• No results found

De philosophia eclectica observationes. Quas cons. ampl. fac. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... publico examini subjicit Carolus Ericus Sparrman, stipendiarius Sparrfeldianus. Uplandus. In audit. Gust. maj. d. XVII Jun. MDCCXCV. h. c

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "De philosophia eclectica observationes. Quas cons. ampl. fac. philos. Ups. præside mag. Dan. Boëthio ... publico examini subjicit Carolus Ericus Sparrman, stipendiarius Sparrfeldianus. Uplandus. In audit. Gust. maj. d. XVII Jun. MDCCXCV. h. c"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

//

é>

DE

phil osophia

eclectica

observationes.

< ■ ■ -H

Q TT A S

COHS. AM PL. FAC. PHILO S. UPS.

P R iESI D E

mag.

dan.

boethio,

Exh, et Polit. Prof. Reg. et Ord.

publxco ixamini subjicit

carolus

ericus

sparrman»

stipendiarius sparrfildiakus« üplandüs»

IN ÅUDIT. GUST. MAJ. D. XVII JUN. MDCCXCV.

h. c.

UFSALIA,

(2)
(3)

DE

PHILO

SOPHIA

ECLECTICA.

§• i

Qu

i

nere

fapientia

futun

&

esfe

rerum

putant,

cognitione

nihil fere iiberali

fupra vulgus

ingenio8

emi-cujus gloriam quserunt,

turpius

esfe exiftimare

folent,

quam

Aucforitatis

praejudicio

a

via

defle&ere,

qua

ad

verum proprio marte quaerendum

progredi

potuisfent.

Hinc Horatianam regulam: Nullius addiäus jurare in

ver-ba Magißri, omni

follicitudine

obfervasfc

videri

geftiunt

omnes, qui a Philofophiae ftudio nomen

& famam

pe-tunrj Sc cum id Scientiae, cui operam

dicant, indolis

fe-cum necesfario ferar, ut in ea quaeratur, non quis dixerir,

Ted quid, aliorum in

eodem

ftudio labores in

fuos

con-verrisfe ufus alia condirione videri nolunr, quam ut

ap-pareat, fe libertatem in

adprobando Sc

rejiciendo

inteme-ratam confervasfe. Magni idcirco femper habita

fuit

ecle£lica philofophandi ratio, Sc vix alia

ad

commenda-tionem philofopho majoris momenti

esfe

folet

reSj quam

quod illam fecurus fuerit, Utcunque

fas

eft,

Hoc opus, hoc fiudium parvi properemus

& amplr.

Sed quamvis fcientiarum, cujuscunque

fuerint

nominis,

incremento nihil magis officere

exiftimem,

quam cceca

in

aliorum au&oritate fiducia indeque fluens temerarium

Se£tse ftudium, vereor tarnen, ne parum proficiat

veri

fcientia laudata illa eligendi libertate,

quamdiu

firma

Sc

diftin£te cognita non adfuerint principia

ipfam

ele&io«

nem direflura; quis enim non videt, parum tuto

(4)

« ) 3 ( •

xndelebili fecum qnisque convenerit? Non equidem

con-tendo falfam esfe otunem cognirionem, quae ad

diftin-£tam ejusmodi criterii idearn adhuc non examinara fuerit, fed philofophicam illam esfe nego, nifi forruitam opinio» num, prout tulerit animi licentia congesrarum,

conge-riern phiiofophiae nomine condecorare placuerit. Qui ut

de fe fatetur Horatius *), quocunque eum rapit

tempe-ftas deferitur, parum femper de veritatis incrememo merebitur. Eo praeterea tendit omnis philofophia, ut ad firmum Sc immutabile veritatis criterium ponendum

con-ducat, nec u11a rerum expofitio pbiiofophica vocari

pot-eft, nifi quae ab ejusmodi criterio utur a fuo

progredi-tur principio. Non igitur ab eligendi libertäre, qua

quisque in philofophando ufus, fed a natura principii,

quod in eligendo fecutus fuerir, verum ecle&icae

philofo-i phiae ftatuitur pretium. Lucem qualemcunque hane

fen-tentiam lucraturam fore fperavimus, fi prepiori

exami-ni fubjiceretur illa philofophandi ratio, quae ecle£Eicee

nomen fibi inprimis teile Hiftoria vindicavir; Sc

quam-vis pleniorem Sc uberiorem fme dubio res poftulet

per-tra&ationem, quam quae vel praefentis opeliae limiribus

contineri vel a noftrarum tenuirate viriuoi exfpe£Hri

po-lerit, paucis ramen illis, quae ad eandern illuftrandam

adferre valuimus, veniam non denegaturos fore aequos

xerum aeftimatores fperare au11 fuimus..

Fieri non poteft, ut quis judicium,.

quamcunque

de-mum

*) Quocunque me rapit tempeßas, deferor bojpes

Nunc agtlis fio & merfor civilibus undis Virtutis ver a cuftos, rigidusque

Sntelles.

Nunc in Aristippi furtim pracepta refabor

JEfc mibi rts, non me rebusJubjüngere conor.

(5)

m ) 4 ( •

mum fpe&averit rem, pro vero habeat, Tive illud ip(e

primus tulerit, five ab aliis prins latum afhrmaverir,

ni-fi illud cum norma quadam veri, quam antea pro

indu-bia asfumferit, tacite contulerit. Ejusmodi norma, five

illam, ut haud raro fieri foler, confufo adoptaverit

fenfu, five diftin£tis ideis expresfäm cognoverit,

unicui-que principii loco eft, a quo & in affirmando & in

ne-gando progreditur Sc lapidis lydii inftar, ad quem fua

aliorumque judicia exigir. Eft ftne dubio menti

huma-nae concesfa facultas verum redumque a falfo

difcernen-di, nec adeo in puteo, humana perfpicacia non pervio,

demerfa jacet veritas, ut eandem in lucem protrahere nulla vi valear; fed cum frequenter adeo erroribus ob-noxium fit halucineturque ingenium humanum, etjam ubi

veriratis ftudio ferri videatur, fas eft, ut in norma, ad

quam in judicando errans provocat, ipfoque principio,

a quo procedere arnat, falfiratem vel falte m conftiftonem

erroris matrem fufpicemur. Nec philofophica magis quam vulgaria hominum judicia, quamvis illa majori

quam haec cura Sc attentione conquifita Sc compofita fuerinr, ab hac in ipfis principiis latente labe libera prae-dicare valemus. Libertärem in philoiophando haud pau-ci intemeratam confervasfe, finem

quem fpecVare fuas voluerunt meditationes ad proprium animi nutum

elegis-fe, Sc follicuudine omni ad illum veluti ad normam

o-mnia, quaecunque vel e £uo vel ab alieno depromferint penu, exegisfe fibi videntur, fed fcientiae veri nullum ramen adrulerunt adjumentum. Scire Sc opinari, quam

longisfime a fe invicem diftant. Congeftae ad rem etjam per fe verarn ftabiliendam opinionum moli, philofophiae

non nifi per abufum tribui

poteft nomen, Sc gra-viter in vim menti divinitus concesfam pecasfe nobis

videretur ille, qui opinionibus toram quse humano inge¬

nio patere poteft

cognitionem abfolvi contenderer.

(6)

O-) 5 (\

Omnes, qui proprio marte pliilofophiam

condere

adgresfi Tunt Eccle&icos jure

vocaveris,

fed feu hoc

di-fcipulorum in verba

Magiftri

jurantium culpa,

feu

ipfo-ruiii arnbitiofiori Se£tam condendi pruritu fa&um eft,

i-pfa, quam profesfi fueranc,

philofophia,

Sectariae

non

Ec-cleåicoe nomen fordra eft. Intulisfe quidem viderur Graeciae Sc veteri Latio liberiorem philofophandi ratio«

nem Academia nova, quse a Carneade originem repetit,

fed haec ad Scepticismum prona «Sc vana res in utramque

parrem difputandi periria

confpicua

difciplina firmum

eclecticae philofophiae porrigere non potuit

fundamentum.

Cicero ab eadem potisfimum eruditus,

fe

jam

Plato-nem, jam a Peripatericis non mulrum

diftantia, jam

Stoi-cos libere fecutum fuisfe, profesfus, prouc

verifimillima

atrulisfe viderentur, eclectici quidem nomen, fi quis alius,

meruisfe videtur, fed parum crevisfe illius opera

ipfam

pliilofophiam in

confesfo eft.

Seculo

poft

N.

Ch I.

Sc

II. capuc extollere coepit ex

Alexandria

incunabula

fua

reperens docdrina, philofophiae

mentita

nomen, quae

ee-kfticae honorem fibi proecipue rribuere voluit;

celebre

documencurn, quo inter opiniones

eligendi liberras line

praevio examine normae libertärem in

eligendo

direclu-rae tandem ferre posiit. Scilicer poftquam

dudum

So-crates laudabili conatu virruti fuum reftituere pretium

hominisque ad altiora deftinatiönem

evincere

adgresfus

fuit, fieri non poruit, quin philofophantium

attentioni

obverfaretur, multis quamvis adhuc nebulis

obfufcata,

ve-ritas, dari mundum corporeis fenfibus non obvium, cu¬

jus inrer membra horno

fuo

inrelledtu liberaque

qua

prse-ditus erat voluntate conftituebatur. Ad intelle&ualis

ejus-modi mundi ideam iiluftrandam hominisque cum eodem nexum explicandum fpe&abat

praecipue

Platonis

philo¬

fophia. Quas ille hunc in

finem

atrulit,

conje&urse

(7)

ftio-& ) 8 C «»

&ionesque, progresfu temporis Pythagoricae

phiiofopbiae

reliquiis magis magisque immixtse, novaque, prout

ad

fuperftitiones converfus Saeculi genius

poflinabat,

fingen-di licentia explieatae, principia fuere, e quibus ad

philo-fophandum progresfa fuit hare de

ecleftica,

qua ucebarur,

libertate femet jaclans dö£trina, Neoplatonica potiori

jure a recentioribus vocara; quae

nihil

aliud

quam

male-ianum fuperftitionum diverfarurn gentium, quae ad

Alex-andriam eo tempore confluebant, Syncretismum

conti-net. Ammonius Saccas & qui eum proxime fecuti funt

Plotinus, PoRPrfYRius, Jamblichus &c. Se£tae hujus

e-cle&icae Sratores praecipue fuerunt. Nec ullum in

hifto-ria vel Religionis vel Philofophiae vel

paulispér

verfa-tum fugere poteft, quantum puritati &

progresfui

utrius-que offecerint ex hoc

fonte

emanantes

opiniones,

a

qui¬

bus remora veritatis cognitioni etjam noftro hoc aevo

pasfim objici fölet.

§■

4-Fatebuntur forfan plerique, falfam fanoque

homi-num fenfui contrariam esfe hane, philofophiae nomen

mentitam, do£lrinam, fed exemplum philofophiae vere ecleöicae dedisfe pofteriora rempora contendent in ea

veriratem quaerendi via, in qua a fenfu hominum com-muni Si experientia quoslibet dire£tos esfe gresfus

per-hibent philofophantes. Non ii fumus, qui

Ecle£ticam

hane, quae poftquam, quod recenriori aevo viguerat, Scholasticorum,CartefianorumScLeibnitzio-Wolfianorutn

fe£tarium ftudiumin defuettudinem abire ccepit,

commu-ni fete confenfu introdu&a eft, philofophandi viam im-probandam esfe cenfemus;

quamdiu enim

circa

res, quae

lenfibus obviae esfe queunt, verfatur, unica eft, qua cre-fcere poteft realis omnis cognitio. Sed

quando ab his

ad eas ftabiliendas vel dijudicandas res, quae fenfibus non

patent, progreditur, inter quas praecipue

referimus

(8)

men-• ) 8 ( •

menta moralitati Sc Religioni fundamento futura, ad quae eruenda haud exiguapars Philofophise,quaiis ab aliis fcien» riis diftingvi fölet, fpe&ac, vereor ne principiis skås^v

di-re&uris adhuc deftituta fit. Quae enira heic ultimo frequens

esfe fölet ad fen(um communem provocatio parum valere

faciie fufpicarctur ab omni partium ftudio alienus, qui ad

eandem hane aram confugere videt opinionumfibi invicem

contradicentiumpropugnatores, natn Materialiftae &

Spiri-tualiftae, liberae voluntatis defenfores Sc Dererminiflae in fenfu communi quterunt propugnacuU. Nos ex tanta

o-pinionum dilcrepantia inter eos, qui in eodem veritatis in experientia Se fenfu pofito criterio tam amice

con-fpirare videntur, concludimus, ad diftin£las Sc arbitrio

non fubje&as ideas non adhuc reda&a esfe experientiae

Sc fenfus ita di£ti communis fundamenta, atque nullam unquam expe&andam esfe cenfemus ecle&icam, veri ali-cujus pretii, philofophiam, antequam facultattim humana¬

rum leges accuratiori examini fubje£lae fuerinr.

§•

5-Non faciie illi, qui rem per fe veram argumentis

fiftis Sc fragili fubnixis fudamenro tuetur, philofophi

ho-nores tribueres, nec unquam vera exfurgere poteli

Philofophia, antequam ea, quse certis Sc indubiis funda-mentis inniri re&e fu(picaris, ab argumentis asque indu¬

biis deducere valeat. Non confundenda fiunt principia,

qualia in re ipfa latent, cum cognitione diftin&a horum

principiorum, fine qua philofophia-nulla däri potefh Multa vera Sc a proximis causfis rite deduéfa exhiberi

posfunt, quae tarnen in Philofophia, cujus eil: ad ultimas

progredi causfas, inter opiniones ram diu rite

referun-tur, quam ab ultinais his causiis non dedu£ta fuerinr. Rerum Philofophicarum peritis haud pauca femet

du-dum obtulerunr e philofophia, /quaiis communiter re*

(9)

cen-• ) 9 c •

cemiori aevo, ecle£icae nomine infignis, valuic, exempla»

quae abunde teftantur, ea,

quibus

veritatem

fulcire illius

culrores conati funt, argumenta cum principiis, quae ip(i

pofuerunt, pugnare. Sic

qui

Lockian/E

philofophiae

principiis fe omnino

addi£tos fatentur, faepenumero

ar¬

gumenta in fuam

adducunt

rem, quae

reprobatis

Carte-sianis Sc Leibnitzianis principiis omni deftiruuntur

ro-bore. Fareor quidem hane, quam philofophantes forfan

ipfi non fufpicati funt, contradi&ionem

interdum

id Ve¬

rität! fecum tulisfe commodi, ut ea quae, fi a pofitis

principiis juftas deducisfent

confecutiones,

evertere co¬

nati fuisfent, a temerariis infuliibus tuta manferint; Ted

a me impetrare non posfum, ut congeftam opinionum

molem fuffultam argumentis, dedu&is a diverfis Sc fibi

invicem repugnantibus principiis,

Philofophiae

nomine

condecorem, nec male adeo cum Scientia humana a£tum esfe exiftimare posfum, ut ad Philofophiam fibi ipfi

con-fentientem Sc conftantem nullo modo adfcendere posfit.

§.

6-Ecle&ica, qualis recentiori aevo frequentisfime

com-mendata Sc eulra fuit, Philofophia, eum fibi praecipue

vindicare videtur honorem, ut res ad philofophiam

per-tinentes populariter magis Sc ad captum vulgarem

acco-modatius tradiderit, viraeque ufui magis quam inutilibus

Scholafticorum rixis aptam do£trinam propofnerit.

Ne-que nos negamus horridam illam faciem, qua olim

terre-bat, recentiorum cura exuisfe philofophiam, Sc elegan-tiori, qua prodire ccepit, forma plures ad fuos amplexus

alle&asfe; fed veremur, ne ftudium popularitatis foliditati

plerumque offecerit; quae enim fafiidire potuit delicarior

Sc intenfiorem fere omnem cogitandi laborem fugiens

Saeculi genius, ea plerumque inter inutiles Scholas tricas

relegara videmus. Sed cum nihilo tarnen minus hoc,

(10)

in-inter prima Philofophi officia ponimus, ur non alias

quam djftin£las & omnino determinatas rradar ideas,

hee vero fine fubtiliori calculos fubducendi rarione vix

elici posfunt, philofophia haec ecle&ica vaga & terminis in urramque parrem facile explicandis referta plerumque

permanfit; nec ullus dubito, quin omnes, qui de medela

huic virio adferenda ferio cogiraverint, nobiscum fasfuri

iint, ulterius &de novo quali inrtituendum esfe

principio-rum philofophicorum examen, antequam hac labe omni¬ no libera exfurgere posfir Philofophia Ecle£tica. Quan¬

tum in nobis eft, fenfui lirare communi connmur, fed ta men nobis perfvadere non potuimus, Philofophos ferio

rerum causfas & principia quaerentes, quamvis a noftra

fententia aliena protulerint, fenfu hoc omnino caruisfe;

in mentem potius mihi indueo, lingulos véritarem ab u

na faltem parte perfpexisfe , & in eo tantum errasfe quod

totam videre fibimet finxerint. Ab Ecle£tica, alicujus pretii furura, philofophandi rarione, jure pofcere mihi

videor , ut ea teneat & ad diftin&as atque determinatas

ideas perdu£ta habeat principia, quae omnia vera, a qua-cunque unquam (ive anriquiori five recentiori

philofophan-tiuin fecla adoptata fuerinr, in fecontineant, firment; frdfa vero ita

exclu-dft/if, ur rationes cur excludontur fufficientes & indubi;e appareanr. Snrrexit

nuper Philofophandi ratio, fpem faciens fore ut juftis hifce defideriis tan¬

dem fatis fiat, an' inani nos ludat fpe peritiorihas ju/Hcanduai relinquo. id tantum contendo philofophiam, qualem illa promittit, requiri,

onre-quam rite ecle&ice philofophari valemns. Interea innocuos esfe & inter

extrema medium tenere ilüus, eoaams vel id me judice teflatur, quod

oppofitarum maxime fententiarum defenfores eosdem, ut fibi contrario«,

damnsverint. Qqgmatici enim illos Scepticismi reos faciunt, dum

Scep-tici dogmatismum illorum ope re(laurat um iri clamirant. AIii ca11Ida

ar-te effiftum naturahsmi patrocinium hac philofophandi ratione introdnflum

esfe conreudunt, dum Naturalistarum cohors nova labantis catbonarise

fi-dei praslidia in eadem latere deinnnfhont. Ma'eiialWlse videre tibi vident

idealismo faventem realiratis mnteriae refurarionem, dum iilis oppofiti

Spi-ritualiftae eaodem ut pernicipfatn omnjs realitnris ad mundum corporeum,

References

Related documents

re conati fu n t, Danici variis calumniis v exant, ut fiiorum iniquitatem juftitix quadam fpecie obtegant c ): nofira- tes vero nuilas Danorum in ten tion es,

at u ti Skolorne fkuUe utvaljas de gamle ocb olårde djeknar - v e , hvilke den tiden funnas hopetals, ja gråfkåggote, fom f i r Kneckte-fkrifning /lull flydde

Detta alt, fåfom IVi Eder i nådig förtrolighet communicere, få förvåttte IVi ock Edert under då- niv.e och mogne intådande båröfver med det förfta ; Och

Interim tamen plura fuifle conflat, quorum non nifi nudam notitiam ex Archivo E ühnßiöldiono habemus. Sequentia fcilicet ille commemorat:.. 1. appellavit

generalis idea decori, id ert: eorum , quas horninem, eui ad normam boni moralis iemet componendi ne-. cesfitatem injungimus

inftitutionem focietatum civilium referimus, quae, cum ad vinculum inter homines, ab ipfis.

boriundam fortitudinem fibi polliceretur ens maxima virium parte &amp; omni fere prae ceteris animantibuS. excellentia orbatum, nifi

fenfu, quo partem motuum alienas mentis nobis arripere poifumus conjun£ta, dubirare non licet, quin homines aliud a nobis vel pofcant, vel expe&amp;ent, quam ab aliis. rebus,