Q. B. V. D.
Quaeftiones Pragmaticae
Quas
Ex
approbatione
Vener. Vacult. Vbilofophica
SUB PR£SIDIO
V. CL
M. PETRI FONTELII
Mathefeos Profeflbris ordinarij.
Publteo bonorum
inaminifubmittit
DANIEL TILACEVS Dalius.
Ad diem
6. Iunij in Audit. Guftaviano
Anno
1669.
UiSALIi
I —-~
ExeuditHϋ Ν Ulcus Cuκ i o S.R.M·åt
Acädcmix Upfål, Bibliop.
v'
λ
< ' -Λf
ι
ί
:u*
■ -
■
v
g^·
.
.
i , V1 '.'■■· '* Λ .'··.· v··■ - - v . .
.
W -i k'■ :- ►..„ - „ . vi L. :v
.
.
I
*j '.;· ··.·*-*:?
-- · ·■■■.-; *r~
/ fe>
-,.·■·—'.·.. -'; ·>-»; .λ- ■■* ":- *.■-·' -
' .
<*:/ · O - έ
Xi-Svi
i l€ .?t · · . - c
■
:.
r-:' · *': J' ,
§$£'%':
' . .'<>ΐΤ ri,ν.-φ..^ - ■·' <
"
•^. -·
/ V
Q V Α-S T I O L
AN ßbi ipfi injuriam faciat ? N. volentifieri pofiitinjuria ?&*analiquis
Poteil hasctritanimisacplebeja videriquasflio, dignatamen
mi¬
hi eilvifaj qnacpaulodiligentiorem meretetur
confiderationem:
tumquiaatiquas requiritobfervationcs»ne crude ninais
intelleéia
damnum detin vitacivil·. Tumquiaconivevereimprobiproter-
visfa&isludibria verborumaddere,&inmediisfceleribusnegare feinjuriamfeciiTejitaenimvoluifleeos, cumquibusillisresfuerar.
ficutexTragcedia Euripedis quendam de matricidio accufatum
hacrationefacinusåfeamolientenaintroducitAriil.f.Eth.c9.fed
adrem.itafcribit Arift.j. Eth.C»6.ctvm
πξοαιςίίτιη βλ&-
w?«v. £ΐο chtιςινahntet αυτόν. Hicobiervandum,utquis injuriaaliquemafficere dicatur,
requiri
non tantum utfa&um fit
injuftum ,fed Scfponteac voluntarie faöum c»l.c. 8-ahnov
Utezttμην
αδίκημα ht Ιπω
, tetv μη το(κάτιαν
ρξοτη. Idem «5ί,utquis injuriam ,pati dicatur, requiri>fcilicetut non folum inju-
fta patiatur> fed eriam contra voluntatem» vid. O 9. cit.
Itb*
βλοί'Μίν^μην χν τις
ittsov* d$/κεΤηχ/
ίΐςtum. Propejama- pudomnesinproverbium abijt,
volenti nonpolfe fieri injuriam.
MultatamenfuntquajobijcipoiTe videntur. Certum eil multlipli-
cemeffenonminus involuntatequamintelle&u hominisdefedu:
utficutomnesaliqnandoerrantinjudicandovero,itaquoquein-
terdum peccant inappetendo» Scid volunt> quodper fe injuitum
eft. Horumfiquis defiderifi expleat, uriqueSc ipfe peccabit,nec
juilefaciet. Noniamloquor de infantibus Sc pueris, quiquid jus
Sc injuria fit ignorant , fepe tarnen multa prave appetuntifed
deadultis,quosetiaminjuila velle, frequentius quam rebus hu-
manis
expedit, monftrat
experientia;fifatuo&
bonafna
dilapi-dare volenti,ea qiiisauferat, tantumquiaille auferri voluit>uti-
que
peccafcit.
peccatetiamquicumflagrantiifima:
libidinisfcorto
concumbit. Idcopuniri voltiitDeus nen tantum eum qui cum muliexeremhabet, diiienflum voeiferatione teilatur,fedSc
tumquicumtacente: Deut.XXII. 24. imo&tacenteravirgi-
A 2 nenn
nemneccontranitentern>viribus Sc voce lapidar!jübetv. 24. jir-
venemqui volentem Saulemocciderat.veloccidifie fedixit,occidi juffit David ». fam.I. 9. feq.non)uiFurti$,fi jufte fécitTec ätter..
SedutRefpondeamus.I. videndümquid fitinjriiia, qua: nihil
aliud eftquamvisquaeinferturinvito..p. Etb. C. S. *3-gj/
την Αυτχ βχλησιν.ωςί&κ
djixmκ/
åtcl ye tütb, cL}K (ivnoβλαΐτβίτκι.
SCcap. 11.ix.uvy^
7πχτχα.άλχ,ίί7Xj
Je ίκων,Namfieutinemopropriedicittir facere alicuiinjiiriam nifivolensj itanemo
patinifinolens^X^iti
enim patirur injuriam ejus jus vio- latur,quodnonporeftaeiTneri
quin nolit: At iniufta patipoteftvolens. ficu-t in diftributione,qui de jure «qualitatis cedit fua fponie,hoc ipfo in in*qualitatemconfcntit, acproinde ei nonfit injuria, is
^^.υτοντο'^Λ^ίΚΛττρίί'τΙαν
,τωei^Mtiv,8^iro cL$i-Kct ττΜτχαν,τω cfJiM&i.dicitphilofp.Eth.G9» II. Quivo¬
lenti infertaliquidrc&* rationi. bonisque legibusac moribusre-
pugnansfacitqiiidemille injufte, iive facit, idquod injuftum eft::
non tarnen proprie injuriam facit, qua non iaffcrtur nifi-
invito:fiveillüd &ίΜ<»exvivelignorantia proficifcatur. Punitur
ergojuft* quia injuftefeeit, autidquod injuftumerat,jmofinon huicvelilIi homini, Reipublic* tarnen A Reip. re&oribus, qui
nefaceret prohibuerunt, injuriam intulit. punitur. & jufteigno-
miniofafepulctira, quifibi ipfimortem adfcivit,utpotein Remp.
Ipfiufque Deiacnatur*legesinjurius;finonadverfus fe ipfum;
III. Äddooportercvoluntatem effe IiberamSc plenam,11t fimiil refponderi poflit adaliam quseftionem ex hac natam : promittit
viator latronibusfevelievitamdimidiabonorumpartercdimere.
An ergoid volenti,eamauférentes injuriamnonfaciuntlatrones?
Vtique faciunt. quiavoluntas pJena nonfuit, fed interceifitin- juftacoa&io,qti*a&icnemreddiditmixtamv Dico coaäioinjufta,
Eftenimcumiufte quis cogipoteftSccitrainjuriam; Vc quiinjufto- belloaliquem laceflen·,fipofteavi&uscogaturlueretemeritatem belli, malaque damna refarcire,qttamviscoa&usid faciat non ta¬
rneninjuriampatitur. Nam h*ceiljuris a&iOiutquifuumcuiq«' jusnontribuatexconftanti voluntate, etiam prfcter voluntatem
damnapreftarepocnamq;fubirecogatur. Sicut illinorunt
expli-
ct:elatius,qui juraexprofeiTotra&ant IL'
f
■ ■
i i: ■ ι ■
Λη Ludus ollarum
ßt ferenda
>utßt modus
itcquircndi ? Neg. ^
Human«fortis h*ccftconditio,utnegotijs femper vacare ne- qucat,fedotüimquandoquerequirat,acutalterais vicibus labori quies,quieti viciifim labor fuccedat, Ne fcilicct aifidua raedita-
tioneanimus,&continuislaboribus corpusdebiliteturivelutrum-
quejugidefidia torpefcat. Ludos itaqtte, qui»propter
honeftam
animirecreationem,Sc moderatam corporis exercitationem fu- fcipiuntur,ηοηmodo coramendarunt, fedSc iisdem quandoque indulgere, infra fuam dignitatemnonexiftimaveruntiniignes viri.
iit teftaturAlex, ab Alex. 1. c. 11. Sedfuntprxcereaaliiltidi,
«juos nonfolumpropterrecreationem ; Verum(uteft humana
indolesalapfu abufibus obnoxia»&in inveftigandis modisiu* cui-
quecupiditati fervientibus fagax )obquxftusquoqueaviditatem,
humanumgenusinvenit. Γη hisΛ ludusollarum: dequo qux- ritur. Et videnturnonpaucahic in partem affirmantem adduci pofl'e. Videriremmediam. Situm efle in ctijutque poteftate
nonfolum rem(uamdonare alterifimpficiter,fed etiam in alte-
rumtransferrefubaliquaconditione,five ea fit fortuita, fiveex iuduftria pendeat.
Äccedere
etiam ejusLufuna apud quoldam frequentiorem. Verum h*ctantinonfunt,ut patiamur nos eoadduci» uthuncludiim inter artesae modos acquirendi legicti-
xros referatnus. Quatenus ferri poilit infra vifuri. Dicimur itaqueraulto fe&iusrebus humanis confultumefle,fi tales modi
acquirendi
prorfus
proferiberentur,adeoquetutius nos in par¬temnegantemirepoiTe» Nulliisnamquehic indufti« virtuti ac artividetur effelocus: fortunam Sc cafumfolum dominari. At
prudentis
noaefle fuas fbrpinas
cafui permittere: Reipub. etiam iütereflenequisrefuamaleabutatur. Vid. Vefenb.dig.L.XI.t»f. Addo nobis poft perditam integritatem impofitum Gen. z.
χ9. Ut cumfudorevultuslaborisnoftri fru&us paremus,neotio fecuritatemfoveamus,Sc fraudesininvicemraeditemur. Vnde
prudentcrquoquecaventLegesCivilesne ludi hnjusmodihabe-
Α ι antun
antttffaterlegiffimotacquirendimodos. adeönonconcednntVi»
doriadionem invi&um,utne vidum quidem conveniri vclint
vid.ff. t. 4f.quin potiusperd;tainjudiciorepetijubeant. Vi»
deaturetiamlex noftra titulo iÖu&M* £5. §·2. Itcm Conft. A-
cad. Cap.ΧΧΙΪΙ §.10. tantumigiturabeft.uthujusmodiludos
interartes acmodos acquirendi referant, ut potius hujusmodi quieftuofisIndis deditos mul&atfubijciantfupralaudatacLL. Lu-
disautem virtutiscaufafufceptis, prxmium excontraduinter Iu- ludentesconcedi,utillorumvirtus indemagis reddatur confpi-
cua>Quatft.CXXXIII.in Tacit. oftendit Berneggerus. Sed
fi Sc hic luduspropterquandamanimirecreationemnonutarsac-
quirendiadhibeatur fuomodo toleraripofle videtur. SicutSc ixt
nonnullisRebusp. eundcmvigare conftat,ac graves quandoque
yiros huic fefe immifcerc ,idutiquenonfadurifiin feplaneeffet
vitiofum. minustamen huncludumapud nonnullos liberalem ha-
beri. Non énim omnibus eadern ftmt honefta atqueturpia. V- bi auteminturpibusnon eft,nihtfoniinusprudensaliquodtempe-
ramentumadhibendum effe putamus. Scilicet 1. Ne pretiu»
excedat modumInfus,majorefqueinhos Iufiis impendantur fum- ptusquamfine damnoamittipoiTiint. x.Vtfinis primarius fitcu-
raruir.remiliio acmoderataanimirelaxatio,utnaturaludorumre»
quirit,nonlucrnmiadcoutamorlucrandicumftudiofallendicou-
jungatur, 5. Neillis,quihujufmodiludos inftituunt fubdolisar-
tibus alijsimponere liceat veltechnismechanicisregerefortes, a»
deoqiteperfraudem ludentiiim emungere crumenas. Id enirn inquitCicero lib 3.off naturanonpatkurjutaliorum fpoliisres noftras augeamus ,fcd fmecuiqueutilitatiquofinealterius injuria
fieri poteft ferviamus. 4. Neresnirnium viles in fortnnasaleam cxponatlirfor, adeoutlucrifpes omnino fit certa* nullus vero damni metus. Puta ii fciat fc decem imperiales lucraturamß
antequam veluniusfaceret preriija&uram.namSc hacrationeres abit advitiumutpote cumlucrum potius quam lufus refpiciatuT·
f.Vtludentes liberam fuarum
rerumhabeantdifpofitionemnonn.
poiTuntresalienas, velquasalienarenonpoffuntpericnloexpone- re-Vid. Leff.c.16.de ludoSc
fponfionibus
dub. 1. Sc illiusetiam fintconditionisut cxdamnonnllafentiantcalaooitatem,6.Nefint hu-Jmjusmodiludinimi"mfrequentes adromiedentfcandafum.mnf- tosque åIiberalionbusexercitiisavocentac quandoque ad malas
anesexcitent»quibus pecuniamvelquibuscunque ludisproipici-
ant, bonaqic fua imitil^er dilapidareaddifcant. a\eruendume- nimeiLnequhn puerjcia aciculana,inviril·xtate Ά cunicam de-
ponar-Vid Horol. Princ. 1. i. c.4f. AddimusporroiUud P'atonis apudLaert: vdentispuerumalea 1 dentem. Parvum eilalealu¬
dere,acnonparvurnalfvefcere. Hisigirurobfervatis caucionibus,
ioreputamus uthicludus,autminusfiabeatincommodi , aut mi¬
nuscenfearurbberalis* Tutiusproinde abhujusmodiludisabiti-
netur,quoadvitiumaccedant pror ms, ducantque in hanc rem 4uanatura proniores facilius. Vtilius autem eliguntuc illi , jn
quibuspr
jcinfiones
advirtutemfieripoifunt,
qualesfnere Gymni-civeterumquibus fiiveutus praeterexercitationemcorporis fore¬
busbellicis aptamreddidir.Bern.c.l.Qi^uVbieriamoderarionera prudeiirem adhiberi decec,neidunurnagatur,ut hacrationeci- viumanimiadbeluinamquandam feritateminilruaniur,quo no-
mineabAriftotelelib. S.Pol.c 4. vapnlat Palscftra Lacedxmo- oiorum;quod hifee exercitiis uuiceitudiopotent!«bellic*dedi-
tafuerit»
III.
jin
ludus Schoenobatarumßt probandu* ζ$* qui
inde
cß modus acquirendi > N.
Improbata fatisarsvidefnr cujus exercitatio non nifi obnoxia
periculis
eft.
Talis fane Scharnobatica. Nara ficut inter ludosquiin
quatftum funt
comparati,nefcioanullus hocmajoremrei.ui-rataffirmareartemjitanecquenquammajoricumpericuloeflTeconjundüm
fuftineo. quippe velutinaerependulusperfunesita gra- diri,acpedibusdeeuffatim vibratis exfilireSc fubühre, ut men-
furaacpondereligni cujusdantteretis fequisdirigatres longe eil
periculoiiifima, fummaq;
cumtetreritateconjuncla.Dicant artemminoribu«periculiparari : Itafigi fimesut alaplu minus pericu- ljfitmecuendum; ArtemparatamtutpTel major*audere,Hanc
tarnen
lamm utimprobemiisfvadentracionc*féquentej. t. Quidqtt2%
fo aliud eiltemerariishujusmodi artibus fidere» quamipfum De-
um centare. proindequi iisfe periculis fine neceifitate committit
aquibusutlrberetur,temereexfpe&atopemNuminis,ftolideeil
audax,(ibiqueipficauia exitiiexiilitit fiquodinde fequatur.re&e igitur huc aliegarepoiTurnus iliwd,quodex Abbate Panortuitaao
citatCamerariusin oper. Subcif. Hor. Cent.x. p. m.j6. Omnee
Judos inquibuspericlitatur hominnm falus ,«utanimarum omni-
XTOtollendes effe quod pugnent cum verbo Dei. %. Qui fair
feexercentnoxisludis,temptis,quodmelioribus lludiisatquene¬
gotii*eosoporteretimpendere, inutiliter coniummuntatquepey-
dunt>qu«ja&uravix pretio «ftitnari
poteft
, aliisque idemfitf-furautur. undeTerent. inPrologo ad Hecyram dicit Populum
itudioihipiduminfimambulo fuiiie, 3. H*cfpeäacula nullam
babentjucunditatem j ficuthaberepöfluntfpe&acula& ludi fce- nich, fi(utadillos paucisdigrediamur ) inbisquodmonent pru»
dentiores,resmaximeierias Scå yeneranda antiquitate pr*clare aclaudabilirergeitas graphicedepingant,qui
fibi
hanc fuatmunto·peram, utindehabeant lpeftantes quod tacite illorummenrespe- uetretScadegregia«mulationemftimulet.Vttaceam avcteribus
adhibitosnon folu propterhaneratione,ac titindereficianrurho-
minu animi,fedSc proptervimquamhabebantinanimisvtilgi ad
firmandaimperia.UtapudTacit.Hiiü.4.64vdicüturvohiptatibu«
plus adverfus hibje&osquaarrnii valuifle Romani, hacarteAu- guftumprocaptando popuhfavore,ufum fuiiiemonflratIdeAnn«
l.i.c.2.Q11* igiturfpe&aculanil probi moris infecontinent» vele-
ventufaepiflimefninttriftia, uthacc fcaenobatarum>non cordatus quisquamprobat. Experientianamqjteftaturhos talestemerita-
tisfu*pcenasnuncmembrorumcomminutione,ituncvit» amiifio-
nef»pms dediife. At pericula,quachoneftefufcipinon
poiTunt
ag- gredihominiseft projcftjcaudaciaeSctemcritatis.honeßeautcmiufcipiturprofaluteReip.acproximi5prohonorcDeiScvirtutisdefenftone3non vero pro¬
pter tuipelucrum. 4. Solet etiamfaepius hocgenushominumgulseeflfc ad-
diftum«cuiutieryiant,ηοηmodopcriculofa fed&temeraria audcnt,ac ne-
glcftistutioribus feacfuosfuftentandi mcdiis vitamacfalutem fuam adquat- ftumproftitunntpraifentiffimisquepericuüsfcexponunt. Qualishinc nafca-
turmodusacquircndifacile eftcolligcre.cumnullum fit turpiuslucrumquam
quodtantofalutiscumdifpcndioparatur.de his nihilampliusaddimus, quam
UtcumC®lioÜb. 8. ad Cic. dicamus. Nosejuscfuiiti»quiScbccnebati-
camfacit,mifeieri.