Exercitium physico-mechanicum de impetu corporum motorum, consensu ampl: fac: philos: in regia acad: Upsalensi, sub præsidio ... Johannis Bilberg ... publico bonorum examini, in aud. Gust: majori horis ab octava matutinis d. 22 Maj. M DCXC. modeste submit

Adfpirante

Supremo!

+>

l'a

_{Extrcitiumthyfico-Micbiuicum}

.

i

IMPËTU

|W CORPORUM

MOTORUM,

Conletilu

Ampi

:

Fac:

Philo/;

in

f Regia

Acad:

Upfalenfi,

! . fub

P R iE S I D I O '

Ctkberrin Viri

Dn.

₁

_OHA

_NN

_IS

:

_{©SîSSeSX©/}

'l

Mach. Prof. Ordin. & S.

Theo!»

Defig. Fac.

Phil.

Decani,

! Fublico bonorum_examiniy

In Aud. Guft: Majori horis ab |,

ofta

va

matutinis d.

22

Maj.

M DCXC.

ARVID

U PSA L

Excudit,

_{HENRiCUSjUi)tH*/S.R4M}

& Academi»

_{Typographus«}

jReverendißimo

_Cbrißo

Tatri ac _Domino,

Dn

_JOHANMI

>1 )

S:

Theol:

Dodori

Cele-berrimo, inclut#

Diœcefeos

Go-thoburgcnfis

Epifcopo

Emincn-tiffimo, Confiftorii

Prafi-di

_{Rcgiique Gymnafii}

E-phoro Graviflimo»

Macenati uti _Magno atque

Certiffi-jmp, ita omni animifubmiüionc

maxime _fufpiciendo,

QVi

Gothob

ur

glacis

fr

ope

celebraris

terris

Epi»

inclite,

_çjrcsfacri

_(plendida

gemma

chori,

Déméritasperguni

laudes cumulare

Ca*

mccna,

£>uas iterumrepetit

Svecia

_grata

Tibi»

Florentes_cujus

_A-lufk

(enfer

_e

benignam9

pïo

célébrant

peffore

femper,

opem,

£)uamvïduataJuo

quondam

dulciffma

mater

Conjugey

plus reliquis

novit,

&

orba

domus♦

T>a_precor

_{bis char}

_tis

_prefix

_umnomen

_ha¬

bere..

Et_{concédéfacrum limen}

_adiré,

_Tuum.

Namficut phcsbi

radiis

clarefiit

opacuml Sicmea CARLBERGI nomine_mufa

nitet. Sismemororo

mei^nulluff

relinqutClien-tem,

^uipatrocintofrurgit

uhi^Tuo.

Sic_{egoMatenas tenni Te}

_Carminé

lau-dans, /•

Ut

_vigeaSy

_{valeas,multiplicabopreces}

tßfiximeReverc

nio

à*

PrâcUr'tjftmo

Drt.

MaglOHAiNNI

FLORaNDRO,

Templi

Cathedrahs

Gorhob.

&

EcclefiaruminT

_{crritorio^jtttïlbPafto}

_f

^ri meritiffimo

vigilantiilhnaqut»

ut6c

Diaccfcos _{ArchiPrspofito}

_longe

digniflîmo,

Patrono honoratiffimo! I) Rhnumjamnobis

viridis

propullulat

herb

a,

Tempusenint

nondum

venit,

quo

meffss

opima

Tertur: Sic&egovernanticefpite

feäum

Adducofruäum, nimium

fortaft

samarum,

41 _infigne Deeus

Gotboburgi,

nobile

doäis,

Noble doftrina, & multa pietate verendum.

Florander, captasplacidefolitoque

favore,

w f

Quo mei quoque meos digtiatus,comprecor3

huncce

Tlorentem_{Cytifum,Tibiceu pu}

_thura

_facratum,

_<

Ipfettium_dignomactabonomtnhonore,

Dm_{vivo, callâts optant tibi prospéra}

_votis

_!

fluriwum

Reverendis

&

Clarijpmsi

Cm-fultifftmo

Vrudentißtmisfo

Firisac

Vnis.

MtfOHANNl

QTTONI

BURCHARDO,

Gçrmanorum

Ecclefiat»

qua?

Gotho-burgi colligicur,

Paftori

Primario &

ConfiftoriiAdîeffori

adcuratiflimo!

M.GEO

RGlO&éxbbcvl

Gymn:

Goth

S.Theol:

Leftcri

Prima-rio,

Prcepotko,

Confi (V

AdfeiTori

atque Pattori\oJltinbb^

laudatiliimo!

D»,

_pHAN

_NI

_"Sött

Sftm&en/

CurixCiv :Goth:SehatöriDex_tcrrimo!

On. CAROLO

_Gttyffcnl

Regio

CommiiTa rio per Hailandiam,

Fratri chariltimo !

Eromotoribus<3c

_{benefa<fl:oribus?}

dcbito obfcrvantiaecultu_pcrpetim

profcqucndis

!

Has_{qualescunque ingcnii fui primitias, !nt}

gratimultorumquebcnefieiorum memoria

animi_{fignum3&c.ercampromotionis fpern,}

cum calidiflimo omnisfelicicatii_voto,

offert & dedieat

Traftan

tiffïmc

_Dn>

029tÔ3JtS)ÎGÊ9?.

V

Iderunt

phi, &

omnium

unö quafi

temporum

ore tateri

Philofo-

ne-cellum habuerunt, nihil intelle&u *

difficiiius elfequamld, quod in

Phiiofophia

naturaliwo/«;« _{adpellant. Hoccaput3haec}

potior parseorum

quaein

rebusPhyficistra-difolent.necaliud förlitanmajusfirmiusque

admirandaNuminis_{potentia: argumentum}

fcientia illa nobis _{fuppeditare valet} «

Nempeinmotu& per motum praecipuam

vim exlerunt corpora natu>ralia}&. finehoc

nullafere fubftantia naturalis lervaripoteft:

quid ? quodillà qnoque quae

quielcere

di-cimusfinemotuinftatufuomanere prorfus

nequeant.Hinctotfantasque

ifta de

re

difce-ptationes &:vixdum clare

fatis

atque per-fpicue naturam

ejusdem

docere

quis-quampotuit. Lapidem manu

proje&um

impetum

fibi

impreßTum

fervare

cer«

nimus, usque damabaliis corporibus

im»

V pediatur ôclongius

breviusque

fpatiume»

miriri, prout majorminorvefuerit

vis

pro.

jicientis, moles

iptius lapidis

&

aiiarum

rerummotus_quiesvequae

ipli

in aëte

obviam

fimit. quid autem fit in fe & fua natura

illud, _quod manus

lapidi

communicavit,

& quo eundcm rurfus privarunc corpora

alia,id perquam

difficile videtur

explicatu.

Conati func _{quideni mulci cercas}

hicpo-nere _{régulas, quas perpecuo}

_oblervare

lub.

ftantiam motam certo fibi

perfvafumha-buerunrj fed necomnesiftaeatque

fingu-la: imrnotae _{prorfus elle poffunt veritatis.} Quod autemTuDoÄiiTrmeD, 0(l6tîti1c|)C partem aliquam reiiftius

lucubrationibus

Tuis illuftrare _{conatusjam fueris,} tanto

majore laude dignum ego cenfeo, quanto

arduum _{magis cernitur}

_quodfic

_adgreflus

es _{opus. Perge rnçntem Tuani ornare}

virtucibus _{illis, quae}

_clarumTc

_aliquando

& Patriae utilem civem certiffime

red-dent ; votis _ego ad Numen fupremum

calidiflimis, ubicumque locorum fue<

ris, conatus Tuos honeftiöimos fem*

per profequar. Vale.

feflinanii Scnieb.cÀlmo

Vpf: die»7. MajiA. idpo.

Tutßudioßßmttt

Joh.

SCHMEDE.

Amico

Silo,

MVltïmulta

Hic_magis

ferunt,

_filleminus

var'ticenfenda

_{rem te}

_tigere

valoris-,

_fuam,

,

Q*>tdcaufa? uoftri non

efi

inqvtreretu

ijU;

Nonbominicuivismentisacumeriidem.

Hoc umeningenuefateor

mepojfe

tuen:

Qjiodment nonlateatcorporemer

fa

tuo.

Nontibideliciumfuitidjneccatceridipfum*

Mentis at ïmperio fuccubuiße memor,

Impetustd

monfirat,

Clams quo ferris in artes\

Impetus, inpbyficisquoretinêreplias,

jDelituere diu multis, quatradis aperte j

.

Impetus

tgnotusplunbus

ufque

fuit.

Mattries nullumpotiseßproduceremotum

Hoc _{fine5 quodemto motiouulla datur.}

Pergebonis uvibusy

langvefcat

temporenullo

Impetus: Aonides

fie

tibifertadabunt,

Sufficiat

curtufie

Te coluiße acuta :

Quîam femper ero} quo fine nullus ero

'

. . il •

ERICUS _£5ntf?ee» Gothoburgenfi*.

B:

Li

.

n

— trum,ftientiam rerumnatur

alium,

in¬

grediens, multa nen deleäatmis modo

ob]efta9

ftd & (ommuni vita _{neceffaria inveniet',}

quo-um accmatam _{qui cupit Cognitionen),> verum}

Üktd _{Pktlofophi, Motu . ignorato, naturam}

igoorari oeccffé eft, pempiet. Qutppe ne

ttlla _{quideminvaßo adeo Vhjftces Qceano}

rept-filur _{materia, qua ignota mom natura,}

_ritt

explicari velintelligipoteft: unde

quanttimepfobe

ixplicata mctusdoctrmaredundei utilitas,

qvivit

facile _{intclligat. Cujus aliqualemut}

_&

_ego

re-portaremfructuw, mom quod anologumeffet

vel

tiproximum, cumptimum dealiquo

public

am

in

lucem _{edendofpecimineammum}

_fubiit

_cogitatio,

optimum putavt eligere.Prafens igituf argumenté

nobilttatemmultisnon _opus eß commendare,cum

vel _{ipß Tes l0qUatur, &Ampliß:}

_Virörum

_ap.

plaufüsfaits frequens idem

teßetur

:

illuä

tarnen

fatendumvires _ingenii nui _{tantas non}

fuiffe,

ut

débita raticne _{argumentum hocce,}

_quod

_maturx

atatis & in Meebanicts ùenéVerjatumacutumque poftulat _{ingenium, explanare potuertm.}

_Verum

mm vero_{profitas introfficient met9}

Eruditorum

COH'

eonfpeäuicolhqmoqmtûertto inefuùduxijem, nifi

amtcorum commun _{fvafionibus botiefta}

acctnfo

fuijfet ftbmlatie, quamdeindefourniscujusdan*,

cmmortmnon_{gernembieintreligio, adbortatit%}

dubbantis animum _{erigendo,confirmavit. Unicut} autem hoc m _{negotio mihi fuit fcopus, ut}

o-ntnudate _{traderentwt, ad}toquede rerum magit

quam verborum deteftu lakrandum cxifiimavu

Oppofitcu pant aiquefine auftorum nominibut adhibut _{fententias,fotis gnartu, tneumnon ejft}

famam CUriJf: Virorum tangere. Decetera[um*

ma, qua par efl, animifubmißione folitam

tuam B: L: hummtatem _{imploro, velis aqid} tonique levesbofceingtmiçonatuscenfuiert.Vde*

b

■

ommq

******

^!wS"5Ö^

Cap.

I»

De

_{Impetu ingeners.}

thesis t. .

Undum,

£' _concinnam omnium eor-porum com" pagem, exma*

i;, teriâ unius

c-^ jusdemque ge.

~

neris formatum

®ïï«î corporum autem diverfitatem à

modis, quorum prœcipuus cft motus,

profluere, manifeftum eft. Ceterum mo¬

tus _örtum

neque à fe ipfo, cum non

fie ens _{infinitum, ducit; nec à materia,}

(0ïpus enim _{extenfio eft, extenfio pars juxta}

partenty nec aliud quid, & quamdiu part jux„

** _partent

efi, nulLus accidit motus. Me-taph: Bontek, _{p. do. Und*}

i _m*

la f« _{ipfam, pofito materiam non}

fuîf-le divilam, primum movere potens

effet,

cum eadem omnium fit effentia, _prorluS

fcilicet _{paffiva omnisque operationis}

ex-pers* Nec iners illa, quod ipla non

ha«

bet, aliis impcmri valet. Bine Corpus nec

fe ipfum, nec aliud moverepoteß.

Originem

igitur motus in genexe

adlcribimus

Deo,

qui materia vim lefe movendi in primo

creationis mornenro, indidit. Qua

ratio-ne _{prima iila} maffa poft creationis tno-mentum in le motum _{reeeperit, cum}

ne-ceffario _{requireretur vaeuum,}

_{fi fecundum}

recenriores in _{partes majores,}

_poftmodum

conterendas, divil'a fuerit, non videmus; immo vaeuum inter _partes frattas maxi¬ me _{relinqueretur, quocunque} modo

di¬

vido fafta _{fit; qvippe fubtiiis jam tum}

non _{reperiebaturmateria, qvœ}

haec lpatia

feu fiffuras _{impiere potuit. Verum}

_ficut

pofterius, ut in progreffu

patebit,

rationi

non eftconveniens, ita Sc prius. Forfan

tarnen accidens ( motus fcilicet ) non

una cum materia eft produ&um; At

qvies qvoqve eft accidens, Sc ponitur

fu*

iffe in maffa iila _{prima, Neqve obffar,}

quod rudis Sc confufa primo formata

fit _{materia, cum motus adefie}

_potuerit,

licet nec _corpora in jufto ordine

ad

ejus-m i

©&

dem _{fpeciei in unum}

_congregatae

fuerint.

qua in re dcformitas

illa

videtur

mihi

con*

ftitifte; _Eteoiplb, quo

dicitur

confufa,

adferitur etiam motus in materiae

parti¬

cules, _promifcue

_fe

_inviçem

occurrentibus,

fuifle, *

Tbef

IL

Oririmotum particularem

ab

otcurfu

Se _{inaequali corporum}

_ambientium

im-preffione, fatis

conftat

:

Cujus

fpe-cie«libinonnullivarias finxerunt, quas ta¬

rnen _{fupervacaneum}

ducimus

_enumerare,

exiftimantes veriffimumefte iiiud Renatï

Cart. de motu locali Nullus aluisfuù cogu

tatïonem mearn udit motufy nectdeoetiam

uL-lum altuminrerumnaturafingendumputo.

Ver-hum_vulgonotum,

_optimeque

_motus

_natu*

ramindicans. Hune ruefusin naturalem»

quiabinterno principio, &

violentum,

qui

abexterno procedit,

alii

diviferunt.

No-ftro_{quidemjudiciofupervacua}

_divifio

_:

_Cum

omnismotusmerito dicaturnaturalis, quia

corpusejus eft naturte, ut

praelente

motore

poffitmoveri, &régulasnaturae

conveni-entesobfervare:_neque enimminus

eft

_na*

turale, quod aliquoties,

fine

influxucau-fse _{primae, quamquod}

_{f«pius,Tnoveatur.}

Et _{lignum, quod dicitur}

_effe

_natura

_fua

grave, emergitexaquis,

eodem

plane

4 ©S»

do ac _{defcenditperaëra; quin «k lapis, fi}

globus terrae _{pciforatus effet, tantum}

con-ficeret_{fpatiumâcentro recedendo,quantum}

ab hac _{parte ad centrumemenfus fuerat:}

Neque uilum reperiturcorpus inorganicum

furfumveldeorfum_{tendens, nifi vi aliéna}

«dum. _{Quare internum tale principium}

vixdaturin_{mundo; quippe neque àmate¬}

ria, ut _{ipfî fatentur, prohciicitur; neque}

eft _{immateriale; lapidibus enim rarionem}

adtribuere,effet fatis abfurdum. Medium

veröhorum nulla _{cogitarione affequi}

poi-fum; negationis fidicerem, itnprudens

i-pfeme confundcrem, cum effentiale ejus

attributum _{prorfus lateat; partieipationis}

verOjContradidionem_mvolverec,namquid»

quid à materiaÔcfpiriru fisnul participât,

noneft_{quidpiamab illis diverfum, fed}

com-pofuum,ut homo, Omnis proinde motus

meritö _{appeilaturviolentus, qutdquid etwtt}

movetur, ab alio _{movetur,quod fine aliqua}

vio-Ientia ftatum _{corporisturbante,fieri neqvit*.}

neque alium modummotusclare&diftiaft*

Comprehendi polfeputamus. 7h♦ III.

Per _{impreflionem igituromnemfieri}

motum certo certius eftj in _{qua reperitur}

impetus\iile, quem paucis, faufto utinam

5 m*

pro morerecepto deipfayoce,

nifî

fatis ef¬

fet nota, dicerem. Iliud tarnen nos nori

pigebitobfervaffe, quodImpetus,

quamvis

adeocummotureciprocetur, ut aker fine

akero, neque efle, neque çxplicarî, neque

inteUigiritepofik, abeo

aliquo modo d{<

ftingvatur. Quiamotus

ad ipatium,

quodt

mobile _{pertrantn; impetus vero}

_{ad aiiorum}

corporum refiftenrîam habet reipcâum:

hinçmotusnaturafua, impetus autem pce

accidens, utfiuensconfideratur, In parvo

œqueveloxacin magno mobili

potefl elïe

motus, fednonaequahs impetus,

Accedit

&hoc,quod impetuscaufa motus

fine

qua

non _{ftacuatur, ideoque dicimus, motuni}

per_{imprçiïïonem, &, non motum per}

nio-tum_{fieri, Ad haec adeolatefcfe}motus

ex-tendic, utficumexaminarem, in

voiumi-nis_{molem accrelcerethoccxcrçitium. Çum}

impetuneque coincidit potentia mocjûx,

quippequaecaufaeftimpetus, quaeque ma¬

jori aliquando polleteîFicacia, quama&u

o-peratur. _{Excmplo remdeclarabimus'«ma¬}

nus

aiovenslapidemappçllaturpotentia

mo-tfixj impreûio leu

aàus

iple, quo è Iocq

pellitur, _{eftimpecusi eju»demvero}

_transi*«

S

ho,

motu«.

Tht ir.

Ucplenius,

quidpçtmotum

fit

intel-U+

6 _m*

ligendum, indicetur, talcm ejus

ponimus

definitionem, _{Impetus corporum moto- »}

rutn eft vis, _{quantcorpusrnotum}in_amo*

vendoaliud exercer. Omitlis aliorum

fen-tentii» _{impeturridefinimuspervim,}

utappa-reateumnonà ccleritatemotustantum, fed

ab _{ipfa etiam materias natura provenire.} Diximu* corpus rnoturn ; nonnuilorum e- r

nirneftlententia, corpusqtiiefcensexerçere

Irnpetunt,

fiçdt"#ddu6tum

vidirhus,

quod

pila in pavimcntum *£ta perdat omnem îuum impetuna, ledfurtumagatur ab

ipßus

pavimentiimpetu. Eodcm modo

Claub:

verba, Motusnunquamefttnmoyente,fedinmo- i bilil fatis maie quidam hoc modo interpre¬

tatur : brachittmmoyenslap'tdem nulluminfe fa' ;

betmotum,qudtenusmovetIaptdenn 6c pauio in*

ferius, brachiumnequehabet, nequeretinet,

fed

perdit rnotum. Qui

quacfo

perdere

poteft

quodnon

habet ? Nulla ratione

poflfumuJ

inveftigare,quomodo corpus

prorfus

quie'

icensabfqueullo nifu èioco aliud pellat,nec

aliquem percepturum putamus,

qualis

fit

motus nifilocaiis,quicumé loco in locum ₌

feratur, _prorfus

_abfurdum

_videtur,

impe-tumexerce» line motu. Quaténus autem

mensut movens 6cmobileconfideratur, fi*

S

tèmuraperte nobisnon conftare,

quomodo

jiiamoveat quialocus ptoprièÜi£tus7qu'

7

nihil_{alind eft quam fpatium, minime}

fub-1115

Hann#_{incorpore* attribut poteft: hoc}

ta-°* '

menlocoeamremnoftrinon facimus

venti-°*

landam. Additur in_{définirons* in}

arao-n*

vendoaliudexercer, quo oßendimus, hic

•

merepotentiamaliquatii mdrricem non hu

ea 1

telligi.

re'

7h. F.

Diu_{multumque penfiranti quaratio»}

(^ ne

mobile

Impetum

fuum

exerccat, art

aliquidamovedtiinilludtransfundatur,

va-riïleie rationes offerebant» Vires enim

brachii, cum lapis fatpiös _projiciatur,

] transmigraße in eundem videntur: 8c ft

alter_{alterumverberibusexcipiat, exißimec}

'

•

forfanhefus _{aliquid novi corpori luo}

ac-:

^

cefliile.

Quibusutobvtam earnus, indu»

r(d

Çlt

nos natura

impecus, qui

don

pofiti-^

Vumquid&perfe fubfißens,

led

materia

"UJ

SU££dam

eß

a&ioi

ideöque

ille

non

poreft,

^

veluci

fegregatum

qvid, ab

'uno

in aliud

corpustransferri. Materia enim elfe

ne-9vit,cumhseceadem_{ejusdemquernolis poft}

acanteirnpreffionem maneatjnecfpiritus: a*

^ f

üüd

autemnonagnofcirnus principium

con-A

ftitutivum;

valdequeerrant, qui Cartefio

ra.

ta!'a

°btrudere

fatagunn

Nam

motus

nihil

■ ■

aliudeß_{quam translatio è loco in locum;}

. ^uomodo

jam uniuscorporis translatio erit

*?©

»

âlceriuS,

feuin aliud transmigrabit, non percipimus, nifi duo ifra Corpora

redîgere

,

quispolfetinunum, adeo uc illud unum !

cjusdem efficaciae effet, ac bina

ilia

Corpora antea fuerc, quod quam

lit

.

âbfurdum, nemo(anusnonvider. Corpo- |

là_demconjun&a,

nunquamadeobene

uni-untur, ut nuîlumintercédât fpatium

lubti

,

liori _{repletum materia: nttmne}

_igitur,

_po»

fito _{ijiîpetum phyfice}

_{transmigrare,aiiquid}

communicaretur_quoque particuii»

minun

illa_{lpatiaoccupantibus f <Sc}

_{fie, fi}

_accurate

loquivelimus,mobili tantum non

acceditj

quantum movena deperdit, ut

communis

fert fententia.

Th. VI.

Iraque alius forfan

fuit

Borelli feiffus,

dum_{pag. $4.de Vi}

_pereuflionis

_hoc

_modo

differit: Prxter_aliaabfurda, manifeßum et'wti

efivelocitatemcorporismoventisnilprorfus

imminu^

fimotiumoventis m mobile non transmigrant. EtfinedubioeandemfovebatcumEfchinan

dolententiam, ubi hœc adducitverba; luet

formaliter&pbyficenontranfitimpulfiuàfubjeäs

in

^

fttbjeäum, tarnen tranfit äquivalenter. Nam

sequaliferevi, acmovensferir

mobile,idem

deinde aliud _{premit. Scrupulum}

_hune

_g

Commentator Ciaub. _egregie

_exemple

illuftrans_{evitavit, dicendo. Sicutipracepio»}

*3 9

@3

fedUntumdant_{occafionmcogitandideUlis rebus}

) &_incitant

y &excitant} utipji aliquid

meäiten-tur-j ita&unumcorpusfuummotum non tradit

alters,fedtarttumdatoccafionemmovenui. Haec

autemoccafio ineo conöilit, _{quoci corpus}

majori pollens vi premendiapplicecur mi»

nusrefiftenti, idqueèlocoftatuque

iuode-turbet. _{Argumentumprius in proxime}

fupcriori allatum thefr explicatu non elt

difficile,attendent! brachiumnon propria,

fed_{Ipirituum animalium vimovere}

lapi-dsm, qui dumfaepiusinmajori copia peï

nervösfluunt _{refluuntquejneceffarioaliqui}

carni & crafiiori _{fanguini adhatrebunt; öc}

cum tantaeorum _{copiaftatimnon}

reficia-tur, non_{poteft fieri, quin, qui}

bracSliuni

eadcm celeritate rurfus moveant, defint»

Alterum;quod abalteriusiâunovum qvid

fentinius,

debet originem fuam preüioni

moventis,fitumparticularum corporis no-ftrimutanti; fibraeenimSc nervialiter

di-fponuntur, & fic Libero fpirituum curfu interrnpto, infvetafenfatio in

cerebro

o* ritur,

rh\ VII.

Quoniam efficacia corporis motiraro

ni _{uno aûu}

deperditur, igitur de impetus

confervationehie_{paucisagendumerit.Cau»}

*2© to ©g$

famcurmobile,poftquam

àmotoreeftfepar»

tum, motum luum continuât, medio

flui-

- >

do, notabili aliquo motu progreffivo

de-ftituto, atcribuere non licet, cum hoc ÔC

rationi Sc _{experienti« vaidè}

contrarie-îur. Non tarnen _{poft varias}

difeepta-tiones _{aliquid iiueenimua}

_impedimenti,

?uin ftacuere

eipfo moveri

pofllmus,

non inciptt,

corpus,

neque

quod

à

r

nifî adveniente _{aliqua caufa} externa.

Confentiunt enim omnes corporis nioti

particulae, ob( imprefiionem toti

corpori

datam, in eundern motum

eonfervan-dum, ideoque fibimet ipfi non cft

im-pedimento, 8c quamdiu nihil ab

exter-no _{aliquo objeâo ci} objicitur _{rémora, ♦}

neceflario in éodem manet fiatu. Hinc

Philofophorum eflfata, Natura tft

confem-trix _fui\

_Nihil

_fua natura tendit adfui

i-ffint deftmlionem, 8c alia plura, exorta

putamus. Confervari ita videmus

ani-malia inftinäu _{quaû naturaii, feu ut}

Cicero _{eleganter ait; à naturateit attlf}

lutiim _{efi} ut vitam corpusque tueantur.}

Cpn-fervari quoque cernimus alia; 8c

ficut

»

quadratum angulos fuos, donec externa aliqua vi deradantur, retinet,

ita

8C

quantitatem, fitum ÔC quietem quan¬

tum infe _{cft, materia confervat»}

_Qui'!"

ni idem de motu dicendum?

Cumvclà

na-11

natura medii fluidi id _{poflfe deduci vi¬}

deatur,- _{quo enim hoc minus reltiterir,}

«o diutius mobile in motu fuo _perfeve¬

tat. Motum _{igitur corporis alicujus, fi}

caufae externat non _{impedircnr, merito}

diccrernus _{che perpetuum,}

Tk Vitt.

Qu*ritur hicnonfinecaufa,utrum in

pet-pctuomobilialiquis detur impetus? eu

ill

omni _{impetu aliqvid perdaturdemotu,}

quod tarnenanatura perpetui

mobilisefle

«lienum exiftimatur. Videndum

hiepri-mum _{eft, an & quale hoc fit}

_mobile.

Quamvis _{aqua per graciliores terrae}

po-{ tos _{rimafque e mari alccndens, in}

_illud

turfus _{per fluvios recurrat,& continuus}

fit _{fanguinis fluxus in corpore}

_organicoj

don tamen bene _{poffunt dici, lervarc} motum _{perpctuum, quia tantus eoruna}

«ft _{contaftus, ut nifi aquae ab igni}

_fub«

terraneo,& _fanguini a

filamentis

arteriis

& venis _{citcumvolutis, auxilium fubmi*}

niftratetur, brevi. omnea corum motus

una cura _{imp«tu fifterentur:}

_{quid, quod}

pori & canales hi non longo

tempori»

ïpatio

eandem retineant perfe&ionera.

At_{corpora cœleftia cum}

_vorticibus

_fuii

perpetuo circumaguntur, &

licet

■Cf® U

tae nunc _{propius ad zenit noftrum, nunc}

remotiusincedant, aiiique aliis minus

ci-taco_{properenc gradu, nunquam tamen a}

motuluo_{quielcunt. Cuiquc corpori cce.}

lelti _{alfignamus vorciccm(uum,cum}

am-plorçrn alias, ficut lapis funda

circuma-dtus, _{quovis mamento quasrant circulum,} Quomodo admiranda harc machina adeo

expedite, utalter alteri vorticinonfit in«

cornrnodo, moveriqueat, mire adeoque

clare Nob.Cart.-_{oitendit,utprorfusfruftra}

foret, aliquid heic ampliustentare.Talia

naturatmiraculaimitari, non_exiguocum

fru£tufubtilia_{ingéniafategerunt,}

magnam-queadhuceireimipenduntoperamj ea ta¬

rnen_{nunquameoperfe&ionisatcendere, ut}

centrum huic _{mobiliidoneum,&:vim}

con-ta&umaliorum_{impedientern,praeftare}

que-ant, credimus. _{Hifceprœmillispropofitaî}

latisfiet _{qiuliioni. Nulium elt dubium}

quinaqua&languis, vel qvidquid in terra

movetur, faciant impetum, cum non ra* tioni_{tantum, fed5ctenfibushoc appareat,}

Vorticesaucem, cum fint maxime fluidi,

cedunt facile fibimet _{invicem, nec tantum}

ab aliisfentiunt_{impedimentlquinacentro,}

quodvipollet in revolutions fua pergendi,

idem reftituatur. Cum _{igitur fana non}

poflfitj:atioçapere,

qualis motus, in quo contaäui

0 13 ©&

eoiita&us _{reperitur, cric}

_{fine impetu,}

& utunus vortex fecum _aliquando

ducat

alterum; icaque impetus, quantuscunque

fit, in omni motu invenitur; quamvis

corpusmotumnuilocum Impetu in_vacap

inoverecur.

ÜLterius

tantam_ejus

naturam

_varietatem,

impetus

inquirente»,1

_utnonfatis

queamus eam_{admirari, deprehendimus;}

Cujus _{inaequalitatis caulas,} maximampar.

tem_{in hoc}

argumento, explicare nobis

jam incumbit. Primo fefe offert _ipfa

corporis moti materia, quae pro majori

iuaquantitaceintenfioremredditimpetum:

pulvis _{exempligratiatormencarius, majori}

cumulatus copia, fortiorem, igni admo**

tus,in _{corpora ambientiafacit itnpetum,}

Siciit enim_{plurimiin unumcolle&i nameri}

magnam conrticuunt fummam; ita etiatn

majusquantum ex pluribus compofituni eh_particuli«,

quarum unaqvaeqve vi fu3

pfsedita elf; de mobile_majous refiften-CAPUT IL

tßs

uarietatislm-ah. /.

tf® h ®£»

tiae ad inten Gorem à moventi

recipicn-dam _{vim, fit tdoneum. Hue ctiam fa«}

cic _corporis moci _{figura; quae quantum}

impedit, fi in modum iaminac extenla

iit, & quantum»participans de

globofi»

täte, motui eit auxilio, omnes

inteili-guntj ideoquc plura hic addcre non

cft

liecciTum.

7_h, II.

Maxime verö _{tefpicienda efi: cor«}

poris mon natura, qux ob particularum

divcrfitaterh, ràtionem'habet diverfanii Utpote corpus durum, quod

parciculi«

tamofia, rigidis 5c inter le

conncxis

•confiât, ut non quavis vi rumpi qucat;

Durifïimum vero _{particulis magis rotun»}

«dis 8c firmircr cohaerentibu», quarum

tami fie font abrafi, ut parum

quod

coar&etur aut fleftarur foperfit. Hoc

eorporum genus majori police

efficacia,

quia ejus parciculat, motori vicinx,

adeo

àr£te adhxrent _reliquis* ut nulla

fierc

prius intercédât ramorum

flexio,

quam

impetum

maffx

fox proportionatum

Corpus receperit: ideoqwe

intenfiorem

fil alia _{impetum facere}foftinet.

Diutiui

fcuho _{quoque retinet, quia in}

_majori

_mo«

tui _{qsarmrat* major}

_oft

_viq

obvia

M© I? §£»

Corpora è loco propeüendi & ad fco~

pum pergendi. Hinc coUigitur non

tancum _{corporis extenfionem, fed Ôc}

dcnfitatem attendi dcberej quae in eo

confiftit, quod corpus particulas habeat

multas _{eafque comparas, ut rari ibi}

re-periantut pori. Fluidum vero licet

quo-que fit denfum, non tamen «que

ca-pax eft impreffionis, quia particuia una,

cumaltera deorfum_{fertur, inaliamplagam}

decerminatur, & motu fuo fluïditatis

impedimentum motui progreffivo

oppo-nie haud _{exiguum: quod ad oculum tra¬}

ces in fluvium _{dejeâae monftrant,}

vehe-mentius enini _{illx, quam ipfa aqua in}

fubftratam _{alîquam materiam faciunt}

impetum. Multum de fluidi natura participât molle, cujus

particulas

tenui-bus adeo _{conjunftae funt filamentis, uc}

levi _{impreflione fle&antur in partem}

quamlibet. Motum _{igitur huic impri¬}

mer! _{valde eft difficile, ut videre licet}

in _{plumÎ8 &lanis,}

quas ad metam vix

vel _{fortiffimus projiciet. Aër}

quoque

fiuiccorpori

ob majores ejus meatus

in-gentem _{parit refiftentiam, ideoque molle}

nünpoteftnotabili impetu, utpote quem

iplum non habet, _in «lia _corpora

ferri,

Th* III.

Sicut in _{ma/ori quanto major}

_eft

vis, ira 6c pro niotus celeritate vafiatur

impetus. Nec obilat, quod minorem

ssque veiociter pofle moveri, ac majo¬

rem lapidem, _{6c tarnen non eodem}

gaudexe impétu, innuerimusj hic cnim

aliud _{agkur, duo corpora eadem poni«}

mus _{magnitudine, quorum} airerum in*

tenlîori fertut velocitate. Hög _inquam

modo, corpus celerius motum, tanuo

majorem facit impetum, quanto fuperat

aiterum vi celeritatis. Immo eorpu*

minutum, fi plures habeat gradusmotus,

quam aliud gradus extenfîonis,

majori

pollet vi 6c etficacia. Hincjucundae

ds-dueuntur _{fpeculationes. Sic clavus in}

corpus durum a potentia, quamumvis

magna, ad

aliquam

fui quidem partem,

nunquam vero totus intruditur;

quod

tarnen mallcus exiguus efïicere valet;

quippe qui majori non modo

pollet

vi»

fed& _{Impetuclavum itcrum itcrumque}

feriens, facit ut partes objeûi tremore quodamrumpantur, atque

ille

(îc

facilius

infigatur. Corpus vero magnum,

fola

gravitate premens,

nullum

cedit

tremori

locum, &hinc partestiondiffoivi

pol-funt. Ceterumcur malleus ob

17

tim nonnihil auäum> mulro majorem

fcfficiac _{impetum non}

_{immeritsoquaeritur^}

Nonnulli _{Atmofphîetani, majori accepte^}

objecto, fortins viret fuas exereere

con-tendunt.4 _{quodtarnen.parum}

_ad

_rem

_far

tir* Nam in _{propörtione augmenta}

Ve&is _{majorem lordtur}

_effreatiara,

_{ut è#}

fubfcquentibus patebîr. Hue etiamqua*

tirât confideratio vitri, quod licetparti¬

cule cônftet

_globofis,

_reûaqué

_ferie

_Si

in _{pun&o le invicem tangentibus, îtaut} fit maxime _fragile,

_loco

_tarnen

_bafia

_in¬

gens pondus, ( velfimagna

effet

turris >

line laefione _{poffit fuftinere;}

_cujuc

litas ex _fuperioribus

manifefta eftg

Th. IV,

Quod

ipfa

potèntia

motrix

ingen4

lem efficiat _{varietatem, minime latet,}

^uo enim ilia potentior, eo

majorem

torporibusvim conciliât, ut éxpetientiä vnrie teftatur ï fie robuftis decem virit Corpus_{magni ponderis}

_tollere

_facilius

_eftà

«pam _uni; Se hic rurfus

vehemerttio-lem excitât _{motum, quam}

_puellus,

_quia

non _{habet tantum nèrvos firmiores Si}

multoulu_{indutatos, fed Se}

_{pluribus ab«}

nndat _{fpiritibus àniatahbus, quorum}

cq-Pfe mernbra fortius _aguntur,

_Diximui

«■s© '8 ©a»

nervös induratosî _{quamvis cnîm pucrî}

tanti, obnimiam partium iuaram molli- A

tiem, non _polieant vi, ac aduki; cer-nimus tarnen nonnullos adeo aflveto«

projiciendis lapidibus de pilis, uc longe viros robuftos _{luperent. Hoc exinde}

provenire pntamus, quod fpiritus ani¬

males_{apeçtasfibivias, kepius recurrendo, ,}

fecerint, unde nervi 5c membratantam fibi _{aquifîvere agilitacem, ut motutn ex¬}

citent latis validum. Hincccrte

appa-ret, potentiam moiricem non tantum

nude 5c in fe _{aeftimari, fedetiam}ex

or-ganis leu ïnflxuinentisluis, quibus opera»

sur: _quorum vires in fequenti Capite

exçlicare oonabimur. Sed tranfitum

ad

j

aitffatimus.

Th. V.

Neceffario _{corpus in loco aliquo}

moveri _{debet, itaque paucis heic,}

qua-lem exinde varietatem obtineat _impetus,

agendum clh Locus

G

daretut* vacuui,

eadem celeritate muiutiÜimum corpusac maximum moveretur, nihil enim ibire- *

filteret, inquoviresfuas exerceret, ideoq; •as non _{deperderet. Verum} omnislocus

eft _{lpatium, quod fin« extenfione nec \}

concipi nec elle poteft, 5c

fie

partes

ha¬

3g© «9 ©££

bet extra _{partes, quod eft}

effentiale

_at~

tributum _{corporis,8ceffentiale attributnm}

fine _{ipfa effentia nuspiam datur:}

_hinc

_in

omni locoeft _{corpus, quamvis non ubiq;} lit _{aeque craffum atque}

_{fenffbu9 obviutiu}

Corpora insequalia aequaliter in vacuo

motum iri, videcur _quoque exinde

poffa

deduci, quod quo medium, St quo

fit

motus, eft lubtilius, eo minor; ÖC quo

craffius, eo major eft

différencia

celeri-tatis.

Th. VU

Ut accurate de medio _agamus, di«

ftingvendum erit inter mobile ftuidum,

& _{durum. Fluidi impetus Variatur;vel}

a _Cylindro

aqueoin oriticio, urtdeai£ia

egreditur, veiab iplaalvei, in quo aqua

continetur, profunditatei hac enim in

al-tum _produäa

, aquae inferiores à

fupe-rioribus_magis

_{prefnunturatqjaccelerantur}

_:

& hinc flumen ab incurfu torrentis vel

pluviis auäum, velocius properat.

Di-tefte in velociratem _adjuvandam

latitu-do _{nihil concurrit. quin}

autem indire&e

hocfaciat, haud negamus; ex ampliori

énim orificio major aquae copia excurrit,

undc citiug quoque aiveus evacuatur.

Variia canalis _{anfra&ibus, quibus obtetn»}

pera-m® 20

farç neceffum habet fiuidum, velocitas

quoque retardatur,atque impetus

mitb

jgatur. Nequecontra nos pugnat,

quod

tortentes à _{Lapidibus in fundo}

fitis

_ma¬

xime turbentut: nam una determinacio

aheri _opponitur, cum aqua

ctirrendo in

fcopulos incidit, refle&endo inaquatn fubfequcntem irruit, hinc in aërem

ali-

»

quando quafi exilit.

Ab

inclinations

çanalis, tertia oritur diflferentia$ omnibus

enim fatis _{fuperquç conftat, quod aqua}

direöe in terram_cadens, intenuoremcie*

at _{impetum, quamqu« moveturper}

pla¬

num mclinatum nonlongioris lpatii, _ac

eft linea _{perpendicularis,}

_piano

_ifti

irelpondens. Cetcrum, fi inçlinatum

ad

> tfBndem horizoncaievi _{planum cum}

_Ii*

nea _{perpendiculari ducatur,.}poteft _«qua*

-lis ferme virtus leu _impetus

obrineri«

Hxempli loco fit triangulum

re&angu-lum _cujus

_{fiypothenufa çft planum}

_in*

clinatum_{tefpondens line«}

_{perpendiculari;}

Romboides enim & _{reliquse figurae}

o-bliquae, ut exGeom: notum, «ltimantur

a fuis _{perpendiçulis. Adhibuimus tarnen}

vocabuium _{ferme, quia major}

_in

_piano

•inchnato eft conca&us, ob longius

fpa';

tium, quod mobile pcrcurrit. . *

m® ti

©si

Th. VII.

Sequititr nunc

alterum;

durum

fcil$

moveri in medio fluido. Maximeheic

obfervandum eft> an fluidum

motugau-deat _aliquo

_progrefîivo

_contra

_{mobile ni*}

tens, an çonfentianr ad eandem

plagam;

ïn _{priori calu hoc}

_plurimum

_impedit

mobile, in pofteriori vero

ejus

motum

promovet; quod

ipfimet

adverfum flu»

men vcl

cumipfo

_natantes

comperimus*

Hon diffitendum, quod corporis moti impetus, ubi

mobile Sc

medium

ean«

dem fervant velocitatem, poffit elfevalde

exiguus, quamvis motus

fit maximus;

ut trabes flumini & _{planet« vorticibqe}

innatantes, _optime

_{confirmantthinc}

diftin-ftio noftra inter motum Se impetum

firmatur. _Ipfaetiam

_medii

natura atten-denda : aëris particule facile _a fe invi-çem _{fegregantur,cum}

fint admodum glà.

brse, flexiies Se

divifibiles,

quœ quoque

ob ramofitatem fuam facile

comprimun-tur, ideoque

corporibus motis

valde

convenientes. Aqua particulis conftans

globofis, quae magis

funt conjunä«, Sc

quafi glutine

ad invicem

cohérent,

ma¬ jori çum negotio,

dividitur.

Hydrargy-rum fluidumillud denfiffimum, Se alia

i*© ii &&

fua _{magis funt compa&a. Hoc omnlno}

tenendum, quod refiiicnna hsecexercea- i

tur adverfus _{corpora deorfum vel träns»}

verfiin _{atta, ubi medium} nonaeqve cum

corpore moto librarnr. Alia eiim pror.

fus eft ratio _{medii, quod fpecie gra'/ius}

eft; majori hoc poilet vi, quo denhuseft,

ad _{impetum vehementiorem reddendum f}

atquemobile furlumagendum: quod ma*

nifeftum redditur, ubi corpora à fundo

fluidi_{emergunt,altiorique lalrulupra}

Mer-curium, quamfupraaquamexiliunt. Itxt* gularitas ha;c major adhuc foret,

fi

flui-dum in _{ptofunditate valde effet}

exten-fum«

1h. VIII.

Difficultas heic oritur, quare duo

Corporainaequalia, queaeque citô per

aerä

(delcendunt; non quoqueäqualem

habe-ant effe&um in_{aqua, ÖC} alio

fluidodenfi-orifNonfine deleftationc huic

Ipeculatiö-rii _{aliquidtemporis tribuimus,}

_{quia hac}

dere_pnmum cogitanti _non mirum

effe

nonpotuit, cumaër minime ut vaeuum

confiderari mereatur. Undefacile com«

cluderetur, quod mobile majori

pollens

cfficaciaobftantia corporaamovendi,

cele-fiusquoque movereturj cui tarnen

experi-entia

entla contrarium _{ponit obicem. Cum} idem_{movens, idemquemobilein aëre ac} in aqua repetiatur, 11011 polfumus aliam

hu)us inaequalitacis caufam invenite, quam

iplum medium; cujusgtavitate a mobilis detra&a, quantumreülientiafua impediat,

penitusapparebit. Ponantur globi duo «ureitantum habereex materia _craiïiori,

ut unus_{fit o&o, aker triumunciarum,arq$}

fpariumaëriSj£eqaipoIkns eis inextenfione,

pouclusproportionsad hosgloboaut 1 ad

26000 _{prœftare; &rationi tune maxime} evidens erit,_{quod aër hifce globis}

ducen-tascirciterulnascadcniibus non intantum

refirtar, ut différencia3Üqua nudis

Ipe&a-«localis_{poflic: amagnoenimnuméro ni¬}

hil _{vel parum, II dcmatur modo unitas,}

defideratur. _Quod autem globi è loco

altioridelapfi

fenfibilem faciant

differenti«

tUoai non fineratione aifirmamus, cum

majorhoc modofitinterjacencis aeris copia, &_Rice, tom:i. _{Almag: expenentia}

cog-noverit, eamex altitudme ₃₁₂ pedun*

Rornanorum _patuilfe.

_Affumto

_denfiori

medäo, vclocitas corporum retardatar,

prout medium _{gravitatieorum}

_refpondet,

caquefubtradione perada, id3 quod

prae-polletefficaciapenctrandi medium, veloi

*3® H

difFereritia & inacre, acinaquaforet,

fi

Corporamotainsquali

Seffent

materianme¬

dium enim_{pluscorpori multorumporomm*}

quibusmagnamateriae

fubcilis copia

ineft,

refiftit. Hincartificium iiiud puritatem

ifietallorum

_dignofcendi

_peraquam,

_cujuâ

moles_{majorigaudet proportioneâd}

meral-Fum _impurum, quamad purum, qua? ta¬

rnendifferentiaâdeo èxigua eft in_{acre, ut}

percipinon

poiüt,

Th. IX.

Varietatem_{impecus à medio}

proflu-éntero _{proxime excipit conta&us, qui}

magnoei

éftimpedimento,

praefettim cum

mobile _{pluribus punftis tangit corpora}

multis_{protubérantiis}

_obfita.

_Sic

quadra-tum majorem facit _{conta&um, quam}

giobus,

ldeoque

major

reqüiritur

vis

ad

illud, quamhunc, movendum; in unö ènim _{pun&olineatångens}

applicatutfphae-rae, nam&in ctrcumferentta veri globi

M

poteft ejftplant, & in vetopiano nihil

poteß

efleconcavi, Phyf: Geul propr. 11<

Qu°d

autem_majoresrotsfacilius _moVeantür,

id

horia_{contaäu, quiâequaliseft in}

_omni

fphaefa, licet ejusangulus varietur,

led

exiplaveûe proficiiciiur. Veßis

ratio*

longior

eß in globo

majori,

Schinco-1

mms_{major lphaera faciliusmovetur, prx«}

cipuecummovcnsfitin extremis.

Obier-vatu_{quoqucdigiiumcft, qualemrot*}

ha-beant_{axem,ifto enim infubtiliprem}

muta-to,minordefideratur vis ad idem

lublevan-dum corpus. Utquantum contadus im*

pediat, intelligatur, fumendus eft currua

certooneratus_{pondéré,6cattendédumquart}

t« _{requiratur visad primum ejusmotum, 6c}

quantain_ejuscontinuatione: exemplaapud

audores inveniuntur. Facilitatem ab

2-qualitate objedi experimur in glacie, ubt

grave _aliquodcorpusminori vi, quamin

terra, movetur : motus enim horizontalst

nul-hm_{facitäifficultatemferfr, /?d tantumexrefi*}

ßmuiMHäM.

rh.x\

Cum veronulla dentur crafEoris ma»

teriae corporafie laevigata,ut nonaliquœ,

licet_{exigu», in iis fintprotuberantiae,ideo}

mobilevixnaturam motusexequitur*

Mo-mmnaturaefferedum confias

excircum-gyrationefundarum, ubi lapis,

finitoquo-yis_{pundo unde circuluscomponitur, reda}

moveri lineaconatur. Linea enim reda

fimpliciffima&breviflima,quibus

natu-raliagaudcnt,

nonquodeis infit facultas

appetendi, led quod nççtfiario,

$£@-ad

quomovens

direxit,

feranuui*.

Diredio-nem autemfeumotus initiumfieriad li* neamredarnexindc _{eruirur, quod duoi*} fta_{punda, fecundum qu* corpus}

_moveri

incipit, non poftuntnifiad lineam redarn

determinari: fie du* _fphaerulae fibi

invi-cemquacunqueracioneoppofit* femper

ad

lineamredarn _{imgumur* Quibus con- »}

cellis, nihilominus tarnen omnis feremo¬

tusfit _{perlineascircuiares,}

elliptieasihyper-bolicas _{vei alias quascunque}

obambien-tium_{impedimemum,quodredditur minus,}

cum_{magisadcirculum accedit motus:}

hoc

enim modo mobile fibi_{quali eft relidum,}

lic nullum fere habeat cum _corporibus

cir-cumfiftentibus commercium. Quod ex

_[

fclopetis tortuofisconvidiconcedimus,ex quibusglobuscmiflusih gyrumagitur,

&

hincinténfiori fertur in _{objeda impetu.}

Eadem _{prorluseftratio corporum}

cœle-ftium_{; quae unacum vorticibus fuis}

cir-curnaguntur ut ex fatellitibus &

planera-rum_{inaequalitatibus, ut &} maculis

lo)a*

ribus_{liquec: quin &idem de}

_fteilis

_fixis,

cumfoliinomnibusfintfimiles, dicipoflit,

lïuliumeft dubium: tali enim motu ûhi

relinquuntur,utpartim a contadu

alioxum

vorticum_{impedimentifentiant.}

Thcf.XL

17 #£*

Porro ob feraanda eil _{corporis moti}

(y

detcrminatio.

Onnibus eft apertpm,

globumdirede interramad:jm,fenfibilem

magisfacerenotitti, quam ii indirekte«am, .

feriret: Undeconcîudimis, quo

propi-orad_{angulos redos fiat deierminatio, eo} fortior eltimpetus, & cumlinea diredio«

nis_{iecacipfacorporummotorumcentra,}

i-duseric_{fortiliimusi lineavero iila décli¬}

nante, aptior reddicurglobus ad

refleden-durn, quia objedum motui horizontal!

aequeac_{perpendiculari, in determinatio-,}

neadmodum

_obliqua,

_{non refiftic. Di¬}

rede _{piiain pavimeiitumada nontantavi,}

ac (i _{oblique fuiflet projeda, reflediturj}

! line _{perceptunoneftdit£cile,quod mobiic,}

*

cum_magisdevi

luaperdidit,mteniiorem fe-cerit_{impecum.Verumquidquidde détermi¬}

nation«verfusorientent &coccidentem au*

dores _{proferunt, quod icil: ab ortu navi¬} gantes _{verfus occafum per Metiiterraneum nit-,}

nw

tempons, quam btnc folventes> cmfumant^

JHxtaproportioncm, qua eft tnter 25 & 100,

I Gal: _{p, 914. Vel an orientales yenti fint} °ccidentalibusvehementiores.noftrumnoa

foçimus arbitrium. _{Poftremo, quantarn,.}

determinatiofurtum veldeoriurninferatva»

fl«tatem, credi vix _{poteftj turtum enim}

quovisminuttur_{momento, 6ctandem alia}

fcü© 18 ©s#

mobil!_{imprimitur determinatio, deorfuffl}

vcrocumferatur, quovismomento majo¬

ra_{capit incrementa; Cujus caulamcxpo*}

nere, operxforfan effetprctium.

Th. XII.

Scntcntiam eorum, _{qui Corpora a}

particulis poris eorum inhaerentibu»pro* labi _{pertendunt, cum experientiae}

contra-riecur, tantinon facimusut B: L: eadem

morari velimus; _Nequeeorum,

_quihunc

effeäumvi attraktiva _adfcribunt,

_nobiseft

curse, quippe modus attra&ionis

nemini

adhuc clare _{apparuir, neque}

_qualis

_fit

vis iila _{incelligi potcft. Unam tarnen}

a nobis diverlam excutere haud _grava*

bimur. _{Lapidem ob infitam gravitatera}

tanquam a caufa efficiente deorfum

fer^

ri, ita verum putatur, ut infanus, qw

aliter dixerit, ajftimetur. in majori e*

nim quanto major effc vis, & pro ma¬

jori vi major producitur

effc&usj

expe»

rentia _{quoque demonftratur,}

_horoiogu

curfum a graviori pondéré ciciorem

fie*

ri: _{argumentum addunt}

_alii,

_medium

fluidum_{pro denfitate fua, magis}

_vel

_mi¬

nus _corpori denfiori vel rariori

refiftere,

& hinc _{proportionem inter}

_refiftentiam

ad-29 03#

laborant. Quod quamvis

veritati

eon-gruum primo videatur intuitu, non ra¬

men _{pro vero, quia rationes haenegoti¬}

um non abfolvunt» venditare _audemus.

Ad _{primum enimrefpondetur,quod major}

vis noninomnibusfecundum _proportioné

fortiatur effettumj fic dccem viri decies

quidem majus, quam unus, tollunt in

altum _{pondus, fed non inde fequitur,}

«os decies velocius cum eodem _pondé¬

ré _{poffe currere, Secundum elaudicare}

o-mnibus _{patet,hic enim fermoeft de}

cor-poribuslibéré defcendentibus (libere

dici-tur, ubi aliusnon adeftmotor _{quam ma¬}

teriacceleftis_{) fed pondera in horologiorota}

funt annexa componUntqueunummobilettt centre gtAvitatïs vtm exerçons, ßoreil. Tertio

obfervamus, quod quanavis medium

a-liud aho fit _cralfius, &corpus unum

fu-peret alterqm _{gravitate,non tarnen hsc} datur _{proportio. Expcrientia enim, cui} fidem habere ratio_{fvadet,refragatur. Sic} celfamubialter aicenderitturrim, & dur Corpora diverfae molis, ejusdem tarnen

n^ateriac &_{figuras,eodemmoment©}

eadem-quevidemiferit,ea aiter, qui interra obfer-vaturus _{prxfens eft, percipiet, non pro¬} portione _{magnitudinis nec gravitatis,fed}

codera momento in terram _impetum,li¬

. m 30 m*

cet- _{inaequ'alem, facere. Idem fere inf}

corporibus non ejuJdem fpeciei

depre-heudttur: Sic_globus ferreus _o&o pondo

«on fécundum _{proportionen! gravitatis}

tocunifuumcurfum abfoi_{vit, cum iigneus}

quatvorpondo mediana fuimotus partem

tantumpermenfusfuerit.

Th. Xlll.

Nos _{igîtur effe&i hujus caufam}

ponimus in preffione materiae cœlelbs :

qua: propenfioncm cum habeat aequalem

letë_{movendi,uniformiteraterrarecedit, Si,} adextrema _{vorbei«,quia mundus corpori-.}

bus eft_{plenus,nonpervenit, nilï aiiquas}

ru-dioris Jeu _{compofitae materiae particulas,}

quas offcndit, ad terram, iocum ejus

occupando,déprimât, Quippe rudior haecce

materia,pareiculiscompofitamajoribus, &

inter ie invicem_{quiefcentibus,} tantanon

pbllec vi &,agilitale,ac fubtiiis

'

aether,

qui

/

pfurima fui; parte globuiis confiât den-,

iiflimis _{motuique aptiftimis. Totam non}

dicimus _{atmotphaeranr in corporealiquo,}

detrudendö, fedeamtantum partem,qu«

iif locum dëicendentis aJcendit,laborare

impetum materiae cœleftis ubivis

a-gnofeit corpus detrufum, licet ad

obje-ctum _{aliquod peniuus}

_reßftens

_perventunj;

*2 $

fit,namin illud gravitatemqvoqve,qyam» vis non cum _{aliqvo elfectu,exercer,nor»}

fecus ac_{pondera librx qvietae funes}

ten-dunr.Cur vero aetber facilius unum cor»

pusadterrae centrum,detrudat,quam

ajte-rü,facileeftrefponfu.In corporibusterrenis

muiti _{reperiunturmearusfubtiliorimateria}

repletiîquo major horumettcopia &.qvo

ampliores exiftunt,eominori

gaudeteffe-ftu aether ille _{deprimere. Qvanra jam}

fit _{cüjuscunqvecorporis gravitas fi rima»}

ri _{qvis veiit, talis ineundus ett calculus?}

ac Cart. P.Piiv. Ç 24 docet, Hac eaufa

defeentionisadin_{venta,facile confiât, qvod}

corpus graviusnonadterram citius qùam

minus_{gravedelabatur. Materia enimeœ.} Iefti8_{refpondenscorpori defeendenti exer»}

cet vim _{profua quantitare., majoremque} habet moiem incorpore majori movendo,

a t _{corpus minusproquantkatefua minori}

eget movente, Hinc majorcolumna

ae-theris _{majori quanto & minor minori in»}

minens, facit,ut fimili potiantur effe&u. 7k J/F.

Impetum, cum

mobile deorfum

fer», tur, foreadhucintenfioremfacileperfuade.

mur. Sicut enim _{lapis fundaemittiis, quia}

movensdiutiusadhaerendo_{majorisefficaciae}

cauta erat, lorigius prûperatj

laàiina

malleo _{faepius percuffa, tremulationem}

necefiario _{concipit vehementiorem,} cum ,

movens iœpius rccurrendo, addat, _non

extin&o motu a _{priori i&u,adhuc alium}

atque tertium : ira & lapis ab alta curri

prolapfus, quovis momento novaconcipit

motus incrementa. _Cujus caufam

inve-ftigaturi multi

hsefere

in arena,quorum

fententias nos brevitatilitantesomittimus,

& eâdcm _{prorfus ratione hoc, ac in} fu-periori de laminaexemplo, fieri adfirma-mus.Quia primusgradus motus ab

impe-iu materiaecceleftiseorporiimpreflus,_non

prius, quam alius ei accefferit,

extingvi-tur; hirurfus durantes, gradutertio pluri* busqué aliis augentur: CJnde mobile quo longius emititur fpatium, eo cita,

tioriincedit _{gradu. Hxc omniade}

mobi-lifurfum per medium craffioris materiaa»

£lo, inverio camenordine, quoque

dicun-tur. Ideminavibusviderelicet, _qu«

cre-bris alarum iclibus verberare aërem utin

aitum_{afcendant, neceifum habent; quo}

progreffae tardius alas vibrant, quia ma¬

jori _{pollent efficacia} motum continuandi«

Hinc etiam aërisefficacia"in movendao«

nufta _{navi, oriri conftat; quia non}

tan-tum in _{fngulas velorum partesaër facit i}

imjpetum, quibus coHcftis, visoritur nota-bilisj

«9 33

bilis ; Sed 8c _{impetus imu& moX} excipk

•herum, ica ut magna eorurn evadat co» 1

pia.

The],

XV.

Ceterum duo nobis hcic_{objici poffunt,}

& _{quod aër terrae vicinus majorem fa*}

ceret remoram _{corpori defcendenri5 &C}

quod in infinttum procederet, li impetus

quovis momento incrementum caperet. Ad _{prias refpondeturj nunquam}

negavi-mu$ _{particuias aëris corpori}

motoaliquan-tulum reftituras, fed valde exiguam effe

diiferentiam _{aëris prope. terram 8c ejus}

loci,quo lapis poteh projici* ftatuimus; prêter haec vis illa motiva accrelcens

tanta evadit,, ut facile rehffentern aëra

vincere queat. Aherum folvimus nodum,

perpendentes Atcnofphœram terra, tantam

non _{effe, 8c quamvis femidiameter,terrae}

addatur, non tarnen infinitus exfurgitnu«

merus_{; ideoque furfum vel deorfum, uti}

dicitur _{relpeftu noftri, tantus motus mi¬}

nime datur. _{Neque in horizontali de}

terminatiöne locum habet, cum medium

hoc cafu _{magis refiftar,}

_fic

_{navis velocL} tas, _{quamvis maxima effet tempeftas,} in

infinitum non accrefcit. Nec bene, ut

I

quibusdam

piacet, dicere

poffum

, quod

movens aër 8c reliftens aqua in motu