Μ Ε TA PHRASIN

A A

EXERCITATIONES

PHILOLOGIC^E

IN

matt H/E I ^'

EVANGELIUM,

EJUSQUE

Μ Ε TA PHRASIN

? ^SVECANAM.

QUARUM

ΡARTEΜ XIX.

CONSENS· AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH,

IN REGIA ACADEMIA UPSALIKNSI,

PR7ESIDE,

mag. j o η a ν ν ε

FL O DE R O,

Grjec- Ι.ιτ. PROF. RTG. -ET ORD. <

, \ PUBLICE EENTILANDAMSISTIT ALUMNUS ΠANQUARTIANUS

3micol. ericus netzel,

DALEKAKLUS.

w AUDIT, CAROL. ΜΑf. DIR XVIII. DECEMBRIS

Anni MDCCLXX,

HORIS AMTE MERJD. SOLITIS.

UPSALIAE, TJ f ii Ευ Μ Α ΜΝ ιΑΝ ι S,

VIRO

JDMODÜM REVERENDOJtqut

PRJECLARISSlMO,

l):NO MAG. Ε Μ I C O

ECCLES. TIERPENSIS PASTORS,

VIGILANTISSIMO,

NEC nok

DISTRICTUS ÖRBYHUSENSIS PR^EPOSITO

LONGE MERiTTSSIMÖ,

?AFUNCULl LOCO MAXIME COLENDO,

Της

^{σιάζοντας,}

^{ττοίξοο} Σα

^μάλιςα

εννοίας, ^{Je της}

^εις

εις

^ras

άπαντας ^κατά

^γένος

μέντας

Πξοσηκοντας

Σα πλη*

, τοιαύτης ατής το μέγε&ος τε ηομ

πλη&ος,

ωσ αχ οίον

ff είναι τέε εν τ μ ?άγειν δεινότατα^{ς, ηπα} γε εμε,

άνάσκητως

Πξδς ^την

δεινότητα διακείμενη,

παντα τα

ευξγετηματά Σα βςα-

χειτ» λόγω

πέξίλαβεϊν' άίξετωτεξον

nyaμα ι το ΠαξαΠαν

φει-

δε&αι τωνλόγων, ^η

ενδεεςεςως

τα Πξοσηκοντος το Σεαυτα

εγΜ-

μιον λεγειν« Iνα

δε

μν\ όλιγωξως έχων

φάινωμαι Πξός τό

^τη?

γνώμης μα τό

ευσεβες φανεξόν πόίησαι, αζιω Σε,

07,;ν\ τε xgj

(Πως εχω , τιμαν, Αεχα αν, ικετεύω agOf

άντιβολω,

ευνοϊκως

τarθ τό

σχεδίασμα, δωξον

μεν

μάλα

ευτελες,

Kgf αδαμως άζιον

τα σα ονόματος, της

δε

ϊμαυτα

ευσεβειας

τεκμηξίον,

άναμφιςβη-

τήτον K&f συμβολον τηςευγνωμοσύνης* Ετι

δε

α παυσομαι εγω

ικετενων τό Θείον ευε^γετείν Σε ως

μέγιςα δια παντός

τα

βία

* διάγοις επ) μηκιζον, ως

οιόν

^τε

ηδιςα

^ηομ

ευδαιμονίαατα,

τον

ßlcv, ^εις πάντων των αναγκαίων

άντιςηξίγμα βεβαιωτατον xgf

τό της

πατρίδος

σϋμφεξον*

ΑDMODOM REFBREND! _Atque

TRJBCLARlSSIMt

NOMJNJS TLl

Culter hnmiliimuf

NICOL, ERIC. NETZEL.

VIRO

AMPUSS1M0 &

EXPERiENTLSSIMO

D I) LAURENTIO

B A L K,

ASSESS€RI IN COLLEGIO MED1CO GRAVISSIMO

PATRONÖ OPTIMÖ.

Pia

atque

gfa'iifrma

nience, Bcneflciorum memor?

Larga

rriaiiu in

fe collatorum

^*

Hasce

pagellas

CONSECRATAS VOLÜIT DEBUIT,

Cuhor HttmiUmnf,

NICOL. ERIC. NETZEL.

VIR©

ΡLURIMUΜ REFEREhDOAtqiu PRMGLARISSIMO

D.0 Μ>α JOE NETZEL

Lofftaditnfiurn PASTORI Meritiilimo, PARENT1

INDULGENTJSSmOl

I

ψλισκάνοιμι ,άν ^ακ άπεικότως άβαλίαν μεγίςην, ει εκαςα ra hs ^ε_{με, εκ}

παιόαρία

μικρά, ύπάρζαντα ευεργετήματα, Σα, φίλτατε πάτερ,εν

βράχε

^Αν τόναμιμνήσκε,ν 'έπίχειρόιην. Τοσάυ-

τα γάρ ^εςι η&β τηλικαυτα το μέγεθος, ως ε προς την, ανά¬

μνηση αυτών εκπλήττε

Bat

με μά'λιςα ^{κ$μ ?ι5} άπορίαν ν.ωθί- ςχύθαι. Τω γάρ φροντίσαι Σε τητ

παιόεΰσ&ως

μα α&ζ ά μτ/.ξάς

.00C7τανάς ^{εμ· τχς} χρείας μα όαπαναν, επόιησας με έφΤκέβαι

της προς τås ελευθέρας παθεΐας έπθοσεως, ^ης ελ&γγον νϋν όι^·

ΐ\\ ' ' τ* Λ ■> ~ / > >"

.das τυγχάνω. ίλσπερ ay ην εν jas γραμμάσιν επαιησα προ- jeοπην τη ση έυνοία Key έλευθεριότητι άναθεϊναι όζον ^εςι) ά·

Τω προσήκει τχς των

ελευθερίων διατριβών

άπαρχάς ν.α~

,θιεραν τω Σεανγα ονόματι. Αεπτόν ^μεν

άωρο

ν εςι αομ άόαμΖς άξιον ^{ων με} εργασάμένος ετυχες άγαμων, η όε φιλοςοργΐα Σα

άναπληράσειεν αν το τα

δωρήματος

ελλιπές. Σαφώς γάρ ^ει*

$ως ^οτι ηάε<&αι πέφυκας, _αχ ατως των όόσεων τοίις πολυτελε-

ςάταις, ως τα όθόντος καθαρότητι, ελπίζω Σε φιλοφρόνως~όέ- ξ&όθαι τατο το

^εΊγμά

της^, ως

όι'ον

^rf},ευσεβέςατχ προς Σε διακείμενης γιωμης μα. Τό λοιπόν, έυχάς ευχόμενος διατελέσω

τω &έιω όθόναι Σοι τ.ό έπ) _{μηκιςον} βιωσαι, κ&ζ δια παντός τα

βία τοσάτων άπολάυσαι αγαθών, οσχπερ χωρησαιεν η άνθ^ω ρίνη φύσις

βΑ7RIS WDULGENTISSIMI

Obfeq-uentfffimus Filius mcoi, ERIC, NETZEL.

Ά

☆

Φ

05·

^r>j

^Μά£η lav

^{βασίλεια}

Aue

^8TCC

g //;<xv

^T8S·των

τνΓν

^{ά\§ξίΙτϊ8ς}ύςανων.

εντολ&ν

Novam hiec

^{ελάχιξοε} T8T0)V τοον

^{κλη$ησεται}

fl·αχϊςων

verba ex-^ev

plicandi viåm

ingféilus

eft HOMBERGIUS a), dicens

το λνειν heic notare explicare. Ita autem rationes iubdu-

\ cit: ^ex contextu hujus Chritli *fermoms manifeftunaeil, pungi & reprehendi Phariiaros,, qui legem interpretandi

feientiam populo quidem venditabant, ceterum vero mo- ribus erant Hypocritfe: quod enim aiios docebant, ipft

nan faciebant: Chriilus _ergo, inquit, oflendere voluit,

nihil egregii fecilTe iilos, qui in fola Legis explicatione

defudaverint. Quafi diceret: Qui interpretando & fol-

vendo legis difficultates docent homines, laudem qui¬

dem merentur, eoque nomine aliquem etjam locum ha·

bituri funt in Regno MeiTiie, fed minimi ^{tarnen vo-}

candi funt. Neque nos negamus, & fimplex verbum

λόειι Sc compofitum επιλύει?, ^quum in facris tum profanis Scriptis, occurrere in fignificatione folvendi & explicandi,

at iftam notionem huic loco nequaquam eile vindican

dam exiftimamus. Id quod vel inde conftiterit, quod

in commate hoc _το, λύειν νόμον opponitur ^τα>, ποιείν νόμον*

Quum ergo hoc fit

facere

ea, quas

praferipta funt

in lege, coniequens eil, ut illud fit violare legem* Ne¬

que eft, quod dicat

HOMBERGIUS, fimplici

verbo

x

D. D.

CΑΡ. V. y. 19.

Ii λνειν

α ) Ρarerρα Sacra ad Matht Ρ.

330 ~ Matth, V: v. 19.

λύειν ^non poiie iftam tribui iignificationem, quam τί,

xccruÅvsiv comperere ait verf. 17. Ut enim concedere-

mus, ro, Kceruhwtv νομον, eile legem violare, ^non vide¬

mus tarnen _, quid obflet, quo minus idem etjam ^ro,

Λυείν νομον dici queat fignificare; in primis quum iftano- tio profanis au&oribus fit maxime freqoentata, quod plu-

ribus exemplis probatum iverunt ELSNERUS»KYPKIUS, aliique Durn vero.prteterea HOMBERGIUS qui in

ejus caflra tranfiit, JOH. VRIEMOT b) inde fuse fen-

tentia? firmamentum & robur conciiiare nituntur, quod, qui Legem Dei violaverit, iili nullus concedi poteillo¬

cus in Regno Coelorum, _{quum tamen} heic τωλύοντι νο¬

μον aliquis, fed infimus adiignetur, non perpendifle vi.

dentur, quo valeac illa ffiais, ίλοίχιςον tivai h τη (Βασι-

λέιοο ^των έξοονων. Mihi utique perfuafum eil, minimum

vocari illurri, cui omnis in Regnum Media: ingreiTus eil prieclufus: ut fenfus verborurn bat hic: quicunquef vel

unicum violaverit praeceptum ex illis, c\i\x Vos exifli-

matis minimi eile momenti, _{& quum} exemplo tum o-

re docuerit alios, poile talia mandata impune

negligi,

is dignus nequaquam eil, qui in regnum coelorum in- grediatur, Hunc eile

fenfum

pervidit recentior Meta- phrailes Anglus, ita enim transfert: 77bcever therefore Jhall break ^any

commandement,

tho of tbe lenfl importance

and fbuü teacb men Jo to do ^,fbcdl not bave tbe leaft admit-

tance into tbe kingdom of tbe MeJJias, ad quod exemplar

noitra Metaphrafis

Tic conformari

poteil, bvilken fombry¬

ter det minfta af bilden, och larer andra, ^at [d gora, han (kall intet bafva den minfla deli himmelriket. Sed fic ta¬

men non nos quidem fvademus, ut in récepia verfione quidquam ^{mutetur, quum} genuinam Grsci textus vim

fat bene exprimat.

jo?

b)

vid.

ejus

obfervationes in Mathai quinque Capitu

priora. ' ^,

Matth. V, v, 19 20. 231 cQs o αν τΤοιη ση, >0t)

birdfy, tros

μέγας

κληΒησεται

ev τη βασίλεια^{τω v} _Βξαναν > uc in

i

^enten

tia

antecerienti λυειν

νό*

μον &

/AW;v

conj.uncuntur, ita per

oppofironem

con-

-neduntur heic ττοβιν v cμον tfß)

όιδάσκειν,

hoc fcnfu : qui«

cunque fervaverit Legem, eamque

aüos docuerU, iedu-

lo Omul inctildando, non poile ilhm violantes divinam effugcre Adodidam ^, is magη115

erit in Reg

^ηo

Ccelo-

rum, hob ed,'ilii demlim Regnum

Mrffiat patebit.

Nam,

ut rede AUGUSTINUS f)

dielt: Minimus vocabitur in

JRegno Ccrlmwi, oJ Jor-taJJe

ideo

non

erit

in

Regno Lahr

um>

ubi nißmagni cjje nonpojjunt, Ceterum

Suecana Meta-

phrafis heic, noitca, qiudem

iententta, rede fe habet

>

nec ullius defiderat emendatricem roanum»

. Λ*· V, 20.

Al·/ω ydξ' υμιν, οτι

Jdv

^μη στεξίσσευση η

[δικαιοσύνη

νμ ων

TÅsicv Tay γ^αμμίοτεαν yßj ψαξίσαιαν, 8 μη

εισελΒητε

sis την βασιλειαν ^το.ν 8ζαναν/ Α τνεξίσσος,

quo-d de

perionis

Llfur·

patum de(ig^η.··t eum, qui pra-t

eteris aliquici habet,quo

Ulis prüftet, qui eximius eil Sc egregius, Sc

de rebus

adhibitum copit {um norat Sc multum, eft verbum ττ,ε- ξίσσευειν, in iåcris

Triptis frequentiiTime

^occurrens,

Sc fi-

gnificat re a iqua excel ^ere

Sc abundare, in

auo

fenfu

genitivo fpng.itur nonnunquam, ut a

LUGA ά}~πεξΐσσευ'

•

εινοίξταινJ abundare

panibus,

nec non

Dativo,

7τεξίσσευειν

dpB-

y.a e). Neque Ii ratio

habcatur analogiam, quidquam im- pédjt,

^quominus Sc

accuiativus ipfi addi

queat.

At quid

eft, cur analogi? nitamur, quum grtexa:

verfionis Eccle-,

fvadicte Audor ir ( onatur f) ημβ ^τι inquit επεςισσευσε

c <xv3ga)7rc£

σταξά

το κτήνος j

ad cujus exemplum ira effer-

re ha^ηc ient ntiam poilumus: edv μη την

δικαιοσύνη

v (qua-

fl κατα την

δΐΥΜίοσυνην)

vel ^τη

δικαιοσύνη

{ pro εν ιρ

δίκαιο-

Iii ' συνη

c) Lib.l. defernfone

ebrifli

in monte*

d) XF

/7.

e)

ja. XFL -j. f) HL TP.

Matth, V: v. 20.

σύνση) τίεξίσσεύσητε τταξαrés γραμματείς ugf φοίξΐσοίΐ8£κ.fr.λ.

nißjuflitia prafliteritisfcribis

&

Ρharifms

0?

^c. At ienfum

fateor eundem eile, pauciorum licet MATTHyEI ξησις fe tueri poffe yideatur auftoritate; nifi, inquit, juiti-

tia veftrn' πεξίσσεύσηπλεϊοντων φοίςισάιοον, quaii, ^{στλειον της}

των φοίξισάιων

δικαιοσύνης,

^{vel ττλεΤον η των} φαςισάιων η δι»

καιοσύνη, excelluérit, enituerit magis quam juftitia fcri-

barum & Pharifeorum non introieritis in regnumCoelo-

fum. Suecus interpres opt.ime expreflit ienfum: utan

(om icke) eder rättfärdighet

öfvergår

the fkriftlärdas och thePbarijeers (rättfärdighet), tåfkoleni icke komma i him¬

melriket (få värden i icke inkommande i himmelriket. ^,

V. 21.

'Ηκασατε, ofr; ε^ξύ&η τοις Αξχοίιοις). In controveriiam

&difceptationem vocata ab Interpretibus iunt verba h$G«

ce; fcilicet ambigitur, utrum άξχαΊοι fint illi, quibus

Lex primum data fit a Mofe, an reccntioris «vi dolo¬

res, qui falfis interpretamentis Legem corruperant« Qui

hosce dicunt eife nominatos a Salvatore αξχά&ς, hane iequi nos jubent explicationem ^: Audiviftis dictum eile ab'antiquioribus Synagoga: Doctoribus & Magiflris, qui

in icrutando feripturarum ieniu videri volunt eile val¬

de fagaces: Adeo ut ro Ι^εΒη ^τοις άξχάιοις idem föret? ac

ifgéfq

v7To των

άξχοίιων.

Et certe fatendum eil, ita fre- *

queptiilime ufurpari dativos in grxco

fermone:είξηταα

ωμ'ιν εμόι &c. dictum eß nohs, mihi ^h. e. a uohis, a me, Ne- que diiTimulandum etiam fic fatis eile fenfus ianitati ^eon- fultum , ex quo genuina Legis interpretatio opponitur ineptis gloilematibus, quibus eam feribss veflierant. Sed neque' exiitimamus quidquam ipfi detraåum fore, fi al¬

teram illam explicandi viam fequamur, hoc modo:^g-

σατε, audiftis, dum nempe pependiftis ex Scribarum &

Dociorum ore, Legem in Synagogis explicantium, au¬

diitis

Matth. V: V. 235

ι

diftis, inquam, illos frequenter dicere feduloque ipculca-

re, or; τeis άςχάιας, di&um antiquioribus in de-

ferto degentibus eile^, έ φονεύσεις κ. τ. λ. adeo ut dici queat,Chriffum heic primum indicare, quidjudaicus po-

pulus haufiflet ex difciplina Scribarum, verba nempe.

Legis, negligenter ac perperam explicata, atque inde

docere qeis verus fit eorum fenfus. Quum ergo nihil

abfoni contineat haec explicatio, atque i'llam prxterea fecuti fint Interpretes Latini nonnulli, Angli,&.German- ni, non nos quidem fuaferimus, ut noftrum Metaphra¬

sen eandem ingreilum interpretandi viam deferamus.

'Ov φονεύσεις* es <LooYφονευση ένοχος εζοοι τη κξ'ισει) Quurn κξϊσις in feriptis Ν. Τ. varium fenfum admittat, quteri-

tur, quae ifthoc in loco ipfi competat notio. Non de- fuere,qui κξίσιν heic defignare dicant judicium Dei feil Coeli, atque hone fenfum hinc eruant: Veftri dolores dicunt, quicunque aiiorum ufus minifterio alterum inter-

ficiendum curaverit, illum a Civili Magiftratu pledti non

debere, fed judicio divino permittendum eile. At ve- ro, an ro φόνευεiv de iliis tantum ufurpetur, qui aiiorum

utuntur minifterio in ctede perpetranda, dubitaveris haud

immerito. Profeåo enim, ut v. 26. ro μοιχευειν refer-

tur ad externüm adulterii aulum, a quo quisquis fe abs- tinuillet, pra^eepto divino iatisfecifTe putabatur, ita τω

φονευειν in Scribarum icholis defignata videtur externa ctedes, quam unice prohibitam in häc/lege fuiife exifti-

maverant, utpote cui mortis fuppiicium conftitutum in

Mofaica Lege fuilTe feierint. Et quum τη κλίσει in ie- quenti verficulo opponatur ro

συνε^ιον4 hoc

vero ma- gnum illud deilgnetur Hierofolymitanum concilium,

ad quod cognitio pértinuerit cauflarum graviflimarum,

non omni illorum fententia deftituitur ratione, qui vo- cabulum κξίσεωςrefpicere heic ajunt ad minora Dicafteria,

qu« conftituta in

fingulis

erant civitatibus, nec caruis-

Ii _3,

fe

Matth. V: 21. 22.

ie dicuntur iure etiam dt cairilis cnminalibuscognofcen-

di: & ih-uendi. Plane iecutus expiieationem 'hurte fen- iÜTJ eile dtxeris: Lex dicit, non oteides: _quicunque

autem pcciderit, h. e. violento modo vitarri alten eri- puerit, is ad Legis

pradbripfüm,

quo

ilatuiru'r, fan-

guinem

eile ilü efFundendum

,

qui humanuni haufe-

rit Fatlguinem, ^rnorte

eil plectendus

^, atque

adeo

ty\

ν.ςίσει, minoris ordinis

judicio, eil

obnoxius.

Ita enirn

reddideris vocem, ϊνοχος, Ut enim verbum, unde de- icendit, bkyß&on^ genitivo vel datiyo jun£lem eil ^con- ilfingi, vindtum

quafi tenéri ahqiia

re, vel

obnoxium

eile alicui, ita ένοχος τίνος ve! nu dicifur obnoxius, qui

tenetur& adligatus eil: ut ένοχος τη

K^Wrdit

judiciox>b- noxius & ab illo damnandus. Suécus Metaphrbles, ad exemplum ceterorum plurium, nativam τηςκς'ψειως νim

& poteftatem éxpréiTit: Hvilken fom

dräper,

han

(kull

vara Jkyldig under domen. ^Ac N. T.

Metaphrailes

Anglus

majorem in transferéndo fibi libetutem coneiens di¬

cit: Fofoeverfball kl11, fball

be

puimflod

by

t

be tribunal. Ut

vero eadem eciam nos libertäre ufl dicamns: hvilken fom dräper han [kall dumas [flraffas) vid Dömdiden, non

nos quidem Fualerirnus,

V. 22,

EycJ λε<γωυμιν(οτιποίς o οξχιζόμένος τω

\κ$ελφα·

αυτ£ hy.)j

ένοχος εςoct rrj κξίσεί,

Qvod

de

homicidio

cavendo in Le¬

ge fancitum erat,

& .jndxorum Doclorcs ad iolos refe-

rebant externos abtus, illi ampliores dat Chiillus limi-

tes, extendens etjam ad mentis afFecdus concitariores,

ita ut qui temere iralceretur proximo iuo, sequegrande

commiiiiFe cenieretur peccatum, ac qui v tim ip(i adi-

meret: id quod etjam JOHANNES g) teilatur: ποίς, in- quiq ^ομισών τον

άϋελφον οϊντχ ρίν&ξωποκτονος ht. Sed

ve-

ΓΟ

g) Epiß.

11Ϊ%

v, //,

Matth, V: v. 22.

ro hic locus übernimm prrebuit Grit i eis difbutandi ^ena-

teriam. Sunt enim, qui quorutndam Cod. Μ-Ser, Ver- ircmumque aucloritate nixi hiric penitus dicant eife vo- eulam inen expungendarn, Horum e numer o excitatur

a MILLiO h.\ JOH. CA SSI AK US, cujus in libro de in-

ilit CoenobiiyhsBc verba funt: fuperftuutn éft< hy.v\, fine caus*

fa, & adjettum efl ab Ulis, qui amputandam it:am pro yu- flis cau[ju minime putaveriint cjc. Huic C A SS ΙΑ Ν i fen-

tentiae dat MILLIUS album calculum; _certe^ ioquit,fe·

rio rem perpendenti, quum non occurrat ratio, curomitte- retur v ox iiyfi, immo potius neceflat10 adhibenda ^videretur, ad emoUiendum fl, quodalioquin duriiis dictum putarent, fl i·

detur ommno.fcholion ejje e marqiné Codieis a'/iit/us.·in textum

ßdmiffum, vetufium tarnen Ά quod Apoflolicoriimpene tein·

porum Codices in^vaßt i). At Åliquanto recentius eile hoc

leholion alio loco tradit MIL,LJUS k). Certumefl, in- quit, Codi^cem Italici Interpretis, ac primecvos, immo CfPto-

lemai,· jußini, Origenis,

legijfe fimplic

iter, fiytCoμεν/>: τω

ciflλφωuvT&.Apud Grcecos baud exßat Veftigium aliquod ifii-

Iis hfl, quodJciam, ante Eufebiitm, uti nec apud Latinosan·

te Cypriamim. Et certe fub Originis tempora natum pnto hocfcholiorii Nec ab eo diOentit HENGELAUS l )\plane, inqnit, humanuni hcecce glofia fenfiim redolet. Qui fine cans*

fa irafcitur, nimis irac undus efi: necΡhavⁱfliquidemfinecaus-

Ja irnfli fas efle docuerunt, Etjamfi cauflafit irnflendifinih

la efle ira debet. MILIJUM refutavit VHITBYUS m)

ew, ait, ißiusmodi conjetturce parum faveo, nec in textum, in Ecclefiis Chrifii^anorum publice recitatum, infilens aliquod irrepfifie facile ^ered^am, nifi ^ex caufla graviore, /quam huic

loco nuüam invenio &c. Quee ab aucloritate Codicum &

V7erfionum depromta argumenta pro utraque ledione

ad-

b) Proleg.

NAPjT

i) Conf. MILLIUS

ad bl.

k)

Prolog.

§ i2jf, I) Gnom. AJΊ. ad Math. V, m) Ε*

χam. Var. Lett, L, IL C,/.

Matth, V: v. 22,

adferri queant non

infiituti

^nos ratio nunc iinit cura»

dus penfitare. Quod vero ad ipiura fenfum attinet,

quem, iithac quinti prascepti explicatione, audieriti-

um animis infmuare voluit Salvator, fatis exiftimamus illi coniultum eiTe^five ir/$ legamus, five minus. Qui

enim retinendam putänt voculam illam, illi ^non ideo

dant cuiquam veniam privatim iraicendi, data caufia:

nam omnis privata ira, eos tranfiiiens limites, quosCi-

vilis ordo fanaque ratio conftituit, temeraria eft ^vo·

canda,& quicunque illi indulierit, reåe dicitur εικη οξγί·

ζε&Μ, quamvis adeilevideatur cauiT3,cfu$ illam ^provo-

cet. Et vicifiim, qui expungunt ro hm, ideo ^{non o-}

mnem tollunt iram, illam puta, qua Magiflratus exci-

tantur ad punienda civium delicia. Ceterum in verfio-

nibus nonnullis, ^ut Dana, Anglica, Gallica, eil το Ιικ,η expreflum, at in aliis, tum vetuftioribus tum recen-

tioribus, omiilum eft penitus: & quum neque nofter metaphrafles illius rationem habuerit, non nes au&ores fumus, ut, inferta vocuia, corrigatur

veriio,

quas alio- quin proba efi ^, ;

Os· 0 ccv εΐ7ίν\ τω οοόελφω κυτ8, ξακοί, ένοχος ε^οίί τω

συνε^ςΐω

Qvi fernere irafcatur fratri iuo, illum nonma¬

gis, quam homicidam, vacare culpa, dixerat in ante- cedenti fententia, _atque ideo peccatum

coaimifiife

^x-

que horrendum,ac fit illud cujus cognitionem ad tribu-

nalia pertinuiiTe diåitabant Scribse: nunc porro docet,

quo illi loco habeiidi fint,quianimomoderari

nefcientes,

etjam in maledicta erumpant. Undecumque enim de-

rivaveris _ro, <5ακ«, five a p*"| vacuum effe, five a ppl

vel p-p Spuere, conftat certe folemnem in ifta gente fuiflé contemnentium vocem, quod compluribus ex-

emplis

probatum i vit VETSTENIUS n) &

confirmat

prseterea CHRYSOSTOMUS: το

de

^ξχ'κοοj inquit, ^thto n)

Not, ad b. t

Matth. V: ^v. 22, ^. 237

8 μεγάλης ες)ν νβξεως §νμ&, άλλά μάλλον κκταφξονησέως

roh ολιγωξίας rivos rS Λεyovrcs. Ut vero in fententist

antecedenti r\ κξίσις refpicere videtur ad inferioris ordi-

ms judicia, ita

συνε^ιον,

abiolute poikum, non aliud pfle putatur, quam magndni iilud H'erofolymitanum ^con-

ciiium: atque adeo hunc ienfum ^ex verbis hifce elicue- ris:qui pra? fealios conterqnit,& contumeliofis di&is con-

fpuit, ufus folemni formula,ξακά, illum vos exiflima-

tis non grande eornmittere peccatum; atego dico, caus- fse illum efTe _reum,qu?s non levior (it illa, de qua co-

gnofcere & judicare iblent Judices Synedrii. In verfio-

nibus retineturvox quum forte non fuppetieritvo-

cabulum, quod ejus nativam vim & emphafin adie- quatur: & vocabulo,

ctvvéfyiov,

exprimendo accommoda-

tur ab

Ang]o

re,

fanhedrim

,

ab HEUMANNO hohen

Rath

& a Sveco fine additamento rådet.

ϋΟς $oiv _ειτϊη, μωξε, ένοχος εςett εις τηνγεενναν Τ8τΐνξός}

Quid interfit inter contumeliam & contemtionem ipi-

rantia vocabula,|«Ka,5& ^f^docet.LIGHTFOOTUS _0):

Raka, inquit ^, morofitatem quidem denotat ^{tnorum ac}

vitλ levitatem: ät, μωξε,de flatu Spirituali& atérno] acer- he judicat, & adperditionem certam decernit, ^Eo autera ut diferimen ferutaturi confugiamus necefle non eiledi-

xeris, fi ad ^το _pn

referre

placuerit natales vocis, §α,κά,

atque huic adfignare notionem,quae a nativa radicis fi-

gnificatione minime recedat: Id enim fi non difplicue- rit, denotabit §cmcc^, bonis vaeuum. egennm ^, mendieum;

quod licet ifta notione veftitum conturoeli® vocabulum cenieatur eile, minus tarnen probrofum habetur, _quam

το μωξε, ut quo notetur ßoliditas& dementia· Sed uti

cunque res fit, certum tarnen eft, goerei levioris ^contu-

rfieltee notameiie,_quam quidem ^το μωξε: in ^eo enim ver-

fatur oratio Salvatoris,ut tres

defignet

homicidiigradus,

B _a ju-

0) Hor, Hår, ad, b. /,

A ·v ' ^

23S ^{Matth. V: v. 22,}

a Judarorum Scribis ^non oblervatos, quorum

minimus

ilt το

οξγίζε<Βιχι

rf

ά^ελφω,

huic proximus,

inludere

alte-

rum contumeliofo verbo, & fupremus denique, dicerςνμα>ξε. Cujus homicidii

fpeciei

qui reus

ilt, pleclen·

dus dicitur ty\ yséwcc ra πυξοε, qua locutione

infernalem

ignem

defignåri

^a Scriptoribus

Judaicis,

& in

N. T.

ta- bulis, notiffimutn eil. Er licet iilam notionem huic da-

remus loco , nihil tarnen indc conhciet BELLARMI- RIUS, quo oftendat, Chriilo etjam

ipio

do^ente, qutae- dam peccata adeo efle levia, ut aeterno fupplicio ex-

piari non

debeant: quafi

mens

iummi Do&oris föret,

gravius

tantummodo convitium, rf

μωξε

expreRum,

geenna; igni luendum

eilé,

quum

seilus

irae,

vel inträ

pectoris

ciauilra delitefcens, vel foras

prorumpens

igno-

iruniofo diclo, f**«,iftius gravitati poense exemtus ob-

noxios redderet homines rη κξίσει ^ rf

σννε^Ιω,

Enim

vero abionurn erit ad literam hxz Salvacoris verba ^ex- plicare: ut

enim

interni

mentis

motus

Civilis vincula

Legis gravantur, ita nec

ad humani cognitionem fori

vocari poflunt, Non ergo

indicatum v'oluit, vel

iram

vel ejus effeclum, ignominiofum verbum, cognqfcen-

dum & judicandum in Dicafleriis

humanis

eile: fed lo*

quitur ita per

adlufionem ad Judads folemnia judicia &

poenas, quo

faciüus

^eos

convinceret erroris,in

quo ver- fabantur, Crimina minora, ied capitalia, pertinebant ad fora inforiora in fingulis conflituca Civitatibus,&gravio-

ra, majoriqus mukanda

fupplicio, ad fummi.m

Hiero- iolymitanum Concilium:

Huc adludens Cbriitus

dum

vult oflendere, quibus gradibus peecetur adveilus quin-

tum praeceptum, dicit: qui iram fovet peilore, oculis-

que quidem & vultu prodit, ita tarnen ut in verba 6z faila non erumpat, is tarn atrox commitrit peccatum, quam eil homicidium ^,

de

quo

cognofcunt,

&

fenten-

tiam ferunt judices inferigres,b. etΖνοχος tV; r*f

κςίσα.

Qui

yero

Matth, V: v. 22. m

vero iFse impotenti & iemerarise non moderator,

fed

ad maledi&a infuper ingerenda progreditur,is reus cen~

fetuc criminis, tam gravis,quam Tunt ilia, qua; ad Syfi-

edrium Η icro

folyhii

taη um

deferuniur

, h, e,

ένοχος

&

τω συνεοξίω. Qui denique

acerbioribus indulget convitiis,

rara nocens, Deo judice, cft, _quam is, quem Vös

di-

gnum

exiftimaeis eile

«terni

fupplicio ignis. Sive enim

^B

quae SPANHEMiO p) placuit

iententia3 dicere libueric

τψ rs 5νυξοδ ysévwtv, primaria notione,

referti ad

i.^{e, vivi} cömhurium,five in Gallra tranlire maluerisSAM,

ΡΕΊΠΤΙ q)ydicentis

adludi

hac diftione

ad

morem

Ju-

dieorurn in Vallem Hinnon mfepultos abjiciendi, quos fxviui punitos vellent, certum eamen eft, adcommoda*

ή vocabulum iflud,notione fecuncfaria,ad gravifllmurö

inferni fupplicium

defignandum.

Ceterum vero,

quod

ad ξγισφ attinet, qua

ένοχος jungitur prxpofitioni

iis cum accuiativo, funt qui Hebraismum illam redolere exi-

iliraent: quo erimine illam iiberatur as GEORGIUS r) re- fert το ένοχος non ad p-ra^poikioiiero fV, fed fequentem genitivum τιυςος> quafi hic föret ordo verborum, ένοχος

re Ιις yeévvav πυξός, pofita priepoiitione «V, quod iä?pe

fit alias, pro ev (τSiv yehvot τιυξος) reus erit ignis in in- jevno, h. e. ignis infernalis. fiinc bene

dicit

LUTHE-

RUM veriifle, der iß der Hcllißenfeuers fchuldig: quod

imitatus Svecus dicit,//## drßyidigtilHeljvetets eld. Non

nego iilam fententiana hane reiolvendi rationem valde

mihi videri coa£lam; chxero potius refpici ad fuppreflum

verbum βλήΒηνοα,νιζ plena fieret fentenfia, evc%os hi rS Βλ'ήΒψοοί [itsty\v ysivccv ^το 7ΐυξος. Sed quid eil, cur tara

anxio iludio qu^ramus viam, qua faeri fcriptores redi-

gantur in concordiam cum profanis 2 nihil, ^mea qui-

dcm iententia, detrahitur illorum dignitati, Γι dicamus

B i / illo#

p)

Diil·. Evang, N, CXL.

q) Far. Lat\ Liht I, c, jj.

i40 Matth. V: v. 22.

ilios quasdam habere formas pecnliares: accidit enim

excellentifllmis utriusque Linguae auftoribus, ut

illorum

in ftilo fit aliquid idiotici, & nihilo ^tamem minus il¬

lorum munditiem admiramur. Cur ergo e facris tabu-

bulis erafum cupimus id, quod in quolibet Icripto profano ^aequo

feri-

mus animo

S. D. G.