//
é>
DE
phil osophia
eclectica
observationes.
< ■ ■ -H
Q TT A S
COHS. AM PL. FAC. PHILO S. UPS.
P R iESI D E
mag.
dan.
boethio,
Exh, et Polit. Prof. Reg. et Ord.
publxco ixamini subjicit
carolus
ericus
sparrman»
stipendiarius sparrfildiakus« üplandüs»
IN ÅUDIT. GUST. MAJ. D. XVII JUN. MDCCXCV.
h. c.
UFSALIA,
DE
PHILO
SOPHIA
ECLECTICA.
§• i
Qu
i
nerefapientia
futun&
esfererum
putant,cognitione
nihil fere iiberalifupra vulgus
ingenio8emi-cujus gloriam quserunt,
turpius
esfe exiftimare
folent,
quamAucforitatis
praejudicio
avia
defle&ere,
quaad
verum proprio marte quaerendum
progredi
potuisfent.
Hinc Horatianam regulam: Nullius addiäus jurare in
ver-ba Magißri, omni
follicitudine
obfervasfc
videri
geftiunt
omnes, qui a Philofophiae ftudio nomen& famam
pe-tunrj Sc cum id Scientiae, cui operam
dicant, indolis
fe-cum necesfario ferar, ut in ea quaeratur, non quis dixerir,
Ted quid, aliorum in
eodem
ftudio labores in
fuos
con-verrisfe ufus alia condirione videri nolunr, quam utap-pareat, fe libertatem in
adprobando Sc
rejiciendo
inteme-ratam confervasfe. Magni idcirco femper habita
fuit
ecle£lica philofophandi ratio, Sc vix aliaad
commenda-tionem philofopho majoris momenti
esfe
folet
reSj quamquod illam fecurus fuerit, Utcunque
fas
eft,
Hoc opus, hoc fiudium parvi properemus
& amplr.
Sed quamvis fcientiarum, cujuscunque
fuerint
nominis,
incremento nihil magis officere
exiftimem,
quam ccecain
aliorum au&oritate fiducia indeque fluens temerarium
Se£tse ftudium, vereor tarnen, ne parum proficiat
veri
fcientia laudata illa eligendi libertate,
quamdiu
firma
Sc
diftin£te cognita non adfuerint principia
ipfam
ele&io«
nem direflura; quis enim non videt, parum tuto
« ) 3 ( •
xndelebili fecum qnisque convenerit? Non equidem
con-tendo falfam esfe otunem cognirionem, quae ad
diftin-£tam ejusmodi criterii idearn adhuc non examinara fuerit, fed philofophicam illam esfe nego, nifi forruitam opinio» num, prout tulerit animi licentia congesrarum,
conge-riern phiiofophiae nomine condecorare placuerit. Qui ut
de fe fatetur Horatius *), quocunque eum rapit
tempe-ftas deferitur, parum femper de veritatis incrememo merebitur. Eo praeterea tendit omnis philofophia, ut ad firmum Sc immutabile veritatis criterium ponendum
con-ducat, nec u11a rerum expofitio pbiiofophica vocari
pot-eft, nifi quae ab ejusmodi criterio utur a fuo
progredi-tur principio. Non igitur ab eligendi libertäre, qua
quisque in philofophando ufus, fed a natura principii,
quod in eligendo fecutus fuerir, verum ecle&icae
philofo-i phiae ftatuitur pretium. Lucem qualemcunque hane
fen-tentiam lucraturam fore fperavimus, fi prepiori
exami-ni fubjiceretur illa philofophandi ratio, quae ecle£Eicee
nomen fibi inprimis teile Hiftoria vindicavir; Sc
quam-vis pleniorem Sc uberiorem fme dubio res poftulet
per-tra&ationem, quam quae vel praefentis opeliae limiribus
contineri vel a noftrarum tenuirate viriuoi exfpe£Hri
po-lerit, paucis ramen illis, quae ad eandern illuftrandam
adferre valuimus, veniam non denegaturos fore aequos
xerum aeftimatores fperare au11 fuimus..
Fieri non poteft, ut quis judicium,.
quamcunque
de-mum
*) Quocunque me rapit tempeßas, deferor bojpes
Nunc agtlis fio & merfor civilibus undis Virtutis ver a cuftos, rigidusque
Sntelles.
Nunc in Aristippi furtim pracepta refabor
JEfc mibi rts, non me rebusJubjüngere conor.
m ) 4 ( •
mum fpe&averit rem, pro vero habeat, Tive illud ip(e
primus tulerit, five ab aliis prins latum afhrmaverir,
ni-fi illud cum norma quadam veri, quam antea pro
indu-bia asfumferit, tacite contulerit. Ejusmodi norma, five
illam, ut haud raro fieri foler, confufo adoptaverit
fenfu, five diftin£tis ideis expresfäm cognoverit,
unicui-que principii loco eft, a quo & in affirmando & in
ne-gando progreditur Sc lapidis lydii inftar, ad quem fua
aliorumque judicia exigir. Eft ftne dubio menti
huma-nae concesfa facultas verum redumque a falfo
difcernen-di, nec adeo in puteo, humana perfpicacia non pervio,
demerfa jacet veritas, ut eandem in lucem protrahere nulla vi valear; fed cum frequenter adeo erroribus ob-noxium fit halucineturque ingenium humanum, etjam ubi
veriratis ftudio ferri videatur, fas eft, ut in norma, ad
quam in judicando errans provocat, ipfoque principio,
a quo procedere arnat, falfiratem vel falte m conftiftonem
erroris matrem fufpicemur. Nec philofophica magis quam vulgaria hominum judicia, quamvis illa majori
quam haec cura Sc attentione conquifita Sc compofita fuerinr, ab hac in ipfis principiis latente labe libera prae-dicare valemus. Libertärem in philoiophando haud pau-ci intemeratam confervasfe, finem
quem fpecVare fuas voluerunt meditationes ad proprium animi nutum
elegis-fe, Sc follicuudine omni ad illum veluti ad normam
o-mnia, quaecunque vel e £uo vel ab alieno depromferint penu, exegisfe fibi videntur, fed fcientiae veri nullum ramen adrulerunt adjumentum. Scire Sc opinari, quam
longisfime a fe invicem diftant. Congeftae ad rem etjam per fe verarn ftabiliendam opinionum moli, philofophiae
non nifi per abufum tribui
poteft nomen, Sc gra-viter in vim menti divinitus concesfam pecasfe nobis
videretur ille, qui opinionibus toram quse humano inge¬
nio patere poteft
cognitionem abfolvi contenderer.
O-) 5 (\
Omnes, qui proprio marte pliilofophiam
condere
adgresfi Tunt Eccle&icos jure
vocaveris,
fed feu hoc
di-fcipulorum in verbaMagiftri
jurantium culpa,
feu
ipfo-ruiii arnbitiofiori Se£tam condendi pruritu fa&um eft,
i-pfa, quam profesfi fueranc,
philofophia,
Sectariae
nonEc-cleåicoe nomen fordra eft. Intulisfe quidem viderur Graeciae Sc veteri Latio liberiorem philofophandi ratio«
nem Academia nova, quse a Carneade originem repetit,
fed haec ad Scepticismum prona «Sc vana res in utramque
parrem difputandi periria
confpicua
difciplina firmum
eclecticae philofophiae porrigere non potuit
fundamentum.
Cicero ab eadem potisfimum eruditus,
fe
jamPlato-nem, jam a Peripatericis non mulrum
diftantia, jam
Stoi-cos libere fecutum fuisfe, profesfus, proucverifimillima
atrulisfe viderentur, eclectici quidem nomen, fi quis alius,
meruisfe videtur, fed parum crevisfe illius opera
ipfam
pliilofophiam in
confesfo eft.
Seculo
poft
N.
Ch I.
Sc
II. capuc extollere coepit ex
Alexandria
incunabula
fua
reperens docdrina, philofophiae
mentita
nomen, quaeee-kfticae honorem fibi proecipue rribuere voluit;
celebre
documencurn, quo inter opinioneseligendi liberras line
praevio examine normae libertärem in
eligendo
direclu-rae tandem ferre posiit. Scilicer poftquam
dudum
So-crates laudabili conatu virruti fuum reftituere pretium
hominisque ad altiora deftinatiönem
evincere
adgresfus
fuit, fieri non poruit, quin philofophantium
attentioni
obverfaretur, multis quamvis adhuc nebulisobfufcata,
ve-ritas, dari mundum corporeis fenfibus non obvium, cu¬
jus inrer membra horno
fuo
inrelledtu liberaque
quaprse-ditus erat voluntate conftituebatur. Ad intelle&ualis
ejus-modi mundi ideam iiluftrandam hominisque cum eodem nexum explicandum fpe&abat
praecipue
Platonisphilo¬
fophia. Quas ille hunc in
finem
atrulit,
conje&urse
ftio-& ) 8 C «»
&ionesque, progresfu temporis Pythagoricae
phiiofopbiae
reliquiis magis magisque immixtse, novaque, proutad
fuperftitiones converfus Saeculi genius
poflinabat,
fingen-di licentia explieatae, principia fuere, e quibus ad
philo-fophandum progresfa fuit hare de
ecleftica,
qua ucebarur,libertate femet jaclans dö£trina, Neoplatonica potiori
jure a recentioribus vocara; quae
nihil
aliud
quammale-ianum fuperftitionum diverfarurn gentium, quae ad
Alex-andriam eo tempore confluebant, Syncretismum
conti-net. Ammonius Saccas & qui eum proxime fecuti funt
Plotinus, PoRPrfYRius, Jamblichus &c. Se£tae hujus
e-cle&icae Sratores praecipue fuerunt. Nec ullum in
hifto-ria vel Religionis vel Philofophiae vel
paulispér
verfa-tum fugere poteft, quantum puritati &
progresfui
utrius-que offecerint ex hoc
fonte
emanantesopiniones,
aqui¬
bus remora veritatis cognitioni etjam noftro hoc aevo
pasfim objici fölet.
§■
4-Fatebuntur forfan plerique, falfam fanoque
homi-num fenfui contrariam esfe hane, philofophiae nomen
mentitam, do£lrinam, fed exemplum philofophiae vere ecleöicae dedisfe pofteriora rempora contendent in ea
veriratem quaerendi via, in qua a fenfu hominum com-muni Si experientia quoslibet dire£tos esfe gresfus
per-hibent philofophantes. Non ii fumus, qui
Ecle£ticam
hane, quae poftquam, quod recenriori aevo viguerat, Scholasticorum,CartefianorumScLeibnitzio-Wolfianorutn
fe£tarium ftudiumin defuettudinem abire ccepit,
commu-ni fete confenfu introdu&a eft, philofophandi viam im-probandam esfe cenfemus;
quamdiu enim
circa
res, quaelenfibus obviae esfe queunt, verfatur, unica eft, qua cre-fcere poteft realis omnis cognitio. Sed
quando ab his
ad eas ftabiliendas vel dijudicandas res, quae fenfibus non
patent, progreditur, inter quas praecipue
referimus
men-• ) 8 ( •
menta moralitati Sc Religioni fundamento futura, ad quae eruenda haud exiguapars Philofophise,quaiis ab aliis fcien» riis diftingvi fölet, fpe&ac, vereor ne principiis skås^v
di-re&uris adhuc deftituta fit. Quae enira heic ultimo frequens
esfe fölet ad fen(um communem provocatio parum valere
faciie fufpicarctur ab omni partium ftudio alienus, qui ad
eandem hane aram confugere videt opinionumfibi invicem
contradicentiumpropugnatores, natn Materialiftae &
Spiri-tualiftae, liberae voluntatis defenfores Sc Dererminiflae in fenfu communi quterunt propugnacuU. Nos ex tanta
o-pinionum dilcrepantia inter eos, qui in eodem veritatis in experientia Se fenfu pofito criterio tam amice
con-fpirare videntur, concludimus, ad diftin£las Sc arbitrio
non fubje&as ideas non adhuc reda&a esfe experientiae
Sc fenfus ita di£ti communis fundamenta, atque nullam unquam expe&andam esfe cenfemus ecle&icam, veri ali-cujus pretii, philofophiam, antequam facultattim humana¬
rum leges accuratiori examini fubje£lae fuerinr.
§•
5-Non faciie illi, qui rem per fe veram argumentis
fiftis Sc fragili fubnixis fudamenro tuetur, philofophi
ho-nores tribueres, nec unquam vera exfurgere poteli
Philofophia, antequam ea, quse certis Sc indubiis funda-mentis inniri re&e fu(picaris, ab argumentis asque indu¬
biis deducere valeat. Non confundenda fiunt principia,
qualia in re ipfa latent, cum cognitione diftin&a horum
principiorum, fine qua philofophia-nulla däri potefh Multa vera Sc a proximis causfis rite deduéfa exhiberi
posfunt, quae tarnen in Philofophia, cujus eil: ad ultimas
progredi causfas, inter opiniones ram diu rite
referun-tur, quam ab ultinais his causiis non dedu£ta fuerinr. Rerum Philofophicarum peritis haud pauca femet
du-dum obtulerunr e philofophia, /quaiis communiter re*
cen-• ) 9 c •
cemiori aevo, ecle£icae nomine infignis, valuic, exempla»
quae abunde teftantur, ea,
quibus
veritatemfulcire illius
culrores conati funt, argumenta cum principiis, quae ip(i
pofuerunt, pugnare. Sic
qui
Lockian/Ephilofophiae
principiis fe omnino
addi£tos fatentur, faepenumero
ar¬gumenta in fuam
adducunt
rem, quaereprobatis
Carte-sianis Sc Leibnitzianis principiis omni deftiruuntur
ro-bore. Fareor quidem hane, quam philofophantes forfan
ipfi non fufpicati funt, contradi&ionem
interdum
id Ve¬rität! fecum tulisfe commodi, ut ea quae, fi a pofitis
principiis juftas deducisfent
confecutiones,
evertere co¬nati fuisfent, a temerariis infuliibus tuta manferint; Ted
a me impetrare non posfum, ut congeftam opinionum
molem fuffultam argumentis, dedu&is a diverfis Sc fibi
invicem repugnantibus principiis,
Philofophiae
nominecondecorem, nec male adeo cum Scientia humana a£tum esfe exiftimare posfum, ut ad Philofophiam fibi ipfi
con-fentientem Sc conftantem nullo modo adfcendere posfit.
§.
6-Ecle&ica, qualis recentiori aevo frequentisfime
com-mendata Sc eulra fuit, Philofophia, eum fibi praecipue
vindicare videtur honorem, ut res ad philofophiam
per-tinentes populariter magis Sc ad captum vulgarem
acco-modatius tradiderit, viraeque ufui magis quam inutilibus
Scholafticorum rixis aptam do£trinam propofnerit.
Ne-que nos negamus horridam illam faciem, qua olim
terre-bat, recentiorum cura exuisfe philofophiam, Sc elegan-tiori, qua prodire ccepit, forma plures ad fuos amplexus
alle&asfe; fed veremur, ne ftudium popularitatis foliditati
plerumque offecerit; quae enim fafiidire potuit delicarior
Sc intenfiorem fere omnem cogitandi laborem fugiens
Saeculi genius, ea plerumque inter inutiles Scholas tricas
relegara videmus. Sed cum nihilo tarnen minus hoc,
in-inter prima Philofophi officia ponimus, ur non alias
quam djftin£las & omnino determinatas rradar ideas,
hee vero fine fubtiliori calculos fubducendi rarione vix
elici posfunt, philofophia haec ecle&ica vaga & terminis in urramque parrem facile explicandis referta plerumque
permanfit; nec ullus dubito, quin omnes, qui de medela
huic virio adferenda ferio cogiraverint, nobiscum fasfuri
iint, ulterius &de novo quali inrtituendum esfe
principio-rum philofophicorum examen, antequam hac labe omni¬ no libera exfurgere posfir Philofophia Ecle£tica. Quan¬
tum in nobis eft, fenfui lirare communi connmur, fed ta men nobis perfvadere non potuimus, Philofophos ferio
rerum causfas & principia quaerentes, quamvis a noftra
fententia aliena protulerint, fenfu hoc omnino caruisfe;
in mentem potius mihi indueo, lingulos véritarem ab u
na faltem parte perfpexisfe , & in eo tantum errasfe quod
totam videre fibimet finxerint. Ab Ecle£tica, alicujus pretii furura, philofophandi rarione, jure pofcere mihi
videor , ut ea teneat & ad diftin&as atque determinatas
ideas perdu£ta habeat principia, quae omnia vera, a qua-cunque unquam (ive anriquiori five recentiori
philofophan-tiuin fecla adoptata fuerinr, in fecontineant, firment; frdfa vero ita
exclu-dft/if, ur rationes cur excludontur fufficientes & indubi;e appareanr. Snrrexit
nuper Philofophandi ratio, fpem faciens fore ut juftis hifce defideriis tan¬
dem fatis fiat, an' inani nos ludat fpe peritiorihas ju/Hcanduai relinquo. id tantum contendo philofophiam, qualem illa promittit, requiri,
onre-quam rite ecle&ice philofophari valemns. Interea innocuos esfe & inter
extrema medium tenere ilüus, eoaams vel id me judice teflatur, quod
oppofitarum maxime fententiarum defenfores eosdem, ut fibi contrario«,
damnsverint. Qqgmatici enim illos Scepticismi reos faciunt, dum
Scep-tici dogmatismum illorum ope re(laurat um iri clamirant. AIii ca11Ida
ar-te effiftum naturahsmi patrocinium hac philofophandi ratione introdnflum
esfe conreudunt, dum Naturalistarum cohors nova labantis catbonarise
fi-dei praslidia in eadem latere deinnnfhont. Ma'eiialWlse videre tibi vident
idealismo faventem realiratis mnteriae refurarionem, dum iilis oppofiti
Spi-ritualiftae eaodem ut pernicipfatn omnjs realitnris ad mundum corporeum,