unam

regulärem-DVOtfj ied rariorem, utpote quce

bis

tantum

in S. Cod. occurrit cum fufHxoin VH3V> Pf. CIII. 21. &

Pf CXLVIII 2. (ubi per Syncopen litera 1

eitex-trufat quod indicat

Keri

Maloreticum):

alter

am irre¬

gulärem, more Femin.

formatam

Γΐ)$2Χ

b)$

ad

quam

formam hic nobis maxime eil attendendum. _Accepit

vox nominalis fcOV, & in plurali vel maoy a

ra-dice _{fua, pro varietate}

_{objedti, fignificationem}

_variam: proprium alteram%

alt

eram

imprttpriam

feu

Tropicam

s

C 5 Cum

/. e. Die omnium fupremum Deurn effe JAO.

Hieme tarnen Plutonemi Rfovem vereineipientej

Soletn seftate; autumno möllern JAO.

Qitibus callidijjimus ille veterator

h&c

forte

nominaDivina

p'7y , fr

iub

nominibusfignificahtibusGreecii

Ηελιον, δια, AUHlsr, lAn

idolis

attribuit:ut

fufpicatur

Aug.0ifct;off7/z Cacimocap.I. Quid

igt

tur

mir

um,

R

hnnc

et-jam titulum Summi Deifibiarrogaverit? Nifi

χαβάζας

de-rivesα frOD, ebriusfuit;atqueinde

raß^eir,

bacchari:

id

quod Bacchifacris, ejusque

cultoribus

parum

fobriis

ejje

tonveniens, nemofacile negaverit. Vid. Kipping.

Antiqu.

Rom.lib. I.c 2. Sed de hoc nomineprorfusaliam fententiani

fovet acutiß. Vir.]. L.

Moshemius inComment

ad

R.

Cud-worthi _{Syjt. Inteilett. pag. 297.}

_Ubi,

poßquam funditus

aliorum _{fententiam evertere c&natur,}

_variis

rationibus;

Sabazius,

inqüit,

meo

judicio

rex

fuit

perantiquus

Thra-cum, quigentem

illam variis

affecerat benefieiis,

&

poft

fata _{propterea inter}

_Deos

_relatus

_erat.

b)

Hecc

vocabula

confundi

non

debent

cum

I Chr. XII. 8. Pf nwny Cant. TI.7. III. f. quoniam

h<ec

Jßngularem

agnojeunt

decus,

ornamentum,

gloria

5

DE $EHOVAH

Cum vero hgec ex propria femper fluat,

ab

eaque ita

dependeat, ut

iine

ea non

pofTit

rite

concipi;

quselibet

feorjim nobis erit coniideranda.

§. XII.

Vocabulum N2V in S. litei;is denotat multitudinem,

feu numerum plurium individuorum , in unum quafi

corpus

colle&orum:

&

proprie

quidem

notat

Exercitüm,

feumultitudinem militum, qui vario armorum genere in-ftruéti, variisque

difciplinis

bellicis

exercitati,,

fub

certo aliquo duce

militant,

ejusque

mandata

ftrenue

& Ordina¬

te _exfequuntur. In

hoc

fenfu ufurpatur

de exercitu

Ifrae-Ütarum, Num. I. 3. &c.

Jabini,

Jud.

IV.

7.

& Syrorum

2. Reg. V. _i. &c.

c). Hinc

improprie & Tropice

a)

de-iignat agmen

&

Miriam Sacerdotum

atque

Leuitarum,

quifinguli

moleilo &

laboriofo

opere

occupati,

miiitum

inftar fuo ordinepofiti, officia ad cultum Leviticum

per-tinentia, ftrenue in San&uario

tenebantur

obire,

atque

hoc fenfu militäre &ΟΪ NDV Num. VIII. 24,

quodScri-ptura S.

interdum,

ut

Num. IV.

23, mox

clarius

expo-nit, quum τω

militäre Levitarum

ftatim fubjungit

nyiD msy

mintßrare

minißerium,

fervire

fervi-tutem intentorio conventus, majoris procul dubio

perfpi-cuitatis _{ergo d).}

ß)

_{Hinc etjam}

denot3t multitudinem

praeco-r) Vid. Gejer inPf. XXXIII. 6.

&

LXVIII.

12. d) In minißerio

c,ultus Levitici

,

ait

Danzius,

magna erat convenientia cum

profana

militia. Hanc

nemo

declinare_{paterat annis maturus},

viribusque integer

cor-poris; m/iannos, pro varia

gentium

confuetudine,

confli-tutosimpleverit: poft_quos,

confettis

ßipendiis,

juflacui-quedabaturmilitie vacatio. Ita nemo

Levitarum

ztatc

maturus, nulla corporis parte

mutilatus,

ante

quin-quagefimum vit& annum,

funäiones

in

Tabernacul» vel

ZEBAÖTH. _&j

prseconum

verbi Divini,

qui

Evangelii tuba

homines

en-citant, armisque fpiritualibus, ut ftrenui milites, illos

Dei _{imperio fubjicere atque Chriito adferere ftudent.} Hunc _{iignificatum probet in Pf. LXVIII. 12. nVWapn.}

3Ί fcOV' Unde & Timotbeum hortatur Paulus in Epift. poßer. Cap. II.3. rt) vt

κακοττα^του άς

kaAcf

ψξατίάτ^ς

.Jijrv Ubi verbo κακοτγα${Ϊ¥ labores militäres,

ion-gis itmeribus, fame & inopia rerum

neceiTariarum

tole-randos, denotari; adeoque hic moleitias ab Evangelii

Doctore devorandas, ut *«λ£ _^atufoj> defignari,

eru-dite obfervavit gfoh. Chr. Wolfius e), γ) Dicitur demul·

titudine feu _{globo Angelorum, qui, initar exercitus,} ampliffimo numero &

certoordine,

certisque

officiisfe-cundum _{fapientiffimamDei conftitutionem, atque ad_}

fta-tum fuum tuendum viribus inftruéti, femper adfurnrni

Imperatoris fui nutum , contra

Ejus

hoites &: fidelium

adverfarios, ftrenuepro Divina gloria & piorum aeternis bonis militant & _{pugnant. Sic legitur, I. Reg. XXII. ig.} Pf. CHI. 21.&c. In N. Teit. appeliatur hcec militia

*·£*-TM exercitus coeleftis, Luc. II. _13.

i)

Defignat

multituäinem _{corporum cceleitium feu fteilarum y quoe,}

fub folis veluti _{du&u, ordine progrediuntur confpicuo &}

fplendido, atque iOSf exercitus nomine veniunt, 2.

Reg.

XVII. 16. _{JeC XXXIV.} 4. &c. Adl.VlI. 42. dicitur

jfiri*

ι ' 1 TV

v-Templojubeundas,

ullo

modo evitare poterat,

Ν

um.

IV.

23. Ideoque propter eam

obligationen1

fattum

efl,

ut

Κ3Ϊ

in Sacris interdum fumatur pro temporemilitke

determi-nato ef iixo. Quofenju &

multi

_tam ffiidxorum, _quam

Chriftianorwn Intergretes in

loas

ffobi

VII /. Cap.

XIV.

ι_{φ Dan.} VIII. _iz.

Cap.

X.

_1.

ifef.

XL.

_2.

hane

_vocem

in-telligunt. Vid.

Digert,

de

Inauguratione

Chrifti ad

docen-dum. _{f. 4$· & Progr.}

Pentecofl.

_An.

_ijig.

24 DE JEHOVAH

τ9

_χξανϊι

_exercitus

_codi,

_{e) Denotatur hoc vocabulo}

qua-rumvis creaturarum, hujus univerfi machinam

replen-tium , difpofita multitudo; quse

fingulas

ad

DivinamCrea-toris fui _{gloriam illuilrandam & amplificandam} quovis temporis momento funt intentge ordinataeque. Evidens

eil hsec_{fignificatio in Gen. Cap. II. i. ubi vocabulo}

res oinnes ccEleftes & terreilres indicari patet; _eumque

(lgnificatum totie» in memoriam revocareconvenit,

quo-ties in S. literis Deus _appellatur Π1ΓΡ, monente etjam hoc

Stockio

f),

§. XIIL

Exillis, quse jam adduéla funt, arbitramur

eiTe

ma-nifeitum, vocab, DliOV

fignificare

exercitus

militäres,

eosque vel proprio tales, vel Tropices videlicetquum

o-mnes creaturge defigtiantur, quas continet & ccelum Sc

terra _{atque etjam mare.} IUse_{res creatie,}

ficut

exercitus,8c

numeroiiilimgsfunt, Scordine convenientiffimo difpoiitse,

ac _{infuper comparatge} ad obedientiam ubique

prgeftandam

Deo , tamquam Imperatori fuo, qui illis, veluti

militibus,

utitur,quomodo, quoties, quibus locis, Sc quan'tum vult,

ad nominis fui _{gloriam 8c hominum piorum falutem g),}

atque impiorum etjam caftigationem. Unde

R.

Bechai:

ΠΙϊΟΪ _tfipj

non^D dSwU

quando

im-piis

bellum

parο,

appeüor

Dens

Zebaoth b).

Ideoque

noniini Divino additum re&iilime a _plerisque

In-terpretibusAppellativum ftatuitur, Quam etjam

fenten-tjam non pofllimus _non approbare, _utpote fequentibus

innixam _{argumentis. i) Qiiia nomen}

_Zebaoth

_{alias ubi¬}

quein pluraliiignificatexercitus:

nulla

vero

evidens

ap-paret ratio, cur ipfe etjam Deus in

plur.

per

appofitio«

nem

■

j) in Clave Bing. S. V.

Tefi.

g) vid. RavanelL

Biblioth.

S.

fub

voc. exercitus.

b) vid. Hotting, de Nomin. Dei Orient. /.12*

9 _κ

ZEBAOTH. ₃₅

nem dicatur _{exercitus, ut nonnullis vifum fuit. 2) Ce¬}

tera nomina Divinafeorfim & _{feparatim Deo tribuuntur;}

ntillus autem occurrit in _{Scriptum S. locus, ubi ΓΠΜ3Ϊ}

ipfi feorfim tribuitur. 3) Huic voci Zebaotb aiiquoties

prsefigitur71 articulare, quod tarnen repugnat regulari &

Hebrceis _{recept® ftrudlur®nominum propriorum, quam}

breviter exhibuimus in _{§. VI. u. 2 5 plemorem vero} tra-ilidit Danzius t).

§. XIV.

Åft hifce_{argurnentis negleélis, conilat quosdam} Ju-dseorum _{fuifte, quivocab. Zebaotb, folum & abfolute ii-,}

ne alio nomine Dei _{pöfitum, inter decem nomina Divi¬}

na retulerint, _quorum verba & fententiam adduxit

Bux-tovftus _{A). Cum Iiis confentire videntur LXX}

Interpre-tes, qui fopiiiime hane vocem ΠΙίΟΪ, tamquam nomen Dei _{proprium fine translatione retinuerunt, efferendo} illud Σαβαα&. Illis etiam aceedunt _{antiqui Ecclefi®} Fa-tres, Origenes & Hieronymus? atque pofleriori quoque

sevo _{magninominis ViriReucblinus /), & Leusdenus m):}

quibus convenientius videtur., ii conjunétum cum

vel _{Π1ΓΓ, retenta voce Hebraica, vertatur per Dens,} Vel Dominus Zebaotb. Huic fenteniiae haud obfeure

fa-vet b. _{Lutherus, St poft illum plures Interpretes}

Eu-Jropaei, qui in fuis veriionibus Biblicisinvariatam

relique-D runt

' 1.·.... .1 .■

t) tum in Literatore fuo ff. XXXITT. not. VI. tum in _{Interpret? jf.3*7. 1. quibus jüngere}

_licebit

_{Differt. ejus} in Gen. IV. t. _qu£

habetur

_in

Tbef. Difert. Philolog.

_V.

Teff.

k) ex tratt. Talmud. Sopherimxap.4. vid. ejus

Dis-fert. de Nom. Dei Hebr.

1) de verbo Mirif.

t.

2. cit. Pfeift in Qitinquag. Joe* Hebr. & Exot. Ν. _{Tefl. loc. XL.}

2(? DE :JΕHO VA Η

runt vocem Zebaoth Ädeo ut inde _{etjam, tanquam no·}

men Dei _{proprium in cantiones & preces} Ecelehafticas

recepta fuerit. Quod eominus dixeris mirandum, cum

bina loca N. Teil. Rom. IX. 29, & Jacob. V. 4. huic

feo-téntise _{ingens robur & pretium acfdere videantur; prse?} fertim cumin ioco priori» epiftolae ad Rom. Hebrasa

vo-eabula H1R2V Π1Π% addufta ex Jeiape Cap. I. q. expres>.

ie reddantur ab _{Apoftolo, fcriptore}

_©«wm/Vf»,

_Xvfitof

Xetßctk&~ Y

,§. XV.

Haec _{obftacula, quas recenfuimus , baud exiguam}

noftric fententke difficultatern _{parcre, facile peripicknus,}

licet non lingula _{parem j; proinde ut feparatim illa}

confi-fleremus, erit fortailis neceile. Ad Judreos·quod attinet^

Uli _{quidem minimum hie nobisfaeeiTuntnegotii,}

praefer-tim cum hoc oevo noftro _{priftince & auftoritati & fidei}

Illorum , in lux olim linguae indoie & nativa

fignrfica-tione _{tradenda, haod} parum derogaverk recentior Phi¬ lo!ogorum

ClVriftianorum

induftria. Conftat quidem,

illorum aliquos, & ipfum quoque Maimomdem,

Dofto-rumgentis Corypfiseum 72), rt ηΐίό# ut nom en Divi¬

num , inter feptem illa, quse recenfet, O'^npn ΠΙΟΦ"

nominafmicilora, loco-ultimo recenfere3 qursScribis de¬

lere vel erädere prohibitum ehe? tepido plane, ne

dica-mus alieno, & futii'i _argumenta colfigit _e verbis Deut.

XII. 3. 4; quod patebit, fi conferas cornma 31. ejusclem cap. Ceterum juxta conftat ex traft. Talmud*

Sopherim

fup. eit alios Magiftrorum, & noininatim R.

$ofer

cum

ceteris ibi memoratis, hahuifie nomen Zebaoth bin., hoc

eft commune & appellativum. Unde, fi hos Doftores

in-yieem commifem, ex vacillante illorum fententia nihil

tuta